DISTINCTIO XX.

Sciendum est igitur *. Poenitentiam dare possumus [873,7-8]. Notandum quod aliud est indicere, aliud consulere, aliud iniungere. Indicit sacerdos sive innotescit exsistenti in extremis, ut infra, cap. ''Solet etiam quaeri *, in eadem distinctione, ubi dicitur: " Non est imponenda quantitas poenitentiae, sed innotescenda" [877, 24-25]. Consilium dat volenti poenitere, ut supra, XVI distinctione, cap. Et sicut sunt digni fructus *, ubi dicitur: "Interim quidquid boni facere potest, hortamur (ut faciat), ut Deus cor illius illustret ad poenitentiam" [842, 20-21]. Iniungit poenitenti voluntarie, ut infra, eadem distinctione, cap. Si vero quaeritur *. Quod ergo hic dicitur, 'poenitentiam dare possumus', de innotescentia poenitentiae intelligitur, non de iniunctione. ''

Cum poenitentia quae in fine agitur (873, 17-18). In Levit. 6, habetur quod pinguius fuit sacrificium in vespere quam in mane Si ergo in poenitentia sacrificatur cor poenitentis Deo, videtur quod acceptabilius sit sacrificium poenitentiae in fine vitae quam in tempore praecedenti. - Respondemus: dicitur sacrificium in vespere 'acceptabilius' *, quia per 'matutinum' intelligitur conversio poenitentis, per 'vespertinum' perseverantia finalis eiusdem in poenitentia. Non ergo ex hoc habetur quod poenitentia quae tantum est in fine, sit acceptabilior illa quae continuatur usque in finem.

In quacumque hora ingemuerit *. Contra, Mich. 3,4: Clamabunt et non exaudiam, Interlinearis : " Sera poenitentia "; et idem habetur in Glossa. Sed si non exauditur poenitens, non est eius poenitentia acceptabilis: nulla autem magis 'sera' quam ea quae in fine vitae; ergo non est Deo acceptabilis. - Respondemus: loquitur de poenitentia illa quae fit in fine vitae ex timore poenae; talis non exauditur a Domino. Illa enim sola est acceptabilis, quae fit ex Dei amore, ut hic habetur in textu *.

Arbitrii enim quaerat libertatem [873,26-27]. Contra: omne meritorium subest libero arbitrio; ergo meritorium dimissionis peccati quoad poenam. Ergo potest conteri in ultima necessitate, ita ut deleatur peccatum, ut infra in eodem capitulo: "Nisi forte tanta" *. Qualiter ergo dicit quod quaerenda est libertas arbitrii? - Respondemus: loquitur de libertate quoad usum in motibus exteriorum membrorum, quibus possit poenam iniunctam peragere; talem autem non habet ille in articulo mortis. Nihilominus tamen habet usum interiorem, qui consistit in contritione. Vel potest adhuc dici de interiori, quia aliquando interius vincit passio super voluntatem, aliquando e converso ; cum tanta est violentia passionis mortis, ut non possit voluntarie dolere pro peccato, dicitur 'sera pollicentia'. nec tunc absolute habet usum interiorem liberi arbitrii.

Timendum est de poenitente sero *. In Levit. 5,11: Si non quiverit manus eius, dicit Radulphus : " Qui peccata sua nec probabilius vivendo corrigere, nec saltem ea digne deflere potest: puto verecundia exigit ut quasi indignum se divina misericordia iudicet, nec impudenter et quasi libera fronte eam exigat. Petat, quasi non petendo ; speret, sed quasi non sperando ; dum se indignum venia confitetur, et sola tamen Dei misericordia fieri posse credat ut salvetur".

