DISTINCTIO XL.

Praedestinatio *. Quaeratur quare praescientia aliquando dicit oppositum ad praedestinationem, aliquando dicit generale ad praedestinationem, et non similiter approprietur respectu bonorum.

Dicendum quod respectu bonorum non tantum Deus praescientiam habet, sed etiam causa est; et quoniam plus est esse causam quam praescire, ideo nomen impositum est quod continet in se utrumque, scilicet praedestinatio, quae est praescientia bonorum cum causalitate. Non sic autem est respectu malorum, immo praecognitionem solum habet respectu illorum: causalitas enim residet penes liberum arbitrium. Quia ergo nihil superadditur in malis, nomen generis appropriatur ; respectu vero bonorum, quoniam superadditur, nomen proprium dicitur.

Quaeri etiam potest utrum praedestinatio sit angelorum secundum hanc definitionem praedestinationis . Et videtur, per hoc quod dicit ipsam esse "de bonis salutaribus et omnibus salvandis"; et praeter hoc, quoniam malorum angelorum est reprobatio, et bonorum erit praedestinatio.

Quod non sit praedestinatio bonorum, videtur per definitionem illius praedestinationis, quoniam est "praeparatio gratiae" etc. ; cum ergo boni angeli simul habeant gratiam et gloriam, eorum non est praedestinatio.

Dicendum quod est communiter angelorum et hominum. Secundum illam vero definitionem quae ponitur, quod est "gratiae in praesenti", proprie est hominum; dicitur tamen angelorum. Oportet enim intelligere praesens et futurum ita quod praesens sit temporis et futurum aeternitatis: non quod sit in se futurum, sed respectu temporis. Et secundum hunc modum est praedestinatio angelorum: habuerunt enim gratiam in praesenti qua converterentur ad Deum, et respectu illius gloriam in futuro. 3. Praedestinatorum nullus * ; numerus *. Auctor intendit hic probare utrum certus sit numerus praedestinatorum, et tam de numero numerato intendit quam de numero numerante .

a. Sed quaeratur, cum homines sint praedestinati, utrum Christus sit praedestinatus. Quod non videtur, quoniam " praedestinatio est praeparatio gratiae in praesenti " etc. : cum ergo Christus supponit personam aeternam et nihil praecedit aeternum, non est praeparatio Christi ab aeterno ; et ideo Christus, in quantum hujusmodi, non est praedestinatus.

Contrarium, 1 Rom.,4: Qui praedestinatus est in virtute Dei.

Dicendum quod Christus, secundum quod homo, est praedestinatus. Non ergo attribuendum est esse praedestinatum Filio Dei simpliciter, sed Filio Dei secundum humanam naturam.

b. Sed adhuc est quaestio: simul habuit gratiam in praesenti et gloriam; fuit enim comprehensor in via.

Dicendum quod, cum dicitur 'gloriae in futuro', comprehenditur ibi gloria non tantum quoad dotes animae, sed quoad dotes corporis: gloria autem quoad dotes corporis fuit in futuro; et sic convenit Christo definitio praedestinationis.

Item, quaeratur utrum praedestinati sunt illi qui sunt in gloria, cum non sit eis gloria in futuro.

Dicendum quod, licet non sit eis gloria in futuro, est tamen praeparatio ab aeterno gloriae in futuro. Non ergo dicitur futurum respectu eorum quae habentur, sed respectu praeparationis ab aeterno.

Item, quaeratur utrum sit tantum rationabilium creaturarum praedestinatio. Quod videtur, per Augustinum, De vocatione sanctorum : "Quid enim est praedestinatio, nisi destinatio alicuius in finem"? Sed (tantum) rationalis creatura destinatur in gloriam, et ita eius est tantum praedestinatio.

Superius habebatur quod praedestinatio est tantum salvandorum ; salvatio autem non est nisi rationabilium creaturarum) quare earum solum est praedestinatio.

In Ioan. 14, 2, contra: Si quo minus dixissem, textus Glossae : " Si non praedestinassem mansionem: quod est inconveniens quantum ad Deum"; et ita mansiones in aeterna patria sunt praedestinatae.

Dicendum quod praedestinatio dicitur ipsius mansionis aeternae ut ad quam, et dicitur rationalis creaturae ut quae destinatur ad eam.

