DISTINCTIO XX (L).

Si vero quaeritur *. a. Quod nullus modus convenientior, videtur ostendi Psalmo Deus, Deus meus, super versum Non ad insipientiam : " Ut sapienter meo sanguine genus humanum liberetur. Nullus enim fuit convenientior modus nostrae liberationis, quam ut homo, qui per superbiam cecidit, per humilitatem resurgat". Et ad Titum, 2 cap.: Apparuit gratia, Glossa : "Non essemus participes divinitatis eius, nisi ipse esset particeps nostrae mortalitatis " (= n. 3).

b. Contra, Augustinus, XIII libro De Trinitate: "Posset Deus aliunde suscipere in quo esset mediator Dei et hominum, non de genere illius Adae, qui peccato suo genus humanum obligavit".

Item, Gregorius, in Moralibus, XX: "Qui nos exsistere fecit de nihilo, revocare et sine sua morte potuit et passione".

Item, Leo papa, in legenda in Ramis Palmarum: "Omnipotentia Filii Dei, quae propter eamdem essentiam est aequalis Patri, potuisset genus humanum a dominio diaboli solo imperio suae voluntatis eruere, nisi divinis operibus maxime congruisset ut nequitiae hostilis adversitas de eo quod vicerat vinceretur " (= nn. 1,3).

c. Anselmus, in libro Cur Deus homo, solvit hoc sic: Sicut per hominis inobedientiam mors in humanum genus intraverat, oportebat ita ut per hominis obedientiam vita restitueretur ; et quemadmodum peccatum quod fuit causa nostrae damnationis, initium habuit a femina, sic nostrae iustitiae auctor nasceretur de femina: et sicut diabolus qui per gustum ligni quem persuasit, hominem vicerat, per passionem ligni quam intulit ab homine vinceretur " (= n. 3).

Et ita redimere proprie est rem suam iusto pretio recuperare, redimere communiter est destructa potestate diaboli facultas liberandi. Et sic dicit quod aliter potuit liberare, non autem redimere (= n. 1).

d. Sed obicitur de Glossa ad Titum, supra : " Non essemus participes divinitatis, nisi ipse esset particeps nostrae mortalitatis". - Ponamus quod non assumpsisset aliquam creaturam, numquid liberasset ? Utique. Ergo alio modo participes essemus suae divinitatis, quia, ut dicit auctoritas Gregorii , "revocare nos potuit sine sua morte".

Respondeo: dupliciter est participare Deum: vel divinitatem secundum se, vel divinitatem in nostra natura exsistentem. Antequam autem divinitas naturae nostrae unita [esset], nulla ex parte nostra fuit possibilitas liberandi, quamvis ex parte Dei erat: sed post unionem natura nostra facta est possibilis.

Item, quaeritur si antiquos Patres liberasset aliter, an maior esset illis gloria quam secundum modum istum. Unde ad Hebr. 11,40, super Deo aliquid melius providente, Glossa : " Ut naturam nostram assumeret, et gloriosius eos nobiscum exaltaret".

Respondeo quod aequalis esset beatitudo, quocumque modo liberasset ; sed gloria accrevit eo quod videmus Deum in nostra natura nobiscum communicare (= n. 2).

Christus ergo sacerdos *. Quaeritur de operatione mala Iudae [et] Iudaeorum.

I. Opponit autem sic Anselmus, libro Cur Deus homo: " Si tam malum est occidere Christum quam bona vita eius, quomodo potest mors eius delere et superare omnia peccata eorum qui occiderunt ipsum " ? Et respondet idem: " Si cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent. Tantum enim differunt scienter factum et quod per ignorantiam fit, ut malum quod nunquam facere possent pro sua nimietate si cognosceretur, veniale sit quia ignoranter factum est". Et in Actibus : Scio, fratres, quia per ignorantiam fecistis.

Sed ponamus quod scienter fecissent: numquid esset solutio sufficiens, et an peccatum eorum esset tam malum quam magnum est pretium ?

Respondeo: impossibile erat sciri, quia interfectio erat respectu humanae naturae, in qua divinitas cognosci non potuit. Huic etiam nobili pretio non potuit aliquod peccatum esse proportionale (= n. 8 I).

