DISTINCTIO XXXI.

Post haec de bonis *; manent inter viventes *: si matrimonium fuerit consummatum ; possunt enim ante transire ad frugem melioris vitae . Post consummatum tamen, si alter infidelium transit in fidem, altero pertinace, non tenetur ei, ut XXVIII, quaestione 2, [si infidelis ; et Extravagantibus III], De divortiis, Gaudemus .

Quod tertium bonum coniugii *. Quaeritur quot sunt bona et quac et qualiter, et utrum universaliter concomitentur coniugium.

a. Si Matrimonium est sacramentum, aut est idem sacramentum quod bonum suum quod est sacramentum, aut aliud. Non idem, quia illud est bonum suum, et nihil est idem quod bonum suum; ergo duo sunt sacramenta. - Respondemus: sacramentum dicitur multipliciter. Aliquando enim dicitur sacramentum pro sacro signato *; aliquando pro sacro signo *; aliquando proprietas sive dispositio secundum quam significat. Dicitur ergo bonum Matrimonii ' sacramentum', quod est ipsa proprietas secundum quam Matrimonium dicitur sacramentum. Haec autem est inseparabilitas coniugalis, et est signum " coniunctionis Christi et Ecclesiae " [936.15-16]. In Matrimonio ergo est vinculum ad huiusmodi inseparabilitatem, et ideo inseparabilitas dicitur bonum Matrimonii.

Ad obiectum autem sic respondemus: quod nec est idem sacramentum nec alterum, sed hoc est ab illo sacramentum. Similis quaestio est: anima rationalis est et homo; aut eodem ergo modo dicitur ' rationale' de hoc et de illo, aut non.

b. Item quacritur: si aliqui coniugati voveant continentiam, non est ibi bonum prolis; ergo haec tria bona non sunt in omni matrimonio. - Respondemus: in illis non est effectus. sed remansit obligatio ad illud ex quo consequitur bonum prolis, vel absoluta vel cum conditione. Et est proles in spe sive in re; unde inter personas ex quibus non potest esse proles, non esset bonum prolis.

c. Item quacritur quare haec tria bona tantum sunt in Matrimonio. - Respondemus: Matrimonium habet esse naturae, et esse moris, et esse relatum ad gratiam. Quoad esse narurae dicitur : Crescite et multiplicamini ,- et secundum hoc cst bonum prolis. Quoad esse moris, est fides; quoad esse gratuitum, bonum sacramenti. - Item, Matrimonium habuit institutionem quoad naturam quando dictum est : Crescite et multiplicamini etc: habuit institutionem quoad gratiam quando dictum est : Hoc nunc os ex ossibus meis; habuit institutionem quoad esse moris cum dictum est : Relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori suae.

d. Item, de tertio dicimus quod 'sacramentum' se habet ad Matrimonium, quod est obligatio in consensu animorum ; 'fides' ad individuam vitae consuetudinem; 'proles' ad carnalem copulam, et iis sunt effectus consequentes.

Et sciendum *; nec fornicarii [937,11-12]. Contra, Hieronymus, super Osee : " Sicut non omnis congregatio haereticorum Christi Ecclesia dici debet, nec caput eorum Christus; sic non omne matrimonium, [quo] cum non viro suo secundum praeceptum Christi coniungitur, rite coniugium appellari potest, sed magis adulterium". - Respondemus dicitur matrimonium inter eos ratione fidei mutuae continentiae vel ratione insep amabilitatis, licet ibi bonum non sit prolis, scilicet spes generationis ad cultum Dei. Nec est in iis matrimonium vituperandum, licet voluptas sit detestanda. Voluptas illa quae est in opere matrimoniali, contracta ex prima corruptione, accipit veniam per bonum nuptiarum, sicut dicit Augustinus, super I Cor. 7, 6: Hoc autem dico secundum indulgentiam, Glossa: "Voluptas non propter nuptias cadit in culpam, sed voluptas propter nuptias accipit veniam ". Haec autem voluptas, de qua hic dicitur, est mortalis, nec excusatur per nuptias, sed minor est culpa.

