DISTINCTIO XLI.

Cumque intentio, ut supra dictum est etc. *. a. Super 12 Matth., 35 " Quantum boni intendis, tantum facis ". Super 57 Psalmum : " Quidquid vis et non potes, Dominus factum reputat ". Super Beati quorum : "Votum pro opere" reputatur.

Dicitur quod prima glossa intelligitur in malis tantum: secunda in bonis tantum, et sic colligitur voluntatem pro facto reputari.

b. Contra: sit quod aliquis intendat subire martyrium: ergo est martyr; et ita meretur aureolam.

Aliquis intendit dare plus quam habet: ergo tantum remittitur ei de poena acsi daret.

Sit quod aliquis intendat plus mereri quam caritas moveat eum: ergo tantum meretur .

c. Dicendum ad primum quidam distinguunt hanc 'quantum intendis, tantum facis', quoniam haec dictio 'antum' potest nomen esse, et sic falsa: vel adverbium, et sic vera, si non dicat quantitatem quantitatis intentionis, scilicet quod ' quanta sit intentio, tam bona vel mala sit operatio'. Sed vera est prout dicit quantitatem qualitatis, ut sit sensus: 'quam bona vel mala sit intentio, tam bona vel mala erit operatio'. Sed auctoritas ipsa vult ut nominaliter teneatur, quoniam fit comparatio quantitatis malitiae intentionis ad quantitatem malitiae operis ; et sic vera est, et sic oportet ut intelligatur de intentione coniuncta operi. Et sic patet qualiter respondendum ad obiecta .

Quod enim ad caritatem *. Quoniam caritas est forma et vinculum omnium , ideo oportet ut omnes actiones exeuntes ab ipsis virtutibus referantur ad caritatem.

Qui fidem *. Contra: Cornelius venit per opera ad fidem .

Dicendum quod ipse habuit fidem indistinctam, sed per opera venit ad fidem distinctam.

Alii vero etc. *; illud solum *. Augustinus : " Licita sunt quae nullo praecepto Domini prohibentur"; expedientia sunt quae salutem proximi non impediunt, sed ad nostram et ad suam iuvant .

Nota : 'secies bon' dicitur bonum quantum ad genus actionis ; et 'remunerabile' dicitur bonum ordinatum ad finem, ut ad vitam aeternam; 'utile' dicitur bonum respectu alterius, ut ad finem temporalem: 'signum' autem dicitur bonum ut in notitia.

His autem obicitur etc. * . a. Aliquid est voluntarium simpliciter, et aliquid involuntarium simpliciter; et aliquid in parte voluntarium, et in parte involuntarium. Dicendum ergo quod circa omnino involuntarium non est peccare. Sed tale involuntarium dividitur in violentum et per ignorantiam factum, ut patet in Ethica Aristotelis .

Sed ignorantia aut est vincibilis aut invincibilis. Si invincibilis, tunc aut ipse erit causa illius, et tunc peccatum; aut alius, et tunc non peccatum, sed excusat. Si autem ipse fuit causa, tunc per peccatum praecedens: aut per veniale, aut per mortale. Si primum, tunc excusatur; si secundum, tunc ei imputandum est ad poenam. Si autem fuit ignorantia vincibilis, tunc aut ipse fuit causa illius, aut alius, ut primi parentes. Si primum, tunc ei debetur duplex poena; unde Aristoteles : " Ebrius duplices habebit maledictiones ". Si secundum, tunc primis parentibus imputetur.

Est autem ignorantia de rebus faciendis triplex , scilicet universalis, ut quando nihil scit et hoc ex sua negligentia ; tunc reputatur ei voluntarium et pro tali punietur. Est etiam particularis ignorantia; sed hoc aut accidit quando ignorantur principales circunistantiae vel secundariae. Pro prima ignorantia punietur: pro secunda non.

b. Ioannes Damascenus : " Quae sunt indelectabilia et tristia propter maius malum acceptamus, ut propter naufragium " proiectionem rerum acceptamus. Et quaedam sunt ad quae nullatenus est cogendum, ut ad peccata . " Et quaecumque per iram facimus, non preconsiliati; et si amicus superveniat, voluntarie facimus, non tamen praeeligentes. Et quaecumque praeter spem eveniunt ".

Remigius : Est involuntarium cum ignorantia, ut in ebriosis ; et secundum ignorantiam universalem, aut secundum potiores circumstantias. Sed licet habeant de voluntario et involuntario, nihilominus voluntariae dicuntur, quoniam magis assimilantur voluntario.

a. Si omne peccatum est voluntarium : ergo veniale est voluntarium. Contra: veniale est in sensualitate tamquam in suo principio ; sed voluntas est in ratione ; ergo veniale non est voluntarium.

Cognitio praecedit voluntatem et voluntas praecedit peccatum: ergo cognitio praecedit peccatum ; ergo peccatum ignorantiae non est voluntarium.

Ioannes Damascenus : " Voluntarium est cuius principium in ipso est"; sed principium originalis in ipso non est; ergo originale voluntarium non est.

b. Peccatum omissionis est in dormiente ; sed in eo non est voluntas ; ergo suum peccatum non est voluntarium.

Contra praecepta prohibitiva est transgressio, sed contra affirmativa est omissio ; sed nec omissi nec transgressi est voluntas ; ergo neutrum est voluntarium.

Voluntas sequitur iudicium rationis; sed tale non est in frenetico secundum tempus: ergo nec voluntas: ergo suum peccatum non est voluntarium.

c. Et ista solvi possunt per distinctionem voluntarii, quoniam voluntarium dicitur ut 'cuius est voluntas' vel 'ad quod est voluntas'.