II. Item, quaeritur [utrum] Iudas et Iudaei sciverunt ipsum esse Filium Dei. Et videtur quod sic. I Cor. 2,8: Si cognovissent, Glossa : "Maiores Iudaei, ut scribae, cognoverunt ipsum esse Messiam in Lege promissum ". Sed [si] Messias fuit, ergo sciverunt ipsum esse Christum. - Contra, Anselmus, 15 cap. II libri Cur [Deus homo]: "Deum occidere nunquam scienter [aliquis] velle posset; et ideo illi qui occiderunt [eum], non in illud infinitum peccatum, cui nulla alia peccata comparari possunt, promerunt".

Respondeo quod in priori argumentatione est fallacia accidentis, sicut: 'tu cognoscis istum, et ille est coopertus' etc. (= n. 8 II).

III. Item quaeritur de [illis] qui Christum occiderunt in membris, an plus peccaverunt quam illi qui in terris ambulantem occiderunt. Et videtur quod non, quia plus est Christus in se quam in membris. Item, plus est uniri personae in una hypostasi quam inesse per voluntatem sive caritatem, qualiter fuit in membris: ergo prima.

Contra: Psalmus Salvum me fac, versus: Et dederunt in escam meam fel, Glossa : "In hanc escam iniecerunt amaritudinem resistendo veritati et contradicendo Evangelio. Quod adhuc facit contemptor sedentis in caelo, et gravius peccat quam qui crucifixit ambulantem in terra".

Respondeo: peccatum est ex contemptu, et mensuratur quantitas peccati secundum quantitatem contemptus. Maior autem est contemptus sedentis ad dexteram Dei Patris, et ita, quoad hoc, est hoc peccatum maius: quoad alias tamen circumstantias, est aliud maius. Simpliciter tamen maior dicitur secundum maioritatem plurimarum circumstantiarum (= n. 8 III).

Item, Deus Pater obtulit Filium pretium: obtulitne tyranno ? Unde Ioannes Damascenus: "Absit tyranno Dominatoris esse oblatum sanguinem. Adveniens itaque mors et transglutiens corporis muscipulam cum hamo divinitatis, et impeccabile et vivificabile gustans corpus, corrumpitur, et omnes reducit quos quondam deglutivit. Quemadmodum tenebrae luminis immissione destruuntur, et ita corruptio vitae introductione expellitur " (= n. 9).

Praeterea, licet pretium erat pro quolibet peccato, principaliter tamen pro eo pro quo humana natura originaliter erat obligata, Quaeritur utrum tantum fuit illud peccatum quantum et pretium. Unde Ambrosius: "Oportuit quod tanta esset humilitas in Redemptore quanta [superbia] in proditore ". Sed tanta non fuit nec potuit esse in aliquo homine [superbia], quanta in Christo humiliante se usque ad mortem pro nobis [humilitas] - Respondeo: quantitas peccati dupliciter intelligitur: vel secundum genus peccati et genus pretii, vel secundum intensionem boni. Sicut enim Adam per scientiam voluit esse sicut Deus, et sicut ultima creatura voluit per superbiam ascendere ad divinae scientiae gradum, ita Deus per humilitatem ultimae creaturae est unitus. Sed in humilitate est excellentia, quia non solum erat humilitas in incarnatione, sed in passione: Novissimus virorum est factus, ut 53 Is., 3. Unde et humiliavit se secundum voluntatem, ut in passione; et secundum esse, ut in incarnatione. Adam vero solum superbiit affectu et voluntate. Est igitur aequalitas quantitatis secundum distantiam voluntatum utrobique, non secundum proportionem bonitatis et malitiae; neque proportionalia enim sunt. Quod autem homo sicut Deus esse voluit, Psalmus: Deus, quis similis erit tibi, Glossa : "Qui per se vult esse, ut Deus est a nullo, perverse vult esse similis Deo: ut diabolus qui noluit esse sub eo, et homo qui ut servus noluit teneri eius praecepto" (= n. 6).

Homo iuste tenebatur *. Anselmus, libro VII Cur Deus homo: " Quamvis homo iuste (a) diabolo torqueretur et Deus iuste permitteret, non eum diabolus iuste, sed iniuste torquebat". " Uterque namque fur erat, cum alter altero suadente se ipsum domino suo furabatur ".

Diaboli tyrannidem *. Anselmus, eodem: "Putat aliquis quod diabolus sub cuiusdam pacti chirographo ab homine iuste, ante Christi passionem, peccatum ad usuram primi peccati quod persuasit homini primo, exigeret poenam, ut per hoc suam iustitiam super hominem probaret". Idem: " Decretum illud non erat diaboli, sed Dei: ut homo qui sponte peccabat, nec peccatum nec poenam peccati per se vitare posset" (= n. 5).

