DISTINCTIO XXXVIII.

Nunc de voto etc. *. Primo quaeritur quid sit votum; secundo, de differentiis voti; tertio, ad quid votum obliget et qualiter; quarto, utrum recipiat dispensationem; quinto, de voto Iephte.

a. Definitur autem votum :testificatio quaedam" etc. [967, 10-11]; et : " Conceptio melioris boni, animi deliberatione firmata, de his quae pertinent ad religionem".

b. Contra hanc definitionem obicitur. Non enim convenit omni voto. Est enim votum in Baptismo, abrenuntiare diabolo et pompis eius [967,16-17]; sed hoc non est 'conceptio melioris boni': dicuntur enim 'meliora bona' quae ad consilia pertinent; haec autem sunt in praecepto.

c. Praeterea, si esset votum in Baptismo, quilibet post Baptismum peccans mortaliter, dupliciter peccaret: nam proprio genere peccati, et in eo quod votum transgrederetur.

d. Praeterea, renuntiare diabolo et pompis eius est de necessariis ad salutem, vovere autem pure est in voluntate; voluntas autem non est subiecta necessitati. Unde dicitur super illud Psalmi : [Vovete et reddite]: " Non praecipit ut voveamus, sed ut vota reddamus. Vovere enim voluntatis est, sed post voti promissionem necessario redditio exigitur ".

e. Respondemus quod votum dicitur tum communiter, tum proprie. Communiter, secundum quod est 'promissio spontanea'; proprie, quoad reliquam definitionem, ut per

'melius bonum' intelligantur ea quae consiliorum sunt. -Sed fit dupliciter promissio: per se vel per alterum. Cum fit per alterum, ut cum patrini spondent pro parvulo, tenentur ad adhibendam diligentiam ut impleat quod promissum est, ut supra habetur, VI distinctione, cap. Porro [ 783, 20-26]. Si, superveniens ad aetatem, transgressus fuerit, amplius peccat, tum ratione dimissi, tum ratione commissi ; non tamen duobus peccat peccatis. Si vero illi qui spondent non adhibuerunt diligentiam, diversa erunt peccata, sed in diversis personis. Si vero adultus baptizatus fuerit, amplius tenetur ratione propriae promissionis, non tamen peccat duobus peccatis. Sed quia firmum propositum habet circa illud, aggravatur peccatum, et peccatur dupliciter: quia contra praeceptum Domini et contra votum Baptismi. - Est autem votum proprie dictum, cuius transgressio proprium facit peccatum, ut votum virginitatis, aut votum intrandi claustrum. De huiusmodi non est praeceptum vovere, sed post votum reddere. Unde in Eccl. 5, 3: Quodcum que voveris, redde.

f. Sed adhuc quaeritur si iuramentum est votum. Quod videtur, per definitionem iam dictam. - Quod concedunt q u idam ;sed videtur accidere iuramento. Proprie enim votum fit Deo, sed iuramentum proximo, cum invocatione Dei testis. Et licet sit obligatus Deo tamquam testi, non tamen intentio principalis iuramenti est ad hoc, sed ut fiat fides non credenti.

Deinde quaeritur de differentiis voti, quae sunt: aliud simplex, aliud solemne *. " Solemne autem est, sicut dicitur , quod fit cum susceptione habitus vel Ordinis", vel quod fit "in conspectu Ecclesiae " * Sed melius distinguitur sic : Est solemne sacri Ordinis susceptione, ut 28 disanctione, Diaconi ; acceptione sacrae vestis de manu episcopi vel de manu abbatis vel [abbatissae], dummodo incipiat cum aliis cantare in choro, ut XXVII, quaestione 1, Vidua ; vel dummodo incipiat cohabitare cum monachis aut monialibus, et professa fuerit, ut ibidem ; tertio, ut si coram episcopo vel abbate vel abbatissa, vel [coram] duobus vel tribus testibus dicat: Ego devoveo me religioni. - Circa vero susceptionem habitus distinguendum est. Est enim triplex habitus: professionis, qui votum habet annexum et dirimit matrimonium ; [conversionis, qui similiter votum habet annexum; et si quidem solemne, dirimit; sin autem non dirimit matrimonium], ut in Primis, De conversione coniugatorum, Uxoratus , ubi innuitur hoc per hoc quod dicitur: " Publice et in conspectu Ecclesiae continentiam professa"; et in Primis, De voventibus, Consuluit , ubi dicitur a contrario sensu; [probationis, qui nec impedit nec dirimit matrimonium, ut in Primis, De renuntiatione, Ex transmissa ) De regularibus, a contrario sensu], Ad nostram noveris audientiam et XVII, quaestione 2, Cosaldus .

a. Quaeritur autem propter quid votum simplex continentiae impedit, sed non dirimit matrimonium; votum autem solemne impedit et dirimit. - Sed videtur quod aeque obliget quoad Deum simplex, id est privatum, sicut solemne. Sicut enim solemnitas non est de substantia matrimonii, ita nec de substantia voti. Ergo, sicut matrimonium simplex et solemne aeque obligat quoad Deum, ita votum simplex et solemne.

