DISTINCTIO XXXVIII.

Nunc vero ad propositum *. Si praescientia Dei sit causa necessaria eorum quae fiunt, videtur quod scientia Dei debet esse tantum necessariorum. Item, introducitur alia quaestio ratione huius quaestionis: si Deus non scit res per exemplaria rerum, quae non sunt ipsa essentia Dei, sed scit per se ipsum, tunc, cum ipse sit causa una et immutabilis omnino, non videntur sciri ab ipso mutabilia vel in diversitate entia vel sub aliqua compositione exsistentia.

Quod autem se ipso sciat omnia, et non per exemplaria alia ab ipso, sic arguitur: illa enim exemplaria aut essent finita aut infinita: sed non infinita, quoniam tunc non per ea sciret: si finita, tunc impossibile est ut plures res cognosceret quam illas quarum sunt exemplaria, et ita limitata esset virtus divinae scientiae.

Adhuc, perfectius est cognoscere uno multa quam multis multa, et perfectius est cognoscere causa quam non causa et immutabili quam mutabili, et maior est perfectio cum idem est quod cognoscit et per quod cognoscit quam ubi hoc aliud sit ab illo. Sed omne quod est melius Deo est attribuendum: relinquitur ergo quod se ipso, causa immutabili et simplici omnino, res cognoscit

Item, quaeratur qualiter res distinctae possunt cognosci a Deo, et qualiter contingentia et habentia compositionem cognoscuntur ab eo.

Dicendum quod aliter est in nostra scientia et in divina. Nam nos cognoscimus res distincte distinguendo eas per similitudines vel ratiocinando per convenientias et differentias ; divina vero essentia cognoscit res distincte distinguendo eas in factura. Sed nonne praesciendo distincte cognovit eas? Cognovit quidem eas omnes, sed adhuc non erat distinctio, sed cum esse rerum in multitudine venit distinctio: nec propter hoc melior est scientia Dei cum res sunt quam cum res non sunt. Et sic patet quod distinctio non accessit scientiae ex parte scientis.

Item, videtur quod tantum necessaria sciantur ab ipso, quoniam divina scientia in infinitum dignior est humana: sed humana tantum necessariorum est ; ergo multo fortius divina.

Adhuc, scientia Dei est per causam quae ipse est: sed proportio est scibilis et eius per quod scitur, ut causati contingentis causa contingens et causati necessarii causa necessaria: et ita, cum illud per quod scit sit causa necessaria, et scibile ab eo erit necessarium.

Dicendum quod Dei scientia excedit humanam in hoc, quod divina scientia per causam omnino immutabilem immutabiliter scit res, sive sint mutabiles sive immutabiles ; quod non poterit humana. Nam humana aut per causam mutabilem scit res mutabiles aut mutabiliter scit eas. Nec oportet quod, licet sit necessariorum humana scientia, quod divina, per supradictam rationem: sed oportet quod divina de necessariis sit melior quam humana. Humana autem ponit necessitatem in scito, divina autem non: quoniam humana est per ratiocinationem, in qua oportet, si prima sint necessaria, quod ultimum sit necessarium . Divina vero est per causam separatam, facientem et conservantem et ad se ipsum tamquam ad finem reducentem ; et ideo non ponitur necessitas ex parte sciti.

Super Non ista ex aliquo *. Prima quaestio est si scientia Dei, cum de Deo dicitur, sit praedicamentale ex tempore vel non, sicut dicitur supra, XXII distinctione, praedicatum ex tempore. - Et videtur, quoniam omnino idem est scientia Dei et praescientia ; sed praescientia determinat tempus, eo quod habet respectum ad futurum ; videtur ergo dictum ex tempore, et praescientia similiter. Adhuc, scientia est rerum temporalium: si enim scit creaturas, scit eas ut entes aut praeteritas aut futuras. - Dicendum quod neutrum illorum dictum est ex tempore, quoniam, licet praescientia ratione praepositionis habeat respectum ad futurum, non tamen est praedicatum ex tempore. Est enim praedicatum ex tempore, quando cum tempore incipit esse verum ; sed praescientia fuit ab aeterno. Et licet praescientia sit de temporalibus, non tamen ex tempore dicitur, quoniam intemporaliter scit temporale.

Neque etiam res *. Anselmus, in libro De concordia praescientiae Dei et liberi arbitrii : " Cum dico 'si praescit aliquid, necesse est illud futurum esse', idem est acsi dicam 'si erit, ex necessitate erit'; hic sequitur necessitas rei positionem ". Restat ergo quod scientia Dei non est causa necessaria rerum.

Dicendum est quod, cum dicitur 'idem est' etc,

quod non est idem simpliciter sed secundum quid, quoniam, sicut ibi non ponitur necessitas rei absoluta, ita nec hic ; et non in hoc est identitas, quod, sicut hic sumitur necessitas ab ipsa re posita, ita et scientia Dei sumit necessitatem ab ipsa re.

