DISTINCTIO I.

Samaritanus *; Sacramentorum etc. [745, 11-12]. Dicitur sacramentum multipliciter: large, stricte, strictissime. Large mors Christi et resurrectio sacramenta dicuntur, ut ad Rom. 6, 4: Consepulti in Baptismo etc. Et dicuntur propter hoc sacramenta, quia 'sacra signata sive secreta' *; vel effective dicuntur sacramenta, quia ex virtute mortis et resurrectionis habent sacramenta virtutem. - Stricte dicuntur quae fuerunt Veteris Legis, ut agnus paschalis et sanguis vitulae rufae et alia. Et dicuntur ' signa futurorum' et transeunti unde minus proprie. Sunt enim prognostica et imperfecta; et non efficiebant quod figurabant.

Strictissime, sacramenta Novae Legis, quae efficiunt quod figurant; quae sunt signa et causae gratiae invisibilis.

Contra peccati originalis etc. *. a. Contra: non omnia sunt contra originale aut actuale.

Praeterea, possunt omnia haberi, in quantum signa, ab eo qui in mortali cst; non ergo sunt 'contra', ut dicit Magister, quia sic, illis habitis, non maneret peccatum vel e converso.

b. Item, suntne omnia contra unum vulnus, vel singula contra singula Quod videtur, quia sacramentum est ut medicina sive vas medicinale, et omnium vulnerum non est medicina una.

c. Respondemus: duobus modis vulnerant originalia et actualia. Est enim vulnus quod est in deformatione imaginis; aliud est in hoc quod impedit habilitatem ad bonum. Quantum ad primum siuit quaedam, et quaedam contra secundum. Sunt enim contra peccata et contra impedimenta peccati.

d. Ad aliud dicimus quod (sacramentum) duplicem habet rationem: signi et causae. Secundum quod signum, potest stare cum peccatis; secundum autem quod causa, non. Ratio enim signi ad distinguendum tantum est vel cognoscendum. - Ad aliud dicimus quod contra diversa sunt, non contra idem omnia.

Sacramentum est saerae rei signum *. In hac prima parte agitur de sacramentis communiter. Dictum est de causa efficiente . Hic agitur de forma, scilicet quid sit; et tres ponit definitiones. Deinde ponit finem, scilicet propter quid; et hic ponit tres utilitates, scilicet humilitatem quantum ad Deum, et eruditionem quantum ad intellectum speculativum, et exercitationem quantum ad practicum. Postea materiam, scilicet ex quibus vel in quibus sint sacramenta. Ultimo de divisione sacramenti agit.

Dicitur tamen sacramentum etc. [745-19-20 ]. Nota quod signum proprie est sacramentum, signatum improprie - Visibilis forma *: id est foris manens , ut species panis in Sacramento altaris. Unde sacramentum est forma foris manens respectu rei, dans cognitionem illius. Et non accipitur 'forma' hic pro [natura, sed pro] specie aut accidente aliquo . Et accipitur 'visibilis' pro sensibili et disciplinati, ut est visus et auditus . - Signum vero etc. *. Notificat 'signum', quia prius positum erat in definitione sacramenti * Alia data [746, id est instituta.

Sacramentum enim etc. [746, 12-13]: scilicet Novae Legis. Quidam non dicerent hic tres definitiones, sed unam ex multis collectam. Nos autem dicimus tres. "Sacramentum est sacrae rei signum " * communis est omnibus signis rem sacram significantibus. Unde tabernaculum et vasa sacra significantia Ecclesiam hoc modo sacramenta erant ; sed proprie sacramenta Veteris Legis quae nostra significabant sacramenta, ut de agno et sanguine vitulae et huiusmodi. Haec: " Sacramentum est invisibilis gratiae" etc. * convenit sacramentis Novae Legis et Veteris, sed illis mediate, istis autem immediate. Accipe 'formam' secundum quod est ad cognoscendum, non ad causandum. Tertia vero tantum nostris sacramentis. Unde prima communissima, secunda communis, tertia propria nostro sacramento, quod est signum et causa.

Obicitur contra secundam definitionem. - a. Dicunt quod Spiritus Sanctus apparuit in igneis linguis et in specie columbae . Fuit enim 'visibilis forma invisibilis gratiae'; nec tamen sacramenta fuerunt. - Respond e m u s: cum dicitur 'sacramentum est invisibilis gratiae' etc, gratia accipitur quandoque pro gratia creata, quandoque pro gratia increata. In definitione tantum accipitur pro creata; linguae autem et columba repraesentabant gratiam increatam. - Item, Hugo de S. Victore in Sententiis : " Sacramentum est corporale sive materiale elementum, extrinsecus oculis suppositum, ex similitudine representans, ex institutione significans, ex sanctificatione aliquam invisibilem gratiam conferens". Tria ergo notat. Ex hac definitione intelligitur quod tertia ponit, scilicet quod 'causa exsistat' ; sed duo tantum notantur in secunda definitione. Unde oportet quod sit institutum ad hoc, sic autem non fuit in illa linguarum et columbae apparitione et huiusmodi.

b. Item, obicitur de aqua benedicta, in qua significatur aliqua gratia ablutionis vel huiusmodi ; et est significata et causata, et [aqua] causa; unde videtur esse sacramentum ultimo modo.

