DISTINCTIO VI.

De illis qui ab haereticis baptizantur *. a. Augustinus, in libro De baptismo parvulorum , movet talem quaestionem Donatistarum: "An baptismus Christi generet filios Ecclesiam in parte Donati aut non. Si generat, ergo sunt de Ecclesia: et cum unam oportet esse Ecclesiam", quae significatur per tunicam inconsutilem quae non fuit divisa , nos arguunt esse extra Ecclesiam. Si vero non generat, ergo [ut aiunt] apud vos sunt baptizandi (qui transeunt a nobis ad vos), cum apud nos non sint baptizati sive per Baptismum renati'.

b. Respondet Augustinus ad hoc: "Non generat Ecclesia in parte Donati per Baptismum unde separata est, sed unde coniuncta. Separata enim est a vinculo caritatis, coniuncta vero unitate Baptismatis. Per hoc ergo quod suum in eis est ipsa generat, non autem illi". Ecclesia autem "generat et per uterum suum et per uteros ancillarum ex eisdem sacramentis, tamquam viri sui semine. Qui autem superbiunt et legitimae matri non adiunguntur, similes sunt Ismaeli . Qui autem legitimam patris uxorem diligunt, similes sunt filiis Iacob, quamvis de ancillis natis et partem hereditatis patris sumentibus . Qui autem de utero ipsius matris in unitate nati negligunt gratiam quam susceperunt, similes sunt Esau, qui reprobatus est a Deo, licet ex eodem concubitu essent gemini concepti" , ad Rom. 9, 10-13 .

2. Servato charactere Christi *. Hic quaeritur quid sit character, et utrum in Baptismo imprimatur, et ad quid sit, et a quo fiat, et in quo primo, et utrum sit communis bonis et malis.

a. Ita videtur definire beatus Dionysius in libro De ecclesiastica hierarchia : " Character est signum sanctum communionis fidei et sanctae ordinationis, datum accedenti a hierarcha ". Est enim alius anadochus, alius hierarcha: anadochus, qui instruit baptizandum ; hierarcha vero qui baptizat. Dicit autem anadochus quasi * superiorem ducens ; hierarcha dicit quasi sacer princeps. - Duo tangit: quoad Baptismum et Ordinem ; sed non videtur haec definitio convenire characteri dato in Confirmatione.

b. Quod autem in Baptismo imprimatur character, habetur ab Augustino in libro VI De baptismo parvulorum dicente: "Characterem multi lupi infigunt, qui videntur esse intus ; verumtamen ad illud ovile quod tantum est ex ovibus non pertinere, morum suorum fructibus cognoscentur ". - Ad idem, in eodem libro : "Character dominicus, cum ovis errans, ad christianam unitatem rediens, ab errore liberatur, agnoscitur, non improbatur ".

c. Quod autem character sit ad discretionem, habetur ex hoc quod dicitur in Apoc. 13, 16-17: Et faciet servos habere characterem in manu dextera aut frontibus, ne quis possit emere aut vendere nisi qui habet characterem bestiae , ibi dicitur in Glossa quod character est ad discernendum. - Praeterea, character est ad ostendendum illud cuius est character, ut habetur ad Hebr. 1,3, super illud: Figura substantiae etc: "Vel character, id est ostensio ", dicit Glossa.

d. Quod autem non sit communis bonis et malis, videtur per hoc, quod signa a Spiritu Sancto sunt signa veritatis; sed hoc est signum fidei, quae non inest nisi bonis; ergo character non imprimitur nisi bonis.

Quod solvendum est per illud quod dictum est ubi quaerebatur quomodo esset verum signum in ficte accedentibus ad Baptismum .

Quod autem sit communis bonis et malis, habetur per finem decretalis De baptismo : "Characterem imprimit sacramentalis operatio, cum obicem non invenit resistentem".

c. Quod autem fiat a charactere increato, id est a Filio Dei, videtur per hoc, quod, sicut per ipsum creat Pater, ita convenit ut per ipsum post signet. Sua autem signatio est character creatus. Fit ergo character creatus a charactere increato: cuius signum est, quod ipse secundum quod homo instituit formam per cuius virtutem in fide Ecclesiae character imprimitur.

f. Notandum autem est quod triplex est assimilatio homini necessaria: prima naturae, secunda gratiae, tertia gloriae. Illa vero quae est gratiae, plena est in gratia sacramentali, secundum quam est assimilatio ad Verbum incarnatum pro nobis passum. Cum enim homo habet sacramenta, tunc reformatur ad similitudinem Christi, qui venit ad redimendum hominem a iugo peccati. Nam Christus pro nobis passus, pugnans fortiter in ara crucis, est consecratus sacerdos in aeternum et sponsus Ecclesiae resurrexit oleo plenae gratiae in anima et corpore delibutus In quo notatur homo suscipiens sacramenta, gerens similitudinem Christi passi pro nobis pugnantis fortiter. Similitudo autem ista consistit in gratiis quae insunt virtute sacramentorum. - Prima autem similitudo est opus creationis, quod respicit Dei potentiam ; secunda opus reformationis, quod respicit sapientiam principaliter. Unde Augustinus in XIII libro De Trinitate : "Diabolum vicit Dominus non potentia, sed sapientia ". Et ideo, cum sacramenta sint signa, signa autem respiciant sapientiam, recte ab ipsa Sapientia Dei faciente et imprimente processerunt haec sacramenta in quolibet fideli.