Ergo, sicut unum dirimit matrimonium contractum quoad Deum, sic et aliud; et si unum non, nec aliud.

b. Contra hoc autem est quod dicit Augustinus, 27 distinctione. Quidam , ubi dicitur: " Ego dico vobis quod graviter peccant qui tales dividunt".

c. Nota: votum simplex et solemne non aeque obligant quoad Deum, quia veniendo contra solemne, plures scandalizat. Solemnitas enim voti est differentia qua se amplius obligat: assumuntur enim testes suae obligationis ad Deum. Solemnitas autem in matrimonio non est de substantia matrimonii in quantum est sacramentum, sed assumuntur testes obligationis erga hominem, ne altera personarum possit infitiari matrimonium.

d. Quod autem votum solemne dirimit, sicut habetur in canonibus, est ex institutione Ecclesiae. Potest enim Ecclesia facere de aliquibus personis, quae sunt quantum in se est legitimae ad contrahendum, quod sint illegitimae vel e converso. Causae autem institutionis sunt publica honestas: inhonestum enim esset relinquere claustrum ; et translatio suae voluntatis in alterius potestatem et corporis. Quae [translatio] non est in simplici voto. Unde, cum (in voto solemni) transferatur dominium corporis quoad continentiam in Deum et abbatem, dirimit contractum.

a. Postea quaeritur utrum vovens continentiam, postea contrahendo matrimonium peccet mortaliter. - Quod videtur, per hoc quod dicitur I Tim. 5, 12, super illud: Cum luxuriatae fuerint in Christo, volunt nubere, Glossa: "Post votum continentiae, non solum nubere, sed etiam velle nubere damnabile est". Ergo qui vovit continentiam, peccat mortaliter contrahendo matrimonium.

b. Contra: matrimonium non est oppositum simplici voto continentiae; potest enim stare cum voto ipso. Quod probatur per matrimonium Mariae et Ioseph, Cbrysanti et Dariae, ut Is. 62,5: Habitabit iuvenis cum virgine .

c. [ Respondemus] quoniam secundum se non repugnat simplici voto. Potest enim aliquis, contracto matrimonio, transire ad religionem ante carnalem copulam, et non peccare contrahendo. Et ita matrimonium spirituale non repugnat. Sed si factum est votum de continentia, et postea velit contrahere, sive causa libidinis, sive causa generationis filiorum, non tantum ratione coniugalis societatis et spiritualis vinculi, veniret contra votum et peccaret mortaliter.

a. Quod autem facientes votum privatum continentiae contrahere non possint, videtur, per hoc quod dicit Magister, ubi dicit quod " contrahendo mortaliter peccant" *. Ex quo videtur quod dominus Papa non egit recte dando licentiam cuidam, quae votum fecerat simplex, quod contraheret, ut in Primis, De voventibus, Veniens . - Nota: si fiat consensus in carnalem copulam post simplex votum continentiae, patet quod 'peccant mortaliter contrahendo'. Nec in hoc dispensavit dominus Papa; sed comparativa fuit concessio, ut ibidem dicitur: " Tutius est ut praefata mulier, post privatum votum et fidem, oblatum matrimonium contrahat, quam reatum fornicationis incurrat. Poeniteat ergo de voto violato et fide mentita", et licentiam habeat contrahendi.

Deinde quaeritur si omne votum obliget ad illud quod est in voto; et si aliquis vovens indeterminate, teneatur statim implere ; et si fuerit votum de intrando claustrum determinatum, utrum teneatur ad illud.

a. Circa primam quaestionem obicitur per hoc quod dicitur Eccl. 5,3-4: Quodcumque voveris, redde. Multoque melius est non vovere, quam post votum promissa non implere. Ex quo videtur quod teneatur vovens ad illud implendum. - Sed c o ntra, Levit. 27,15: Si ille qui voverit, redimere voluerit, dabit quintam partem destinationis supra, et habebit domum ; in Tertiis, De voto et voti redemptione, Maguae devotionis .

b. Quod autem vovens teneatur statim implere, habetur in Deut. 23, 21: Cum voveris Domino, ne moreris reddere; et idem in Eccl. 5, 3 . - Quod etiam potest ostendi per simile: cum enim Dominus vocavit discipulos, ut habetur Matth. 4, 22, dicitur: Illi statim, relictis retibus et patre, secuti sunt eum.

c. Huius etiam causa quaeritur utrum pro minori bono liceat differre impletionem voti. Quod non videtur, per hoc quod dixit Dominus cuidam, Matth. 8,22: Sequere me, et dimitte mortuos etc. Et Matth. 9, 9, habetur quod vocavit Matthaeum de telonio, et surgens secutus est eum. Ex quibus colligitur quod non est pro minori bono dimittenda impletio voti.

d. Sed contra hoc est, quod [aliquis] non potest esse discipulus Domini, nisi renuntiaverit saeculo ; non potest renuntiare saeculo, nisi deobligetur ab iis in quibus tenetur illi. Ergo oportet non statim ingredi claustrum, licet voverit de intrando. - Praeterea, secundum hoc, post matrimonium consummatum per carnalem copulam liceret transire ad vota claustri sine consensu coniugis.

e. Deinde quaeritur, si fuerit votum de intrando claustrum in loco determinato, utrum teneatur ibidem implere votum. Quod videtur, eo quod dicitur in Deut. 23,23: Quod semel est egressum de labiis tuis, servabis: et facies sicut promisisti. Et ita circumstantiae subsunt voto. - Sed contra hoc est quod dicitur in Tertiis, De regularibus et transeuntibus ad religionem, cap. Licet quibusdam et Consulti sumus , ubi dicitur quod, "ut regulariter vivat, debet ad laxiorem saltem regulam pertransire ".

f. Resp o n d e m u s ad primum quod auctoritas in Eccl. 5,3, intelligenda est sic: Quodcumque voveris, redde in ipso vel in suo aequipollente, secundum dispensationem Ecclesiae, sicut patet in Tertiis, De voto et voti redemptione, Magnae devotionis ; et in Levit, ultimo, 9: Animal, quod immolari potest Domino, si quis voverit, sanctum erit etc; et iterum : Homo qui votum fecerit et spoponderit animam suam Deo, sub aestimatione reddat pretium. Dispensatio autem pertinet ad praelatum Ecclesiae ; sed de voto crucis, ad summum Pontificem, eo quod in digna eius impletione fit remissio omnium peccatorum. Ei autem collata est plenitudo potestatis in Ecclesia militante.

