DISTINCTIO XXX.

Sunt etiam quasdam *. Ita donator *: dicitur ex tempore enim, quia quaedam etc.

Creator *: aliquando sumitur habitualiter, et tunc non dicitur relative, sed quando actualiter sumitur.

Dominus ex tempore *. Cum tempus esse coeperit, quaeritur an in tempore esse coeperit an non.

a. Et videtur quod non in tempore, quia tunc ante tempus esset aliud tempus. Praeterea, aut in eodem inciperet aut in alio ; non in alio, quia tunc duo tempora simul essent ; non in se ipso, quia tunc idem se ipsum mensuraret: nec in instanti videtur incipere, quia esse temporis non est in instanti. - Si vero dicatur quod inceptio temporis non est cum tempus est, sed in initio temporis, quod non est tempus, quid dicendum est de ipso initio temporis? Constat enim quod ipsum non fuit ab aeterno; coepit ergo esse. Aut ergo coepit in se ipso esse aut in alio instanti. Non in alio, quia duo tunc instantia essent simul ; nec in se ipso, quia tunc videretur idem esse sui mensura. Si vero non coepit esse, ergo nec tempus; ergo tempus est ab aeterno.

b. Responsio ad hoc est, secundum quod dicit Augustinus , quod accidit nunc aetemitatis quod sit instans temporis: et licet transeat vel incipiat secundum quod est instans temporis et stare non potest, permanet tamen nunc aetemitatis ; et ita videtur instans incipere in se ipso ut est nunc aetemitatis.

c. Sed adhuc obicitur, quia antequam initium temporis esset, non erat nunc aetemitatis quod non esset Deus, quia unum solum erat ante omnem creaturam: ergo nunc aetemitatis idem erat quod Deus. Sed illi non accidit esse instans: ergo locum non habet divisio praedicta.

Ideo dicendum quod non omne quod incipit esse, in aliquo incipit esse. Aliter enim est in mensuris et aliter in mensuratis. Mensurata enim cum incipiunt esse, in aliquo incipiunt esse; mensurae autem non. Et ita initium temporis, licet coepit esse, non tamen in aliquo tamquam in mensura, sed illo modo in aliquo, quo initium est in eo cuius est initium.

Dominus hominis ex tempore [188, 17-18]. a. Propter quid ergo respectu temporis dicitur coepisse esse Dominus cum tempore, respectu autem creaturae in tempore dicitur coepisse ex tempore? cum quaedam entium in tempore sunt coaequaeva tempori, ut caelum empyreum, materia prima et angeli, ut in 1 Gen., l . - Respondeo: tempus hic accipitur non ut est mensura motus supercaelestium corporum, sed prout est mensura mutationis creaturae de non esse in esse.

b. Praeterea, si omnia sunt simul creata genere vel specie, ut 18 Eccli., l: Qui vivit in aeternum etc, quare ergo plus dicitur de aliis creaturis quod coepit esse Dominus in tempore, quam ipsius temporis ? Praeterea, convertiturne sermo 'coepit esse Dominus cum tempore: ergo tempus coepit esse cum Domino'? Praeterea, videtur contrarium id quod dicit Augustinus, libro De Trinitate , scilicet quod Deus sive Dominus esset antequam esset tempus nec in tempore coepit esse Dominus.

c. Responsio ad primum est, quod dicitur coepisse Dominus cum tempore, cum non possit intelligi Dominus nisi respectu rei super quam habeat dominium, hoc est omnis creatura) non potest autem intelligi creatura sine mutatione de non esse in esse, cum qua necessario cointelligitur tempus, et ita esse servum et tempus esse sunt coaeva: propter quod esse tempus et esse Dominum. Non sic autem est de aliis creaturis, quia non cointellecta hac creatura vel illa, quod sit, potest intelligi Dominus; et ideo dicitur aliarum rerum Dominus, non tamen dicitur illius ex tempore: tempus enim omnem rem mutabilem excedit. Et licet omnia essent simul creata, non tamen secundum intellectum necessario sunt simul, sicut est de tempore et de creatura in genere et de eo quod est servum esse et Dominum esse.

d. Hoc autem quod supra dicebatur , [quod] quatuor erant coaeva et non plura, Intelligendum est secundum sententiam illorum qui dicebant omnia corporalia simul creari In sua materia, quae dicebatur chaos; et sic exponunt illud ' Qui vivit in aeternum creavit omnia simul ': in materia, non autem ut in suis formis distinguuntur. Secundum autem beatum Augustinum , creatae erant omnes res in genere vel specie simul, et non tantum ut erant in sua materia.

e. Sed estne dicere quod tempus aliquo modo sit causa eius quod est esse Dominum?