Super illud 3 Apoc, 12: [Non egredietur], Glossa: " Si unus labitur, alius in locum eius sub*ducitur ". Aut ergo loquitur de numero numerato vel de numero numerante , cum dicitur: est certus electorum numerus *.

a. Videtur enim quod eorum numerus sit certus utroque modo. Non enim Deus tantum praevidet quot sunt salvandi, sed qui sunt salvandi: cum enim hoc sit verum 'qui sunt salvandi', et nullum verum lateat praescientiam Dei, erit certum apud praescientiam Dei qui sunt salvandi. - Item, cum dicitur : Tene quod habes etc, aut intelligit de corona praedestinati aut alterius ; constat quod alter non habet coronam, ut praescitus; si de corona praedestinati, ergo possibile est praedestinatum coronam amittere.

b. Quod autem non sit certus numerus praedestinatorum quoad numerum numeratum, patet 34 Iob, 24: Conteret multos et faciet innumerabiles stare pro ipsis, Glossa: " Labuntur aliqui a statu iustitiae, et locum vitae alii, illis cadentibus, sortiuntur ".

Super Ei qui non habet, 25 Matth., 29, Glossa: " Quod erat eis promissum, ad alios videtur transire ".

c. Quod autem non sit certus numerus numerans, super 5 Luc, 6: Rumpebatur rete, Glossa: " Non tot intrant de Iudaeis quot ad vitam aeternam sunt praeordinati".

d. Dicendum ad primum quod certus est numerus praedestinatorum utroque modo in Dei praescientia. Et illud quod dicitur in Glossa super Apocalypsim, intelligendum est de loco quoad praesentem iustitiam, non quoad futuram gloriam. - Similiter illud 34 Iob intelligendum est ita, quod locus vitae dicitur ibi gratia quae est vita animae, et non intelligitur de vita gloriae.

Eodem modo intelligendum est illud quod dicitur 25 Matthaei: promittitur enim gratia electis, qua cum indigni sunt, ad alios transit. Non autem intelligendum est de gratia finali: sicut enim determinata est praedestinatis gloria, sic gratia finalis.

e. Et illud super 5 Lucae intelligi potest dupliciter: uno modo ut fiat vis in hoc quod dicitur ' non tot de Iudaeis ', quasi diceret: quidam de Iudaeis qui praedestinati sunt non intrabunt, sed sancti christiani. Alio modo (ut) intelligatur quoad tempus determinatum, ut sit sensus: non tot de Iudaeis quot sunt praedestinati intrabunt ante conversionem Gentium, sed in fine intrabunt cum reliquiis Israel, ut 11 Rom., 5, si fuerint reliquiae Israel.

Quod autem dicitur, Tene quod habes,

intelligitur de corona quae est gratia in praesenti, cui convenit coronam dari, si perseveret.

Item, praedestinatum impossibile est damnari ; iste est praedestinatus '' ; ergo impossibile est istum damnari. - Dicendum quod peccat secundum accidens. Cum enim dicitur ' ''praedestinatum impossibile est damnari', notatur impossibilitas in cohaerentia formarum significatarum per dictiones ; sed cum dicitur 'iste est praedestinatus ', accidit huic esse praedestinatum ; et est inutilis coniugatio secundum rationem syllogismi: maior enim propositio est necessaria, minor de inesse ut nunc ; et cum sic se habent, non sequitur conclusio de necessario, sed sic deberet inferri: ergo iste non erit damnatus.

Sed adhuc ostendunt illud a destructione consequentis: si enim praedestinatum necesse est non damnari et istum non impossibile est damnari, ergo istum necesse est non praedestinatum esse. - Dicendum quod non servatur hic forma syllogismi. Cum enim una sit de necessario et altera de possibili, accidere ergo debet conclusio de possibili, ut sic dicatur: ergo istum possibile est non esse praedestinatum. Haec conclusio autem vera est et non repugnat praemissae huic, scilicet ' iste est praedestinatus'.

Sed praeter hoc intelligendum est quod quidam concedunt istam simpliciter 'praedestinatum possibile est damnari', ponentes simile in huiusmodi 'album possibile est esse nigrum'.