g. Ad alterum respondemus quod tenetur vovens ad impletionem voti statim cum sibi et Ecclesiae magis expedierit. Unde, si voverit de intrando claustrum, quod si timeat lapsum carnis, statim expedit intrare claustrum. Nec est dimittendum propter ratiocinia vel similia quibus obligatur mundo: haec enim per alium possunt expediri. Si vero constans fuerit in proposito nec timens recidivum, convenit prius absolvi ab obligatione mundana, ut sic possit libere ad frugem melioris vitae convolare, et sic, ea quae sunt retro obliviscendo, ad priora manum extendere .

h. Ad tertium dicendum est per illud quod dicitur in Levit, ultimo, 8: Si pauper fuerit et aestimationem reddere non valebit, stabit coram sacerdote, et quantum ille aestimaverit et viderit eum posse reddere, tantum dabit. Per quod intelligitur [quod], si non fuerit potens arctiorem religionem intrare vel quod magis arduum est implere, vel si idoneitas loci [non] se obtulerit secundum posse suum, ad aliam tenebitur religionem, vel ad aliud implendum loco voti, prout Ecclesia viderit expedire. Et hoc figuratum est in Gen 19,14-22, per Lot, qui non potuit salvari in monte et convertit se ad parvulam civitatem Segor . Et hoc idem habetur in Tertiis, De voto et voti redemptione, Quod super his , ubi dicitur: " Si quis hoc modo vovendum inutilis est ad pugnandum, quamvis habilis ad eundum, melius est redimere votum quam expensas consumere. Quod [et] de poenitentibus qui non possunt, propter debilitatem, iter iniunctae peregrinationis implere, sane valet intelligig".

a. Deinde quaeritur utrum omne votum recipiat dispensationem. - Propter quod dividendum est: quod aliud est votum de continentia, aliud de abstinentia, aliud de peregrinatione et consimilibus. Votum ergo de continentia, sicut dicitur, non recipit dispensationem ; votum vero de abstinentia et peregrinatione recipit.

b. Sed videtur quod nullum recipit dispensationem: votum enim est de iure divino, sicut habetur Eccl. 5, 3 . - Praeterea, voto Deo obligamur; ergo non est licitum Ecclesiae commutare. - Sed contra hoc est quod Dominus dicit per Moysen in Levit, ultimo , ubi concedit permutationes et redemptiones votorum fieri.

c. Sed adhuc est quaestio: si sit commutatio, propter quid dicitur in Lege quod, qui voverit et voluerit redimere agrum, addat quintam partem aestimatae pecuniae ? Ex hoc enim accipitur quod non fit commutatio voti nisi in melius; et propter hoc dicitur quod votum continentiae non recipit commutationem, quia non est melius, ut habetur in Eccli. 26, 20: Omnis ponderatio non est digna animae continentis. - Sed videtur contrarium, per hoc quod dicitur in Tertiis, De voto et voti redemptione, cap. ultimo , ubi dicitur: Si qui vestrum voverint Sanctorum limina visitare, a voti exsecutione se taliter noverint absolutos, ut expensas quas facturi essent in via, pro reaedificatione murorum et stipendiis militum, sine qualibet diminutione largiantur ; et pro labore itineris aliquid dignum Deo persolvant". Et ita videtur maius bonum minori bono redimi posse. Et idem habetur, eodem titulo, Quod super his .

d. Praeterea, videtur quod votum continentiae recipiat dispensationem. Sicut enim votum peregrinationis commutatur non semper in melius secundum genus, sed in melius secundum congruentiam temporis et personae; sic votum continentiae videtur posse commutari in melius secundum congruentiam temporis et personae. Sicut si aliquis nobilis voverit continentiam, et non est aliquis de progenie regis qui succedat ipsi mortuo nisi ipse; et nisi contrahat, periclitabitur regnum. - Praeterea, coniugium Abrahae praeferebatur caelibatui Ioannis ; et ita potest maius bonum vel aequale bono continentiae secundum temporis occasionem praeferri. - Praeterea, dicit beatus B e rn a r d u s, Ad Eugenium : Quod propter caritatem institutum est, contra caritatem non debet sustineri. Sed contra caritatem videtur, si propter bonum privatum dimittatur bonum publicum.

e. R e s p o n d e m u s ad primum quod quae de iure sunt divino, quaedam pertinent ad consilia, quaedam ad praecepta. Vovere autem est de iis quae pertinent ad consilia; sed votum reddere pertinet ad praeceptum. Quae ergo sunt de iure divino et pertinent ad praeceptum, non recipiunt dispensationem. Sed reddere hoc, ut est hoc, non est huiusmodi. Quod ergo non reddatur, non potest esse dispensatio; sed quod non hoc.

f. Ad alterum respondemus quod propter hoc fit commutatio in melius ipsius voti, ut pro eo quod non plene peregit illud quod vovit, satisfaciat. Et ita aliquid est pro impletione voti, aliquid pro satisfactione. Et ideo duo dicuntur in Lege, cum dicit reddet illud, et insuper quintam partem i. Fit autem commutatio in melius non semper in genere, sed secundum convenientiam temporis et personae; et hoc modo fiunt redemptiones, ut habetur in Tertiis, De voto et voti redemptione, per totum .