Respondeo: causalitas non notatur respectu Domini, sed servi: ex tempore enim habet quod sit servus, ad quod consequitur esse Dominum. Unde haec determinatio 'ex tempore', cum dicitur ' Deus est Dominus rei ex tempore', non determinat verbum quantum ad compositionem, sed ex parte obliqui.

f. Ad aliud dicendum quod non convertitur sermo, quia per hoc notaretur quod coaequaretur esse temporis non tantum cum esse dominii, sed cum esse eius qui est Dominus. Sed nec sic convertitur sermo, quia non semper fit conversio cum hac praepositione ' cum'. Aliquando enim notatur paritas per hanc praepositionem 'cum', et tunc fit conversio: aliquando vero auctoritas ex una parte cum quadam simultate ad actum, ut I Cor. 15,10: Non ego, sed gratia Dei mecum. Ibi in nominativo notatur auctoritas, et in praepositione notatur quod simul sunt ad actum meritorium. Aequalitas autem notatur cum dicitur in Psalmo : Tecum principium. Aliquando in ablativo notatur auctoritas et non in nominativo, ut: iste est cum rege.

g. Ad id quod obicitur per auctoritatem Augustini, libro De Trinitate, responsio est: 'dominus' dupliciter dicitur: uno modo pro potente coercere subditam creaturam , et sic fuit Dominus ante tempus ; vel pro eo qui dominatur, et sic non fuit ante, nisi accipiatur tempus proprie, prout dicitur mensura motus supercaelestium corporum: sic enim erat Dominus creaturae ante tempus.

Nulla sui mutatione *. a. Potest esse quaestio: si haec dictio 'Pater', prout essentialiter dicitur, vel ' Creator' correlationem dicat eius quod est 'Filius' vel ' creatura' vel mutuum respectum: et non est cassus intellectus dictionis quin subsit res, et non sunt duo respectus oppositi in eadem re: restat ergo, cum ille respectus qui dicitur nomine ' creaturae' sit in creatura, (quod) non erit respectus huius nominis ' Creator' nisi in Deo; ergo aliqua forma incepit esse in eo non ab aeterno.

b. Praeterea, relatio dominii, cum non sit ab aeterno, erit creatura: ergo, cum ab eo imponatur hoc nomen ' Dominus', vere praedicabitur de Deo creatura: vere enim praedicatur esse Dominum. - Contra: nihil est in Deo quod non sit Deus; sed creatura non est Deus; ergo non vere de ipso dicitur.

c. Praeterea, respectu illius creaturae quae dicitur in hoc nomine 'Creator ', si aliqua dicitur, est Deus creator, cum sit creator omnis creaturae; et ita erit in infinitum abire, aut quod aliqua res est non ab aeterno, quae non est Dei creatura. Nec ponamus instantiam in malitia, quae, in quantum hujusmodi, non est res sed rei privatio; non est tamen eam a re separare.

d. Praeterea, cum Dominus dicatur ad servum et Creator ad creaturam, et verae dictioni subest esse, estne ergo dicere quod

Creator est ad creaturam? Si sic, tunc Creator ad creaturam dependeret. Si forte diceret aliquis, sicut videtur innuere Augustinus, quod non subest huic duplici respectui in dictione nisi unus respectus in esse, qui est ex parte creaturae ; unde ergo accidit quod in dictione sunt duo et vere attribuuntur quibus attribuuntur? Praeterea, in quibusdam rebus est duplex relatio in esse sub duplici relatione in dictione, in quibusdam non. Quae differentia?

e. Praeterea, cum dicitur' Deus est Dominus', aut hic praedicatur creatura aut essentia divina. Si creatura, tunc praedicatur quod non est Deus, et sic in simplici differt 'quod est' et ' quo est' . Si vero essentia divina et nihil aliud datur intelligi, omnes huiusmodi ab aeterno essent verae.

f. Respondeo quod praedicatur essentia divina et cointelligitur alterum; illud autem notatur attribui creaturae. Aut si dicendum quod Deo, iam redit quaestio in idem cum praecedenti. Si creaturae, hoc non videtur, quia in rectitudine designatur per huiusmodi nomina et in eadem rectitudine cum re supposita.