Contra quod obicitur: Si praedestinatus est, salvabitur vel futurus est salvari ; si vero damnabitur, futurus est damnari. Sed impossibile est alterum illorum alteri succedere, quod futurus damnari futurus sit salvari vel e converso. Et est simile: si inseparabile esset album a subiecto, et nigrum non posset succedere albo, haec esset impossibilis ' album possibile est esse nigrum'.

Quod concedendum est. Unde, sicut haec esset falsa: 'album finaliter possibile est esse nigrum' sic haec est falsa: 'praedestinatum possibile est esse praescitum'; et ita bonum finaliter impossibile est esse malum finaliter.

Super praedestinatio, praescientia, potentia *. a. Tria sunt quae dicuntur de Deo respectu creaturae fiendae, scilicet potentia, scientia, voluntas ; et cum praedestinatio dicatur de Deo respectu creaturae fiendae, quaeratur utrum sit in genere scientiae aut potentiae aut voluntatis.

b. Et videtur quod secundum diversas definitiones poni debet in diversis generibus. Inveniuntur enim quatuor rationes praedestinationis, quarum una est: 'praeparatio gratiae in praesenti' etc. ; alia est: 'propositum miserendi' ; tertia: 'praescientia beneficiorum Dei' ; quarta: 'praeordinatio alicuius ad gloriam ' . Ex tertia definitione habetur quod sit in genere scientiae, et ex prima quod sit in genere potentiae, et ex secunda quod sit in genere voluntatis.

c. Item, cum ponuntur hae quatuor rationes praedestinationis, quaeratur secundum quid differens in praedestinatione differentes assignantur definitiones.

d. Quod autem sit in genere scientiae, videtur, quoniam agitur de praedestinatione in illa parte in qua agitur de scientia Dei, supra, XXXV distinctione, cap. 1 : " Propter diversos status rerum scientia diversa sortitur vocabula ", et uno modo est praedestinatio, scilicet prout est de salvandis. -Sed contra hoc est, quod scientia non est causa rei scitae, praedestinatio est causa gratiae praeparatae. Causa vero non est ponenda in genere quod non est causa. - [Item], scientia prior est ratione et voluntate ; praedestinatio vero posterior ratione et ipsa voluntate.

e. Ad praedicta dicendum quod istae quatuor definitiones in hoc differunt, quod tertia datur per genus remotum et per differentiam non simpliciter distinguentem illud a quo exprimitur. Quarta autem definitio sumitur ex parte differentiae complentis, scilicet voluntatis beneplaciti. Secunda dat utrumque intelligere: est enim propositum, prout de homine dicitur, deliberatio voluntate firmata ; sed quia in Deo non est deliberatio, dicetur propositum Dei scientia ordinans ut fiat voluntate firmata. Prima autem determinatur per intentionem rem concomitantem: qui enim proponit, praeparat, ut res fiat quae proponitur.

Cumque praedestinatio *. De hoc quod dictum est supra ' praedestinatum possibile est damnari, vel praescitum possibile est salvari', sic intelligitur: non est idem loqui de supposito secundum se et secundum quod dicitur praedestinatus vel praescitus, quia, quantum est de propria virtute sermonis, non oportet quod supposita sit possibilitas ad salvationem vel damnationem ; sed postquam altera formarum illarum inest, quod altera possit inesse. Unde, cum dicitur: 'album possibile est esse nigrum ', si non possit altera formarum illarum succedere alteri, non esset haec vera; possibilitas enim respicit futurum. Possibile enim est quod, si ponatur inesse, non propter hoc accidit impossibile . Quare si reducatur possibilitas albi ad nigrum secundum actum, erit vere dicere: est nigrum et fuit album. Si ergo haec vera est: ' praedestinatum possibile est damnari', possibilitas ista non est infinita; si reducatur in actum, erit vere dicere: 'iste damnatur et fuit praedestinatus' Sed si damnatur, fuit praescitus; ergo simul fuit praedestinatus et praescitus. Propter hoc neganda est prima. Concedendae tamen sunt omnes illae ubi fit sermo de supposito in quo est libertas, ubi adepta ratione illius est possibilitas ad salutem et poenam, non ratione ipsius aeternae praefinitionis ad poenam vel praemium, vel finalis salutis vel poenae, vel finalis gratiae vel culpae. Haec enim omnia intelliguntur in praedestinatione et reprobatione.