Quodam modo est mariti meretrix *. a. Tales enim personae non sunt legitimae ad contrahendum ; ergo nec ille est maritus, nec illa uxor. - Respondemus: vir dicitur ' maritus' ex eo quod mulierem talem maritali affectu cognoscit; vel mulier 'uxor' dicitur eo quod uxorio affectu virum suscepit. b. Sed obicitur: inter steriles, de quorum sterilitate constat, etiam causa libidinis explendae est matrimonium; ergo, ut videtur, procuratio sterilitatis contractum non dirimit nec contrahendum impedit. - Respondemus: hoc concedunt quidam, dicentes procurationem sterilitatis matrimonium non impedire, nisi sub tali conditione contrahatur, scilicet ut venenum sterilitatis procurent. Cum enim conditio apposita sit contra substantiam Matrimonii, recte nihil agitur.

c. Sed contra: isti peccaverunt in bonum Matrimonii directe; ergo, ut videtur, debent privari iure matrimonii ; et ita illegitimae sunt ad contrahendum. Sicut qui cognovit uxorem filii sui, ut supra, distinctione XXVII, cap. penultimo: Vocatur *; et quae iuravit moecho quod ei nuberet post mortem viri, et quae machinata est in mortem mariti, illegitima est, ut infra, distinctione XXXIV, cap. penultimo [957,3-7], et Extravagantibus I, De eo qui duxit in matrimonium etc, cap. ultimo ; similiter videtur de procurantibus venenum sterilitatis. - Quod concedimus. Si ergo intervenit conditio, non est matrimonium; si subsecuta est procuratio, dirimit contractum, si de communi consensu. Si vero altera persona id fecerit, altera ignorante, non potest persona procurans petere divortium, sed ignorans; nisi procurans poenituerit super maleficio et constiterit de poenitentia.

Aut ille adulter *. Dictum est supra quod Matrimonium est coniunctio legitima viri et mulieris. Illa ergo coniunctio aut est in altero coniunctorum, aut in neutro, aut in utroque. Si in utroque, et est correspectiva, nec ille est adulter, nec illa meretrix. Si vero in neutro, ergo neuter obligatur: quod falsum est; similiter si non in altero. Si in ambobus: aut ita quod aequalitcr, et ita, si hic est maritus, et illa uxor et c converso; si non aequaliter, ergo ex consensu aequali inaequalis obligatio: quod est falsum. - Respondemus quod aliquando in utroque nascitur obligatio, sed in altero matrimonialis, ut in legitima persona, et in altero non matrimonialis.

Item, aut fit contractus sub conditione, aut non. Si sub conditione, aut inhonesta, aut non inhonesta. [Inhonesta], ut: Contraham tecum si hominem interfeceris. Item, aut erit contra Matrimonium, aut non. Si contra Matrimonium, non tenet. Si non contra, pro non adiecta debet haberi, et tenet, ut Extravagantibus I, De conditionibus, Quicumque ; et XXII, quaestione 4, Inter cetera . Si vero fuerit conditio contra naturam Matrimonii, ut si dicatur: Contraham tecum si tibi venenum sterilitatis procuraveris, hoc vitiat contractum, ut non sint sponsalia nec matrimonium, ut XXXII, quaestione 2, Solet quaeri . - Si vero fuerit non inhonesta, ut: Contraham tecum si pater voluerit, vel si dederis centum libras, non tenetur consummare nisi fuerit conditio adimpleta, licet intervenerit iuramentum, ut Extravagantibus I, De sponsalibus, De illis ; teneretur tamen, si sit inter aliquos fortius vinculum, ut carnalis copula vel consensus de praesenti: tunc enim videntur a conditione proposita recessisse, ut Extravagantibus III, De conditionibus appositis in matrimonio, Per tuas . Non tamen illa pecunia promissa debet esse per modum poenae, quia libera debent esse coniugia. - Si vero pure contrahunt, sine conditione: aut ambo sunt maiores aut minores, aut unus maior et alter minor. Si ambo minores, possunt petere solutionem, si venerint ad aetatem, ut Extravagantibus I, De sponsalibus (impuberum), Ex litteris . Si vero intervenerit iuramentum, monendi sunt consummare, non cogendi, quia invitae nuptiae solent malos habere proventus. - Si vero alter maior vel uterque infra aetatem, qui prius perveniet ad aetatem, exspectare minorem tenetur ; et si reclamaverint tunc ambo vel alter, "iudicio Ecclesiae possunt separari", ut Extravagantibus I, De sponsalibus impuberum, De illis .