Remunerare ex misericordia *. a. Contra: in omni opere Domini est misericordia et veritas ; in quo ergo in iustificatione impii est iustitia ? Praeterea, si potest 'ex misericordia remunerare' etc, videntur obviare misericordi: et iustitia: videtur enim quod simul sit aliquis damnabilis e remunerabilis.

b. R e s p o n d e 111 u s ad primum quod iustitia dicitui multipliciter: vel congruentia meritorum, et sic non dimittit ex iustitia culpam peccatori ; vel veritas promittentis, sive condecentia bonitatis Dei. De primo habetur 1 ad Rom., ly. In. stitia reuelatur de fide in fidem, ubi dicitur quod iustitia iustus est, cum est verax in promissis. De reliquo dicit Anselmus in Proslogio)) : " Si punis malos, iustum est, quia eorum convenit meritis; si parcis, iustum est, quia tuae condecens est bonitati".

c. Ad aliud dicimus quod non ex hoc habetur quod aliquis simul est remunerabilis et damnabilis, sed quod ipse potest simul remunerare et damnare ; et remunerare ad misericordiam principaliter spectat, damnare ad iustitiam. Nec valet argumentatio ab activa ad passivam in hoc casu. Potentia enim activa ad remunerandum et damnandum eadem est in Deo; dispositio vero quae est ex parte recipientis, secundum prius et posterius.

Hic autem ignis etc. *. a. Videtur quod non debeat Dominus punire aliquem poena purgatorii pro veniali peccato. Dico autem peccatum veniale dupliciter: vel quod est in suo genere veniale, vel quod ex relaxatione fit veniale. Proportionalis enim debet esse poena delectationi culpabili, ut habetur Is. 27,8: In mensura contra mensuram; et Apoc. 18,7: Quantum glorificavit se in deliciis, tantum date ei tormentum et luctum.

b. Praeterea, secundum hoc videtur punire sine misericordia. Cum enim proportionalis esset poena temporalis culpae temporali, poena autem purgatorii improportionaliter habeat acerbitatem respectu pocnae hic temporalis, punit supra condignum, non citra.

c. Respondero, u s quod aliter est de veniali in genere, et aliter de veniali per relaxationem. Nam illud quod est veniale per relaxationem non habuit simpliciter poenam temporalem hic sibi debitam ; sed ex Dei misericordia erat ei debita vel haec poena temporalis vel purgatorii, ex iustitia autem poena aeterna. Sive ergo puniatur hac poena vel illa, punitur citra condignum. - Licet autem poena purgatorii non sit proportionalis delectationi peccati, est tamen comparabilis ; et licet non sit proportionalis secundum proportionem poenae hic temporali quoad acerbitatem, est tamen proportionalis secundum proportionalitatem. " Est autem proportionalitas similitudo proportionum" . Quae enim est proportio poenae temporalis hic debitae alicui peccato ad poenam temporalem debitam hic maiori peccato, ea est proportio poenae purgatorii debitae minori peccato ad poenam purgatorii debitam maiori peccato ; non tamen est proportio poenae purgatorii ad poenam hic temporalem.

Ratio autem propter quam convenit poenam purgatorii esse acerbiorem improportionaliter poenae purganti hic, licet utraque sit voluntaria, est quia poena purgans hic est poena animae per compassionem ad corpus, poena vero purgatorii est poena ipsius animae immediate. Sicut ergo passibile improportionale passibili, ita passio passioni. Praeterea, poena temporalis hic simpliciter voluntaria, poena purgatorii voluntaria comparative.

d. Cum autem dicitur quod maior est poena delectatione peccati, falsum est, si accipiatur proportionalitas ; si vero accipiatur proportionalis comparatio, verum est. Non tamen est proportionem assignare illius ad hanc. Neque simpliciter respondet poena delectationi, sed ipsi deformitati. Sicut enim poena temporalis hic est multo minor deformitate quae fit pei peccatum mortale - illa enim deformitas abstulit bonum infinitum magnitudine: qui enim caret gratia, caret summo bono. quod est infinitum magnitudine - sic poena purgatorii multo minor est, habita comparatione ad damnum deformitatis ; immo, quod amplius est, acerbitas poenae aeternae multo minor est. Non enim qui habet poenam aeternam, omnem poenam habet; sed qui deformatui per mortale, omni bono privatur.

e. Sed quid dicetur de veniali in genere ? Numquid iuste punit Deus poena purgatorii ?