g. In istis autem sacramentis quibusdam imprimitur signum spirituale in anima indelebile, in quibusdam vero non; et illud signum dicitur character. Cuius duae sunt principales proprietates, scilicet quod sit discretivus et quod sit indelebilis Maxime autem convenit hoc signum imprimi in illo sacramento quod est typus principalis redemptionis nostrae factae per sanguinem Christi. Et propter hoc convenit ut in Baptismo imprimatur character, quia in eo primo fit discretio fidelis ab infideli.

h. Sunt autem duo in anima, scilicet vis cognitiva et operativa. Quoad vim cognitivam in anima imprimitur character, ut in eo signetur fides Trinitatis. Quoad vim vero operativam imprimitur gratia, quae informat potestatem ad merendum. Primum operatur Pater per increatum characterem, scilicet Filium, ad quem pertinet cognitio et quod cognitionis est. Secundum operatur per Spiritum Sanctum, qui est gratia increata ; ut per characterem creatum anima, quae est imago Dei, gerat similitudinem characteris increati; per gratiam vero creatam, similitudinem gratiae increatae. Et sicut cognitio communior est quam virtus, nam extenditur ad bonos et malos, ita character, qui est ad cognoscendum, communior est quam gratia, quae determinatur tantum in bonis.

i. Ut autem quae sunt de esse characteris baptismalis claudantur insimul, sumitur haec definitio characteris: Character est figura intelligibilis, configurans trinitatem creatam increatae, facta per verbum sacramentale fidei Trinitatis, ad discernendum fidelem in statu suo

Haec configuratio, scilicet ' configurans trinitatem creatam increatae', dupliciter potest fieri: in signo vel in re, vel simpliciter vel secundum quid. In signo per characterem, in re per trinitatem gratiae, quae est fides, spes, caritas. Fides est veritatis, spes aeternitatis, cantas bonitatis. Et quia oportet signum copulari cum principali re cuius est signum mediante re alia, ideo oportet quod character fiat per verbum fidei Trinitatis.

Illud etiam ignorandum non est *. Martinus papa : "Nihil participat in hoc mater parvulo cum baptizatur, quia unicuique propria voluntas in confessione monstratur". Et Augustinus, Contra Iulianum , de eodem: " Si ad matris corpus pertinet parvulus tamquam pars, non baptizatur. Si vero baptizatur, non ad corpus maternum pertinebat".

De Ioanne Baptista qui ab utero [779,21-22]. a. Quod autem Ioannes Baptista habuit gratiam in utero matris, videtur per hoc quod dicit Beda in Luc. 1, 44: Ecce ut facta est vox salutationis, Glossa: "Ipso momento quo vox intrat ad aures corporis, virtus spiritualis intrat cor audientis, et non solum matrem, sed sobolem amore advenientis accendit" Et super illud: Exsultavit infans in utero, Glossa: " Prior Ioannes exsultat, quia prior sentit gratiam ; quia sicut illa Mariae, sic iste adventum Domini sentit". Unde videtur quod tunc habuit gratiam, et ita esset renatus antequam natus .- Alia Glossa 5: "Non prius est repleta mater Spiritu Sancto quam Filius".

b. Contra videtur in Luc. 1, 17: Ipse praecedet in spiritu, Glossa: "Intrante beata Maria ad Elisabeth, exsultavit infans et praecursionis suae officium quoad potuit implevit. Necdum erat illi spiritus vitae, et iam erat spiritus gratiae". Ergo videtur quod non vivebat adhuc, et ita non habuit gratiam in anima.

c. Quod autem vivebat, habetur ex illo cap. : Et hic mensis sextus est; in sexto autem mense est vita, ut habetur ex auctoritate Augustini supraposita in libro 83 Quaestionum .

d. R e s p o nd e mus quod sanctificatus fuit in utero, secundum illam Glossam : " Quia lingua non poterat, animo exsultante salutat ". Est autem sanctificatio purgatio a mortali peccato cum confirmatione. Est autem plenior sanctificatio cum purgatur a pronitate venialis peccati, quomodo sanctificata fuit Virgo in conceptione Christi . Licet enim remaneret in ea bonum poenae quod est in fomite, non tamen remansit malum poenae, in quantum est in peccatum inclinativum. Unde non remansit pronitas. Unde dicit Anselmus in libro De conceptione virginali : " Decebat ut illius hominis conceptio de matre purissima fieret ; ea autem puritate qua maior sub Deo vel Christo nequit intelligi Virgo filia) niteret, quam Deus Pater Filio suo matrem elegit ". Bene enim scitis quod in Christo fuit poena assumpta, in ea vero contracta. Sed in conceptione a quadam poena fuit purgata, a quadam non. A poena ergo peccati ut malum est, id est quae est inclinativa in malum, fuit purgata ; quae vero fuit in bonum promotiva, mansit. Quia ergo poena ignorantiae faciendorum est inclinativa in malum, in conceptione fuit purgata ab illa poena ; non tamen ab omni poena ignorantiae. Sicut enim dicit Augustinus in libro De libero arbitrio et in Enchiridion , "per peccatum Adae subintravit concupiscentia vitandorum et ignorantia noxiorum ";

a quorum utroque fuit Virgo purgata in conceptione. De beato autem Ioanne non est expressum utrum sanctificatus fuerit a veniali peccato.