Item quaeritur de procurantibus venena, utrum omnes sint homicidae et quando non, et utrum sint legitimae personae ad contrahendum. - De prima autem, si est maleficium ut non concipiatur, peccant mortaliter, et reputantur huiusmodi infames personae, III, quaestione 5, Constituimus . Si vero conceptus exstinguatur, aut hoc est ex casu, aut voluntate. Si ex casu, adhibita diligentia debita, non punitur, distinctione 50, Quantum ; nisi fuerit ad cautelam, XXXIV, quaestione 2, In lectum . Si vero voluntate, aut foetus est animatus, aut non. Si animatus, homicida est; si non animatus, est homicida quoad reatum, non quoad effectum, ut III, quaestione 5, Constituimus .

Qui abortum procurant *. Estne talis ab Ordinibus repellendus ? Non, ut videtur, quia non effudit sanguinem, et ita ex homicidio non est irregularis; nec ex alia causa. -Item, Ex. 21,20-21: Si quis percusserit servum, et uno die supervixerit vel duobus, non subiacebit poenae, quia pecunia illius est. Secundum Legem igitur non iudicabatur talis irregularis; ergo fortius nec iste. - Respondemus: uterque irregularis est. ut III, quaestione 5, Constituimus .

Cum igitur haec tria bona *. Quando enim servata fide thori [939, 9-10]. a. Augustinus, De bono coniugali : " Bona quaedam sunt nobis data a Deo, quac per se sunt appetenda, ut sapientia, salus et amicitia; quaedam vero propter aliud sunt necessaria, ut doctrina, cibus, coniugium. Quicumque iis quae propter aliud sunt non ad id utitur propter quod sunt instituta, peccat, alias venialiter, alias criminaliter. Qui vero iis utitur ad id propter quod, bene facit ; qui vero abstinet, melius". Ex quo accipitur quod in opere coniugali non est peccatum secundum se. - Sed contra hoc videtur A ugustinus, De fide ad Petrum , in auctoritate supradicta , ubi dicitur: "Sine libidine nec est parentum concubitus". Quid autem sit libido, dicitur in libro De mendacio . - Respondem u s: libido dicitur dupliciter: secundum habitum et secundum actum. Secundum habitum, est in omnibus descendentibus ab Adam per concupiscentiam seminalem; secundum actum, esth illis qui coeunt causa incontinentiae.

b. Sed adhuc quaeritur: cum quatuor de causis aliquis accedat ad uxorem, sicut supra , cap. ''Exposito *, utrum, si fiat coitus carnalis causa reddendi debitum vel causa vitandae fornicationis, fiat sine peccato. Hic enim tantum exprimitur cum "conveniunt coniuges causa prolis" *. - Respondemus: sicut excusabatur coniugalis concubitus, ' ut non habeat culpam, cum, servata fide thori, causa prolis conveniunt' 939,10-11] ; sic excusatur per bonum Matrimonii quod est fides; immo, etiam meritorium est, cum fit causa reddendi debitum aut vitandae fornicationis. Sed hic motivum est iustitia, illic continentia.''

a. Sed videtur quod non contingat mereri illo actu: per hoc quod dicitur * I Petri 3, 7 : " Quotiescumque uxori debitum reddo, orare non possum ". Sed oratio est "pius affectus mentis in Deum directus" Sed ille est semper in omni opere meritorio; ergo non est mereri in opere illo.

b. Praeterea, I ad Cor. 6,18: Qui autem fornicatur. Glossa: "Hic proprie servit anima corpori, ita ut nihil aliud in illo momento et experimento huius tam magni flagitii cogitare liceat homini aut intendere, quia mentem captivam subdit ipsa absorbitio libidinis ". - Item, in Glossa super idem: " Sic totus homo absorbetur a carne, ut iam dici non possit ipse animus suus esse, sed simul totus homo dici possit caro, ut secundum hoc duo possint esse in carne una ". Unde accipitur quod in opere coniugali non est meritum. - Et si dicatur quod intelligitur hoc specialiter de coitu illicito, videtur contra hoc, quod dicitur in fine auctoritatis; hoc enim: Erunt duo in carne una, intelligitur de [omni] opere coniugali, non tantum de alio.

