DISTINCTIO XXXIV.

Praedictis autem adiciendum *. Prius destruxit opinionem dicentium quod proprietates non sunt persona vel essentia. In hac distinctione intendit destruere opinionem dicentium quod persona non est essentia. Quidam dicunt istud esse concedendum 'tres personae sunt unus Deus'; sed non concedunt ' unus Deus est tres personae', quoniam hoc nomen 'Deus' in supposito personaliter tenetur, et in apposito tenetur essentialiter: quoniam personae est supponere, sed essentia apponitur tribus personis .

Hoc quidem dicunt *; super Spiritus Domini super me *. Videtur quod 'Spiritus Domini' teneatur pro tertia persona in Trinitate. Super Is. 61,1: Ad evangelizandum misit me, Interlinearis :"Quia maior; unde requiescit super eum Spiritus Domini". Constat quod hoc non est nisi Spiritus Sanctus in Trinitate ; ergo et hic.

Dicendum quod diversa est expositio: quoniam si exponatur de Christo secundum humanam naturam, tunc intelligitur de Spiritu Sancto in Trinitate. Quod patet per hoc quod dicitur: 'quia maior' Non enim Spiritus Sanctus maior est Filio Dei, sed maior est Christo secundum quod est homo. Si vero intelligatur de illa persona, tunc de spiritu qui est Pater necesse est intelligere ; solus enim Pater mittit Filium. Et sic intelligit hic Hilarius , reliquo autem modo Hieronymus .

Contra auctoritatem 12 Matth., 28, ubi dicitur : per hunc terminum ' Spiritus Dei' intelligitur natura quae est in Filio, Glossa: "Lucas ait, 11, 20: In digito Dei; digitus Dei dicitur Spiritus Sanctus pro participatione donorum ", et ita pro Spiritu Sancto. - Dicendum quod dupliciter dicitur ' spiritus Dei': aut enim intransitive, ut cum dicitur ' essentia Patris' ; vel quod iste terminus 'Dei' teneatur personaliter et communiter supponat pro Patre et Filio, et erit transitiva. Primo modo intelligit Hilarius, secundo modo Glossa Matthaei.

Super illud: Apostoli misso Spiritu *. Hilarius : " Haec non ambigue videntur significare Patrem aut Filium, virtutem naturae tantum manifestantia; nam idcirco dictum existimo in utroque 'Spiritum Dei ', ne secundum corporales modos ita esse Filium in Patre vel e converso crederemus ".

Ad naturam ergo rerum creatarum *; super Secundum rationem intelligentiae *. Utrum ex parte rei aliqua distinctio respondeat. Si non, tunc cassus est intellectus ; si respondeat, tunc natura rei et res naturae distinguuntur secundum rem, quod supra negatum est . - Dicendum quod distinctio secundum rationem intelligentiae intelligitur, cum aliquid attribuitur personae quod non essentiae vel e converso, ut 'persona generat ' et commune tribus personis: neque enim essentia generat, nec persona est commune tribus personis. Sed non est aliqua distinctio secundum rem inter naturam et personam, sicut inter Patrem et Filium ; sed oportet ibi intelligere rationem rem. Unde Ioannes Damascenus : " Pater et Filius ratione divisi sunt "; sed Augustinus, De doctrina : " Pater et Filius et Spiritus Sanctus tres res sunt". Utrumque ergo secundum hoc est verum: distinguuntur secundum rem et secundum rationem, sed 'res' tunc tenetur personaliter. Adhuc, distinctio est secundum rationem intelligentiae inter personam et essentiam, quoniam alia est definitio personae et essentiae, ut patet ex praecedentibus ; essentia enim est qua Deus est id quod est.

I. Item, utrum adiectiva essentialia dicantur de notionibus, ut dicatur 'paternitas est aeterna', sicut dicitur 'paternitas est aeternitas vel essentia divina' ; et utrum adiectiva notionalia dicantur de notionibus, ut 'paternitas generat vel refertur'; et iterum, si essentialia dicuntur de notionibus, utrum omnia vel non omnia. Si non omnia, quaeratur quae non.

a. Quod essentialia dicuntur, patet per hoc quod essentia divina dicitur de notionibus et ita magnitudo et alia substantive designata dicuntur, ut ' paternitas' ; et ita substantive dicta dicuntur de notionibus.

b. Similiter probatur quod essentialia adiectiva dicuntur de notionibus: paternitas enim est; idem autem est esse quod immensum esse et aeternum esse, et ita paternitas est immensa et aeterna et *creata.