e. Ad aliud vero quod obicitur per Glossam, 'nondum erat illi spiritus vitae' etc, dicendum est quod intelligitur tunc spiritum vitae inesse, quando sine alterius adminiculo attrahitur aer; per adminiculum autem matris aliquo modo fit attractio dum est in ventre .

Quaeri etiam solet etc. [780, 23-24 ]. a. Quaeritur utrum compleatur Baptismus sine hoc verbo 'aptizo'. Quod videtur, quia Dominus dixit : Ite, docete, baptizantes etc. ; opus autem doctrinae impleverunt opere praedicantes ; eodem modo videtur de opere Baptismi. - Praeterea, in benedictione panis non dicitur 'benedico te panis', sed sufficit actus exercitus. -Praeterea, in Ex. 14,15: Quid clamas? dixit Dominas ad Moysen, at ille siluerat; Glossa: " Desiderio " clamavit. Videtur ergo sufficere interior intentio baptizandi, sine expressione huius vocis 'baptizo te'.

b. Contra, per simile in sacramento Confirmationis, ubi dicitur 'confirmo te etc. - Praeterea, est sacramentum necessitatis ; magnum autem esset periculum, si error vel defectus esset in illo ; ut ergo coarctetur intentio circa illud, debet dici 'baptizo'.

c. Sed quid si necessitate aliqua in periculo mortis dimitteretur ? Essetne rebaptizandus ? - Respondemus quod non. Excusatur bene per necessitatem.

d. Ad aliud vero quod obicitur, dicendum est quod non est simile de opere praedicationis et de opere Baptismi. Hoc enim est sacramentum necessitatis, sine quo nullus salvatur ; non sic autem est de opere praedicationis. - Similiter intellige de eo quod dicitur in sacramento Altaris: virtute enim verborum fit illa transubstantiatio, ex institutione Domini.

e. Ad aliud quod obicitur, quod intentio interior sufficit, verum est in necessitate, non simpliciter. Videtur enim tamquam exprimi forma exterior in hoc quod dicitur : Ite, baptizantes etc. Requiritur ad hoc quod acceptetur Baptismus in Ecclesia quod forma instituta ab Ecclesia observetur. Unum autem expressum est ex institutione Domini, alterum vero ex institutione Ecclesiae.

a. Postea quaeritur, si aliquis diceret: Ego baptizo te in nomine Genitoris et Geniti et Flaminis, utrum esset Baptismus, cum eaedem personae designentur [licet non] eisdem nominibus. Si enim non est Baptismus, videtur quod non sit baptizare nisi per verba unius solius linguae.

b. Praeterea, cum "indivisa sint opera Trinitatis" et auctoritas respiciat Patrem, sufficeret ne dicere 'in nomine Patris', habita fide de aliis personis ?

c. Praeterea, si fieret additio, ut [si]diceretur: 'et beatae Mariae', cum tota forma ibi salvetur nec additio tollat quod de virtute eius est, utrum sit Baptismus? d. Praeterea, si fiat corruptio ex parte principii dictionis, ut ex parte finis cum dicitur: 'in nomine patrias' et huiusmodi, utrum sit Baptismus? e. Praeterea, si praepostere proferantur nomina personarum estne Baptismus ?

f. Respondemus ad primum quod haec verba, aut eorum aequipollentia in alio idiomate quoad significationem et modum significandi, exprimi debent, ut, quantum possibile, serventur verba quibus collata est virtus. Et licet eadem res sit utrobique significata, quia tamen non idem modus significandi, non praesumitur esse Baptismus.

g. Ad aliud dicimus quod tota forma debet servari. Si autem esset diminutio ex alia necessaria causa, ut si moreretur sacerdos vel parvulus, supplet Dei benignitas [768, 8-9].

h. Ad aliud dicimus quod dupliciter fit additio: vel ita quod exprimat errorem, ut 'in nomine Patris maioris et Filii minoris', et ita non fit Baptismus, id est non acceptatur ; vel ita quod credat ad invocationem alicuius sancti (fieri baptismum, vel sic) aliquam gratiam impetrari baptizato. Si primo modo, non erit Baptismus ; si secundo modo, servata forma, est Baptismus ; non tamen debet talis additio fieri, propter scandalum quod posset oriri. Alius enim posset credere sic semper faciendum. Oportet etiam ordinem servari, propter haereticos qui non ponebant aequalitatem personarum in essentia et ordinem naturae. ut dicit Origenes in primo libro, XX distinctione, ultimo capitulo [138-140].

i. Ad aliud dicimus quod dissimile est ex parte principii et ex parte finis. Nam corruptio principii tollit significationem, corruptio vero finis nonnisi discretionem consignificati. De esse formae sunt res in quantum sunt sub huiusmodi signis.