Respondemus: non est ex institutione sigmficans; non enim ad hoc est instituta. Quamvis enim per eam comprehendi possit, non fuit instituta a Domino ; omnia enim sacramenta ab eo sunt.

c. Item, de agno paschali et huiusmodi quaeritur quare non sunt sacramenta secundum secundam definitionem . - Respondemus: dupliciter potest intelligi haec definitio: "Invisibilis" etc, quia forma habet in se quod 'continet' et quod ' significat'. Dicendum igitur quod uno modo intellecta 'visibilis forma', scilicet ut continens, sic non est sacramentum. Si vero secundum quod est signum, ut foris manens, sic est sacramentum.

d. Item similiter in Num. 19, 21, de aqua expiationis: fuitne 'invisibilis gratiae' etc. ? - Respondemus quod, quia repraesentabat aquam benedictam, quae modo non est sacramentum, non fuit in Veteri Lege sacramentum. Non enim fuit institutum ad significandum aliquam gratiam, sed ad expiandum irregularitatem.

e. Item, super illud ad Rom. 13, 11: Nunc autem propior est nostra salus etc, Glossa: " Bona vita est signum et causa salutis nostrae "; ergo est sacramentum, quia est signum et causa secundum ultimam definitionem.

Responsio est per hoc, quod dicitur ' causa' aequivoce hic et in sacramento Bona enim vita est causa meritoria salutis, sive causa in subiecto disponens, secundum aliam Facultatem, et est salus praemium. Sacramenta autem non sunt causa meritoria, sed tantum est per gratiam meritum ; sed sunt causa materialis in qua, ut vasa medicinalia, gratia ut medicina . Unde est sicut locus et signum. Item, causa praemii est vita bona, sacramentum vero gratiae.

f. Item, obicitur de ultima definitione et de charactere in Baptismo vel in Ordine vel in Confirmatione. Est enim signum gratiae conferendae, et tamen non est Visibilis forma', et tamen est sacramentum. - Respondemus: aliquid dicitur visibile secundum se, aliquid secundum quod est visibile sub alio. Sicut aqua Baptismi visibilis est secundum se, et est primo signum characteris, character autem signum remissionis peccati. Est ergo remissio peccati signatum tantum ; character, ut illud quod est medium, est signans et signatum ; aqua tantum signum. Et ita [character] dicitur esse visibilis in quantum habet rationem signi ab aqua ipsa - Eadem obiectio de Corpore Christi: ibi panis, et corpus Christi, et corpus mysticum. Panis enim et corpus Christi sacramentum est.

Sed sanctificandi *. Quaeritur: sacramentum est causa sanctificandi, et Deus, et gratia: quae est differentia inter haec?

Respondemus: Deus sanctificat ut causa efficiens prima) gratia ut causa efficiens proxima et necessaria, quia semper est coniuncta haec causa cum causato ; sacramentum ut causa materialis in qua gratia, et non necessaria .

Quae nunquam poterant iustos facere etc. [746, 19-20]. a. Quod sacramenta Veteris Legis iustificarent, videtur secundum Bedam : "Iustitia Legis, suo tempore custodita, non tantum conferebat bona temporalia, sed aeterna". Sed non posset conferre aeterna nisi iustificaret) ergo sacramenta illa et praecepta iustificabant.

b. Item, ad Gal. 3, 12: Qui fecerit ea, vivet in illis. Sed vita non est nisi per gratiam) ergo gratia in illis conferebatur) ergo iustificabant.

c. Item, in Canone missae dicitur: "Placeat tibi, Domine, sacrificium nostrum sicut placuit tibi sacrificium Abel". Sed [petitur ] ita placere nostrum ut iustificatio inde accidat) ergo placuit illud ita quod iustificabat. Et diminutum etiam erat a sacrificio Veteris Legis) ergo et illa quae Veteris Legis fuerunt, quia perfectiora fuerunt.

d. Contra, super illud Is. 1,11: Holocausta et victimas arietum nolui, ubi dicit Glossa: " Ostendit se nunquam Iudaeorum sacrificia amasse ". Sed si iustificabant, amabat ea; ergo, a destructione consequentis, non iustificabant.

e. Item, in Ier. 7, 22: Non praecepi vobis de verbo etc. . Unde arguitur quod non iustificabant, quia ea quae iustificabant, in praecepto erant.

f. Item, ad Rom. 3, 20: Non iustificabitur ex operibus Legis: Glossaetiam dicit: " Opera Legis dicuntur quae cum Lege instituta et terminata sunt, ut erant caerimonialia et figurativa, quae nunquam valuerunt conscientiam mundare, etiam si cum caritate et devotione fierent". Et ad Gal. 2,16: Non iustificabitur homo etc, Glossa: "Id est per opera legalia, quae sunt de sacrificiis et aliis figurativis ".

g. Respondemus: opus aliquando dicitur quod est operatum, aliquando operatio ipsa. Unde dicendum quod operata non iustificabant, id est ipsa res operata. Operatio autem est dividenda : quia poterat fieri ex caritate et devotione vel non. Primo modo facta, iustificabat operatio, scilicet ex caritate; alio modo non. Sed iustificare dicitur dupliciter: vel quoad 'declinare a malo', vel quoad hoc 'et facere bonum'; et idem est ac si dicatur: iustificare dicitur quoad plenam iustitiam vel non plenam. Primo modo non iustificabant, sed secundo modo. Si enim primo modo, evolarent, et non essent in limbo inferni.

h. Unde auctoritati B e d a e dicendum quod 'custodita iustitia' dabat vitam in futuro, post passionem Christi ; passionis virtute mediante, non ex se.

i. Ad aliud dicimus quod duplex est effectus gratiae quoad timendum Deum, vel serviliter, vel initialiter; et hoc et quoad gratiam gratis datam, [ex] servili timore ; et gratum facientem, ex initiali. Primo vita temporalis, secundo aeterna.

k. Ad aliud dicimus quod intelligendum est de operatione Abel, et quod fit comparatio quoad genus, id est 'placeat sicut placuit', non tamen quod plus non placeat.