Respondemus: peccatum veniale remittit radicationem caritatis aut fervorem, et est dispositio magna ad carentiam caritatis. Unde, licet ex misericordia debeatur hic poena temporalis, nihilominus ex misericordia, licet non tanta, debetur poena purgatoria. Hoc autem est, ut " per incendium purgatorii scoria peccati excoquatur " .

Si vero quaeritur de illis *; ex iustitia vero impunitum *. Secundum hoc videtur quod non prosint suffragia Ecclesiae, cum propter omne peccatum puniatur peccator hic vel in futuro. Si vero prosunt suffragia, non autem satisfit pro culpa nisi per poenam: quae est poena ratione cuius Ecclesia satisfacit ? - Respondemus: sicut dolor proprius pro peccato est satisfactorius, ita dolor communis Ecclesiae universalis, plangentis peccata fidelium mortuorum et orantis pro ipsis cum gemitu, est adiutorius in satisfactione: non quod per se plene satisfaciat, sed [quod] cum poena poenitentis iuvet ad satisfactionem, sicut ex ratione suffragii potest haberi. Suffragium enim est meritum Ecclesiae, poenae alicuius diminutivum. 9. Quaedam enim peccata mortalia *. a. Ex quo arguitur quod accidentale est mortali esse veniale ; non ergo sunt species oppositae. - Praeterea, non videntur in hoc differre mortale et veniale, quod mortale est dignum poena aeterna, veniale vero temporali. Si enim aliquis decedat in mortali cum venialibus, aut punitur in aeternum pro peccato veniali, aut non. Si punitur in aeternum, ergo per hoc non distinguitur; si non, ergo in inferno est aliqua culpae remissio.

b. Respondemus ad primum quod veniale dicitur dupliciter: vel quod in suo genere veniale est, et secundum hoc non potest veniale esse mortale nec e converso ; nisi dicatur secundum illum modum secundum quem dispositio potest fieri habitus. Sic enim veniale ex contemptu potest fieri mortale. Dicitur iterum veniale, cuius datur venia per contritionem ; secundum hoc mortale potest fieri veniale.

c. Si vero quaeratur de differentia venialis in genere et mortalis quoad poenam, determinari potest per differentiam quam facit magister Hugo, Ad Bernardum , ubi dicit quod "mortale peccatum est reatus cui, quantum in se est solum, debetur aeterna damnatio; veniale autem, cui, quantum in se est, fide media, debetur temporalis punitio ". Cum ergo aliquis punitur poena aeterna pro venialibus, hoc non est pro ipsis in se, sed in quantum associantur mortali.

Si enim semper viveret, semper [876, 6-7]. Augustinus, XXI De civitate Dei , dicit: "Poena aeterna ideo iniusta et dura videtur sensibus humanis, quia in hac infirmitate deest sensus purissimae sapientiae, quo sentiri possit quantum nefas in illa prima praevaricatione sit commissum. Quanto enim homo maiore felicitate fruebatur, tanto maiore impietate Deum dereliquit, et factus est malo dignus aeterno, qui hoc peremit in se bonum, quod potuit esse aeternum ". Similiter potest intelligi de eo qui habet gratiam, et post cadit per mortale: in eofit malo dignus aeterno. quia hoc malum perimit bonum, quod potest esse aeternum.

Si vero quaeritur; omnino liberatus est. Quaeritur, si discrete iniungat sacerdos pro posse suo, non tamen tuerit condigna poenitentia secundum quantitatem peccati, numquid in purgatorio perficietur? - Respondemus: licet satisfactum sit in foro Ecclesiae, non tamen in foro Dei. Sed illa relaxatio quae fit virtute clavium, cum poenitentia iniuncta peracta, potest supplere illud quod minus iniunctum est.