g. Si vero quaeratur de voto continentiae, utrum recipiat commutationem, dicendum est quod non, secundum genus rei. Et sic intelligitur cum communiter dicitur. Secundum necessitatem tamen multiplicationis fidelium in aliquo tempore posset fieri dispensatio. - Non autem fit commutatio cuiuscumque in quodcumque melius, sicut patet in Secundis, De voto et voti redemptione, cap. Perpendimus , ubi dicitur quod "redemptio illa de constructione altaris non sufficiebat voto ieiunii in singulis sextis feriis in pane et aqua ". Oportet enim, si poenale fuerit votum, commutari in poenale: aliter non esset satisfactorium. - Praeterea, illud in quod fit commutatio, debet habere aliquam convenientiam cum illo quod commutatur, sicut patet in praecedenti capitulo , ubi dicitur: "Ad eundum in terram Hierosolymitanam in propria persona, si fieri potest.

exhorteris , vel in voti supplementum competentia subsidia euntibus subministret".

h. Sed qualiter fit commutatio voti peregrinationis in votum religionis, cum non sit convenientia secundum genus ?

- Respondemus: licet non conveniant in genus proximum, conveniunt in genus remotum. Utrumque enim pertinet ad carnis macerationem. In hoc autem temporalis, in hoc perpetua carnis mortificatur, et propter hoc quod 'perpetua', fit commutatio non perpetuarum in ipsam, sicut habetur in Se cundis, De voto, cap. Scripturae sacrcte .

i. Sed adhuc quaeritur, si aliquis voverit peregrinationem aliquam, et postea transfert se ad votum religionis, utrum absolvatur a primo. Quod videtur, ex praecedenti capitulo .

- Sed contra hoc est, quod unum est compossibile alteri; regula autem datur in talibus quod utrumque est peragendum . Non enim per secundum absolvitur a primo in talibus, ut si primo voverit visitare limina Apostolorum, et deinde voverit adire Terram Sanctam - Respondemus: in talibus distinguendum est. Aut enim cum secundo vovit, intendit recompensationem primi voti, aut non. Si intendit, et facta fuit dispensatio commutationis per praelatum Ecclesiae, per secundum absolvitur a primo. Si vero non fiat intentio de commutando, si immineat periculum de non adimplendo voto secundo, sicut in praedicto casu, per secundum absolvitur a primo. Aliquando etiam ex dispensatione generali Ecclesiae, propter publicam Ecclesiae necessitatem, per secundum absolvitur a primo.

k. Sed adhuc quaeritur, si quis voverit speciale ieiunium et post intret claustrum, utrum teneatur adimplere votum, aut per hoc absolvatur a voto. Si enim adimplet, generabit scandalum; si non, videtur teneri de fractione voti. - Respondemus: cum intravit claustrum, supposuit voluntatem suam voluntati praelati illius claustri ; unde secundum eius dispositionem et regulam quam professus est tenetur agere de voto et de aliis quae ad salutem pertinent.

a. Deinde quaeritur de voto Iephte, de quo habetur in Iudic. 11,30, ubi dicitur: Votum vovit Domino Iephte, dicens: Si tradideris filios Ammon etc; et subiungitur : Occurrit ei unigenita filia sua cum tympanis; et post : Fecit ei sicut voverat. Utrum fuit illud votum licitum, et si meruit illud adimplendo.

b. Quod autem votum fuerit licitum, habetur per hoc, quod cuius arbor bona est, fructusque bonus . - Item, dicit Hieronymus super illud Ier. 7, 31: Ut incenderent filios suos et filias, quod " animus placuit offerentis, cum Iephte obtulit filiam virginem". Sed si animus placuit offerentis, cum animus fuit implendi votum, fuit impletio voti licita.

c. Praeterea, dicitur ibidem in textu : Factus est spiritus Domini super Iephte ; et sequitur postea: Votum vovit Domino dicens. Et dicit Glossaquae sic incipit: Quia ergo: " Unum est quod inter tales Iephte memoratur, ut eum culpare vereamur, cum dicitur : Deficit tempus narrandi de Gedeon, Barac, Samson et Iephte; et alterum, quod Scriptura praemisit: Factus est spiritus Domini super Iephte, ut omnia quae post facta sunt, tamquam opera Spiritus Sancti qui super eum factus est intelligenda videantur ".

d. Praeterea, alia Glossa Augustini quae sic incipit: Quemlibet cogitaverit etc, ubi dicitur: "Ex utroque prophetia appellata est: quod scilicet vovens cogitavit, et quod v oventi contigit". Et ita videtur quod factum Iephte fuit sacramentale, et ita in hoc Deo non displicuit.

e. Contra hoc obicitur per definitionem voti quoad illam partem: animi deliberatione firmata' ;et quoad hoc quod dicitur: 'conceptio boni'. Non enim immolatio filiae, cum esset homicidium, fuit bona. Praeterea, non fuit firmata deliberatione. Non enim huiusmodi generalia vota, quibus potest subesse occasio periculi in particulari, facienda sunt; et si fiant, non omni modo adimplenda. Sicut nec iuramentum Herodis, in Matth. 14, 7, ubi cum iuramento pollicitus est dare ei quodcumque postulasset ab eo.

f. Praeterea, sicut habetur in Glossa Augustini , quae sic incipit: De filia Iephte, displicuit factum Iephte: "Cum enim omnia primogenita sua esse voluerit Dominus et praeceperit, redimi tamen a se voluit primogenita hominum , ne immolandos Deo primogenitos suos crederent". Praeterea : "Distat factum Iephte a facto Abrahac, quod iste iussus obtulit filium, ipse fecit quod Lege vetabatur et nullo speciali imperio iubebatur ". Et iterum, in alia Glossa: " Si hoc etc. Non his verbis pecus aliquod vovit, quod secundum Legem posset offerri: neque consuetudinis fuit etc, ne non solum illicitum, sed etiam contemptibile et secundum Legem immundum vovisse videretur ". Restat ergo quod " contra Dei preceptum ultro sacrificium vovit humanum".