Item, utrum futurum aliquo modo sit causa scientiae Dei.

Dicendum quod non. Licet enim sit causa sine qua non [et causa sine qua non] nihil aliud sit secundum rem quam ratio concomitantiae, tamen, quia Deus non est mali causa per se aut per accidens, non est concedendum nomen mali causae de Deo vel temporalis respectu aeterni.

Et sciendum quod, cum dicitur quia futuram est, ideo praescitur a Deo [242, 17-18], notatur ratio respectu eius quod est ' prae', et non causa. Vel dicendum quod aliter est in passiva locutione et activa. Unde non est concedendum ' quia futurum est, ideo Deus scit', ita quod notetur causalitas: sed quia futurum est, scitur, et sic notatur causa aptitudinis ex parte scibilis ut a scientia divina comprehendatur ; nec ex hoc ponitur aliquid in praesenti in scibili, sed in futuro.

Super hanc litteram: ad peccatum coegit [243, 13-14]. A ug u s t i n u s, De praescientia : " Sicut tu non cogis memoria tua facta esse quae praeterierunt, sic Deus non cogit praescientia sua quod futurum est ut fiat ". Anselmus, in libro De concordia praescientiae et liberi arbitrii : " Si dico ' necesse est te esse peccaturum sola voluntate sicut Deus praescit', non est intelligendum quod aliquid prohibeat voluntatem quae non erit, aut cogat illam esse quae erit: hoc ipsum namque praescit Deus, qui praevidet aliquid futurum ex sola voluntate, quod voluntas non cogitur aut prohibetur ulla alia re ". Et ita habetur ex iis quod praescientia Dei non cogit res fore.

Super istud Non poterant credere, quia praedixit, 12 Ioan., 39 *: et ita praedictio prophetiae est causa infidentatis eorum. - Dicendum quod dictio illa est signum ostensionis.

Ad hoe quod supra dictum est, super hanc litteram: scientia Dei falli non potest [244, 3-4]. Anselmus, in originali, super illud Psalmi : Constituisti terminos eius, in libro De concordia praescientiae et liberi arbitrii : " Quoniam Deus non fallitur nec videt nisi veritatem, sive ex libertate sive ex necessitate veniat, dicitur constituisse apud se immutabiliter quod apud hominem priusquam fiat mutari potest ". Non ideo in Deum, qui omnino immutabilis est, cadit aliqua mutatio. Ex hoc patet quod, licet mutatio sit in rebus scibilibus, non propter hoc erit mutatio in Dei praescientia.

Item, Anselmus quaerit utrum praescientia Dei et liberum arbitrium simul stare possint: quoniam si liberum arbitrium est contingentium ut contingentia sunt, et praescientia Dei est necessariorum ut necessaria sunt vel ut necessario eveniunt, videtur quod nihil subiacens praescientiae Dei subiaceat libero arbitrio. - Item, Anselmus : " Quae praescit Deus necesse est esse futura, et quae libero arbitrio fiunt, nulla necessitate proveniunt "; impossibile est ergo Dei praescientiam, quae omnia praevidet, esse, et aliquid fieri libertate arbitrii.

Dicendum quod est necessitas ordinis et est necessitas rei absolutae, et hoc est idem quod necessitas illationis vel rei illatae. Cum enim dicitur 'si Deus praevidit hoc, eveniet', ibi est necessitas ordinis, et haec non opponitur contingentiae eorum quae sunt a libero arbitrio. Necessitas vero absoluta, ut cum dicitur ' solem oriri cras', et haec opponitur praedictae contingentiae. Talis autem necessitas non ponitur in praescitis ratione praescientiae.

Super non potest utrumque simul *. Anselmus respondet : "Cum dicimus 'si Deus praescit futurum, necesse est esse futurum , non asserimus rem esse necessitate futuram, sed rem futuram necessitate esse futuram. Idem est sensus cum dicitur 'si Deus praescit aliquid' etc, quoniam in 'praescire' intelligitur futurum; nam non est aliud praescire quam scire futurum. Et ideo, sicut futurum necesse est esse futurum, sic si Deus praescit aliquid, necesse est illud esse futurum ".

Super hanc litteram: Si vero dicis * Quaeratur utrum huiusmodi verae sint: 'praescitum potuit non esse praescitum': quoniam praescitum potuit non esse, cum sit contingens ; et si non erit, non fuit praescitum ; ergo praescitum potuit non esse praescitum. - Dicendum quod, sicut haec est necessaria ' futurum necesse est esse futurum' ita et haec ' praescitum necesse est esse praescitum', et multo fortius, quoniam praescitum importat necessitatem quantum est ex parte causae; et argumentum peccat secundum accidens cum dicitur ' praescitum potuit non esse, ergo potuit non esse praescitum '.