Post haec etc. * ;; consentit volens [525, 27-28]. Utrum dormientes II poterunt demereri, cum non utantur iudicio rationis, quod iudicium est cum voluntate. Bernardus : " Si poterit homo aliquando, aut nihil omnino velle, aut velle sed non voluntate, poterit carere libertate voluntatis. Hinc est quod insanis aut infantibus aut dormientibus nihil quod faciunt bonum vel malum imputatur " .

Super 7 Iob, 14, textus: Per visiones, Glossa: " Sanctos, quo minus valet vigilantes, tanto gravius tentat dormientes diabolus. Quod Deus benigne permittit, ne saltem somnus et a passionis praemio vacet ". Et ita meritum est in dormiente, cum in eo non sit voluntas.

In eodem quoque etc. * ;; quia et scientes *. Contrarium, XXII distinctione supra, cap. Solet quaeri : Mulier est seducta, putando esse verum quod suasit diabolus. II Et in sequenti capitulo dicitur quod Eva peccavit ignoranter et Adam scienter.

Dicendum quod, licet ipsa scivit hoc esse contra praeceptum, non tamen scivit verum esse quod ipsi erant scientes ut dii.

Nota quod voluntarium dicitur secundum prius et posterius: nam voluntas consideratur tripliciter. Aut enim prout est personae, aut prout est naturae, aut prout est personae in natura.

a. Si autem fuerit voluntas personae, tunc dicitur voluntarium, cuius principium est in ipsa persona et ad quod tendit voluntas personae; vel cuius principium est in ipsa persona et non ad illud tendit voluntas personae . Si autem fuerit a voluntate primo modo, tunc simpliciter est voluntarium, dummodo a propinqua fuerit voluntate. Sic est fornicari voluntarium peccatum. Et similiter secundo modo peccatum omissionis, quod est ex eo quod non facit quod facere tenetur ; facit tamen suum oppositum.

Est autem voluntarium aliud, scilicet cuius principium est in ipsa persona, sed tamen ad eius oppositum ad quod deberet voluntas tendere ; sed non ad faciendum, sed ad cognoscendum. Et sic dicitur peccatum ignorantiae voluntarium.

Est etiam aliud voluntarium, cuius principium est in ipsa persona quoad prohibendum, et non quoad operandum. Et sic veniale peccatum est voluntarium, quoniam est in appetitu quem prohibere potest voluntas ne procedat vel insurgat.

Est etiam alio modo voluntarium, cuius principium est in voluntate personae, sed non proxima, immo remota. Et sic peccatum frenetici voluntarium est. Sed si fuerit voluntarium a voluntate remota, tunc aut ratio ligata est simpliciter, aut per dilucida intervalla. Si ultimo modo, tunc est aut in dormientibus, aut in freneticis secundum tempus. Si primo modo, tunc dividendum est.

b. Dicitur etiam voluntarium a voluntate naturae; et sic nostrum originale est voluntarium. Unde Anselmus : In nobis natura corrumpit personam, sed in primo homine persona corrupit naturam.

c. Dicitur etiam voluntarium, cuius principium est a voluntate personae in natura ; sed hoc aut a propinqua voluntate, aut a remota. Si a propinqua, sic fuit peccatum exsistens in primis parentibus, quoniam fuit a voluntate personae exsistentis in tota natura. Sed veniale nostrum fuit a voluntate remota personae exsistentis in natura ; unde ipsum est involuntarium in genere, quoniam veniale in genere non possumus prohibere) sed hoc veniale vel illud bene possumus prohibere.

Si autem omne peccatum etc. *. Voluntarium dicitur in se, et sic actuale voluntarium ; vel in sua causa, et sic originale ; vel in suo initio, et sic peccatum omissionis.

a. Peccatum est conversio ad bonum commutabile ; sed ad aliud bonum commutabile est peccatum voluntatis, [et ad aliud] peccatum actus ; ergo aliud peccatum est peccatum voluntatis, [et aliud] peccatum actus.

Super illud: Non concupisces, 20 Ex, 17, Augustinus : " Qui adicit opus voluntati, adicit iniquitatem iniquitati ".

Ad primum dicendum quod commutabile bonum ad quod convertitur, est delectatio rei mutabilis ; et eadem est in voluntate et in actu ; ideo unum peccatum.

Ad aliud dicendum quod est voluntas antecedens actum et seiuncta ab actu: et sic " qui adicit opus voluntati, adicit iniquitatem iniquitati ". Sed si voluntas coniuncta fuerit actui, tunc idem sunt.

b. Augustinus : " Si cui non contingit concumbere cum uxore aliena, planum tamen est eum cupere [et], si potestas detur, ipsum facturum, non minus reus est quam si in ipso facto deprehenderetur ".

Dicendum quod quoad poenam aeternam ita reus est, sed non quoad poenam temporalem.

c. Origenes , super illud: Qui fecit in fortitudine, 10 Ier., 12: " Cum sint unum in subiacenti prudentia, fortitudo, iustitia, sanctitas in Christo, pro varietate sensuum diversa sortiuntur vocabula ". Ergo, per oppositum, cum actus et voluntas sint diversa in subiacenti, et unum esse possunt ll in comparatione ad quod.

12. Prima causa peccandi [527, Adam, fabricator peccati, in nobis fabricavit quemdam gradum 1: in quo gradu est carnis corruptio primum, fomes peccati secundum, primus motus tertium, delectatio citra consensum quartum, ipse consensus quintum, delectatio in opere sextum, ipsum opus septimum, consuetudo operandi octavum, desperatio impoenitentia nonum .