c. Praeterea, qualiter sunt hi duo actus incompossibiles, coitus coniugalis et oratio ? Si enim verum est quod dicitur I ad Thess. ultimo, 17: Sine intermissione orate, semper est orandum; quare semper ab opere coniugali abstinendum. - Praeterea, licet seiuncta sint opera rationalis et vegetabilis, nihil prohibet converti animam ad utrumque.

d. Respondemus: illi duo actus dicuntur incompossibiles, quia unus est elevatissimus in anima, et fit sermo de oratione interiori. Accipitur enim oratio multipliciter: tum pro actu exteriori, et secundum hoc non sunt actus duo oppositi: tum pro actu bono generaliter, secundum quod dicitur in Glossa super illud: Sine intermissione orate: "Non desinit orare, qui non desinit bene facere "; similiter etiam pro actu interiori, cum anima rapitur in Deum per contemplationem. Alter vero actus est infimus, in quo fit totus homo caro. Si enim ordinentur vires animae, erit generativa infima ; contemplativa, quae est secundum intelligentiam, suprema; quarum duarum sunt actus supradicti. Et ideo determinata sunt tempora in quibus licet orare, et in quibus licet operi coniugali intendere, sicut infra, proxima distinctione, cap. Et licet debitum *.

e. Ad illud vero quod obicitur, si est mereri vel non, respondemus quod est mereri. Sed distinguendum, quia aut fit causa prolis procreandae ad cultum Dei in debitis circumstantiis, aut causa solvendi debitum, aut causa vitandae fornicationis in proximo ; quarum una causa respicit Deum, altera se ipsum, tertia proximum. Quacumque istarum causarum fiat propter Deum, meritorium est, si fiat in caritate. Si vero causa fornicationis vitandae in se ipso, non est per se meritorium boni, sed vitatio mali. Si vero causa libidinis expicndae, aut principaliter, aut secundario. Si principaliter, mortale; si secundario, veniale quoad hoc.

f. Nec obviat auctoritas Hieronymi : non enim intelligitur de oratione prout communiter sumitur pro opere bono interiori vel exteriori. - Glossavero I ad Cor. 6,18, intelligitur de opere libidinoso, ubi totus homo absorbetur a carne. Aliter autem dicuntur esse duo in carne una in opere coniugali, et aliter in fornicario. In opere enim fornicario uniuntur secundum naturam, secundum appetitum, secundum commixtionem, et prolem aliquando. In opere coniugali maior est unio, quia unitas fidei et unitas sacramenti. Sed licet maior sit unitas, non tamen maior carnalitas ; unde in opere libidinoso dicendus est homo totus caro, non autem in opere matrimoniali. Ibi enim carnalis appetitus omnino vincit spiritualem ; hic autem in parte subditus est rationali.

Cum igitur haec tria bona *. a. Quaeritur an haec tria bona requirantur in omni matrimonio: scilicet fides, [proles, sacramentum. ' Fides' ], id est fidelitas, quae consistit in duobus: ut neuter coniugum alii carnaliter misceatur, et ut debitum reddat tempore opportuno. 'Proles' autem non quocumque modo est bonum coniugii, sed ad cultum Dei desiderata vel educata. ' Sacramentum' est inseparabilitas, qua significatur inseparabilitas coniunctionis Christi ad Ecclesiam.

b. Sed videtur quod nullum eorum possit esse in matrimonio aliquo. Verbi gratia, in illo in quo est consensus per verba de praesenti ante carnalem copulam, cum alter coniugum vovet intrare religionem. Non enim est ibi fidelitas solvendi debitum: tenetur enim ad continentiam ex voto. Praeterea, non est ibi 'sacramentum': non enim est inseparabilitas, cum oporteat separari, ita quod unus transeat ad alia vota, sed alter remanet in sacculo. Nec est ibi bonum prolis in spe vel in re. Cum ergo hoc matrimonium careat bonis Matrimonii, aut non est Matrimonium, aut non est in bene esse Matrimonii.

c. Praeterea, videtur in eo qui vovet post initum matrimonium, quod teneatur ad opposita ante impletionem voti: nam ex matrimonio tenetur solvere debitum si petatur, per illud * ad Cor. 7, 4: Vir non habet potestatem corporis sui, sed mulier: tenetur etiam non solvere ex voto.

