DISTINCTIO VII.

Solet quaeri * ; et Infra: Filius nee potuit *. Cum Deo sit potentia creandi et potentia gignendi, quaeritur an potentia dicatur de Iis aequivoce. Et videtur quod sic: potentia creandi est essentialis, non 'ad aliquid'; potentia gignendi personalis est et 'ad aliquid'; ergo non sunt In eodem genere: ergo aequivoce.

Respondeo: potentia communem rationem habet, et per prius et posterius dicitur de utrisque: primo de potentia gignendi, eo quod extrema eius sint aeterna; per posterius de potentia creandi, eo quod creatum de nihilo, quod posterius est naturaliter. Omne enim quod pertinet ad creationem, subiectum est Creatori, et licet essentia sit ante personam et potentia essentialis ante personalem, tamen In quantum dicitur ' creandi' per posterius dicitur.

Non est aliquid posse quasi subiectum *: quia, ut dicit Boethius, libro De Trinitate : " In Deo nihil est subiectum ". Item, non sequitur: generare est facere, ergo Pater facit Filium; sicut nec In naturali generatione hominis, non sequitur: natura enim operatur et Deus facit prolem.

Aliqua potentia gignendi * Cum dicitur 'potentia gignendi', aut dicitur essentialiter, ergo tunc per regulam de Trinitate dicetur de tribus: ergo de Filio ; aut personaliter: ergo aliqua potentia est in Patre quae non est in Filio. - Respondeo: differt dicere aliquam potentiam, et potentiam in aliquid, et potentiam in 'ad aliquid'. Quaecumque ergo potentia est in Patre, est in Filio et ad quodcumque, sed non ad quomodocumque, sicut cum dicitur ' gignere' aut ' gigni': hoc enim dicit ' ad aliquid', ut ad actum gignendi, sed in quodcumque. Est igitur potentia in Patre qua Filius potest gigni, et substantialiter dicitur potentia, non ut est in ' ad aliquid' quia sic notionaliter dicitur.

Super omnia *. 7 Exodi, 1: Ego constitui te Deum Pharaonis, Glossa: " Volens Paulus discernere inter Deum nuncupative et Deum natura, ait: Qui est super omnia Deus benedictus in saecula . Nuncupative Deus inter omnia, essentialiter Deus super omnia ".

Non ante potuit vel voluit quam genuit [54, 16-1 7]. Sed, cum hoc nomen 'Deus' gratia prioris verbi stat essentialiter, gratia ultimi personaliter: ergo aequivoce.

Respondent quidam quod tenetur zeumatice et repeti debet ut bis ponatur. Sed respondeo: Deus est nomen substantiae, quae medium est inter essentiam et personam, et ideo pro atroque stare potest.

Esse Patrem non est [esse] aliquid *. Contra: esse Patrem est esse hypostasim ; ergo esse hypostasim non est esse aliquid: ergo nihil.

Respondeo: Patrem esse est aliquid esse, quia sic praedicatur essentia. Sed esse Patrem dicit 'ad aliquid', nec tamen sequitur: ergo nihil, quod est utriusque abnegativum. Concedendum autem quod esse Patrem est esse hypostasim, id est eadem est res, sed differt in modo dicendi, qui commutatur in conclusione: modus hypostasis est esse, modus personae 'ad aliquid'.

Sed vehementer etc. [54, 24'. ' Filius non potest gignere' non attribuitur hoc ei per impotentiam, ut dicit Augustinus . Unde Anselmus, in Monologion : " Qui potest quod sibi non prodest et non convenit, quanto magis potest, tanto magis adversitas et perversitas possunt in illum. Qui ergo sic potest, non potentia potest, sed impotentia ". Sed posse gignere non convenit Filio ; ergo, cum hoc possit, hoc est ei ex impotentia, quia potuit ut dicitur hic , sed non oportuit. Ergo potuit quod non congruebat.

Respondeo: ex his negationibus 'neque non potuit', non potest inferri affirmative: ergo potuit, quia negatio secunda est quasi infiniti termini, ut sit sensus: non impotuit, id est non ex hoc impotens fuit. Item, concedimus quod Filius habet potentiam qua Pater potest gignere, non tamen Filius potest gignere, propter mutationem praedictam .