Sed adhuc quaeritur , ratione quaestionis praedictae, utrum possibile sit numerum praedestinatorum augeri vel diminui.

a. Sit enim certus numerus praedestinatorum et sint centum: licet ergo sit certus et quoad rationem numeri et quoad illos qui sunt praedestinati, possibile est tamen, demonstrato quocumque praescito non confirmato in malitia finali, bene operari et salvari: et si bene operatur finaliter et salvatur, fuit praedestinatus ; et si fuit praedestinatus, plures quam centum sunt praedestinati; ergo possibile est plures praedestinari quam centum: ergo prima.

b. Responsio ad hoc: observanda est regula haec in hujusmodi locutionibus: cum fit sermo de supposito ut habet liberum arbitrium ad bene operandum et male, concedendum est quod possibile sit ipsum damnari et possibile sit ipsum salvari. Cum autem sit commutandum id quod est praedestinatum aut praescitum, quae important aeternam praefinitionem, cum gratia et malitia finali et salvatione et damnatione, concedenda est locutio cum verbo necessitatis: cum verbo autem possibilitatis non est concedenda nisi cum determinatione, ut sit sensus: praedestinatum possibile est damnari, ut huic insit potestas ad damnationem et eidem potest inesse praedestinatio. Haec ergo concedenda est: 'possibile est istum salvari' demonstrato reprobo secundum omnem modum: non enim repugnantia est inter ipsum liberum arbitrium et salvationem et poenam. Et non sequitur: 'possibile est plures praedestinari quam praedestinantur'; non enim hic respicitur possibilitas liberi arbitrii in praesenti, sed quid futurum est, scilicet utrum salvabitur vel damnabitur. Et quia haec non conceditur: ' possibile est quod futurus salvari damnetur' vel e converso, non conceditur quod plures possint praedestinari quam praedestinantur vel reprobari quam reprobantur.

c. Videtur tamen quod possit numerus augeri, per hoc quod dicitur Deut. 1, 11: Dominus Deus addat ad hunc numerum, ubi Glossa interlinearis : " Ad hunc numerum definitum apud Deum, qui novit qui sunt eius ". Ergo possibile est addi ad numerum definitum.

Responsio ad hoc est: loquitur de additione quoad numerum habentium praesentem gratiam, non autem gratiam finalem sive praedestinatorum: novit enim Deus non tantum istum numerum, sed et hunc.

Reprobatio e converso etc. *. Quaeritur quare reprobatio ponitur in duplici genere, praedestinatio in unico tantum.

Responsio ad hoc est: praedestinatio ponitur, quoad utrumque quod respicit, in genere praescientiae et praeparationis: praescit enim Deus gratiam et praeparat, et praescit gloriam et praeparat. Non sic autem est respectu malorum, sed praescit et praeparat poenam ; praescit autem malitiam, sed non praeparat eam. Sic autem reprobatio, quoad utrumque quod respicit, est in genere praescientiae, sed non quoad utrumque in genere praeparationis. Ratio autem est, quia Deus est tantum causa bonorum, non malorum, sed liberum arbitrium deficiens ab ipso. Unde praedicta quaestio supponit falsum. Licet enim dicatur reprobatio " praescientia iniquitatis et praeparatio damnationis " ,

nihilominus reprobatio est praescientia damnationis, et ita ponitur in uno genere quoad utrumque, sicut et praedestinatio in uno genere quoad utrumque.

Item, alia est quaestio: cum omne quod est in creatura vel ad creaturam proprie dicitur sit ostensivum potentiae divinae vel sapientiae vel bonitatis, cuius sit praedestinatio simpliciter ostensivum, et similiter reprobatio?

Ad quod dicendum quod praedestinatio et reprobatio conveniunt in praescientia, ratione cuius ostenditur sapientia, quae Filio appropriatur. Superaddit vero praedestinatio praeparationem gloriae aut gratiae, ratione cuius est ostensiva summae bonitatis, quae Spiritui Sancto appropriatur. Reprobatio vero superaddit praeparationem poenae, ratione cuius intelligitur iustitia, quae est ostensiva principaliter summae potentiae. Et ita in iis principaliter Trinitas indicatur.