Sine quo non remittuntur. Supple: mortalia; quia, ut dicit GlossaI ad Cor. 3, 12: Lignum, foenum, stipulam, multi discedunt hinc cum venialibus, quae remittuntur in purgatorio. Si vero 'Ecclesia' accipiatur communiter, ut contineantur intra Ecclesiam etiam illi qui sunt in purgatorio, tunc verum est generaliter, quod extra Ecclesiam non remittuntur peccata.

Solet etiam quaeri; innotescenda. Quaeritur qualiter sit quantitas poenitentiae illis innotescenda et per quae verba. - Respondemus: per haec verba: "Qui ea commisit quae tu fecisti, debet taliter poenitere, sed exspectamus te quousque evaseris, ut De poenitentia, distinctione 6, Qui vult ".

Cum amicorum orationibus. Quaeritur quid sit relaxario, et utrum efficientiam habeat et quam; et utrum tota per relaxationem possit remitti poena, et utrum Ecclesia in relaxationibus deludat.

I. a. Definitur sic: Relaxatio est maioris satisfactionis in minorem competens et discreta commutatio. Vel potius sic: Relaxatio est temporalis poenae debitae permissa diminutio.

b. Si autem quaeratur ad quid valeat, dicimus quod ad tria confert: ad purgandum, ad celeriorem perceptionem Eucharistiae, ad commutationem maioris poenae in minorem. Inde versus :

Commoda trina patent: properata solutio purgat, Et sacramentorum velox perceptio, quodque Praecipuum est, licite fit commutatio poenae.

c. Ad efficientiam relaxationis sex exiguntur: auctoritas relaxantis, discretio in relaxatione, infirmitas poenitentis, devotio offerentis, necessitas loci, permissio sacerdotis qui poenitcntiam iniungit. Inde versus :

Si tibi permittit confessor, si tibi forte Expedit atque loco devoto, cum sale praesul Securum faciat: post haec oblatio fiat.

d Temporalis autem poena, cuius fit relaxatio, dupliciter potest minui: vel quoad durationem, vel quoad modum.

II. e. Quod autem relaxatio habeat efficientiam in Ecclesia, habetur II ad Cor. 2,10: Cui donastis, et ego: nam et ego donavi, si quid donavi, in persona Christi, Glossa: "Idem est acsi Christus donaret". Sed si Christus totum condonasset, totum esset condonatum; ergo et si Ecclesia condonat, similiter. - Praeterea, si relaxatio fit in parte poenitentiae, quoad hoc fit condonatio; eodem modo idetui quod, si totius fiat relaxatio, totius fiat condonatio.

f. Praeterea, Ecclesia universalis non peccat: quod patet, quia Dominus oravit pro ea, Luc. 22, 32, quod non deficeret fides eius in persona Petri ;et in omnibus exauditus est pro sua reverentia, ut ad Hebr. 5,7. Ergo Ecclesia non mentitur pro mittendo huiusmodi indulgentiam.

g Praeterea, cum sic dat episcopus indulgentiam, obliga totam Ecclesiam sibi subditam ad satisfaciendum pro poenitentibus ; sed tota Ecclesia potest satisfacere, secundum quod membrum membro compatitur.

h Contra, ad Tim. II, 2,13: Fidelis est Deus, qui se ipsum negare non potest, Augustinus : "Ex quo se nequit negare et est iustus, non potest quin plus puniat eum qui plus deliquit, et qui minus, minus". Sed. in talibus indulgentiis aeque dimittitur omnibus eleemosynam facientibus ;ergo Deus non esset fidelis.

i. Praeterea, " aut Deus punit, aut homo " [75,22-23]; sed homo non, cum inaequale sit delictum et aequalis poena; ergo Deus puniet. - Item, Is. 40, 2: Dimissa est iniquitas illius, suscepit enim duplicia, Glossa: "Tormentum in corpore et in anima ". Non ergo dimittitur peccatum sine duplici poena ; non ergo valet relaxatio, cum nulla sit poena ex parte corporis. k. Praeterea, pauci sunt in Ecclesia quorum merita sibi sufficiant et quos non oporteat transire per purgatorium ; non ergo potest Ecclesia tot satisfacere quot promittit indulgentias. - Dicitur etiam Matth. 25,9: Ne forte non sufficiat nobis et vobis, quod videtur dici in persona perfectorum; ergo etiam pro perfectis non reputat quod sufficiant merita, et ita non reputat quod pro aliis sufficiant. Qualiter ergo tribuit huiusmodi indulgentias ?