Solet etiam quaeri * ; Videtur tamen sapientibus *. a. Contra, Causa I, q. 1: Ecce quandoque ab haereticis , ubi dicitur quod " Alexander, episcopus Alexandriae, cum vidisset aliquos pueros ludendo alios baptizare ut mos est episcopi, statuit eos non esse rebaptizandos, quibus integris interrogationibus et responsionibus aqua fuerat infusa, sed adimpleri ea quae sacerdotibus mos est", ut chrisma et huiusmodi.

Respondemus: si animo iocandi quis alium baptizaverit, volens facere quod facit Ecclesia, baptizatus est, si fuerit in necessitatis articulo. Si vero aliquis ioculatorie alium merserit, non intendens facere quod vere baptizantes faciunt, non baptizat. Sed de pueris illis planum est, qui praeficiebant sibi episcopum, quod volebant facere quod solet Ecclesia facere.

b. Sed quaestio est de haeretico qui non credit Baptismum, et ita non intendit baptizare. - Respondemus: 'intendere baptizare' dicitur dupliciter: vel propter effectum Baptismi, vel propter formam. Si non intendit ultimo modo, non baptizat, scilicet ut [non] intendat facere sub illa forma quae est Ecclesiae, ita ut 'quae est Ecclesiae' cadat extra intentionem.

Agnoscendum est in baptizandis *. Ita reddit rationem Leo papa "Ea quae sunt in membris congruere debent illis quae gesta sunt in capite ; dum in Baptismatis regula et mors intervenit, in interfectione peccati, et sepulturam triduanam trina imitatur demersio, et ab aquis elevatio resurgentis instar est de sepulcro ". In Pentecosten vero, propter adventum Spiritus Sancti, in quo baptizati sunt Apostoli baptismo flaminis . Et quia haec nativitas est per aquam et Spiritum; aqua autem pertinet ad passionem, uti indicabatur cum de latere fluxit, Ioan. 19, 34 ; Spiritus autem Sanctus indicabatur in visibili signo in die Pentecosten: recte ergo sacramentum nativitatis spiritualis in his duobus festis solemnizatur.

Quaeret autem aliquis quare non fuit institutio de solemnitate in die Epiphaniae, quando Dominus baptizatus est et cum contulit vim regenerativam aquis. - Respondet Leo papa : " Sciant illius baptismi aliam gratiam, aliam fuisse rationem ; nec ad eamdem pertinuisse virtutem qua per Spiritum

Sanctum renascitur ". " Baptismi autem sui in se condidit sacramentum, quia in omnibus primatum tenens , se docuit esse principium, et tunc regenerationis potentiam sanxit, cum de latere eius fluxerunt sanguis redemptionis et aqua baptismatis".

Circa hoc quaeritur utrum Apostoli essent baptizati baptismo tantum flaminis aut etiam baptismo aquae. - De hoc Augustinus, Ad Sekucianam , de baptismo Apostolorum : "Scriptum est quando baptizatus est apostolus Paulus , et scriptum non est quando alii; et tamen ipsos baptizatos intelligere debemus. Utrumque autem de Domino scriptum est : et quia baptizabat plus quam Ioannes, et quia ipse non baptizabat sed discipuli eius; ut intelligeremus ipsum baptizasse presencia maiestatis, non manuum ministerio. Discipuli vero baptizati sunt (sive) baptismo Ioannis, quod nonnulli arbitrantur, sive, quod magis credibile est, baptismo Christi: quando discipulis lavit pedes, et petenti Petro ut non tantum pedes, sed et manus et caput ei lavaret, respondit Dominus: Qui lotus est, non indiget nisi ut pedes lavet. Ubi intelligitur quod Petrus iam fuit baptizatus" cum aliis. - In idem consonat Ambrosius, De mysteriis : "Mundus erat Petrus, sed plantas lavare debebat. Habebat enim primi hominis ex successione peccatum, quando supplantavit serpens et persuasit errorem. Ideo planta eius abluitur, ut hereditaria peccata tollantur. In nobis autem non tantum illa, sed propria per Baptismum relaxantur ".

Porro cuncti etc. *; alius pro eo *. In quodam germaniae concilio : "In Baptismate vel Chrismate non potest alium suscipere in filiolum is qui non est baptizatus aut confirmatus " .

Cum respondetur parvulus credere *. Augustin u s, Ad Bonifacium : " Difficillimam proposuisti mihi questionem. Si constituam, inquis, ante te parvulum et quaeram, utrum cum creverit futurus est castus vel fur, respondebis: nescio ; et si in parvula aetate aliquid boni cogitet, respondebis: nescio. Si ergo de moribus nihil audes certum promittere vel de cogitatione, quid est quod, cum ad Baptismum offeruntur, pro eiscespondent: credo "? - Ita respondet Augustinus : [Est] sicut cum dicimus dominico die Paschae: 'Hodie Dominus resurrexit', qui semel tamen resurrexit; et in sacramento cum omni die [passio, non solum in die ] Paschae recolitur. " Sicut ergo sacramentum corporis Christi corpus Christi est, et sacramentum sanguinis sanguis [Christi est], ita sacramentum fidei, fides. Cum ergo parvulus suscipit sacramentum, ratione illius dicitur suscipere fidem. Nihil autem aliud est credere, quam fidem habere ".