Sed adhuc quaeritur si divina essentia sit praedestinatio vel reprobatio. Concedunt autem quidam de praedestinatione, non autem de reprobatione: quidam negant de utraque.

a. Et videtur quod sit alterum istorum. Praedestinatio enim actio est ipse Deus praedestinans, et reprobatio actio ipse Deus reprobans: non enim hic differt in abstractis vel concretis. Cum ergo divina essentia sit Deus praedestinans vel reprobans, erit divina essentia praedestinatio vel reprobatio.

b. Praeterea, praedestinatio actio vel reprobatio, cum sit ab aeterno, non erit creatura: supponetur ergo increatum: erit ergo increata essentia praedestinatio vel reprobatio.

c. Quod si concedatur, contra: praedestinatio fit ex misericordia et reprobatio per iustitiam: sed divinae essentiae nulla est causa aut ratio: ergo divina essentia non est praedestinatio aut reprobatio.

d. Responsio ad hoc est: cum dicitur praedestinatio aut reprobatio, potest intelligi active aut passive. Si passive, non est divina essentia praedestinatio vel reprobatio. Si active, dicit divinam essentiam, connotando effectum in creatura in futuro: nulla autem est ratio eius, ratione qua supponit divinam essentiam, sed prout respicit effectum in creatura. - Cum autem dicitur:' praedestinatio est ex misericordia' potest per ipsam praepositionem notari ratio secundum rem ipsius effectus praedestinationis, scilicet ipsius gratiae praeparatae. Respectu vero ipsius propositi, quod est praedestinatio, non est misericordia in creatura ratio secundum rem, sed secundum dictionem. Idem enim supponitur per misericordiam et praedestinationem.

Sed adhuc obiciunt: primum est causa tertii in reprobatione, et secundum similiter ; et sunt secundum ordinem in praescientia; ergo primum est causa secundi.

Responsio ad hoc: non sequitur. Licet enim sint secundum ordinem in praescientia, quae est reprobatio, non tamen sunt in causalitate secundum ordinem. Causalitas enim non respicit scientiam, sed voluntatem: Deus enim neminem vult peccare.

Sed adhuc quaeritur super hoc: Sicut enim praedestinationis effectus [251, 29-30]. Praedestinatio est causa salutis huius, demonstrato praedestinato ; ergo est causa necessaria vel contingens. Si necessaria, ergo iste necessario salvabitur. Si contingens, ergo aliqua contingentia est in Deo, cum illa praedestinatio sit Deus.

Responsio ad hoc est, quod praedestinatio in se necessaria est, sed huius effectus est contingens causa. Nec enim sequitur quod contingentia sit in Deo, sed in ipso effectu aut in libero arbitrio possibili ad illum effectum. Et haec est duplex:' Deus immutabiliter praedestinat istum' ; nam adverbium potest determinare ex parte respectus ad nominativum vel quoad respectum accusativi ad verbum, et sic est falsa: contingens enim est quod iste praedestinatus sit. Ponitur autem duplex ratio reprobationis, quarum una est : 'reprobatio est propositum non miserendi' ; altera est quae dicta est : 'praescientia' etc. Et differunt hae duae rationes in hoc, quod una respicit genus primum et altera genus proximum: ratione vero differentiae superadditae, una respicit quod est iustitiae, quae dicitur praeparatio poenae; altera vero non propositum misericordiae, quae dicitur 'non miserendi'.

Praeparavit malis ignem aeternum [252, 10-11]. Quaestio est: cum nullum creatum sit frustra, et ignis Topheth sit ad puniendum ; unde 30 Is., 33: Praeparata est ab heri Topheth; et si sic, tunc necesse est aliquem esse praescitum ; sed non potest esse praescitus nisi sit in peccato finali; ergo necesse est de aliquo ipsum peccare finaliter.

Respondeo: necessitate absoluta falsa est conclusio, quia neque necessitate naturae neque liberi arbitrii necesse est aliquem peccare finaliter. Necesse est tamen, si peccet finaliter, ipsum esse praescitum, et necesse est quod poena, in quantum poena, suum finem consequatur, quem habet in universitate rerum. Intelligendum autem quod alius est finis, alius ignis in quantum est ignis et alius est ut poena. Licet enim nullus peccet, tamen est eius finis ut est ignis, non tamen ut est poena.