III. I. Praeterea quaeritur an possit Ecclesia plene absolvere aliquem pro susceptione crucis, ita quod, si decederet, evolaret. Quod non videtur, quia peccato poena debetur; et qui peccavit, iustum est ut puniatur ; restat ergo quod non evolabit, cum nullam peregerit poenitentiam.

m. Praeterea, indiscrete videtur fieri absolutio ab omni poena. Nam, ut dicit Hieronymus , "non sanat oculum, quod sanat calcaneum". Cum ergo diversa sint genera peccatorum, convenit ut diversae sint poenae. Qualiter ergo eadem poena pro omni genere peccati iniungitur ?

IV. n Praeterea, cum fiunt relaxationes a praelatis vel a domino Papa, quod 'quicumque contulerit [unum denarium] fabricae huius ecclesiae, remittimus ei tertiam partem iniunctae poenitentiae', et ille conferat: remittiturne ei tota poenitentia, si tres denarios conferat ? Si non, tunc videtur Ecclesia deludere conferentes.

o. Similiter quaeritur: iste potest ex vi clavium remittere vicesimam partem poenitentiae huic peccato debitae; sed haec vicesima est aequalis vel maior alia poena alteri peccato debita; ergo haec vicesima potest remittere illud totale peccatum.

Praeterea, si poenitentia potest ita resolvi in aliquotas ex vi clavium, cum oblationibus adiunctis tota poterit remitti poenitentia.

p. Respondemus: concedendum est quod relaxationes efficientiam habent, et quod quantitati peccati respondet quantitas poenae. Deus enim remittit peccatum delendo culpam, et commutat poenam aeternam in temporalem. Sacerdos vero de temporali relaxat; et sic intelligitur illud Ioan. 20,23: Quorum remiseritis peccata. Homo vero dicitur delere peccatum satisfaciendo pro se et in se et in alio.

Ad hoc autem quod relaxatio per quam in alio satisfacit recte fiat, exigitur fides vel intentio dantis: oportet enim ut credat ab Ecclesia posse neri huiusmodi relaxationem; recta aestimatio: non enim pro obolo vel quantolibet fit quantacumque relaxatio. Facienda autem est huiusmodi aestimatio: quantum vellet dedisse ut absolveretur a tertia parte poenitentiae. Et si tantum dederit, exsistens in caritate aliisque convenientibus, tunc fit relaxatio: alioquin esset iniustitia, cum omni peccato poena propria debeatur. Dicitur enim in Matth. 3, 8 : Facite dignos fructus poenitentiae; Glossa dicit quod non eadem sarcina imponenda est ei qui plus et ei qui minus deliquit. - Sed secundum hoc videtur quod praelati deludant. Respondemus quod non, quia omnia ista subintelligunt vel subintelligere debent ; expressa vero multoties nocent. Trahendi autem sunt poenitentcs ad quantulamcumque satisfactionem.

q. Ad illud quod obicitur, utrum Ecclesia ratione perfectorum possit satisfacere pro aliis, respondemus quod potest, quoad adiutorium, non quoad plenam emendam. - Sed quid est quod etiam parentibus defunctis iam conceditur huiusmodi relaxatio ? cum non sint de foro Ecclesiae, sed iam inciderunt in manus Dei viventis , et Dominus dicit : Cum accepero tempus, ego iustitias iudicabo. - Respondemus: solum ille qui est ponderator spirituum novit quanta poena cui peccato debeatur, nec expediret saepe homini ut sciret. Possunt ergo qui vadunt in caritate in succursum Terrae Sanctae in tanta esse devotione et eleemosynis, ut et. ipsi ab omnibus peccatis liberati, parentes suos liberent a purgatorio, pro eis satisfaciendo.