Quem qui tetigerat, immundus [746, 25-26]. a. Quaeritur quare ille qui aspergebatur mundus factus erat et aspergens immundus, et abstinebat ad ingressu templi usque ad vesperam

Item, quare usque ad vesperam ?

b. Item, aut ex aspersione fuit immundus, et aspersio sic faciebat immundum, et ita duo faciebat opposita ; aut non [immundus ] erat.

Item, si sacerdos immundus erat ex hoc. quomodo hoc fuit ei praeceptum ?

c. S o 1 u t i o: in Num. 19, 8: Immundus erit usque ad vesperam, Glossa Augustini : Quomodo lavabit vestimenta et immundus erit usque ad vesperam ? In quo mystice significatur quod, licet synagoga in parte laverit vestimenta, tamen usque ad finem mundi remanebit secundum partem immunda, donec reliquiae Israel salvae fiant, ut ad Rom. 9, 27.

d. Ad aliud dicimus quod in hoc significatur quod, licet passio Christi profuerit gentibus, Iudaei tamen interficientes immundi remanerent usque ad vesperam, id est finem mundi. Per aquam enim expiationis significatur Baptismus, virtutem habens ex passione Christi ; per sacerdotem, Iudaeus Alia moralis ratio accipitur ex marginali , quae dicit ibi: "Nescio quid intelligitur, nisi quod omnis homo post remissionem peccatorum plenissimam, permanendo in vita, contrahit aliquid unde fit immundus usque ad finem vitae ". Haec dicit Augustinus. - Aliter exponitur a Magistris, ut ostendatur quod qui sanctificat, debet se reputare indignum ad sublimitatem tanti ministerii; et si peccaverit, quod non sufficienter satisfacit usque ad finem vitae, ut illud habeat locum quod dicit Gregorius : " Bonarum mentium est ibi culpam agnoscere, ubi culpa non est".

e. Ad aliud dicendum quod fuit immunditia secundum litteram irregularitatis ab ingressu templi.

f. Ad aliud dicimus quod in aqua expiationis duo intelligebantur : spirituale, quod iam determinatum est ; et litterale, scilicet aqua mixta cum cineribus vitulae rufae . Unde ex contactu cineris contrahebat materialem immunditiam ; unde non contraxit ex aqua, sed cinere.

Non in iustificationem etc. *: quantum ad operandum (bonum), etsi quantum ad declinandum a malo -Volens ea etc. *: voluntate permissionis, non beneplaciti.

Quae tantum significandi gratia, in onus instituta [747, 7-8]. a. In Act. 15, 28: Hoc est onus etc. De onere et iugo Novae Legis in Matth. 11,30: Iugum meum suave etc. Unde sumitur quod difficilius erat onus Veteris Legis quam Novae.

b. Contra: Nova et manum et animum, Vetus tantum cohibet manum ergo difficilior est observatio Novae Legis quam Veteris. - Item, Vetus infirmis data est, Nova autem fortibus.

c. Quod autem aeque difficilis una Lex et alia, in Ezech. 1, 16: Rota in rota, videtur . Si ergo omnia quae in Nova erant in Veteri, ergo aequalis utrobique observatio.

d. Respondemus: duplex est status observantium in Veteri Lege. Quidam servabant spiritualiter et ex amore, quidam carnaliter et ex timore. Quantum ad observantes ad litteram ex timore, fuit onus difficile ad portandum. Unde illud Actuum: Hoc est onus etc. non intelligitur generaliter, sed de illis qui litteraliter observabant et ex timore.

c. Ad aliud dicimus quod est levitas quaedam ex ratione rei, altera ratione dispositionis [in observan]te, ut fortitudo sustinentis. Iugum ergo Evangelii in se non est leve, sed ratione amoris. Unde Augustinus in libro De laude caritatis : " Omnia facilia vel prope nulla facit amor".

f. Ad aliud dicimus quod dupliciter intelligitur difficultas : vel quoad numerum praeceptorum, vel quoad perfectionem vel magnitudinem. Quantum ad perfectionem, difficilius est iugum Evangelii ; quantum ad numerum, difficilius iugum Veteris Legis, in qua plura praecepta sunt.

g. Ad aliud dicimus quod aeque difficilis est Vetus spiritualiter intelligenti Veterem, in qua implicita Nova erat, et observanti utramque ex caritate.

Triplici autem etc. *; sine medio *. Contra, 33 Ex., 20: Non videbit me homo. Praeterea, si sine medio videbat, facie ad faciem videbat. - Respondemus: sine medio, id est non nube peccati interposita non tamen minus videbat per creaturas, et non per speciem .

Sunt autem etc. * ; quibus non alligavit etc. *. Contrarium dicit supra: "Sacramentorum alligamenta adhibuit" *. - Respondemus: non vult dicere quod gratia non sit in sacramentis, sed dicit quod gratia potuit aliter conferri.

Duo autem sunt etc. *. 'Duo' dicit res et verba; et verba ad auditum, res ad visum pertinent, cum haec duo ideo exiguntur, quia "sacramentum est invisibilis gratiae visibilis forma" *, id est signum perceptibile visui vel auditui. Hi enim sensus disciplinae sunt. Quod autem oportet signum sacramenti terminari ad auditum sicut ad visum, patet, quia si quis baptizaret et non esset ibi advocatio Trinitatis, non sufficeret, et ita de aliis.