d. Praeterea, ponatur quod mulier fecerit votum et corrumpatur ab illo per violentiam: quacratur utrum debeat manere in sacculo aut transire. Et videtur quod tenetur manere in sacculo, quia matrimonium est consummatum per carnalem copulam. Videtur autem quod non, quia non sunt una caro effecti ex communi consensu. - Similiter quaeritur de illo qui voluntarie commiscetur alteri: ad quod ex voto teneatur et utrum teneatur remanere in sacculo ?

c. Respondemus ad primum quod non in omni matrimonio sunt illa tria bona. Sed bonum fidei est in aliquo, et in aliquo non; bonum vero ' sacramenti' universaliter; bonum item prolis non universaliter. - Et licet sit separabilitas in huiusmodi matrimonio, non tamen dum est matrimonium, manente conditione quam oportet subintelligi: subintelligitur enim: 'utraque persona vivente'. Qui autem intrat religionem, moritur mundo, et ita non est matrimonium. Aut si dicatur quod adhuc remanet matrimonium, quoad aliquod vinculum: tenetur enim ut nequeat de cetero alii matrimonialiter copulari.

f. Ad ultimum, illud Apostoli intelligitur de matrimonio consummato per carnalem copulam. Nec tenetur ille ad opposita, quia ex matrimonio spirituali,. adveniente voto, non tenetur ad solutionem debiti: fortius enim vinculum supervenit. Si vero solverit debitum, tenetur commanere. Sed ex voto tenetur non petere; reddere vero tenetur ex vinculo matrimonii.

g. Sed dicunt aliqui quod semper tenetur post initum matrimonium, ante completionem voti, ad solvendum debitum. Quod apparet falsum ex eo quod dicitur Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, Ex publico , ubi conceditur " spatium duorum mensium ".

a. Potest etiam quaeri: si aliquis consentiat in aliquam per verba de praesenti, habens in proposito nunquam cognoscere eam, vel non semper manere cum illa, vel ad tempus, vel habens in proposito cognoscere aliam, vel non habens spem prolis, ut accidit in senibus, utrum sit ibi matrimonium. - Et videtur quod non, eo quod habetur in proposito oppositum alicui bono coniugii. Sicut ergo, ubi est dissensus a matrimoniali copula, non est matrimonium, ita videtur hic non esse matrimonium, ubi est dissensus a bonis illius.

b. Respondemus quoad primum, quod non valet matrimonium, manente huiusmodi proposito ; incipit autem valere, mutato proposito. Unde quoad quid verum est matrimonium, et quoad iudicium Ecclesiae, sed non quoad bene esse matrimonii. Similiter dicendum de secundo et tertio, sicut patuit de Lia et Rachele [931,10-ll]. Habuit enim propositum cognoscendi Rachelem, cum supposita fuit Lia; et adveniente consensu, incepit matrimonium valere.

c. Si vero non habetur spes prolis, nihilominus habetur matrimonium. Aliud enim vitatio prolis, aliud desperatio. Propositum enim vitandi prolem est iniquitatis et per se opponitur bono coniugii; desperatio vero est poenalitatis, nec opponitur per se bono coniugii, quia bonum coniugii intelligitur in habentibus potentiam respectu determinati temporis.

a. Praeterea, si quis non habeat propositum contrahendi, sed tantum extorquendi copulam carnalem, et dicat: ' Te desponsat Petrus', cum ipse non vocetur hoc nomine; sed fingit sic se vocari, credens non esse coniugium, et postea cognoscit eamdem: quaeritur utrum inter eos sit celebratum matrimonium. Copula enim carnalis post sponsalia interpretatur consensum de praesenti . - Sed contra hoc est, quia non erat ibi substantia coniugalis contractus: nec forma contrahendi coniugii, quae est: 'De isto anulo te sponso, vel: Ego te accipio in uxorem'.

b. Respondetur Extravagantibus IV, De sponsalibus et matrimoniis, Tua nos duxit fraternitas , quod " non debet ex illo facto coniugium iudicari, quoniam ex altera parte dolus solum affuit et defuit consensus, sine quo cetera nequeunt foedus efficere coniugale ".