Item, cum dictum sit supra quod Deus iustitia, et non potentia voluit liberare genus humanum, de hoc Anselmus, libro Cur Deus homo, quaerit sic: " Quae iustitia fuit, ut iustissimus homo traderetur pro peccatore i Quis homo, si innocentem damnaret ut nocentem liberaret, non damnandus esset" ? Ergo Deus Pater iniustus fuit Filium suum tradendo morti pro homine peccatore.

Respondet idem in eodem: " Non coegit Deus ipsum mori, in quo nullum fuit peccatum: sed ipse sponte sustinuit mortem: non per obedientiam deserendi vitam, sed per obedientiam servandi iustitiam, in qua perseveravit". Et sic patet Patrem non fuisse iniustum, quia Christus sponte mortem suscepit: et iustum fuit, quia homo peccaverat, ut homo pretium solveret. Et oportuit, ut dicit Anselmus, quod homo solvens pretium haberet iustitiam originalem, ut sicut peccatum originaliter descenderat ad posteros, sic e contrario iustitia originalis sanaret. Et hanc iustitiam non poterat habere purus homo, et sic homo non potuit: Deus potuit, sed non debuit. Ut ergo iustitia et potentia concurrerent, necessarium fuit hunc esse Deum hominem: hominem iuste, Deum misericorditer (= n. 10).

Huius rationem ponit Anselmus in cap. 5: " Quaecumque alia persona hominem a morte redimeret, eiusdem servus idem homo recte iudicaretur. Quod si esset, nullatenus restitutus esset homo in illam dignitatem quam habi tutus erat si non peccasset, cum ipse, [qui] nonnisi Dei servus et aequalis bonis angelis per omnia futurus erat, servus esset eius qui Deus non esse: et cuius angeli servi non essent" (= n. 11).

Item, quaeritur utrum Filius Dei voluntarie redemerit genus humanum, an necessitate. Et videtur quod necessitate. Dicit enim Anselmus, Cur Deus homo: " Si nihil pretiosius cognoscitur Deus creasse quam naturam rationalem ad gaudendum se, alienum est a bonitate sua ut creaturam rationalem omnino perire sinat". Secundum hoc non congrueret bonitati Dei; sed omne quod congruit bonitati suae facit de necessitate; ergo necesse fuit quod redimeret.

Ad hoc solvit Anselmus dicens quod duplex est necessitas. " Est necessitas benefaciendi quae gratiam aufert aut minuit, et est necessitas qua maior gratia bono debetur. Cum enim quis ex necessitate cui subiacet invitus servit, nulla gratia debetur; cum vero sponte necessitati benefaciendi se subdit, maiorem beneficii gratiam meretur, sicut cum quis vovet sponte sanctae conversationis propositum. Improprie tamen dicitur de Deo necessitas ". Et sic, licet quodam modo necessarium, tamen simpliciter voluntarium (= n. 13).

Item, 2 ad Hebr., 10: Passiones consummare, Glossa : "Nisi Christus moreretur, homo non redimeretur, et non redemptus periret Quod si esset, frustra facta sunt omnia ". Sed omnia facta esse frustra impossibile; ergo oppositum eius. Ad quod sequitur quod Christum mori erat necessarium. Ergo necesse fuit quod per mortem redimeret. - S o-1 u t i o: dicimus quod non fuit necesse. Et sensus dictae auctoritatis talis est, ut haec clausula 'frustra essent' etc. determinet hoc quod dico: 'si periret homo' etc. Et sic non sequitur quod necesse fuit ipsum mori, quia dicit Augustinus : Licet iste modus salvandi fuit convenientior, tamen alius possibilis fuit (= n. 14).

Item, videtur quod necesse fuerit ipsum pati, quoniam super illud ad Rom. 5, 19: Per unius obedientiam, Glossa : "Illa fides sana est, qua credimus nullum hominem, sive maioris, sive minoris aetatis, liberari a contagio mortis antiquae et obligatione peccati quod prima nativitate contraxit, nisi per unum mediatorem Dei et hominum". Ergo vera fides est credere passionem et esse Christum mediatorem. Sed sitit fide impossibile est aliquem placere Deo, ut dicit Apostolus ; ergo quae de fide sunt, vera sunt et necesse est esse. Sed passio est de fide, ut dictum est: igitur de necessitate est.