Verba et res *. Contra, magister Hugo : " Sunt quaedam sacramenta in Ecclesia, in quibus etsi principaliter salus non constat, tamen salus ex eis augetur, in quantum devotio exercetur. Alia autem huiusmodi constant in rebus, qualia sunt aqua aspersionis, susceptio cineris, benedictio cereorum et ramorum. Alia constant in factis, qualia sunt crucis signaculum, exsufflatio exorcizationis, expansio manuum. Alia in dictis, sicut est invocatio Trinitatis. Haec autem omnia per verbum Dei sanctificantur, sive per locutionem verborum divina virtute invocata, sive sola fide exhibita per eamdem divinam virtutem ; quia ubi est fides, verbum * deesse non potest, quod fide concipitur" Ex hoc sumitur quod in tribus consistunt sacramenta, scilicet in rebus, dictis et factis. Ipse autem solum duo membra ponit, scilicet res et dicta. -Respondemus: loquitur magister Hugo de aliis generibus sacramentorum quam hic: quia hic agitur de sacramentis prout sunt commune Veteris aut Novae Legis, ibi vero de sacramentis prout significant res sacras, sive sint sacramenta Novae Legis et Veteris sive non, [et quodcumque sit sacrum signatum), ut gratia sive aliud.

Et significabant etc. *. Contra videtur Hugo dicere, sic: " Sunt quaedam sacramenta ante Legem, alia sub Lege, alia sub gratia: diversa in specie, eumdem tamen habentia effectum". Ex quo sic arguitur: sed quae sunt sub gratia conferunt salutem; ergo et illa quae sunt sub Lege similiter. -Respondemus quod duplex est effectus sacramenti. Unus effectus sacramenti est quoad [gratiae operationem, alius quoad] cognitionem; et de hoc intelligit Hugo, non de effectu quoad gratiae operationem. Sicut enim significabant gratiam ferendam per Christum, et sic illa spiritualiter intelligentibus.

Idem conferens remedium *. Contra, ad Rom. 5: In remissionem peccatorum, Glossa ibi : "Peccata solum dimittebantur ". Et haec auctoritas consequenter habetur in illo cap. Hic dicendum *. Ex quo habetur quod non idem est effectus Baptismi et circumcisionis praeter apertionem ianuae.

- Respondemus: dicit 'idem remedium' effectus contra peccatum ; non simpliciter, sed quantum ad remissionem peccati originalis quoad culpam, licet non quoad totalem poenam, quia plus deletur sive minuitur fomes in Baptismo quam in circumcisione. Item, poena originalis peccati est carentia visionis Dei, quae non delebatur per circumcisionem, quae tamen deletur per Baptismum.

Idem salutiferae etc. *. Ex hoc videtur Beda dicere quod omnem eumdem effectum habuit circumcisio quem Baptismus, excepta apertione ianuae, vel ex propria virtute, vel ex passione Christi.

a. Hic quaeritur utrum in circumcisione dabatur gratia. Quod videtur, quia nihil expellit tenebras corporales nisi lux corporalis ; ergo tenebras spirituales non expellit nisi lux spiritualis. Cum ergo peccatum sit tenebra spiritualis, ut dicit Damascenus : "Malitia est recessus luminis"; ergo si expellitur peccatum per circumcisionem, videtur quod in circumcisione dabatur gratia, quae est lux, ut dicit Dionysius .

b. Contra: haec est differentia inter sacramenta Novae Legis et Veteris, quod haec significant et efficiunt, illa vero non. Cum ergo circumcisio fuerit legale sacramentum, non efficiebat gratiam quam figurabat.

c. Item, in praedicta auctoritate ad Roni. 5 dicitur quod non conferebatur gratia, sed tollebatur culpa ; unde patet quod in illo sacramento non dabatur gratia.

d. Item videtur ex similitudine eius ad rem: quia consistit circumcisio tantum in ablatione pelliculae et nihil dabatur ; sacramentum autem 'gerit similitudinem' eius quod significat ; ergo positio gratiae non est res illius sacramenti ; ergo gratia non conferebatur in illa.

c. Ad hoc dicunt aliqui quod conferebatur gratia in circumcisione, sed non ex virtute circumcisionis ; sed Deus ex oraria sua increata conferebat gratiam circumciso .

f. Respondemus: gratia duplicem habet effectum. Unus effectus est gratiae quoad remissionem culpae, alius quoad non faciendum malum: uterque est respectu mali. Quoad bonum est unus effectus conferre vitam spiritualem animae; alius est habilitare potentiam ad opus; tertius, bonum opus elicere a potentia. Dicimus ergo quod in circumcisione spirituali, quae fuit sacramenti in Veteri Lege, conferebatur gratia quae est in remissione culpae et ad non faciendum malum ; sed nullus de aliis tribus [effectibus] sequentibus. Quod patet ex hoc quod dicit Augustinus in libro Contra Adimantum , quod haec est differentia inter Veterem et Novam Legem, quod in illa fuit timor, in ista vero fuit amor principium Quia ergo ex amore est conferre vitam et habilitare potentiam et opus meritorium elicere, non facere vero malum provenit ex timore, gratia prima tollit culpam, gratia cum timore facit cessare a malo, ex parte amoris primo confert vitam. Inde gratia cum timore dat gratiam quoad primos effectus, non quoad alios sequentes.