Effectus praedestinationis est gratiae appositio *. Contra: 8 Rom., 29: Quos praescivit, Glossa: " Praedestinatio accipitur hic pro appositione gratiae "; ergo appositio gratiae non est eius effectus.

Respondeo: praedestinatio dicitur proprie pro praescientia sive proposito, et sic loquitur hic ; improprie, ut in praedicta auctoritate.

Obduratio videtur esse effectus *. a. Quaestio est: obduratio enim dicitur non appositio gratiae; videtur ergo ex hoc sequi quod Deus sit causa non appositionis gratiae, et ita Deo auctore subtrahitur gratia. Nam reprobatio aeterna est Deus reprobans: quod accipitur ex hoc quod praescientia Dei Deus est et praedestinatio; ergo Deus reprobans est causa efficiens non appositionis gratiae vel obdurationis ; ergo est causa mali.

b. Praeterea, 9 Rom., 17: In hoc ipso excitavi te etc, dicit Dominus Pharaoni ; ergo Dominus rationabiliter obduravit illum ; ergo ex ratione non apposuit gratiam.

c. Sic Augustinus, libro De gratia et libero arbitrio : "Deus induravit Pharaonem per iustum iudicium et Pharao se ipsum per liberum arbitrium". Cum ergo Deus sit causa iusti iudicii, erit causa obdurationis quae est ex iusto iudicio.

d. Contra: divina bonitas est causa propria appositionis gratiae ; ergo non erit causa sui oppositi, maxime cum suum oppositum sit pure privatio qua deformatur rationalis creatura, quae est ad similitudinem Dei facta.

e. Praeterea, dicit Anselmus, libro De casu diaboli : "Quia homo non vult accipere gratiam, non dat Deus, et non e converso". Ergo Deus non est causa subtractionis gratiae.

f. Respondeo: Deus est causa huius quoad esse poenae, sed non simpliciter. Nec sequitur: haec reprobatio est causa obdurationis, ergo Deus est causa eius propria, (quia) obduratio est non appositio gratiae. Peccat enim argumentatio secundum accidens.

g. Ad aliud: non apponere gratiam, ut simpliciter dicitur, habet pro propria causa voluntatem malam, quae iustitiam Dei habet pro causa, prout non apponere gratiam peccanti est iustum.

h. Illa autem auctoritas Augustini, De gratia et libero arbitrio, intelligitur de obduratione prout est elongatio a gratia, quae elongatio a gratia fit per iustum Dei iudicium et ex perversitate liberi arbitrii Pharaonis. Nec est non appositio gratiae parum vel nihil, sed privatio quae est poena, quae tamen privatio in se contrahitur ex mala voluntate.

i. Sed contra hoc videtur 9 Rom., 12, textus: Non ex operibus, Glossa: "Quia bona vel mala non erant futura, nisi apposita gratia vel subtracta". Sicut ergo apposita gratia est causa bonorum, et subtracta erit causa malorum.

Respondeo: haec coniunctio 'nisi' notat ordinem qui potest esse prioris ad posterius vel e converso. In bonis gratia est prior et bona sequitur voluntas) in malis vero e converso, mala voluntas est prior et non appositio gratiae sequitur.

Cuius vult miseretur *. Ergo miseretur inimicos, nam vult omnes salvos fieri, ut I Tim. 2,4.

Respondeo: est voluntas antecedens liberum arbitrium et aeterna, et est voluntas quae simul coexigit voluntatem liberi arbitrii . Vult autem Deus omnes homines salvari, quantum in ipso est voluntate antecedente, sed non coniuncta cum voluntate liberi arbitrii. Haec distinctio eadem est illi qua distinguimus de libero arbitrio: vult voluntate non plena, non vult voluntate plena.

Item, obicitur: praedestinatio est propositum miserendi; sed Dominus stat ad ostium et pulsat, Apoc. 3, 20: Ecce sto etc. Ergo vult misereri ; ergo habet propositum etc. Quare ergo non dicitur praedestinatus?

Respondeo ad hoc quod propositum in ratione praedestinationis respicit voluntatem beneplaciti absolutam, non autem voluntatem non plenam, quae per hoc verbum ' nescire' significatur.