g. Praeterea, dicit Hieronymus, in quadam epistola Ad Iulianum , quod "Iephte obtulit filiam suam Domino, et propter hoc ponit eum Apostolus in catalogo sanctorum ", ad Hebr. 11,32. - Contra, dicit Glossaibidem, super eumdem textum: Samson, Iephte, David, Samuel: " Non laudatur Iephte quia filiam occidit, sed quia per fidem, Deo iuvante, hostes superavit".

h. Respondemus: in facto Iephte diversa sunt consideranda: votum scilicet et impletio voti. In voto autem consideranda est devotio voventis et discretio vovendi, cum re quae subest voto. In facto autem consideratur ipsa substantia facti et significatum per ipsum. Si ergo habeatur respectus ad devotionem in voto, ratione cuius dicitur animus offerentis placere, laudandus fuit Iephte. Si vero ad deliberationem de vovendo, error fuit in vovente. Si vero ad substantiam voti, fuit aliquo modo licitum, aliquo modo illicitum. Illicitum, si praeter omnem conditionem et exceptionem intelligatur ; licitum, si supposuisset voluntatem suam voluntati divinae, et de iis intellexisset quae licitum esset immolare, quo modo debuit votum intelligi. - Si vero quaeratur de immolatione, qua implevit votum, respondemus quod illicita fuit in se, quantum ad hoc quod fuit homicidium ; sed quoad hoc, quod fuit figura quod virgo casta, id est Ecclesia, fiet holocaustum in resurrectione, cum Filius tradiderit regnum Deo et Patri, ut habetur I ad Cor. 15, 24, licita potuit esse.

a. Deinde quaeritur, ratione voti Iephte, quae conditiones teneant in emissione voti et quae non. Et ad hoc notandum est quod conditio apposita aut est honesta, aut inhonesta. Si est honesta, non tenetur adimplere votum nisi praeexsistente illa conditione ; et praeexsistente conditione, tenetur, ut in Primis, De conditionibus appositis, Cum sit proprium , ubi dicitur quod " quidam manumisit duo mancipia sub hac conditione, ut monachi fieri deberent et in ipso monasterio ubi ipse fuerat remanere ; adiciens quod, si quis contra taceret, iterum servituti subderetur ". Super quo praecepit Papa "ut nec cuidam illorum deserendi monasterium sit facultas et manumittentis voluntas conservata nihilominus praeteriri non valeat".

b. Si vero aliquis sub aliqua conditione devovit aliquam rem alicui ecclesiae, numquid poterit eam aliqua conditione revocare ? Non videtur, per illud quod dicitur in Levit, ultimo, 28: Omne quod Domino consecratur, sive homo fuerit, sive animal, sive ager, redimi non poterit. Sed res quae devovetur Domino est res sanctificata. Cum ergo redimi non possit, ad priorem dominum multo fortius sine redemptione redire. -Sed contra hoc videtur, per hoc quod dicitur in Primis, De conditionibus, Verum , ubi dicitur: "Non potest a donatore donum revocari, nisi forte tali conditione sit collatum, quod, ea cessante, debeat revocari possessio". - Respondemus: quod dicitur in Levitico est intelligendum de consecratis Domino: quae enim sunt consecrata, non debent iterum in usus publicos poni. Quod autem dicitur in decretali intelligitur de praedio vel aliqua summa pecuniae.

c. Si vero fuerit conditio inhonesta, aut est contra naturam (I voti illius, aut non. Si contra naturam voti illius, est abicienda, et tenetur adimplere. Argumentum in Primis, De conditionibus appositis in desponsatione, Quicumque . Si vero non fuerit contra naturam illius voti, licet videatur, tenet conditio apposita, ut in Tertiis, De voventibus ante matrimonium, cap. 1 , ubi dicitur quod quaedam "emisit votum castitatis, eo adiecto tenore, ut in domo propria cum omni substantia sua remaneret. Votum autem illud emisit in manibus cuiusdam de fratribus sancti Augustini, et post in eodem religionis habitu per biennium permansit". [Post haec vero, privata domo et omnibus quae habebat, matrimonium contraxit. Et praecepit Papa

"praefatam mulierem ad male dimissum religionis habitum resumendum et servandum quod vovit monere et inducere et coercere". Idem de vidua quae in habitu religionis assumpto non permansit), ut XXVII, quaestione 1, De viduis .

d. Si vero fuerit votum sine conditione, aut est licitum, aut illicitum. Si illicitum, simpliciter rescindendum est et poenitentia est agenda super emissione voti illiciti. Si vero fuerit licitum, tenetur ad illud. Si quodam modo licitum, quodam modo non, eo modo quo est licitum, tenetur ad illud. Quia vero indiscrete vovit, poenitcre debet; quo modo fuit votum Iephte.