Solutio: dicimus quod fides de se non considerat nisi quod praesens est vel praeteritum vel futurum. Non enim possibile vel impossibile cadit sub fide. Fides enim de aliquo articulo [est] credens quod sic est, non attendens possibile vel necessarium. Nec valet argumentum hoc, quoniam ex maiori de inesse et minori de necessario, non sequitur conclusio de necessario, ut docet Philosophus in mixtionibus (= n. 15).

Item, simus ante tempus passionis, et loquamur de fide quam habuit Abraham. Vere dici potest ipsum habuisse fidem de passione: ergo necessarium fuit Abraham credidisse hoc, quoniam est dictum de praeterito, non dependens ad futurum: ergo necessarium est fore passionem Christi.

Solutio: dicendum [quod], cum dicitur Abraham habuisse fidem de passione, duo dicuntur: unum praeteritum, alterum futurum. Fides enim dicit habitum quemdam qui est in anima illius, et rem creditam, id est articulos. Ut autem comparatur habitus fidei ad credentem, sicut est praedictum, est necessarium fuisse in ipso credente. Secundum autem quod comparatur ad creditum, dependet de futuro, nec est necessarium fore, nec transit in praeteritum nisi transacta passione. - Dicitur autem necessitas Dei duobus modis: vel secundum Dei sapientiam, vel secundum Dei potentiam. De necessitate quac [est] secundum Dei sapientiam, dici potest quod fuit necesse Christum pati, quoniam hic convenientior modus liberationis nostrae. Fuit enim necesse secundum sapientiam suam, qua omnia ordinatissime disponit. Non tamen necesse fuit secundum suam potentiam, et propter hoc dicit A ugustinus quod alius modus fuit possibilis (= n. 16).

ADDITIONES CODICIS E.

Loco cum ... peccato (p. 232, lin. 20-26):

Et sic videtur quod oportuit Christum mori ut redemptio fieret. Praeterea, qualiter hoc est verum, cum gratia humilitatis Christi multo maior esset quam superbia Adac ?

Respondeo: verum est, ad redemptionem quod fuit necessarium Christum mori, sed non ad liberationem. Si enim ostendisset principaliter potentiam in opere liberationis, sic non esset: ostendit autem actum totius Trinitatis: potenriae, sapientiae et misericordiae.

Ad aliud dicendum quod comparatio illa fit secundum genus illius rei in qua est humiliatio aut superbitio. Sicut enim Adam voluit superbiendo esse sicut Deus in esse per se, sicut habetur in Psalmo:

Deus, quis similis erit tibi : " Qui per se vult esse, ut Deus qui est a nullo, perverse vult esse similis Deo, ut diabolus qui noluit esse sub eo, et homo qui ut servus noluit teneri praecepto ". Sic Filius Dei factus est novissimus virorum in poena, ut habetur 53 Is., 2-3: Vidimus eum novissimum virorum. Et non est facta comparatio secundum quantitatem humilitatis et peccati. Nota. Mors nostra poena est pro peccato, mors Christi hostia pro peccato (= nn. 6, 21).

Post Messiam (p. 234, lin. 10) :

Quaeritur de diabolo similiter, si scivit. De quo Isidorusin libro De Trinitate : "Quamvis ordinem nostrae liberationis nescierit diabolus, scivit tamen quod pro salvatione hominum Christus advenit. Sed quod sua morte nos liberaret, ignoravit: nam si scisset, non peremisset eum. Quod autem noverit, testimonio Evangelii perhibetur : Quid nobis et tibi, Fili Dei ? Venisti ante tempus" etc.

Augustinus, IV De Trinitate : " Venit ad hoc in mundum, qui iam in mundo erat, quia mundus per ipsum factus est , ut esset exemplum sursum videntibus Deum, exemplum deorsum mirantibus hominem, exemplum sanis ad permanendum, infirmis ad convalescendum, morituris ad non timendum, mortuis ad resurrectionem".

Dicendum, quidquid dicatur, quod Iudaei nescierunt ipsum esse Deum, sed scierunt ipsum esse Messiam.

Post suggestione (p. 235, lin. 8) :

Super illud: In eodem facto invenimus Deum [643, 21-22]. Contra: Iudas voluit interficere Christum. Hoc fuit mortale peccatum, et hoc noluit Deus: ergo non fuit idem factum.

Respondeo: aliud est factum, aliud actio qua fit. Factum fuit ipsa passio Christi: actio, ipsa interfectio actio. Praeterea, aliquid est volitum simpliciter, aliquid ex ordine ad alterum.