c. Sed contra: dolus nemini debet patrocinari . Praeterea simulatio vel dolus non impedit matrimonium spirituale, ut 27 distinctione, cap. Quod interrogasti ; ergo nec carnale. - Praeterea, potius considerandum est quid fuerit factum, quam quid fuerit dictum, ut Extravagantibus IV, De appellationibus, Ad audientiam . - Ratione etiam simulationis tenetur stare cum muliere si mulieri placuerit, ut Extravagantibus III, De eo qui duxit in matrimonium, cap. 1 . - Praeterea, cum magis faciat pro consensu carnalis copula, quam verba quibus dicit se nunquam consensisse : secundum hoc enim posset matrimonium quodlibet irritari, magis interpretandum pro matrimonio quam pro opposito.

d. Respondemus ad primum: in hoc casu non patrocinatur ei dolus, sed nocet mulieri defectus consensus ex parte viri, per quem fit matrimonium vel initiatur, ut si fuerit per verba de futuro. Nec impediretur per dolum matrimonium, si forma coniugii contrahendi inveniretur. Nec est credendum tantum verbis illius ad irritandum matrimonium; sed si fieret protestatio coram aliquibus, coram quibus protestaretur se non animo contrahendi facere, ut XXXI, questione 2, Lotharius . Hoc autem modo poterit constare quod non proposuerit nec consenserit illam ducere in uxorem.

Omnis ardentior amator propriae uxoris adulter est 939,22-23]. a. Contra: nonne adulterium mortale peccatum est, et ardor propriae uxoris potest esse cum excessu veniali ? Quomodo ergo est verum hoc? - Respondemus: vis constituitur (in) nomine 'ardentis': tunc enim dicitur ardere ignis concupiscentiae, cum totus appetitus concupiscentia inflammatur ; et tunc est mortale peccatum.

b. Sed nunquid est adulterium ? - Respondemus: non proprie, sed communiter ; cum scilicet contra naturam utitur propria uxore, vel cum utitur ea tamquam meretrice, ut expleat libidinem.

Sed malum incontinentiae *. Videtur quod coitus incontinentiae, habito respectu ne cum aliena coeat, sit meritorius. Sicut enim aliquod iter aliquis profecturus, qui sumit aliquando superflua forte, ne ex aliqua necessitate compellatur sumere aliena, bene facit et meretur , similiter meretur quis, si, recedens ad tempus ab uxore, providet sibi cognoscendo eam, ne alienam cognoscat vel de coitu impetat. - R espondemus: non est simile; quia si sua desint, necesse est aliena sumere; sed nunquam habebit (I quis necesse alienas cognoscere. Praeterea, illo respectu non meretur palmam, sed potest vitare maiorem poenam, quam habiturus erat si cum aliena coiret.

Et hunc non exigere, sed reddere *. a. Quaeritur in quibus articulis liceat non reddere sponsis. - Respondetur per hunc versum:

Coniugibus solvenda thoro per 'scinde' notate

Prima causa, manifesta suspicio et probata de incontinentia. Secunda est corruptio prolis ex coitu, vel simpliciter, ut in leprosa; vel ad tempus, ut in menstruata. Tertia, indignitas ex causa fornicationis. Quarta, necessitas ex aegritudine vel nimia exinanitione corporis ex labore vel alio modo. Quinta, membri depositio, ut in eunuchis, aut laesio ad tempus. Sexta, exemptio, ut in iudicatis ad suspendium subditis aliquorum custodiae, qui omnimodam habent eorum potestatem.

b. Potest quaeri propter quid sunt tot articuli propter quos liceat non solvere debitum. - Respondemus: causa aut est ex parte eius qui tenetur solvere, aut ex parte eius cui tenetur solvere, aut ex parte prolis, et hoc est ex parte consequentis solutionem. - Si ex parte eius qui tenetur solvere, hoc accidit quia habet impotentiam. Sed impotentia est duobus modis: aut quia non habet libertatem, sicut reclusi in custodia, et si fuerit ex peccato eorum, peccant; aut quia habent impotentiam ex defectu membri naturalis vel ex violentia morbi. - Si fuerit in eo cui tenetur solvere, aut hoc est propter hoc, quod solvitur fides thori, aut quia manifesta suspicio et probata de solutione. Si vero fuerit in prole futura, hoc est quia vehementer timetur corruptio prolis. Haec autem corruptio accidit vel ex causa perpetua, sicut in habente lepram; vel ad tempus, sicut in patiente menstrua.