Deinde quaeritur utrum simulatio voti de intrando claustrum obliget. - Et ad hoc notandum quod quaedam simulatio fit ex inhonesta causa, quaedam ex honesta. Si ex honesta causa, ut XXII, quaestione 2, Utilem , scilicet ob suam et aliorum salutem, vel propter timorem "qui potest cadere in constantem virum " , talis simulatio non nocet; dummodo protestatio praecedat, ut Primis, De iis quae vi metusve causa fiunt, Perlatum . - Simulatio vero ex inhonesta causa semper obligat, nec admittitur probatio in contrarium, ut Primis, De regularibus et transeuntibus ad religionem, Vidua ; et XXVII, quaestione 1, Viduae . Est autem fictio intentionis, et est fictio operis. De fictione operis est sicut dictum est. De fictione intentionis, verum est: si quis ficte fit monachus, ut possit fieri abbas, nihilominus est monachus; sicut aliquis ficte accedens ad Baptismum, verum recipit Baptismum, ut I, quaestione 1, Sicut ficti .

a. Deinde quaeritur utrum, sicut votum solemne religionis dirimit matrimonium, ut Primis, De voto ante matrimonium, Meminimus , sic votum continentiae publicum dirimit. Quod videtur, quia maius est votum continentiae quam vinculum matrimonii. - Respondemus per illud quod dicitur in Primis, De voto ante matrimonium, Perveniens , ubi dicitur quod in manibus cuiusdam eremitae quaedam mulier, eo quod timebat severitatem cuiusdam viri cui desponsabatur, "simpliciter votum continentiae emisit, non tamen locum aut vestem mutavit aut professionem fecit". Super quo mandat dominus Papa ut " mulieri de fide mentita et voto violato congrua satisfactio indicatur, et ei cui voluerit nubat in Domino ".

b. Sed ponatur quod utraque persona voverit continentiam: numquid tenet inter eos matrimonium ? Videtur quod non, cum neutra persona possit exigere debitum. - Contra: sanctior est copula mentium quam corporum. Sed hic salvatur tota ratio matrimonii spiritualis, nec votum continentiae dirimit contractum; restat ergo quod manet inter eos sacramentum Matrimonii. - Respondemus quod bene tenet, quia utraque posset reddere si alius exigeret. Penes vero redditionem consistit principaliter vinculum.

c. Sed quid si quis vovit quod nunquam redderet debitum, si contingeret ipsum ducere uxorem? Si ducit, numquid tenetur voto ? - Respondemus: non tenetur votum tale servare si altera persona exigat, post carnalem copulam; secus vero est si ante, ut Primis, De conversione coniugatorum, Ex publico . Mulier enim sui corporis non habet potestatem, sed vir;

similiter et vir non habet etc, I ad Cor. 7, 4. Fortius autem est vinculum matrimonii, ratione sacramenti, quam vinculum voti ; et propter hoc, ubi simul teneri non possunt, cedit vinculum continentiae vinculo matrimonii.

Deinde quaeritur utrum persona quae vovit continentiam exigere possit debitum matrimonii. - Respondemus quod non, ut Primis, De conversione coniugatorum, Quidam , ubi dicitur: " Promisit se non exigere debitum, quod in potestate eius erat; et ideo tenuit votum. Non reddere vero non erat in eius potestate, sed in potestate mulieris".

Deinde quaeritur utrum iuramentum impediat matrimonium, ut si [quis] iuravit quod nunquam cognosceret aliquam mulierem. Videtur, per simile de voto. - Respondemus: propter aliud est iuramentum, propter aliud votum. Nam iuramentum est ut fides fiat proximo qui non credit ; votum autem fit causa religionis Deo. Quia ergo iuramentum non est praestandum nisi subsit necessitas, ut XXII. quaestione 1 ita, qui tale iuramentum facit, temerarie iurat, et poenitere debet super temerario iuramento.

Cum vir et mulier etc. *; adulterio est gravius etc. *. Contra, de homicidio, XXXIII, questione 2, Si quod , ubi dicitur: " Si facturus est quod non licet, faciat adulterium, et non faciat homicidium". Et incestus est gravior, ut XXXII, quaestione 7, Adulterii . Et sacrilegium, ut XVII, quaestione 4, Omnes . Et fractio voti, ut XXVII, quaestione 1, Nuptiarum ; Augustinus, De bono viduitatis : "Si ad offensionem Christi pertinet, cum mulier non servat fidem marito; quanto gravius offenditur, cum illi ipsi non servatur fides in eo quod exigit oblatum, quod non exegerat offerendum". Et generaliter, ubi gravior poena imponitur.

gravius iudicatur secundum canones, ut XXIV, quacstione 1, Non afferamus . - Respondemus: differenter dicitur unum gravius alio. Vel ratione damni: sic homicidium. Vel ratione poenae quae infligitur: sic sacrilegium. Vel quia non magis delinquitur: sic fractio voti. Vel quia contra maius vinculum: ita incestus. Adulterius vero dicitur gravius ratione pronitatis quae ex libidine est, et ratione transgressionis praecepti quo obligabatur homo in paradiso; ratione etiam gravissimae poenae quae inflicta fuit in Lege, ut habetur in Deut. 22,22: si dormient vir cum uxore alterius etc.

Secundum namque in poenis tenet locum [ 970, 14-15]. a. Contra hoc obicitur: secundum ordinem praeceptorum est ordo transgressionum, et consequenter poenarum. Sed in prima tabula sunt tria praecepta quae ad Deum pertinenti in secunda septem quae ad proximum, quorum tertium locum tenet praeceptum de non moechando. Si ergo intelligitur quod 'secundum locum' obtineat inter omnia praecepta, patet esse falsum. Similiter si dicatur 'secundum' tenere inter praecepta secundae tabulae. Si vero dicatur 'secundum' tenere inter prohibitiva secundae tabulae, quod quidem verum est, contrarium hic dicitur, quoniam "illi primum habent, qui aberrant a Deo " *.

Si vero non ordinentur poenae secundum ordinem praeceptorum, potest quaeri penes quid ordinentur, et propter quid praeordinatur poena adulterii poenae transgressionis primi vel secundi praecepti in secunda tabula, cum maius sit peccatum homicidium quam adulterium.