Sicut et omnibus pompis *. Quaestio est utrum in Baptismo sit votum. Quod videtur, in Glossa super illud: Vovete et reddite. Cum ergo spondeat abrenuntiare operibus diaboli et pompis, quae sunt peccata mortalia, quandocumque peccat mortaliter, votum transgreditur. - Respondemus: est votum specialiter dictum et generaliter. Votum autem hoc communiter dictum in Baptismo non est nisi recognitio debiti. Vel non sunt ibi duo peccata, sed unum dupliciter. Plus enim peccat quam ille cui dimittitur peccatum per fidem tantum et post recidivat.

Parvulus pro quo fit tenebitur *. Videtur quod parvulus non teneatur: quia, carnali patre promittente se intraturum claustrum, non teneretur ; ergo spirituali patre promittente quod credet, non tenetur ad fidem. - R e s p o n d cm u s quod aliter est in iis quae sunt necessitatis, et aliter in iis quae sunt supererogationis vel perfectionis. Omnis enim tenetur ad necessaria saluti, et non ad necessaria perfectioni. Perfectionis est ingredi claustrum, necessitatis autem ad salutem habere fidem.

Ma autem interrogatio etc. *. Quaeritur quot exiguntur ad dispositionem sacramenti Baptismi vel quot sint sacramentalia, et quae, et quomodo ordinata, et ad quae sint ordinata. Utrum enim sint necessaria, vel utrum sacramenta vel sacramentalia, determinat Magister in littera .

a. Tria autem sunt ad susceptionem novitatis procedentia : catechismi, exorcismi, orationes, secundum magistrum H ugoneni : catechismi ad intelligentiam fidei, exorcismi ad pellendum potestatem diaboli, orationes " ut gratia praeveniat et sequatur ". Primum ad intellectivam, alia duo ad motivam.

b. Sacramentalia sunt haec : primo exsufflatio, "ut pellatur potestas diaboli "; post, signaculum " crucis tam in fronte quam in pectore, ut diabolus interemptionis suae cognoscens signum, deinceps se sciat esse alienum". Dictis orationibus "super eum, datur sal benedictum in os eius, ut per sal typicum sapientiae sale conditus, fetore careat iniquitatis, ne a vermibus peccatorum putrefiat, sed servetur ad gratiam percipiendam". Dicto exorcismo ut recedat diabolus, "tanguntur aures et nares saliva, et dicitur verbum evangelicum: Ephphetha, quod est adaperire, Marc. 7, in fine, ut aperiantur ei nares spirituales ad accipiendum odorem notitiae Dei, ut aures ad audiendum mandata Dei ".

c. Quaeritur hic, cum Dominus tetigerit linguam, et non : nares, quare sacerdos e converso. Videtur enim quod linguam, et non nares tangere deberet, cum quaeratur a baptizato si abrenuntiet diabolo et credat: quod oportet exprimi confessione oris. - Respondemus: hoc fit propter hoc, ut significetur quod quae facit sacerdos, facit ante gratiae infusionem gratum facientis. Quia ergo opus narium est in motu ad animam, in quo fit receptio ab anima ; opus autem linguae ab anima est, recte sacerdos tangit nares, ut significetur habilitatio ad gratiae susceptionem. Dominus autem linguam tangit ut potestatem habens, ut significetur ipsum conferre gratiam ad opus gratiae exsequendum ; sacerdos vero non facit nisi habilitare. Vel propter specialem dignitatem linguae quoad gratiam, cui confertur potestas in omnibus sacramentis quae soli Deo convenit. Et hoc dicit Ambrosius in libro De sacramentis : "Propter gloriam muneris et operis, non os tangit episcopus", id est sacerdos. Quasi dicat: reliquit principali auctoritati ut disponat organum linguae, quod est proprie activum, cum alii sensus sint susceptivi, et ideo potest eos habilitare sacerdos.

d. "Deinde ungitur in pectore oleo sancto cum invocatione Trinitatis, ut mens in fide Trinitatis confortetur ; inter scapulas, ut ad sustinendum onus Dei roboretur ". Post trina immersione, prius facta abrenuntiatione et fidei Trimtatis confessione, baptizatur in remissionem peccatorum. Post signatur chrismate in vertice, ut regni Christi particeps fiat et a Christo christianus dicatur. Post vestis candida in signum innocentiae datur, et cereus in manu, ut luceant eius opera, Matth. 5, 16: Sic luceant opera vestra etc.