c. Sed numquid similiter dicitur 'paternitas creat' et consimilia quae dicunt effectus in creaturis? Similiter, numquid dicitur 'paternitas est trina' sicut dicitur ' essentia est trina' id est trium una, vel 'paternitas est incarnata' cum sit dicere 'essentia est incarnata' id est carni unita? Et si non, propter quid alia dicuntur et haec non?

d. Item, si effectus debetur essentiae in quantum hujusmodi, et huiusmodi 'Creator, refugium, Dominus' non dicunt nisi essentiam connotando aliquid in creaturis, relinquitur quod dicentur de notionibus ; et si sic est, tunc dicetur quod paternitas creat.

e. Adhuc, supposita persona, non supponitur essentia, et tamen cum ea per se essentia ; personae est creare ratione essentiae : propter quid similiter, licet supposita proprietate non supponitur essentia et tamen proprietas est essentia, non dicitur de proprietate quod creat?

f. Contra: actus proprie est substantiae; ergo creare non dicetur de proprietate, cum alius modus sit dicendi proprietatem, alius dicendi substantiam.

II. Deinde quaeritur de notionalibus: a. si convertantur ad invicem ' Pater' et ' generans', et'paternitas' et 'Pater', propter quid non conceditur 'paternitas generat'?

Contra: generare, ut supra habitum est , eius est qui est Pater ; sed paternitas non dicit eum qui est Pater, sed quo est Pater ; ergo paternitas non generat.

b. Quod autem convenire debeant verba notionalia, alio modo ostenditur: maior enim est affinitas proprietatis ad personam, secundum rationem dictionis, quam ad essentiam ; cum ergo dicuntur adiectiva essentialia de notionibus, multo fortius dicentur adiectiva notionalia.

c. Adhuc, cum in primis et simplicibus sit reflexio, ut unitas est una et paternitas est Pater, propter quid non similiter dicitur 'generatio generat aut paternitas'?

d. Adhuc, cum essentialia adiective designata dicantur de notionibus, propter quid notionalia adiective dicta non dicuntur de essentia, ut dicatur 'essentia divina generat'?

e. Adhuc, cum sit accipere relationem in communi designatione, ut in hoc nomine ' relatio' et propria, cum dicitur 'paternitas ', et vere dicitur 'paternitas est Pater' et 'paternitas est relatio', utrum vere dicatur 'relatio Patris refertur ad Filium'. Videtur quod non, quoniam referri est personae, relatio vero non dicit personam ; ergo non refertur. Et si hoc, videtur similiter quod nec haec sit concedenda 'paternitas distinguitur a filiatione': cuius enim est referri, eius est distingui.

III. Adhuc, cum iam dictum sit de communitate huius nominis ' persona' et 'substantia' et ' proprietas' quaestio est de communitate huius nominis ' relatio'.

a. Si enim relatio praedicatur substantialiter de paternitate, cum dicitur 'paternitas est relatio Patris ad Filium ' et similiter de filiatione: et relatio in eis multiplicatur, quoniam non eadem est relatio paternitas et filiatio, et propter hoc dicit Boethius, De Trinitate : " Relatio multiplicat Trinitatem "; cum ergo relatio dicatur in quid de pluribus differentibus numero, erit genus vel species, et ita in divinis est accipere genus vel speciem; quod falsum est, cum ibi nec sit universale nec particulare .

b. Adhuc, aut sola essentia est a qua est communitas in Trinitate aut non sola. Si sola, et relatio non habet ab ea quod sit commune, ergo non est commune secundum rem, sed secundum intelligentiam tantum. Si non sola essentia est a qua est communitas, ergo duo sunt communia in Trinitate.

c. Adhuc, communitas est ratione essentiae in quocumque quod dicitur commune: sed una sola est essentia in Trinitate, non multiplicabilis: qualiter ergo est relatio multiplicabilis?