In sinu Abrahae [749, 2-3 ]. Hic quaeritur quid appellatur hic 'sinus Abrahae'. De hoc in Luc. 16, 22: Portaretur ab angelis in sinum Abrahae, Glossa: " Sinus Abrahae requies est Patris, in quo recumbunt venientes ab Oriente et Occidente ", Matth. 8, 11. Et Interlinearis ibidem : " Sinus Abrahae est requies beatorum pauperum ", de quibus Matth. 5, 3: Beati pauperes . Secundum istam Glossam videtur quod fuerint in regno caelorum. Quod est falsum, quia hoc fuit ante passionem. - Respondemus: hic dicitur 'silius Abrahae' protectio Patris ab afflictione exteriori et interiori, scilicet ab igne et verme conscientiae, ut dicit Glossa super illum Psalmum: Noli aemulari in malignantibus, super illum versum: Et ad huc pusillum etc, ubi quaerit Glossa" quomodo Lazarus esset" in sinu Abrahae, id est "in requie, cum nondum missa esset hostia ". Respondet Glossa: "In spe ex toto, in re ex parte, quia neque igueni exteriorem sentiebat neque vermem conscientiae ".

Post mortem beata requie *. Qualiter potest hoc esse ? cum essent in poena, ut habetur ad Rom. 3,25: Propter remissionem delictorum, Glossa: " Deum non videbant, quod erat eis poena". - Respondemus: 'requies beata' dicitur quoad ignem materialem, quem non sentiebant, et quoad vermem conscientiae non remordentem.

Remissionem peccati originalis et actualis *. a. Contra: actuale non tollitur nisi per contritionem: quod patet in ficte accedente ad Baptismum. Praeterea, quoad poenam actualis peccati non potest hoc dici, quia non tollit circumcisio poenam originalis peccati principalem, scilicet carentiam visionis Dei: ergo multo fortius non tollit poenam actualis.

b. Praeterea, si circumcisio tollit originale quoad culpam, et reatus necessario adiunctus est culpae: ergo tollit reatum. Sed si tollitur reatus, non sunt obligati ad poenam; non ergo iuste infertur eis poena, et sic iniuste tenebantur antiqui patres in limbo.

c. Respondemus: est reatus quoad carentiam aeternam visionis Dei, aut quoad temporalem carentiam visionis Dei. Cum ergo remittitur originale peccatum, dimittitur reatus aeternae carentiae, non temporalis. Et est exemplum in contritione de poena aeterna et temporali.

d. Quod obicitur de actuali, quod remittitur virtute circumcisionis, dicimus quod non remittitur (Virtute circumcisionis), quia si culpa est actualis, ex actu liberi arbitrii, oportet quod poena contraria sit ex virtute liberi arbitrii. Haec autem est contritio. Si ergo sola contritio est huiusmodi poena, haec sola est remedium actualis peccati. Dicitur tamen quod circumcisio fuit remedium culpae actualis, quia Dominus non remittit culpam in parte, sed totaliter ideoque quia dimittebat culpam originalem, ideo simul et actualem culpam. Ideo, cum adulti dolebant et erant contriti, in illis dimittebatur actualis cum originali.

Quaeritur autem de viris etc. *; mulieres per fidem et operationem bonam [749, 16-17 ]. a. Videtur aurem quod quoddam praeceptum vel circumcisio aliqua debuit dari mulieribus quod non viris, propter hoc quod dicitur I ad Tim. 2, 14: Adam non est seductus, sed mulier.

b. Praeterea, prius peccavit: ergo prius infligenda est ei poena medicinalis quam viro. Quam ergo poenam suscipient mulieres ? Quod enim dicitur: 'per ridem' etc, non est poenale.

c. Respondemus: cum dicitur: Adam non est seductus etc, verum est: non est seductus in eo in quo mulier. Adam enim bene scivit illud prohibitum, sed non credidit verum esse omne illud quod dicebat diabolus sicut mulier. Sed in hoc fuit seductus, quia, nolens contristare suas delicias credidit veniale quod erat mortale. Dicimus ergo quod ratio prima propagationis non est in muliere, sed in viro; cum propagatione autem transfunditur concupiscentia sive libido, ex qua est originale peccatum in nobis ; et ideo in signum huius est instituta circumcisio viris, non autem poena aliqua data mulieribus. Oportuit autem, si esset conveniens signum, ut circumcisio fieret per caesionem circularem. Per caesionem enim circularem aeternalis reatus remotio designatur: circulus enim aeternitatem designat Praeterea, ratione generis peccati in cuius remissionem datum est. Nam originale peccatum hoc modo contrahitur: primo fuit actuale peccatum in primis parentibus, et ab illo transivit poena in carnem eorum, a qua transivit in carnem puerorum, a qua poena originale peccatum in anima ; et ita a peccato fit reditus in peccatum .

23. Sola fides pro parvulis *. a. Ex hoc videtur quod maior effectus fidei esset in patribus quam modo. Nam tunc sufficiebat sola fides ad salutem parvulorum, sed non modo, immo exigitur Baptismus.

b. Item, si fides sola sufficiebat, aut ratione cuiuslibet articuli, aut respectu alicuius determinate.

c. Ad quod dicimus quod non sequitur quod ibi fuerit maior efficacia quam nunc. Est autem duplex causa salutis: una ex parte parentum, scilicet fides, et haec tunc et nunc: (alia ex parte suscipientis, et haec diversa tunc et nunc). Ex parte ergo suscipientis requiritur Baptismus nunc, in Lege vero circumcisio.