Pronepotem gigneret *. Hilarius, I libro De Trinitate : " Si qua nos de natura Dei et nativitate tractantes comparationes et exempla afferimus a creaturis, nemo * existimet absolutae in se rationis perfectionem continere. Comparatio autem terrenorum ad Deum nulla est".

Hoc autem *; et infra: Nasei potuit, esse mutabilis *. Contra: Filius nasci potuit, nec tamen mutabilis.

Respondeo: procedere per spirationem et nasci sunt opposita;

ergo simul convenire non possunt Sancto Spiritui: ergo successive. Sed si Filius nasci potuit, et gignere ; similiter Spiritus Sanctus ; et sic mutabilis esset de una notione in alteram. Hoc est argumentum quod facit Magister .

Potest etc. *. Filius non potest esse Pater [55,34-35]. Anselmus : " Cum invicem se dicunt Pater et Filius et Spiritus Sanctus, quomodo nihil gignit Filius eiusque Spiritus, cum verbum sit filius? Quot enim verba probari possunt de summa nasci substantia, tot necesse est filios gignere ". Ergo, cum dicere sit gignere, cum Filius dicit se, ergo gignit se.

Respondet idem : " Licet unusquisque dicat, non tamen tres sunt dicentes: nihil enim aliud est summo spiritui dicere hujusmodi, quam quasi cogitando intueri) sicut nostrae mentis locutio nihil aliud est quam cogitationis inspectio ". Id est, 'dicere' aliquando sumitur substantialiter, et sic intelligitur haec auctoritas: quandoque personaliter, et sic fallit prius argumentum.

Item, quaeritur etc. *. Dubitatio est de hac ' Pater gignit Filium de natura'

Si dicas naturam communem genito et gignenti, falsa est: si autem rationem gignentis, vera est.

Eadem est potentia in Filio qua potuit *. a. Sed contra: " Cuius est potentia, eius est actus " , et e converso; sed actus gignendi proprius est Patri; ergo et potentia: ergo non est in Filio.

b. Item, "cuius potentia, et actus "; sed potentia est substantiae; ergo et actus: et sic divina essentia potest gignere et gigni.

c. Item, " in perpetuis non differt posse et esse" ; ergo multo fortius in aeternis. Ergo, cum haec potentia semper sit in actu, quod potest generare, et generat. Sed non est generare in Filio: ergo nec potentia.

d. Respondeo: non est ibi proprie actus. Hoc tamen concesso, potentia non est Patri propria, sed potius appropriata. Unde potius deberet inferri: ergo potentia, ut est appropriata in Patre, non est in Filio.

e. Ad aliud similiter dicendum, quod 'generare' non dicit actum nisi sub modo dicendi. Et illa propositio sic intelligitur: cuius rei est potentia etc, id est eadem potentia et idem actus eidem rei attribuitur, non tamen sub modo eodem. Quod patet: potentia generandi est humanae naturae, actus autem non naturae, sed personae habentis naturam, quae est res eadem, differens in modo. Similiter in Deo: potentia est essentiae, actus autem hujusmodi, scilicet generare et gigni, est personae ; eadem autem res est essentia et persona.

f. Ad aliud dicendum quod non sequitur: gignere et gigni non insunt uni et eidem, ergo nec potentia '; quia, cum gignere et gigni approprientur personis, non insunt uni et eidem essentiae neque personae, et tamen potentia, cum essentialiter dicatur, inest uni et eidem, scilicet substantiae.

g. 'In perpetuis non differt esse et posse'; hoc sic intelligitur: id est, cum est esse, est posse; differunt tamen. In aeternis autem non differunt, sed tamen propter modum dicendi, alicui unum attribuitur cui non alterum.

Ita etiam *; et infra: non habet potentiam qua possit *. Cum dicitur ' Pater potest generare' potentia activa reducitur ad actum. Quaeritur ex altera parte utrum potentia passiva reduci possit similiter ad passionem actu in Filio.

Respondeo: non est ibi passio, quia passio sonat in imperfectionem ; imperfectio autem non est in Deo.