Habemus igitur quot sacramentalia. Unum illorum sacramentum est, scilicet baptizatio.

e. In eo in quo est peccatum, primum est ut ab eo pellatur potestas diaboli, ne dominetur; secundum, ut habeat apertionem sensuum spiritualium, quae designatur respectu triplicis virtutis, ut habilitetur ad fidem, spem, caritatem. Habilitatio ad caritatem in sale significatur, habilitatio ad intelligentiam fidei, in aurium apertione: habilitatio ad spem, in odore narium. Odor enim est eorum quae remota sunt. - Post apertionem sensuum spiritualium, sequitur habilitatio gratiae gratis datae, ut convertatur et paratus sit ad onus Dei suscipiendum ; quod significatur in unctione pectoris et inter scapulas. - Post habitationem gratiae gratis datae ad affectum, sequitur infusio gratiae gratum facientis remittentis culpam et poenam, quod significatur in Baptismo. - Sed quia Baptismus, quantum est de se, non significat gratiam ut ordinat ad opus meritorium, sequitur inunctio chrismatis in vertice ad designandum infusionem gratiae ordinantis in bonum datae in Baptismate: non quod conferatur ipsa inunctione chrismatis, sed quod chrisma figurat eam. Sed fit in vertice inunctio, ut designetur gratia fidei articulorum, quorum semper debet esse memoria, et quae gratia datur ipsi superiori parti rationis, quae in parte mediae cellulae, logisticae scilicet, dominatur.

f. Chrisma autem componitur ex oleo et balsamo. Per oleum intelligitur innocentia interior ; per balsamum gratia ad exterius: bonae famae scilicet. - Vestis candida signum est candoris in conscientia [et sanctitatis] vitae post futurae. Cereus autem signum est illuminationis bonorum operum ad proximum in exemplum.

g. Quaeritur de abrenuntiatione triplici: satanae, operibus eius et pompis, a baptizando antequam ungatur oleo sancto: et iterum [exigitur] triplex credulitas trium personarum, ad quas referuntur omnes articuli. Articuli enim omnipotentiae, ut creationis, ad Patrem, recreationis ad Filium, articuli gratiae ad Spiritum Sanctum pertinent, ut communio Ecclesiae, remissio peccatorum, collatio gloriae. - Contra has est trinitas satartae pessima: primo potestas: inde opus, quod egreditur a potentia per scientiam: inde pompae, quae contra gratiam sunt. Pompae enim peccata, cum sequelae peccatorum sunt. Horum abrenuntiatio fit post omnes exorcismos et immediate ante Baptismum, ad significandum quod vere confitenti datur gratia.

h. Item duplex est signatio: prima, ut cor sit clausum diabolo: secunda, ut habilitatio sit ad suscipiendam gratiam. Et hae sunt ante Baptismum. Et in suscipienda gratia est trinitas fidei in pectore et trinitas operum inter scapulas.

a. Item, quaeritur utrum exorcismi aliquid conferant. Nam si conferunt, aut ad diminutionem culpae vel poenae. Non culpae, quia non tollitur nisi per gratiam: idem autem est principium diminuendi et tollendi : non ergo per exorcismum diminuitur culpa. - Praeterea si per exorcismum diminueretur culpa, ergo aliquam partem iste et aliam partem ille, et ita totaliter tolleret culpam, cum non sit infinita. Et si tolleret culpam, et renum necessario adiunctum ei. Cum igitur virtute passionis tollatur poena originalis, quod est carentia visionis Dei, puer exorcisatus evolaret ; quod falsum est.

b. Si dicatur quod diminuit poenam, quaeritur quam. Non enim est principaliter nisi duplex poena: scilicet originalis poena, carentia scilicet visionis Dei, et fomes. Non carentiam: illam enim tollit sola passio Christi ; idem autem est principium diminuendi et tollendi. - Si vero poenam fomitis diminuit, contra: dum manet originalis culpa, manet fomes in summo. Sed manet usque ad baptismum; non ergo diminuitur per exorcismum. Et ita, ut videtur, non confert ad diminutionem culpae vel poenae. Ergo multo fortius nec ad collationem boni: et ita nullus effectus per se est in exorcismo.

c. Praeterea, videtur conferri gratia in exorcismo: quia sacerdos adiurat diabolum ut exeat, et preces ministri Ecclesiae, in quantum ministri, non sunt inexauditae in sacramento. Non ergo remanet post exorcismum diabolus in eo. Sed non expellitur nisi per gratiam; ergo in eo confertur gratia.

d. Praeterea, Salomon expulit daemones per exorcismos multo fortius ergo exorcismi Ecclesiae habent virtutem expellendi. - Et in Act. 19, 13-16, habetur de quibusdam adnuentibus 'per Christum quem invocat Paulus' ut exiret diabolus ; et exivit diabolus et intravit corpora eorum. Si illi exorcismi a malis habuerunt hanc virtutem, ergo potius a ministris Ecclesiae.

c. Item, Augustinus, in libro De symbolo : " Parvuli exorcisantur ut vis diaboli pellatur ab eis; sed vis eius non pellitur manente culpa ; ergo per exorcismum tollitur culpa.

f. Contra: non deletur originale nisi per Baptismum aquae vel flaminis etc. Si ergo decederet ante baptismum, post exorcismum, descenderet in originali, et ita damnaretur. Ad quid ergo valet sic decedenti ?