Quare autem ante Legem fides sola sufficiebat, deinde fides cum circumcisione, deinde fides cum Baptismo ? Ad quod dicendum quod morbus tunc erat recens, et oportuit leviorem adhiberi medicinam, ne aegrotus respueret. Et propter hoc in Lege naturali sufficiebat fides ; in Lege Veteri requirebatur fides cum circumcisione, quae habet poenam; sed in Nova Lege, quia fuit lex suavitatis adicitur fidei sacramentum sine poena, scilicet Baptismus.

d. Ad aliud dicimus quod in Lege naturali oportuit quod implicite intelligerentur omnes articuli ; principaliter vero oportuit intelligi articulum de circumcisione spirituali fienda per Christum.

Hic dicendum *: [in carne praeputii, 750, 11]. Quare in hac parte magis corruptio est ? Quia propagatione transfunditur peccatum in posteros: hoc autem est instrumentum generationis. - Signum obedientiae *: id est circumcisionem. - Octava die *. Et currit octava aetas cum hac septima aetate . Incepit enim octava in passione Christi, aperta ianua. - Communius *: quantum ad utrumque sexum et ad gentes et ad Iudaeos. - Et perfectius *: quantum ad gratiam pleniorem, quantum ad actualis et originalis deletionem, et quantum ad omnia membra; circumcisio autem fuit tantum in praeputio. - Gratia ad bene operandum *. Hic ponit triplicem Baptismi effectum. - Possessio virtutum *. Possidet qui agit quando vult. - Signaculum tantum [751,1-2]: scilicet res circumcisa.

In praecedenti capitulo : Vel pro maioribus virtus sacrificii [749,22-23]. Quaeritur cuius sacrificii virtus per se valuit ad remissionem originalis peccati apud maiores in Lege naturali; item, quid dicatur sacrificium.

a. Cuius ratio habetur infra, XIII distinctione: Solet quaeri etc.: " Sacrificium dicitur quasi sacrum factum, quia prece mystica consecratur" [816, 5-6]. Ita habetur ibi. Unde differt a sacramento, quod est signum rei sacrae et causa . Sacrificium autem institutionem respicit ; sacramentum vero significationem et causationem eius respicit ad quod ordinatum est.

b. Unde ad hoc quod prius quaeritur, solvitur, quod Virtus sacrificii scilicet decimationis. Decimatio enim fuit in remissionem peccati, ut dicit H u g o . Et dicit hanc rationem :"Quamdiu est morbus, est tempus medicinae"; ergo, cum morbus in omni Lege fuit, in omni Lege opus est sacrificio. Unde Hugo "Oportuit ut per processum temporum spiritualium gratiarum signa magis ac magis evidentia ad eam declarandam formarentur, ut cum effectu salutis cresceret cognitio veritatis. Sub Lege autem naturali primum data sunt sacramenta decimationes, sacrificia et oblationes, ut in decimatione remissio peccatorum, in sacrificiis carnis mortificatio, in oblatione boni operis exhibitio significaretur ". Instituta autem fuit decimatio in signum transgressionis factae ab homine, qui per novenarium significatur deficientem a denario . Decimam vero tribuit in signum liberationis fiendae per Christum, qui per denarium significatur, ut Levit. 5,11, super illud: Partem ephi decimam - ephi est tres mensuras continens, unde significat Trinitatem, sicut dicit Glossa super illud - ut decima drachma perdita inventa novem drachmis iungeretur, ut Luc. 15, 8-10.

Sed semini eius, id est omnibus Hebraeis [750, 2-3 ]. Quaeritur cui semini praeceptum fuit, utrum omnibus descendentibus ab Abraham, aut tantum per Isaac descendentibus.

a. Quod ultimo modo sit, videtur innuere ibi Glossa super Genesim : [et hoc tenet Hugo de S. Victore], qui dicit : " Quatenus discreta et singularis maneret generatio de qua Christus nasceretur ". " Nam Iob de Esau legitur secundum quosdam, nec legitur circumcisus", et tamen salvatur.

b. Sed videtur littera Gen. 17,12 contraire dicens : Cir cumcidetur in vobis omnis masculus in generationibus vestris, tam vernaculus quam emptitius, et quicumque [ hoh] fuerit de stirpe vestra. Unde sequitur : Tulit Abraham Ismaeleui filium suum et servos suos, et circumcidit. Probabile ergo est quod melius intelligeret praeceptum Domini quam posteri. Unde videtur quod omnes circumcidendi erant. Cum ergo circumcidit Ismaelem et alios, omnes descendentes erant obligati ; ergo peccabant mortaliter ex contemptu praecepti.

c. Quid ergo dicendum est de Iob secundum illam opinionem ? Nam primogenitus Nachor fuit Hus , qui alio nomine dictus est Iob, princeps terrae Hus . Secundum Gregorium autem fuit de stirpe Esau, ut in prologo Iob , quia dicitur ibi: "Legitur in Gen. 36, 32-34, Iobab de Esau exivisse, et Belae filio Beor successisse ", de quo require in Num. 22.

d. Respondere videtur Ambrosius huic quaestioni in Epistolis suis, libro VII , dicens: "Non possumus dicere circumcisionem debere servari ab alienigena et proselito, nisi fuerint in domo eius nati, aut pecunia empti, aut de semine eius. Et ita omnifariam claret secundum litteram Legis ad circumcisionem non teneri nationum populos ". Si ergo Iob non fuit de semine Isaac, in quo facta fuit promissio , non tenebatur. Quod autem non fuerit, videtur, secundum Hieronymum dicentem ipsum descendisse de Nachor ; Abraham tamen ut perfectam servaret obedientiam circumcidit Ismaelem. - Secundum ergo unam opinionem, dicendum est quod Iob fuit de stirpe Esau, et non tenebantur nisi illi qui descendebant per Isaac et Iacob. Secundum aliam opinionem, quae dicit quod omnes descendentes ab Abraham tenebantur, dicendum est quod descendit Iob de semine Nachor.