Propter hoc dicunt aliqui: licet ita sit in rectitudine secundum dictionem, nihil tamen attribuitur Deo, sed creaturae. Et dicunt quod huiusmodi locutiones sunt consimiles illis ' urina est sana' ; nec virtute huius sermonis habetur quod sanitas insit urinae, sed quod sit in urina ut in signo. Unde dicunt quod talis argumentatio non valet: iste effectus non est in Deo, ergo non vere praedicatur de Deo. Vere ergo attribuitur aliquid alicui, licet non vere insit. Sed non est simile de istis locutionibus: licet enim sanitas non insit urinae, inest tamen urinae esse significativum sanitatis. Supposito autem quod relatio insit Deo, procedunt dictae obiectiones.

g. Ad hoc dicendum est, secundum quod videtur hic Augustinus dicere in libro De Trinitate et hic recitatur , quod quidam sunt respectus rerum ad invicem secundum dictionem ; non quod utrique rei insit relatio secundum se, sed in quantum est possibile accipi a vi cogitativa, quae non potest accipere nisi in collatione quod accipit. Sic ergo aliquando erit duplex respectus in dictione, cum non erit nisi unus in esse. Dictio enim formatur tum secundum intellectum, tum secundum rem. Aliquando autem subest duplex respectus ex parte rei, quando in utraque re fit mutatio, ut in generatione secundum naturam, cum iste est pater et ille filius. Et hujusmodi respectus vere dicuntur relationes ; alii vero respectus dicuntur relative relationes. Cum ergo quaeritur quid praedicetur in hac 'Deus est Dominus', respondeo: praedicatur essentia divina sub respectu in dictione ; non quod respectus sit in ipsa essentia secundum esse, sed in creatura quae dependet ab essentia divina. Quod est videre in ista 'Deus est creator' si resolvatur. Est enim sensus: Deus est essentia a qua est haec creatura vel illa; nec sequitur: si coepit esse Dominus, ergo aliqua forma est in eo quae prius non fuit. Differt enim dicere ' formam' et ' relationem '. Forma enim dicitur absolute; cum autem dicitur relatio, cointelligitur creatura. Propter quod est dicere quod coepit relatio esse et non coepit forma.

h. Ad hoc quod obicitur, quod in hoc nomine ' Dominus' intelligitur relatio quae non est ab aeterno et sic creatura, respondeo quod, licet ita ibi significetur creatura, non tamen in rectitudine quoad esse, sed secundum modum dicendi. Et ideo, licet ibi praedicetur relatio in rectitudine, non ideo praedicatur creatura de Deo. Relatio enim quae datur intelligi ex parte rei, ponitur in creatura respectu Dei et non e converso; et ita non erit in infinitum abire. Non enim est Creator suae creationis vel Dominus sui dominii vel causa suae causalitatis.

i. Ratio autem quare in quibusdam subest unicus respectus in esse, in quibusdam duplex, est ex hoc, quod in quibusdam fit mutatio in utroque extremorum, in quibusdam in altero tantum. Nec est simile de huiusmodi locutionibus 'urina est sana': aequivoce enim dicitur ' sanum' de urina et corpore. Nullum autem est nomen unum quod dicatur de Deo et creatura, cum dicitur 'Deus est Dominus', 'homo est servus'; nec est nova compositio, cum dicitur 'Deus est Dominus': non enim compositio est in Deo, sed compositiones accidunt creaturae. Propter ergo respectum creaturae ad ipsum coaccidit respectus quidam ipsius essentiae, non in se, sed essentiae ut comprehenditur a nobis.

k. Sed nonne sunt duae relationes etiam nullo conferente, quae dicuntur per haec nomina ' Dominus' et ' servus '? Et si nos poneremus unam relationem esse in Deo, nullum videretur accidere inconveniens. Sicut si dicatur aliquis pater alicuius filii, si plures habeat deinceps filios, non nascitur nova relatio, sed dicetur multorum pater, eodem modo si sit relatio in Deo respectu unius creaturae et respectu plurium, non propter hoc erunt plures relationes, sed ad plura erit illa relatio. Similiter, si notetur relatio per hanc dictionem ' Dominus ',' Creator', ' causa' et consimiles, non erunt plures relationes Dei, sed erit una differentia; una autem accipietur ex parte creaturae quae ab ipsa dependet. Similiter, si est respectum dicere, cum dicitur 'scit se ipsum vel cognoscit' et si dicitur 'creat hanc rem', non erit alia relatio ex parte sui, sed ex parte creaturae, cuius notatur ad ipsum per unam relationem dependentia. Nec sequitur, si Dominus dicatur ad servum vel Creator ad creaturam, quod sit rei dependentia, sed modi intelligendi; quae dependentia non in ipso ponitur, sed in nobis.