r. Ad illud vero quod obicitur de suscipiente crucem pro omni suo peccato, dicimus quod maxima poena est obligari voluntarie ad periculum mortis pro fide Christi vel pro adversariis fidei impugnandis. Potest ergo fieri quod ex passione Christi et ex meritis Ecclesiae, cuius unitas in fide consistit, ex hac poena generali satisfactum sit quoad Deum, sed non quoad forum Ecclesiae. Nec est contrarium, quod secundum hoc non teneretur ulterius ad peragendum iter sibi iniunctum, si evaderet, cum reliquum sufficiat: unum enim est quoad forum Dei, alterum quoad forum Ecclesiae.

s. Ad illud vero quod quaeritur, utrum possit fieri relaxatio sine aliqua poena illius cui fit, dicimus quod non. Oportet enim ad minus quod contritionem habeat, et praeter hoc, aliquam poenam sensibilem.

t. Quod autem obicitur de vicesima, dicimus quod non sequitur. Non enim si pro tanto potest remittere vicesimam partem poenitentiae, ergo pro vigesies tanto poterit totam remittere. Est enim ista remissio intelligenda secundum proportionem geometricam, non arithmeticam. Verbi gratia, in prima emenda remittitur vicesima pars; in secunda, vicesima residui, non tanta quam ea prius, et sic semper descendendo.

Pariter etiam *. Ut 50 distinctione, Poaiiteutcs . Item nobilitatis, 41 distinctione, Non cogantur . Item paupertatis, in Extravagantibus II, De sententia excommunicationis, cap. ultimo . Item inimicitiarum, in Extravagantibus I, De sententia excommunicationis, cap. ultimo .

Sciendum est *; tempora definire *. In originali : "Apud quem nullas patitur veniae moras (vera) conversio ". Unde videtur accipi quod, si qui absolvi desiderent voluntate plena, sine mora, non obstante appellatione (absolvendi) sunt, ut Extravagantibus I, De appellationibus, Qua fronte .

Prodesse debeant *. Quaeritur hic: numquid credendum est simplici verbo illorum aut alicui soli testi, cum hic loquatur de pluribus?

Quod soli credendum est, argumentum est quod nulli cedit in praeiudicium, ut De consecratione, distinctione 4, Cum itaque .

Non debet presbyter * ; Cuiuscumque poenitentis publicum crimen est *. Aliter est in peccatis occultis de quibus episcopus iniunxit poenitendam. Nam in illis, inconsulto episcopo si necessitas fuerit, potest sacerdos reconciliare poenitentem. - Nota autem quod est reconciliatio publica et privata. Publica solus episcopus potest reconciliare, ut XXVI, quaestione 6, Si iubet . Privata autem sacerdos potest reconciliare, ut in eadem, Presbyteri . Tempore necessitatis potest reconciliare quilibet, ut De consecratione, distinctione 4, Sanctum . ubi legitur de duobus exsistentibus in navi, uno volente baptizari, alio reconciliari.

Puellarum tamen consecratio *. Contra, XXVI, quaestione 6, cap. Si iubet . - Respondemus: istud fuit locale vel temporale ; modo solis episcopis convenit, ut 68 distinctione, Quamvis .

Presbyter inconsulto [879,19-20]. Ex hoc trahitur argumentum a contrario sensu, et non tenet, scilicet quod presbyter, consulto episcopo, virginem possit consecrare. Sed vidua potest recipere sacrum velamen de manu eius, ut XX, quaestione 1, Viduam , de praecepto tamen episcopi.

Si autem quaeritur *;et dent redemptionem [880,2-3]. Hoc intelligitur de illo qui deliquit erga aliquem et non satisfecit. Si autem talis est excommunicatus, licet apparuissent signa poenitentiae, non est communicandum oratione generali. Et licet infirmus poterat absolvi a quolibet sacetdote in tali articulo, non tamen mortuus, ut Extravagantibus III, De sententia excommunicationis, A nobis ; sed a solo Papa. si inciderit in canonem latae sententiae.