Ut per obedientiam etc. [750, 5-6]. Ad Rom. 4,11: Signum accepit circumcisionis; ibi Glossaistas tres causas hic positas tangit, et addit duas, scilicet " ut circumcisio \\ facta in virili membro, per quod generatur creatura mortalium et in quo libido solet dominari, castitatem mentis et corporis servandam et impudicitiam reddendam indicet"; et " quia non potuit melius significari per Baptismum tolli originale peccatum. Cum pracputio enim nascitur omnis homo quemadmodum cum originali peccato, et circumcisus praeputiatum gignit, traiciens in ipsum quo ipse iam caruit ; sic baptizatus in filium quem carne generat, reatum traicit originis, a quo ipse iam liber erat". Item, additur ratio sexta: datur in signum circumcisionis " ab omni corruptione in futuro ".

A ceteris nationibus discerneretur [750, 9-10]. Super hoc Ioannes Damascenus : " Circumcisio est signum distinguens ipsum ", scilicet Abraham, " et eos qui ex ipso et qui in domo eius generabantur, a gentibus cum quibus conversabantur. Typus Baptismatis. Sicut enim circumcisio non membrum abscidebat corporis, sed superfluitatem inutilem, ita per Baptismum sanctum peccatum circumcidimus, quod est superfluitas concupiscentiae". Unde peccatum est superfluitas concupiscentiae: excedit enim naturalem concupiscentiam.

In carne vero praeputii * a. Utrum character imprimebatur in circumcisione. Quod videtur, eo quod iussa fuit fieri ad discretionem israelitici populi;sed discretio sacramentalis proprie fit per characterem) ergo character imprimebatur.

b. Item, per impossibile: si non ibi imprimebatur character, quare non potuit iterari, sicut nec Baptismus ? Hoc enim signum est characteris.

c. Contra, in fine huius capituli hic ubi dicit: " Abrahae iam iustificato per fidem signaculum tantum fuit ", scilicet circumcisionis ;"nihil ei contulit intus" [51, 1-2] Ergo non imprimitur character in circumcisione.

d. Item, ad idem: si in circumcisione imprimeretur character spiritualis, circumcisi non post baptizarentur. Quid enim facit character spiritualis, nisi quod populum Dei distinguit ab aliis ? Hoc autem facit character in baptizato: distinguit enim fidelem ab infideli.

e. Item, ad idem: circumcisio consistit in ablatione, in positione character;ergo in circumcisione non imprimitur character.

f. Respondemus: non imprimitur in circumcisione character spiritualis, sed carnalis. Unde sic potest definiri: Circumcisio est sacramentum primum populi secundum carnalem characterem discretivum. Competebat enim ut populo carnali daretur character carnalis, spirituali vero spiritualis 'character.

g. Ad illud quod obicitur, quod discretio sacramentalis fit per characterem, dicendum quod verum est: per carnalem vel spiritualem.

h. Ad illud quod obicitur, quod non iteratur, dicendum est quod causa non est eo quod imprimatur character, sed eo quod in circumcisione fiebat remotio originalis peccati, quae semel fit. Ut enim ipsum peccatum semel factum est, ita in uno sacramento semel fit ipsius remotio vel remissio.

Mutata fuit circumcisio etc. *. a. Obicitur sic: Si circumcisio habuit eamdem vim, secundum Bedam , quam nunc Baptismus, excepta apertione ianuae, videtur tunc quod adveniente passione Christi, per quam facta fuit apertio, sufficeret circumcisio ; aut oportuit quod aliquid novum daretur ex virtute Baptismi.

Item, quaeritur qualiter per passionem Christi aperta fuit ianua et liberati sunt qui descendebant ad limbum inferni.

b. Huic quaestioni primae respondet Hugo dicens: " Quia obscurum fuit signum decimationis, subsecuta est circumcisio, ut iustificationis virtutem evidentius demonstraret " : "quando dictum est homini ut portionem carnis suae, non superfluam, sed illius quod superfluum erat, in hoc signum auferret, ut per hoc cognosceret homo quia culpam, quam natura per illam partem traxit, gratia per sacramentum circumcisionis emundaret". Sed quia circumcisio fuit particularis et laboriosa: quod bene populo sub timore Legis servienti competebat, consecutum est sacramentum universale quoad totum corpus, non laboriosum, suavem habens purificationem, competens populo ex amore servienti. Et propter hoc sacramentum Baptismi circumcisioni est consecutum.

c. Sed propter hoc mota est quaestio, propter quid, sicut decimarum sacrificium mansit cum circumcisione, similiter circumcisio non mansit cum Baptismo et manet.

Respondemus: cum venit iugum suave gratiae, non competebat sacramentum laboriosum, doloris plenum, maxime ingredientibus. Et propter hoc, cum illud sacramentum Baptismi sit intrantium, mutata est circumcisio ; non autem decimatio per adventum circumcisionis vel Baptismi. Decimatio enim, etsi alicui dolorem inferret, ut avaro, non tamen illi qui purgari debebat, scilicet parvulo. Praeterea, in hoc significatur differentia Legis gratiae, ad Legem naturae aliter se habentis quam ad Legem timoris: nam Lex naturae communiter dictat homini ad timorem et amorem, et magis inclinat ad amorem Dei. Propter hoc ergo, quod Lex naturae conveniebat cum Lege Veteri et cum Nova, decimatio quae ei competebat utrobique servatur. Perfecta autem caritas foras mittit timorem, I Ioan. 4,18 ; quare sacramentum ei proprium evacuari debebat per sacramentum amoris, scilicet circumcisio per Baptismum.