Praeterea, cum inaequalia sint peccata homicidii et adulterii, propter quid eadem poena inflicta fuit in Lege ? Uterque enim morte debebat puniri. De homicida habetur Ex. 21, 12-14 ; de adultero habetur Deut. 22, 22-24.

b. Quidam vero exponunt illud : "Adulterium etc. [970,14-15] hoc modo: ut primum locum habeat blasphemia: in hoc enim proprie offendit anima Deum; adulterium vero secundum locum, quia ex parte corporis fit illa offensio: tertium vero locum homidicium, quia fit offensio ratione coniuncti. Sed haec ratio non competit, quia eadem poena inflicta est pro his diversis generibus. Omnes enim capite plectebantur, ut habetur de blasphemia et (homicidio) Levir. 24,16-17, ubi dicitur: Qui blasphemaverit nomen Domini, morte moriatur;Qui percusserit et occiderit hominem, morte moriatur.

c. Si vero hae dictiones 'primum' et 'secundum' non referantur ad idem, tunc videtur verum quod hic dicitur: ut 'primum' dicatur respectu omnium, 'secundum' vero dicatur inter poenas pro transgressionibus praeceptorum negativorum. Sed, secundum hoc, non esset competens coactio: non enim sese tunc respiciunt 'primum' et 'secundum', et ita unum non erit alterius ratio.

d. Respondemus: poena mortis multiplicata est in Lege. Alii enim lapidabantur; alii talione puniebantur, sicut habetur Ex. 21, 23-24: Si mors fuerit subsecuta, reddat animam pro anima, oculum pro oculo. Poena vero lapidationis primo infligebatur blasphemis, ut habetur in Levit. 24,16: Qui blasphemaverit nomen Domini, lapidibus opprimet eum omnis multitudo populi, sive peregrinus sit, sive civisi secundo, propter pronitatem peccati per quod dissolvebatur communis omnium societas, inflicta est haec poena adulteris, ut 22 Deut., 24: Educes utrumque ad portas civitatis et lapidibus obruentur: puella, quia non clamavit, cum esset in civitate; vir, quia humiliavit uxorem proximi sui. Quia ergo secundum locum tenuit in Lege in poena lapidationis, dicitur hic quod 'adulterium secundum obtinet locum .

e. Sed videtur, secundum hoc. quod non habeat nunc locum quod hic dicitur: non enim secundum locum obtinet in poenis. nec secundum ius civile, nec secundum canones. - Praeterca.

videtur maior esse poena eius qui inhonorat patrem et matrem et contemnit patris et matris imperium, quam adulteri, ut habetur in Deut. 21,18-21, ubi dicitur: Si genuerit homo filiam contumacem et protervum, lapidibus obruet eum populus civitatis et morietur, ut auferatis malum de medio vestri. Et ita non obtinet secundum locum adulterium in poena lapidationis. -Ad quod respondemus quod non infligebatur haec poena contemptoribus parentum ratione ipsius contemptus, sicut potest haberi Ex. 21,15-17, ubi poena mortis infligitur ei qui maledixerit patri aut matri, aut qui percusserit: quod plus est quam contemptus; sed propter hoc infligebatur, quia vacabat luxuriae et aliis peccatis quae sunt in dissipatione reipublicae. -Aliter enim fuit in Lege Veteri et in Nova. Lex enim Vetus data fuit in timorem, et propter hoc puniebatur pro peccatis gravi poena temporali, ut sic universus populus pertimesceret, ut habetur Deut. 21, versus finem . Lex vero Nova est lex spiritus, et propter hoc indicuntur poenae spirituales graviores, minores vero corporales. - Lex vero civilis huius temporis medium modum obtinet, ut non tantum habeat rigoris quantum Vetus, nec tantum misericordiae quantum Lex spiritus.

f. Si vero quaeratur propter quid gravior poena secundum modum inflicta fuit adulteris quam homicidis in Lege, cum maius sit peccatum homicidium, dicendum quod non est inflicta poena tantum ratione generis peccati, sed etiam ratione pronitatis, et quia per illud amicitia publica plus dissolvebatur.

Sed horum omnium pessimum est quod contra naturam [970,21-22]. a. Augustinus, De adulterinis coniugiis : " Violatur in flagitiis quae sunt contra naturam ipsa societas quae cum Deo nobis debe esse, cum eadem natura, cuius ipse auctor est, libidinis perversitate polluitur ".

b. Potest autem quaeri utrum propter illud crimen possit dimitti vir vel uxor. Quod sic, videtur per hoc quod dicit

Hieronymus, Ad Amandum presbyterum : " Quamdiu vivit vir, licet adulter, licet sodomita, licet omnibus flagitiis coopertus, et ab uxore propter haec scelera derelictus ; tamen maritus reputandus est, cui alterum virum non licet accipere".

c. Praeterea, maius est crimen hoc in illo genere quam adulterium. Cum ergo propter adulterium possit dimitti, et propter hoc vitium poterit. - Contrarium videtur, quia non est caro sua divisa quemadmodum in adulterio.

d. Praeterea, si propriam uxorem polluerit non in proprio vasculo: supra enim dicitur talis adulter *; vel si polluerit iuxta vas naturale, utrum propter hoc dimittendus sit vir ab uxore ?

e. Respondemus ad primum quod potest dimitti vir propter criminis enormitatem, quia scilicet naturae iniuriatur: et quia aufert bonum Matrimonii quod est proles, et bonum fidei quoad mutuam servitutem, et bonum sacramenti. Propter aliam rationem dimittendus est vir propter adulterium: nam cum adhaerere debeat vir uxori et esse duo debeant in carne una , vir dividit carnem suam in adulterio.