g. Respondemus quod exorcismus confert ad diminutionem poenae: sed est poena praeter dictas poenas, scilicet vexatio corporis, et obnubilatio mentis, et potestas in stimulo carnis. Valet ergo tunc ad diminutionem poenae potestatis diaboli in iis. Unus ergo effectus est diminutio potestatis diaboli ; alter, rei faciendae in baptismo praefiguratio ; tertius, alicuius gratiae gratis datae habilitatio, non autem gratum facientis.

h. Ad id quod quaeritur, utrum confertur gratia gratum faciens, dicendum quod non. Exauditur tamen oratio sacerdotis: exit enim diabolus quantum ad quemdam effectum per exorcismum ; sed plenum exitum petit ipse per exorcismum in baptismo.

i. Ad aliud dicendum quod illi exorcismi Salomonis erant ex parte corporis, ad diminuendum potestatem diaboli quoad vexationem corporalem ; exorcismi vero Ecclesiae ex parte animae, scilicet quoad vexationes spirituales.

k. Ad ultimum dicendum quod exorcismus non confert decedenti quantum ad poenam carentiae visionis Dei, sed, sicut dictum est, fortasse quantum ad illas tenebras spirituales quae sunt in mente, scilicet in cognitione sui vel aliorum a Deo.

Quaeritur quare tantum tres sensus tanguntur: gustus, olfactus et auditus. - Respondemus: in his tribus notatur triplex habilitatio ad cognoscendum, scilicet ad intelligendum per auditum verum, quod fit a remotis ; ad sapiendum bonum per gustum; ad discernendum hoc a suis oppositis: quod fit per narium spiritualium discretionem. Quae omnia necesse est praecedere in figura ad hoc quod fides recipiatur. Visus vero, eo quod est figura distinctae cognitionis et tactus, eo quod est certissimae cognitionis, non figurant aliquid antecedenter ante baptismum. - Si vero quaeritur, cum saliva sit humor determinabilis lingua, quare imponitur naribus et auribus, respondemus quod saliva habet duas naturas: aeream et aquosam. Quantum autem est de prima, habet vim apertivam et connaturalem auribus et naribus. Quantum est de aquosa, habet ut immisceat se rei saporitae. Tetigit ergo Dominus linguam saliva ad opus locutionis, ut solverentur ligamenta ; et sacerdos minister tangit aures et nares ad apertionem intelligentiae et discretionem spiritualium.

REDACTIO CODICIS Pa (f. 167v).

Loco Item... spiritualium (un. 16-17):

a. Item, quaestio est utrum exorcismi aliquid conferant. Et videtur secundum Rabanum [dicentem] quod in ministerio sacerdotum paratur sedes Domini. Sed si conferunt, vel ad diminutionem potestatis diaboli, et haec diminutio poenae, scilicet ne tantum possit vexare diabolus quantum ante. Sed quaeritur utrum conferatur gratia.

b. Item, Salomon expulit daemones per exhortationem.

Item, legitur in Act. 19, 13-16. de filiis Scevae factum fuisse sic.

Item, A ug u st inus, De symbolo: " Parvuli exorcisantur ut vis diaboli pellatur ".

c. Contra: non deletur originale nisi per Baptismum ; ergo, si decederet post exorcismum, decederet in originali, et ita damnaretur; ergo non habuit gratiam.

d. Ad quod dicendum quod effectus est diaboli debilitatio, et rei in Baptismo faciendae praefiguratio ; alius, gratiae gratis datae habilitatio. - Ad illud quod dicitur de Salomone, dicendum quod expulit ab obsessis corporibus: sed exorcismi Ecclesiae sunt ulterius ad id quod est ex parte animae.

Item, quaestio est quare tanguntur hi tres sensus, scilicet gustus, olfactus, auditus.

Resp on d eo: in his tribus notatur habilitatio ad cognoscendum, scilicet ad intelligendum verum per auditum, ad sapiendum bonum per gustum, ad discernendum haec a suis oppositis per discretionem narium.

Si autem quaeritur quare tangit os sale, et non saliva, sicut dicit Dominus, respondeo quod lingua habet gustum et locutionem, et unus convenit receptioni, alter operationi, quae est nobilissima, eo quod per ipsam fuerint sacramenta: et ideo soli Christo reservatur.

Si autem quaeritur quare saliva, cum pertineat ad gustum, et tanguntur aures et nares, respondeo: saliva habet in se duas naturas: aeream et aquosam. Quantum est de aerea, habet vim apcrtivam et generalem auditui et naribus. Quantum est de aquosa, habet ut immisceat se rei saporatae et sic fiat sapor in gustu. Et ideo bene tetigit Dominus linguam saliva, et ministri aures et nares.

Si autem quaeritur quare primo ungitur oleo sancto et post chrismate: ut notetur quod adhuc est conferenda gratia cum datur oleum: tunc autem collata cum datur chrisma: datur enim in Baptismo.

DISTINCTIO VII.

Nunc de sacramento Confirmationis *. Quaeritur quot exiguntur ad hoc sacramentum. - Respondemus quod quinque: intentio et dignitas confirmantis ; materia, scilicet chrisma, et forma verborum, quae sunt: Ego signo te signo crucis, et confirmo te chrismate salutis, in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen; locus, scilicet frons - De forma dubitatur, quae non est instituta a Domino vel Apostolis ; sed in securiorem partem est vergendum, secundum Ecclesiae institutionem .