IV. a. Ad primum dicendum quod essentialia adiective designata, quae pertinent ad rem essentiae, non respectu ad personam neque quoad modum essentiae neque appropriantur personis neque dicunt effectum vel actum in creatura, dicuntur de notionibus ; maxime autem illa quae pertinent ad negationem, ut esse increata, aeterna, immensa. Respectu ad personam sunt huiusmodi: 'trina' et 'incarnata'; sed in hoc distinguuntur, quod ' trina' respicit tres personas: est enim 'trina' trium una; 'incarnata ' vero respicit unam tantum: est enim 'incarnata' idem quod essentia divina unita carni in persona Filii. Quoad modum essentiae sunt huiusmodi: 'non distinguere': essentia enim non distinguit, notio distinguit. Appropriantur personis, ut 'esse sapiens "esse potens: non enim bene sonat 'paternitas est sapiens' vel ' filiatio est potens'. Dicunt actum in creatura, ut 'creare'. Haec enim omnia non proprie conveniunt notioni, licet sint essentialia adiective designata. ' Creare' autem et huiusmodi non conveniunt notioni, propter hoc quod actus proprie sunt substantiae; notio vero non dicit substantiam in rectitudine ; non ergo ei attribuitur actus in creaturam. Non autem simile est de persona: persona enim significat substantiam. Similiter ea quae dicunt modum essentiae, ut 'non distinguere', non dicuntur de notione: modus enim essentiae et notionis secundum se alter est. Similiter et ea quae dicunt respectum ad personam: alius enim est respectus essentiae ad personam et proprietatis ad personam. Similiter ea quae appropriantur personis: modus enim personae alter est a modo notionis.

b. Ad id vero quod obicitur, propter quid haec recipitur 'paternitas est Pater', et non haec 'paternitas generat', dicendum quod primum dicitur vere propter personae simplicitatem et indifferentiam formae utrobique significatae: eadem enim relatio omnino est in hoc nomine ' Pater' et ' paternitas'. Haec autem non recipitur 'paternitas generat': generare enim est proprietas hypostaseos ; sed paternitas non dicit hypostasim suo nomine. Non similiter autem est, si dicatur 'paternitas est res generans' hoc enim quod dicitur 'res generans', circumloquitur personam Patris.

c. Ad aliud vero dicendum quod, licet sit maior affinitas personae et notionis quam notionis et essentiae, non tamen dicuntur notionalia de essentia sicut essentialia de notione. Sunt enim notiones eo quod est essentia: notiones enim a personis; personae autem per essentiam habent esse. Essentia vero non dat intelligere personam neque notionem, sicut persona vel notio dat intelligere essentiam; et ideo essentialia adiective designata conveniunt notioni, quae secundum rem essentiae attribuuntur: non autem notionalia conveniunt essentiae, sicut ea quae sunt animalis conveniunt homini et non e converso, et quae sunt animalis conveniunt differentiae et non e converso. Dico autem ' animalis' secundum quod res est, et non secundum modum quo est genus.

d. Ad obiectum, propter quid non dicitur 'generatio generat' sicut 'paternitas est Pater', dicendum quod ista, licet eamdem formam determinant, tamen non habent secundum se unitatem, sed in Patre. Non autem est unus modus convenientiae utrobique: generatio enim dicit notionem qua Pater distinguitur et non supponit personam Patris ; generare vero supponit Paternitas autem et Pater indifferentiam relationis determinant in unitate personae.

e. Ad illud quod sequitur, dicendum quod non est simile 'paternitas est Pater' et ' relatio refertur ad Filium', sed si diceretur 'paternitas generat' ; Pater enim dicit personam, sed 'refertur' dicit habitudinem mediam personae ad personam, et similiter hoc verbum ' generat'. Unde, sicut non est haec vera 'paternitas generat', sic nec haec 'relatio refertur ad Filium'.

f. Ad aliud, quo quaeritur utrum notio distinguatur, dicendum quod notio uno modo distinguitur, persona vero dupliciter. Persona enim se ipsa distinguitur ab alia et notione ; notio vero tantum se ipsa ab alia notione distinguitur.

g. Ad obiectum, cuiusmodi communitas sit in hoc nomine ' relatio ', dicendum quod est ibi communitas rationis, sicut Ioannes Damascenus accipit rationem, et tamen unum solum est commune. Commune enim ratione est secundum quid commune, non simpliciter: neque est genus: non enim alia est essentia relationis et paternitatis. Oporteret autem, si esset relatio genus eius. Adhuc, quantum est ex parte rei, non abundat relatio supra paternitatem, cum dicitur 'paternitas est relatio', et similiter in aliis: sed quantum est de modo comprehendendi ex proportione ad haec dicta in creaturis. Non enim potest intellectus personas divinas aut notiones in sua simplicitate intelligere. Nec est praedicatio prima in plus, cum dicitur ' paternitas est relatio', quoniam utrobique est una essentia et una ratio.

h. Ad aliud dicendum quod dicitur, quod a sola essentia est communitas rei, sed circa notionem est quaedam communitas rationis, quae non est praeter communitatem essentiae. Quid enim est relatio nisi alicuius iterati latio? Non autem iteratur in personis nisi essentia, quae eadem est in tribus: et ita, praeter communitatem essentiae, non esset communitas relationis. A parte tamen rationum est proprietas secundum se, sed in quantum accipiuntur ab intellectu formante intentionem communis, est quaedam communitas. Nec propter hoc cassus est intellectus, quoniam non potest creatura rationalis aliter intelligere.