d. Ad illud quod quaeritur de apertione [ianuae] et liberatione patrum, dicimus quod Anselmus dicit in libro Cur Deus homo : "Non potest satisfactionem pro originali peccato facere nisi Deus, nec debet nisi homo ; necesse est ergo ut satisfaciat Christus, qui est Deus et homo ". Cum enim corrupta tota humana natura esset per peccatum primi parentis, non competebat satisfactio nisi per eum qui esset principium eorum qui erant in corruptione, et ipse quidem homo, sed principium incorruptum. Nam si aliorum principium esset, non satisfaceret. Nec Adam potuit satisfacere, quia de suo non potuit Deo dare aliquid maius omni eo quod sub Deo est Satisfactio autem illa est maius omni rationali creatura corrupta. Necesse est ergo ut sit satisfactor ille principium illorum hominum ut Deus, et quod solvat poenam in quantum homo. Licet ergo Dominus ex sua misericordia in circumcisione abstulerit originale peccatum quoad culpam et quoad reatum aeternae carentiae visionis Dei. qui necessario consequitur, non tamen ab illo reatu quoad temporalem poenam absolvit. Propter quod necesse fuit, cum homo corruptus vel purus non corruptus non posset satisfacere, ut Christus Deus et homo satisfaceret, ut sic rumphaea ianuae paradisi tolleretur.

e. Ad illud quod obiciebatur, utrum Baptismus conferret effectum gratiae specialem, praeter hoc quod circumcisio confert et passio Christi, dicendum est quod confert specialem gratiam " ad bene operandum ", ut habetur in littera [750, 19-20], quam etiam habuit ante passionem Christi: iste autem effectus non habebatur ex virtute circumcisionis.

Duae sunt res illius sacramenti etc. *. Potest esse quaestio, si duae sunt res huius sacramenti, scilicet circumcisio ab originali et circumcisio plena ab omni corruptione, et hoc sacramentum quoad quid convenit cum sacramento Novac Legis, in hoc quod efficit quod figurat: propter quid respectu unius rei significatae, scilicet circumcisionis ab originali, est signum et causa ; respectu vero sequentis est signum tantum. - Respondemus: circumcisio secunda, ab omni corruptione, est effectus universalis gratiae proprie. Universalis enim circumcisio universali gratiae competit. Sed omnis gratia sacramentalis est data secundum partem quoad causandum ; unde, re adveniente, omne sacramentum evacuabitur in circumcisione ultima. Et propter hoc neque ex virtute circumcisionis neque ex virtute Baptismi convenit universalem incorruptionem dari. Sed circumcisio ab originali peccato est quidam effectus gratiae particularis, quem ex virtute sacramenti convenit effici. Soli autem Christo convenit, qui habet plenitudinem gratiarum, universalem incorruptionem dare.

Ibi enim solum peccata dimittebantur *. Cont r a. ad Rom. 2, 25 : Circumcisio quidem prodest etc, Glossa: " Si spiritualiter custodias, si credas Christo quem Lex promisit)). Ex hoc videtur quod circumcisio non valebat nisi cum fide Christi promissi) et ita videtur quod circumcisio ex se non remittebat originale peccatum, sed ex virtute fidei. - Respondemus: verum est in adultis, \\ de quibus loquitur Apostolus; in parvulis vero in circumcisione remittebatur originale, licet non esset fides ipsorum vel parentum, dummodo esset fides Ecclesiae.

Signaculum tantum fuit etc. [751, 1-2]. Quaestio ruit prius quare non fuit signum datum mulieribus.

Respondemus ex dicto Ioannis Damasceni : Si convenienter daretur, oporteret quod in eadem parte, et quod per remotionem remotio significaretur, et quod per non necessarium remotum et in quo dominabatur concupiscentia significaretur remotio superfluitatis concupiscentiae. Sed hoc non potuit fieri in muliere fin illa parte) in qua concupiscentia dominatur: interius enim illud est. Propter quod congruum signum huius remissionis non congruebat mulieribus. - Alia ratio: vir a suo sexu contrahit hanc concupiscentiam, mulier vero ab alieno sexu; et propter hoc competebat ut mulier parvula tantum per alium satisfaceret quoad fidem circumcisionis, vir vero per se quoad circumcisionem, et per alium quoad fidem illius.

Ante octavum diem etc. [751, 15-16]. a. Quaeritur, si puer nasceretur in sabbato, utrum circumcidendus esset in sabbato. (Et videtur quod in sabbato), quia in octavo die nativitatis circumcidendus est puer - Contra, in Ex. 20, 8: Memento ut diem sabbati sanctifices .

b. Et ratione huius quaeritur utrum illud quod dicitur 'in die octavo' esset de substantia praecepti. Et videtur quod non, per hoc quod in Ex. 4,25, Sephora circumcidit filium suum statim, non exspectando diem octavum.

c. Respondemus: illud 'in octavo die' non est de substantia praecepti simpliciter, sed dicitur in significationem plenae circumcisionis in octava aetate faciendae, vel spiritualis circumcisionis in resurrectione, quae facta fuit in octavo die. Sed quod circumcideretur fuit de necessitate, quia hoc fuit sacramentum necessitatis. Si accideret quod octavus dies esset sabbatum, potuit pravem vel differri, nam maius fuit praeceptum de sabbato, quia in maioris rei significationem. Sabbatum enim significativum fuit spiritualis requiei in gloria ; circumcisio vero remotionis a corruptione peccati.