Licet presbyteris baptizatos tangere in pectore *. a. Notandum quod David ter fuit unctus: primo in Bethlehem, in domo patris, I Reg. 16, 12-14, in signum futurae potestatis: nondum enim habuit usum regnandi: quod figurat unctionem chrismatis in Baptismo, quia nondum potest liberum arbitrium regnare super sensualitatem. Secundo in Hebron super duas tribus, II Reg. 2, 4; et significat unctionem Confirmationis, per quam sumus idonei ad regnandum. Tertio in Hebron super omnes tribus fuit inunctus, II Reg. 5, 3 ; quod significat unctionem gloriae, vel illam quae proprie debet esse in Ordine summo.

b. Praeterea, inungitur [infans] in pectore, in scapulis, in vertice, et ita ter: ut sciat se habere fidem et onus servitutis divinae, et sciat sibi esse commissa secreta caelestia, ut in quadam Glossa Apoc. 7, 2, de catechizato.

Est donatio Spiritus Sancti ad robur [785, 19-20]. Videtur esse idem effectus Eucharistiae et Confirmationis, quia panis spiritualis cor hominis confirmat . - Respondemus quod duplex est robur gratiae: unum ad tolerantiam mali, aliud in constantia amoris boni. Secundum primum datur in Confirmatione, et secundum secundum datur in Eucharistia.

Ut pleni christiani [786, 4-5 ]. Quaeritur utrum possit hoc sacramentum conferri non baptizato. Quod videtur, per simile de Ordine sacerdotali, qui potest conferri praetermissis minoribus, dum tamen postea sumantur.

Contra: Baptismus est ianua sacramentorum, et non potest intrari ad vitam nisi per ianuam vitae. - Respondemus quod non est simile, noe potest conferri Confirmatio non baptizato. Sunt autem Ordo et Baptismus ad diversa officia, quorum unum est necessarium ad salutem, alterum vero non. Ordinantur effectus Baptismi et Confirmationis necessario inter se; effectus autem Ordinum praecedentium non necessario ordinantur ante effectum summi Ordinis. Prius enim est mundari a culpa per gratiam, et post roborari in gratia.

a. Item secundum hoc videtur quod non sint pleni christiani qui non confirmantur ; et ita, si decedant, non habebunt plenam gloriam. - Respondemus: est plenitudo sufficientiae et plenitudo copiae ; vel plenitudo in esse et plenitudo in robore. Unde Melchiades papa dicit : "In Baptismo Spiritus Sanctus confertur ad innocentiam, in Confirmatione ad pugnam. Et quamvis transituris continuo sufficiant regenerationis officia, victuris tamen necessaria sunt Confirmationis auxilia ".

b. Quod autem non sit christianus praeter hoc, videtur ex concilio Aurelianensi , ubi dicitur quod "nunquam erit christianus, nisi Confirmatione episcopali fuerit confirmatus vel chrismatus".

Respondemus: dicitur 'christianus' dupliciter: vel eo quod characterem Christi habeat, vel eo quod miles Christi sit in certamine contra adversarium. Secundum primum modum remanet christianus praeter Confirmationem, ultimo modo non.

Sicut a maioribus datur *. a. Videtur quod sacerdotes possunt dare hoc sacramentum, quia possunt baptizare: quod est maioris effectus ; possunt conficere: quod est maius.

b. Praeterea, simplices sacerdotes chrismant in vertice: quae est pars excellentior ; ergo in fronte possunt.

c. Respondemus quod in grege Domini sunt quidam pro quibus pugnatur, quidam vero qui pugnant pro se vel pro aliis ; et necesse est hiis habere gratiam roboratam sive cumulum gratiae. Unde convenit ut minister ad hanc gratiam a Domino tribuendam sit superior in Ecclesia eo per quem datur prima. Cum ergo ad sacerdotes pertineat dare sacramenta Poenitentiae et Baptismi, quae sunt apud debiles, convenit summis sacerdotibus dare sacramentum Confirmationis et Ordinis. - Praeterea, confirmare, ordinare, benedicere abbates, ecclesias sanctificare sunt opera perfectionis ; et ideo in Ecclesia episcopi illa exercent de consuetudine.

De sacramento Confirmationis, Hieronymus , super illud Marc. 1,4: Erat Ioannes baptizans, dicit: " Quod consummatum est per sponsum, initiatum est per paranymphum". Unde, ut catechumeni initiantur per simplices sacerdotes, confirmantur per pontifices.

d. Ad aliud dicendum quod chrisma in vertice significat fidem dari in Baptismo, quae est in vertice, id est in superiori parte rationis ; unde Ier. 2, 16: Filii Mempheos constupraverunt te usque ad verticem. Chrisma in fronte significat audaciam discipulorum praedicandi nomen Christi ; unde in Act. 2,4: Repleti sunt omnes Spiritu Sancto et loquebantur verbum cum fiducia .