DISTINCTIO XLII.

Cum autem voluntas mala etc. *; nisi pro quo etc. *. Utrum idem sit reatus proveniens ex avaritia et prodigalitate, cum utrumque sit defectus eiusdem medii, scilicet largitatis .

Dicendum quod prout peccatum dicitur privatio boni, sic idem est reatus in utroque; sed prout dicitur deformitas, sic non est idem reatus, quoniam non est eadem deformitas

Alio voluntas *. " Qui addit opus malae voluntati, addit iniquitatem iniquitati" ;et ita duae sunt ibi iniquitates, et ita duo peccata .

Praeterea, quaeri solet etc. *. a. Veniale polluit animum hominis sed veniale simul est cum caritate mundificante; ergo simul pollutus et mundus remanet. Super illud: Hoc est nefas, 31 Iob, 11 : " Peccatum polluit) crimen, id est mortale, exstinguit ". - Dicendum quod anima habet unam comparationem ad corpus, cuius est perfectio per unionem: et sic polluta est per veniale. Sed habet aliam comparationem ad Deum per caritatem, et sic munda est. Unde pollutio per veniale est in sensualitate, et munditia in ratione vel intellectu per caritatem. Unde veniale polluit, sed non aufert et impedit ut non videat anima .

b. Omne.peccatum dicitur veniale ab 'eventu'; et ex ' causa' quoniam habet causam veniae admixtam, ut peccatum in Patrem et Filium ; et in 'genere^ ut verbum otiosum ;; et ex 'signo ': unde venialis culpa dicitur, quam sequitur delicti confessio .

c. Utrum mortale possit fieri ex veniali. Augustinus : " Nihil adeo veniale est, quin fiat mortale, dum placet". Super illud Psalmi : Non enim qui operantur iniquitatem: " Si quotidie carnis fragilitate peccavit et non diligit, nondum operatur iniquitatem "; ergo videtur quod si diligeret, operaretur iniquitatem, et ita illud idem esset mortale quod nunc est veniale. -Dicendum quod illud quod est veniale, illud nunquam est mortale, sed ex veniali fit mortale.

Transit actu *. Peccatum actuale transit actu et remanet reatu, originale autem e converso ;peccatum vero ex ignorantia medio modo se habet .

Reatus autem in Scriptura etc. *. Una divisio peccati [sumitur] penes motiva quae differunt genere, scilicet timor et amor; unde aliud est peccatum ex timore, et aliud ex amore.

Alia divisio [sumitur] penes ea quibus operatio fit, prout dicitur: aliud est corde, ore, opere.

Alia divisio sumitur penes ea contra quae primo operatur, prout dicitur: peccatum aliud in Deum, aliud in proximum, aliud in se.

Alia divisio sumitur penes effectus consequentes operationem, qualis est poena, prout dicitur: aliud peccatum est veniale, aliud mortale. ll

Quinta divisio sumitur in comparatione ad suos terminos, prout dicitur: aliud delictum, aliud commissum.

Sexta divisio sumitur quantum ad vires quibus fiunt peccata in comparatione ad suas proprias materias, prout septem dicuntur capitalia vitia.

Modi autem, in Scriptura etc. *. Gregorius, super Ecclesiasticum : " Caveamus cupiditatem et superbiam, nam sunt duo mala; unum tamen est a quo omnia trahunt originem".

Quando quis cupit *. Cupiditas multoties inducit transgressionem, timor vero omissionem.

Praeterea, sciendum est etc. *. a. Ad manifestationem septem capitalium vitiorum, sciendum est quod tres sunt potentiae animae, scilicet vegetabilis, sensibilis, rationalis. Sed secundum duas non fit peccatum, nisi secundum quod ordinantur sub rationali potentia. Quoddam ergo peccatum fit in rationali, et quoddam in sensibili ordinato sub rationali, et quoddam in vegetabili ordinato sub utroque.

Quaedam autem sunt vires quae non subiciuntur rationali, ut illae quae semper movent; sed illae quae non semper movent, illae subiciuntur rationali, qualia sunt generare et alimento uti. Similiter quaedam sunt vires ipsius sensibilis quae pertinent ad cognitionem, II et illae non se habent ad peccatum; et quaedam quae pertinent ad motum, ut concupiscibilis et irascibilis. Sed istae movere possunt secundum impetum, ut patet in brutis ; et sic non ordinantur ad rationalem, et sic non fit in illis peccatum, sed solum prout spectant ad rationem fit in illis peccatum. Duo ergo peccata ex parte potentiae vegetabilis, et duo peccata secundum actum duarum virium animae sensibilis.