Immoderata ergo progressio *. Quaeritur quando dicetur illa delectatio immoderata. Videtur enim quod nunquam, vel a principio: illa enim est naturalis, ergo eius extensio bona. Item, illa delectatio est in vi brutali, in qua non est peccatum; ergo non est immoderata. - Respondemus: tunc dicitur immoderata, quando vis brutalis trahit rationem aut voluntatem ad appetendum illud in quo delectatur. Hoc autem potest esse sub Deo vel non. Si sub Deo, propter nupdas accipit veniam. Nec sequitur, si est naturalis, quod non cadat in culpam: est enim a natura corrupta. Cum autem dicitur ' natura corrupta', duo dicuntur: et natura, et corrupta in iis autem non movet natura tantum, sed natura et corrupta. Unde, dum manet intra fines suos naturales et non sequitur corruptionem, vel rationalis non inclinatur ad sensualitatem, non est peccatum. Sunt enim divisae aquae superiores ab inferioribus per firmamentum medium: quo remoto, fit confusio.

Sed forte dicet aliquis omnem carnis concupiscentiam et delectationem etc. [942, 9-10]. De hoc Remigius : "Delectationum aliae sunt naturales et necessariae, ut cibi indigentiae repletivae; aliae naturales et non necessariae, ut commixtiones, quae fiunt secundum legem naturae: istae namque ad permanentiam totius generis perficiuntur; aliae neque naturales neque necessariae. ut ebrietas, adulterium". Secundum Deum ergo gradienti et viventi gradiendum est per primas et secundas cum convenienti modo, mensura et tempore et loco.

Et ab ingressu ecclesiae paululum temperare [942, 24-25 ]. Hoc non est propter peccatum, sed propter quamdam immunditiam corporalem sive carnalem contractam ex coitu. Unde propter reverentiam Sacramenti tales ad tempus convenit abstinere a communione Sacramenti, ut infra, distinctione proxima, cap. ultimo [946-947]. Unde in Lege sacerdotes vacabant operi coniugali, et tunc abstinebant a sanctuario; et altero tempore erant in ministerio, sicut habetur Luc. 1,23, de Zacharia .

Quia voluptas ipsa sine culpa etc. [942,27-28]. Contra: supra, distinctione eadem, cap. Cum igitur, ubi dicitur quod "coniugalis concubitus gratia generandi non habet culpam " [939,14-15]. - R e s p o n d e m us: quida m intelligunt ad litteram omnem coitum esse cum veniali peccato, et nihilominus aliquem esse meritorium ; sicut praedicatio ubi subrepit vana gloria potest esse meritoria. Alii vero exponunt illud, id est "sine culpa ": id est sine foeditate vitiosa quae ex culpa primorum parentum processit, in quibus generativa, quae est potentia naturae humanae, corrupta fuit.

Habeant et coniuges de commixtione sua quod defleant [943,12-13]. Ex hoc videtur quod huiusmodi coitus sit mortale peccatum. - Sed dicendum quod non, sicut supra, eadem distinctione, cap. Sed si concubitus *. Si enim poena purgatoria maior est quacumque poena temporali, ut supra, distinctione XX, cap. 1 *; pro venialibus autem peccatis punitur quis in purgatorio si decedat cum illis: planum est quod in vita praesenti debetur eis poena; et sic deflenda sunt, licet non sint mortalia. Praeterea, deflendus est status contractus a praevaricatione prima.

Qui post commixtionem coniugis lotus aqua fuerit [943, 13-14]. Quaeritur: cum lotio est ratione pollutionis, pollutio autem non tantum est in coitu, sed etiam nocturna, quaeritur quando pollutio nocturna crimen habet et quando non. Super quo versus:

Crimen habet noctis pollutio si iacuisti, Ebrius aut primo meditatus turpe fuisti. Crimen abest tua si natura superflua tollit, Aut si debilior vacuo se ventre resolvit.

De hoc supra, secundo libro, distinctione XXXI, cap. Ne m item miremur * .