f. Ad alterum respondendum est similiter, quod potest obici illud crimen, quod est detestabile, eo quod destruit materiam virtutis generativae quantum in ipso est. Materia enim illa exigit locum determinatum, ut ex ipsa producatur foetus. Quod autem sit illud crimen detestabile, patet in Gen. 39, 9, ubi dicitur de Onan: Introiens ad uxorem fratris sui. semen fundebat in terra, ne liberi fratri suo nascerentur.

g. Ad tertium dicimus per hoc quod dicitur XXXV, questione 2, Extraordinaria , ubi dicitur quod non impeditur matrimonium per extraordinariam pollutionem, dummodo praestiterit sacramentum quod invitus egerit. Praesumitur autem quod invitus, eo quod iuxta vas naturae: frequentia tamen posset cedere in crimen.

Hoc exsecrabiliter fit in meretrice *. In originali praecedit : " Usus autem naturae, si ultra modum prolabitur, in uxore veniale est, et in meretrice damnabile. Sed illud quod contra naturam exsecrabiliter " etc.

a. Super quo quaeritur qualiter dicitur veniale peccatum, cum supra habeatur contrarium, XXXII distinctione, cap. Cum igitur haec tria bona *. - Praeterea, propter quid e contrario est in usu contra naturam et in usu naturae in meretrice et uxore ?

b. Respondemus: dicitur veniale peccatum pluribus modis, ut supra habitum est , versus finem secundi libri, distinctione XLII, cap. Reatus autem etc. *. Accipitur autem hic veniale ex causa, eo quod habet causam veniae Christi sibi adiunctam. Bona etiam coniugii adiuncta malum libidinis diminuunt vel excusant.

c. Ad alterum respondemus per illud quod sequitur in auctoritate : " Tantum valet ordinatio Creatoris et creaturae ordo, ut in rebus ad utendum concessis, cum modus exceditur, longe sit tolerabilius quam in eis quae non sunt concessa, vel minor vel rarus excessus". Excessus ergo iuxta ea quae licita sunt, per bonum licitorum temperatur; in illicitis vero augetur, eo quod bona auferuntur. "Cum enim utitur membro mulieris non ad hoc concesso", bonum tollitur Matrimonii.

Sed exsecrabilius fit in uxore [970, 23-24]. Contrarium videtur, nam in meretrice dupliciter peccatur: in eo quod accedit ad eam, et in eo quod sic accedit; in uxore altero modo tantum. - Responde m u s: dicitur maius peccatum quoad hoc, quod taliter cum tali, cum qua obligatur ad bona Matrimonii. Licet vero privetur bonum prolis in fornicaria cum sic utitur ea, non tamen alia bona privantur, ad quae ex matrimonio tenebatur.

Hic quaeritur etc; interemptos [970,27-28]. a. Nulla est dubitatio de secunda quaestione, quin personae adulterentur et quin matrimonium redintegrari debeat, viris reversis, si viri voluerint. Si vero noluerint, sub pretextu fornicationis repellere poterunt, et * separari debent a secundis viris.

b. Sed ponatur quod sint interempti et credant uxores eos vivere: numquid sunt adulterae ? Sunt utique. - Si Vero vivant, et credant eos interemptos probabili ratione, non peccant si nubant post tempus determinatum, ut XXXIV, quaestione 2, Si virgo , ubi dicitur: "Si virgo nesciens viro nupserit alieno, hoc si semper nesciat, nunquam erit ex hoc adultera ".

c. Sed quando dicetur credere probabiliter ? Respondemus: quando iuramento duorum testium mors eius probatur, ut Deut. 17, 6.

Procurandumque est etc. [971, 5-6]. a. Quaestio est utrum uxor restituenda sit viro suscitato. Quod videtur, per simile: quia sacramentum Ordinis vel Baptismi, quod semel est admissum, nunquam amittitur; pari ratione videtur in aliis sacramentis, et maxime in hoc, cuius bonum est inseparabilitas. Si ergo hoc bonum est in anima, non tolletur per mortem. cum anima non moriatur. - Contra, ad Rom. 7,2: Si mortuus est vir, soluta est uxor a lege viri.

b. Videtur etiam quod restituendo sit, per hoc quod dicitur ad Hebr. 11,35: Acceperunt mulieres de resurrectione mortuos suos.

c. Respondemus: aliter est in hoc sacramento et in sacramento Baptismi vel Ordinis ; nam in illis imprimitur character, non autem in isto. Praeterea, illa inseparabilitas, quac est bonum Matrimonii, est in coniuncto, et desinit esse desinente coniuncto. Unde non tenebatur mulier in lege Lazari: et si esset alteri copulata, non esset ei restituenda. Si vero esset lege soluta cuiuscumque alterius viri, de honestate conveniret eam illi iterum copulari.

d. Quod autem non remaneat hoc. sacramentum post mortem, remaneat autem sacramentum Baptismi, patet per hoc quod dicit Augustinus in libro De adulterinis coniugiis : Ea quae separatur a viro " nunquam carebit coniugii sacramento, etiam si viro non reconcilietur; carebit autem si mortuus fuerit vir eius ". Anima vero " nunquam carebit sacramento Baptismi, quia Deus non moritur ".

Sed si quis relicta etc. *; incipit excusari per obedientiam *. Hoc videtur falsum, per hoc quod dicitur in Tertiis, De sententia excommunicationis, Inquisitioni , ubi dicitur quod " potius debet excommunicationis sententiam humiliter sustinere, quam per carnale commercium mortale peccatum operari ".