Sed rationalis potentia ordinata est ad triplex bo num, scilicet ad bonum superius eo, ut ad Deum ; et ad bonum iuxta eum, ut ad proximum: et ad bonum internum, et sic ad sui bonum. Et propter hoc accidit ex parte rationalis potentiae triplex peccatum, et septem sic erunt in universo.

b. Unde primum vitium est luxuria, quae accidit ex parte generativae potentiae; secundum est gula, quae accidit ex parte nutritivae potentiae ; tertium est avaritia, quae accidit ex parte concupiscibilis potentiae; quartum est ira, quae accidit ex parte irascibilis potentiae;et quintum est superbia, quae accidit ex parte rationabilis potentiae ordinatae ad Deum;et invidia, ex parte eiusdem ordinatae ad proximum: et acidia, ex parte eiusdem ordinatae ad sui bonum.

Deus est in summo, ratio in medio, lex membrorum in infimo; et ab ipsa est appetitus qui uno nomine dicitur primus motus; et post illam est motus qui adhuc dicitur primus. Unde Magistri distinguunt motum primo primum aut secundo primum . Et sic dici potest quod caro semper appetit delectabile, sed non semper inclinatur; sed cum inclinatur et postea movetur sub libero arbitrio secundum priorem appetitum, sic fit peccatum. Unde in anima sunt potentiae inferiores et superiores. Peccatum semper intrat ex parte potentiae infra, scilicet sensibilis, delectabilis, appetibilis. Unde ante peccatum primi hominis ratio praefuit; sed post peccatum sensus praefuit, vel fomes peccati. Unde ante peccatum homo erat super omnia animalia dignitate et potestate, quoniam facta erant propter ipsum ; sed iam factus est homo

infelix homo - inferior omnibus aliis per peccatum.

Quatratur quare quatuor capitalium vitiorum distinguuntur penes actus diversarum virium, et alia tria non distinguuntur penes actus diversarum virium. - Dicendum quod aliter accidit penes actus rationis, et aliter penes actus aliarum potentiarum ; quoniam rationalis potentia habet pro materia tam alienum bonum quam suum, sed alienum quod supra ipsum est et quod iuxta ipsum est; et hoc quoniam rationalis dicitur a ratione, quae ratio est ordinatio. Unde Augustinus : " Caritas est ordo amoris ".

II Sed primo opponatur: omne peccatum est ex concupiscentia : qualiter ergo unum peccatum dicendum est esse ex concupiscibili et aliud ex irascibili? - Dicendum quod est concupiscentia generalis, et sic omne peccatum ex concupiscentia, quoniam. ex libidine. Dicitur etiam concupiscentia specialis, et sic dicitur unum vitium per oppositum ad alia septem, ut in vi scilicet concupiscibili.

Si ista dicuntur capitalia, utrum omne peccatum sit reducibile ad aliquod horum. Quod non, videtur, quoniam infidelitas est peccatum, et non reducitur ad aliquod horum: subvertit enim fundamentum , et praedicta non. - Dicendum quod, prout peccata oriuntur a voluntate, semper oriuntur ab aliquo istorum. Unde, cum infidelitas sit indebita conversio a summa veritate ad vanitatem, et hoc est quoniam amat suam excellentiam, ideo non servat summam excellentiam in veritate; et ita semper oriuntur ab aliquo istorum.

Videtur quod peccatum timoris non sit reducibile ad aliquod horum septem capitalium, quoniam timor est respectu mali fugiendi. Et similiter videtur quod invidia, cum sit passio, non sit reducibilis ad aliquod istorum: in nullo enim delectatur invidens. - Dicendum ad primum quod, licet timor sit respectu mali fugiendi, tamen non fugitur malum nisi quia appetitur bonum. - Similiter dicendum quod invidia est respectu boni alterius nocivi, et hoc quoniam diligimus proprium. Unde ista peccata habent aliquid de actione et aliquid de passione. Unde distinguendo solvendum est in iis: sed alia peccata habent de altero horum tantum.

Sicut una est radix omnium virtutum, quaeratur utrum inter haec vitia septem unum sit radix omnium vitiorum, ad quod et ex quo omnia alia producuntur, sicut dicitur: cupiditas est radix, et superbia est radix

Dicendum quod superbia est una species vitiorum specialium, et sic specialis: et sic non est radix. Est etiam alia, quae est generalis, sed adhuc dupliciter, quoniam dicitur habitualiter vel actualiter: et hoc est prout est pronitas quaedam, vel prout est motus quidam. Et primo modo dicitur superbia amor proprii boni, et sic est radix ll omnium peccatorum: quoniam omnis peccans radificatur supra amorem proprii boni, quoniam sicut omnis actus meritorius reducitur ad amorem summi boni, sic omnis actus demeritorius reducitur ad amorem proprii boni.