Hic considerandum *. Hic determinat utrum vere dicitur 'unus Deus trium personarum ', sicut 'tres personae'. Cuius haec est ratio, quoniam alius modus significandi est in hoc nomine 'Deus' et in hoc nomine 'essentia', quoniam ' essentia' dicit quo est, 'Deus' autem dicit quod est; et propter hoc Deus potest supponere pro persona, essentia vero divina non, ut supra dictum est , propter intransitionem. Ergo secundum modum significandi dicitur ' unus Deus tres personae' et non ' trium personarum'. Sed 'essentia' est nomen respectivum et dicitur ad illud cuius est essentia: cum ergo in divinis essentia sit personae, essentia bene dicitur essentia trium personarum.

Ex praedictis constat; supra Sicut essentia *. Athanasius, in Altercatione contra Arium : "Eum qui est simplex, vide quot et quantis vocabulis appellemus: sapientem, bonum,

omnipotentem atque perfectum, et haec quidem ad se ipsum ; ad nos vero misericordem, pium, iustum atque benignum, Et sic variis nominum appellationibus utimur, ut hinc qualis quantave divinae virtutis natura coniciatur. Quae, cum una eademque sit simplex, uno tamen verbo non penitus explicatur ". " Et Scriptura divina, ut impassibilitatem aeternae generationis ostenderet, sensum, sapientiam, virtutem, verbum, lumen Filium esse narravit. Sensum, quo cuncta cogitantur; sapientiam, qua cogitata disponuntur) virtutem, qua disposita perficiuntur: verbum, quo perfecta enuntiantur: lumen, quo nuntiata clarescunt".

Id ergo sacri eloquii *. Richardus : " Potentia potest esse ubi nulla est sapientia vel esse potest, ut in plantis potentia nutriendi et generandi et * animalibus potentia audiendi et videndi, non autem sapientia. Sed ubi est sapientia, necessario est potentia secundum quam est sapere: et si non est, scilicet potentia, non est sapientia: nam posse sapere est aliquid posse: dat ergo posse esse, non sapientia potentiae", sed e converso. Adhuc: " Lucifer, qui mane oriebatur , multam habet potentiam et multam cognitionem, sed non habet bonam voluntatem. Quid autem est bonitas nisi bona voluntas? Ut ergo possis bonitatem habere, oportet ut valeas et scias bonum eligere. In hac ergo trinitate sola potentia non est de aliqua reliquarum: sapientia vero est * sola potentia: bonitas vero secundum actum de potentia et sapientia. Expressae ergo sunt proprietates summae Trinitatis: ibi est proprietas ingeniti, qui non est ab alio aliquo: persona geniti, quae est ab ingenito solo, et persona Spiritus Sancti quae est ab utroque. Quoniam ergo in potentia exprimitur proprietas ingeniti, attribuitur Patri: in sapientia vero proprietas geniti, et ideo attribuitur Filio: in bonitate proprietas Spiritus Sancti, et ideo ei specialiter appropriatur ".

Hic non est praetermittendum *; super istam litteram: Speculum, splendor [219,22-23]. Speculum est, ut in eo cognoscitur, et splendor in quo clarescit. Item, Imago attribuitur Filio, secundum quod Filius est aequalitas Patris ; et figura attribuitur Filio prout Filius est sapientia Patris; et character prout in Christo discernitur Pater. Nam imago in creatura refertur ad imitationem quantitatis ; figura vero refertur ad imitationem in qualitate ; character vero quoad distinctionem. Item, Richardus de S. Victore : " Filius non est figura Patris eum repraesentans vel eum informans, sed quia ei maxime conformatur in eo quod habet Spiritum Sanctum procedentem de se, et hoc habet a Patre: ideo eius figura dicitur". Qualiter autem imitetur Patrem in quantitate et qualitate, dicit Athanasius : " Dona divina hoc modo intelligenda sunt Filio attributa: Pater enim dedit Filio potentiam, et potentiae tribuit maiestatem, et maiestati virtutem, et virtuti prudentiam, et prudentiae praescientiam, praescientiae divinitatem, divinitati aeternitatem, aeternitati coaequalitatem, et huic immortalitatem, et huic invisibilitatem et invisibili regi regnum ".