Peccatum et virtus opponuntur: ergo septem vitia septem virtutibus opponuntur. Quaeratur ergo quod vitium fidei, et quod vitium spei opponitur.

Dicendum quod haec divisio virtutis non respondet illi divisioni ipsius vitii. Quoniam peccatum dicit privationem boni sive defectum, et in privatione necesse est subiectum privationis salvari: sed cum subiecta harum privationum sint vires animae, ideo est divisio vitiorum penes divisionem virium. Sed habitudo essentialis ipsarum virtutum non est in comparatione ad subiecta illarum, quae sunt vires, sed essentialiter comparantur ad bonum finem, quoniam " virtus est dispositio perfecti ad optimum " ,unde reddit opus bonum uniuscuiusque . Unde respectu bonorum spiritualium est divisio virtutum. Sed non sunt nisi septem genera bonorum ; ideo non erunt nisi septem virtutes.

Alibi dicitur quod omne quod est in mundo, aut est concupiscentia carnis, aut oculorum, aut superbia vitae. Qualiter ergo haec divisio trimembris, et illa septi membris est?

Dicendum quod concupiscentia generalis dividitur in tria concupiscibilia, quorum unum est extra ipsum, ut mundus: aliud intra ipsum, ut caro ; tertium infra ipsum, quoniam ad id quod supra ipsum est non potest esse concupiscentia mala. Sed divisio septi membris sumitur respectu virium .

a. Quaeratur quare duo ponuntur duae radices, II et tertium non, scilicet concupiscentia carnis. Quoniam videtur quod concupiscentia carnis debeat dici radix omnis peccati: ipsa enim introduxit omne peccatum. Unde Cassianus reducit omne peccatum ad concupiscentiam carnis.

Quaeratur etiam utrum superbia aliquando sit radix, et cupiditas aliquando initium et e converso.

Quaeratur etiam utrum sint duo mala vel unum malum.

b. Ad praedicta dicendum quod cupiditas proprie dicitur radix, et superbia proprie dicitur initium. Et differunt ista duo: quoniam peccatum habet aversionem ab incommutabili bono [et conversionem] ad bonum commutabile; unde penes aversionem illam dicitur superbia initium, et penes conversionem dicitur cupiditas radix. Unde 10 Eccli., 14: Initium superbiat est apostatare a Deo.

c. Ad aliud dicendum quod cupiditas, prout est radix, comprehendit sub se omnem concupiscentiam. Et fuit concupiscentia carnis primo in homine secundum tempus, licet non secundum naturam. Similiter dici potest quod inanis gloria, prout dicitur delectatio in vanitate boni, sic generalis est; prout autem dicitur delectatio in vanitate laudis quae debetur Deo, sic speciale est et unum de septem. Similiter dicendum quod superbia, prout dicitur amor indebitus excellentiae quae Deo debetur, sic speciale est; prout autem dicitur amor proprii boni, sic generalis est.

Omne peccatum ex contemptu : ergo superbia ex contemptu, et non e converso; ergo non omne peccatum ex superbia.

Dicendum quod prout contemptus dicitur actuale peccatum, sic est ex superbia contemptus; sed prout contemptus dicitur recessus a Deo praecipiente, sic generale est et concomitans omne peccatum.

Super illud: Seminat inter fratres etc, 6 Prov., 19, dicitur : "Discordia maximum peccatum est"; qualiter ergo superbia maior sicut radix?

Dicendum quod uno modo discordia est maior, et alio modo superbia. Prout enim considerantur peccata exsistentia in homine per se et non tamquam commembro, sic dicitur superbia maximum: sed quoniam discordia est maxime contra unitatem ecclesiasticam, unde ipsa est in homine tamquam in commembro, et sic maximum.

Super illud: Omnia tibi dabo, 4 Matth., 9 : " Superbia post omnes virtutes saevit"; sed qualiter potest saevire ubi sunt omnes virtutes, quoniam non potest saevire nisi ubi ipsa est?

Dicendum quod illud dicitur, quoniam ipsae virtutes multoties sunt occasiones superbiae; et ideo dicitur saevire post virtutes, et [quoniam] ipsa est ultima vitiorum recedentium .

Be r n a r d u s : " Sicut initium sapientiae timor Domini , sic initium omnis peccati superbia ;et quo modo perfectionem sapientiae sibi vindicat amor Dei, ita desperatio omnem malitiae consummationem ; et quemadmodum ex notitia tui venit in te timor Dei, sic ex Dei notitia amor Dei. Sic, e converso, ex ignorantia tui superbia, et ex Dei ignorantia desperatio ".