DISTINCTIO VIII.

Solet etiam in quaestione *; corporei sint *. a. Super illud Iob 40, l: Respondens Dominus Iob de turbine dixit, Gregorius " Non Dominus vel Satan flatu vocis colloquuntur, cum sint incorporei, ut nos qui in secreto cordis quasi post parietem stamus, donec per linguam egrediamur. Nec incorporeae naturae locutio uno modo est. Deus angelis loquitur, cum eius voluntas eis inspiratur: angeli Deo, dum quod super se est admirantur in laude. Animae sanctorum loquuntur Deo per desideria nunquam ab eo discordantia; non quod ignorent futura, sed quod ei ardentius inhaerent, et de ipso accipiunt ut ab ipso petant quod ipsum [se] velle facere vident, et nisi peterent, a voluntate eius discordarent. Quibus respondet Dominus, dum per praescientiam certitudine retributionis eos inter desideria confirmat ".

b. Dicit Augustinus in libro De anima et spiritu : " Respectu incorporei Dei anima corpus est. Nihil enim invisibile et incorporeum credendum est praeter solum Deum, qui ex eo incorporeus et invisibilis est, quia infinitus est et incircumscriptus. Omnis vero rationalis creatura corpus est". Infra, eodem : " Respectu incorporeae naturae, quae summae incommutabilitatis est et ubique, anima corporea est", et " angeli et omnes virtutes caelestes corporeae, licet non carne subsistant. Ex eo enim intellectuales naturas corporeas dicimus, quia loco circumscribuntur, ut anima humana quae carne clauditur". Item, Augustinus, Libro definitionum ecclesiasticorum dogmatum : " Nihil incorporeum [et] invisibile credendum est nisi solum Deum ".

c. Adhuc obicitur, Iob 1,6 : "Illorum spiritus, comparatione nostrorum corporum, spiritus sunt; comparatione vero summi et incircumscripti spiritus, corpora ". Item, Bernardus, libro V Sermonum super Cantica : " Non est transire de loco ad locum nisi corporum ". Item, VI : " Demus secure soli Deo, sicut immortalitatem, sic incorporeitatem, cuius natura sola est, quae nec propter se nec propter alium, solatio instrumenti corporei opus habet". " Liquet autem omnem creatum spiritum corporeo prorsus indigere solatio ".

Quaeritur autem: cum angelus assumit corpus, eruntne in eodem loco corpus et angelus? Respondeo quod angelus est in loco spirituali secundum substantiam, per accidens vero in loco ubi est illud corpus. - Item, si angeli assumunt corpus, tunc videtur quod aut violent corpora, aut duo corpora erunt simul in eodem loco. Respondeo: non oportet, quia corpus eorum est spirituale respectu eorum per quae transeunt.

Vel lapsum corpora *. Ad idem: quodcumque causalitate circumscribitur et dissolvitur, corpus est; sed angelus est talis; ergo corpus. - Item, omne habens potestatem ad aliquem actum, habet naturam ad illam potestatem: sed habens naturam ad potestatem loquendi, habet animam rationalem; ergo, cum hoc habeant angeli, habent animam . - Dicendum ad hoc quod, quidquid potest natura inferior, potest superior, et non convertitur. Unde, cum corpus mediante anima potestatem habeat loquendi, multo fortius corpus mediante intelligentia angelica loquendi potestatem habere potest.

Tantae sunt tenuitatis *.. Isidorus, libro De Trinitate : " Angeli, boni scilicet, corpora in quibus hominibus apparent, de superno aethere sumunt solidamque speciem ex caelesti elemento induunt, per quam demonstrantur "; angeli autem mali de inferiori aere.

Aerea dicuntur animalia *. Augustinus, VIII De civitate Dei : " Daemones sunt genere animalia ", modo et delectatione sensibilia, " animo passiva, mente rationalia, corpore aerea, tempore aeterna ". Nota quod aliquando nominantur res ratione suae qualitatis, aliquando ratione alicuius proprietatis.

Hoc autem eum etc. *; corpora habent sibi unita *. Quaeritur de malis angelis qui in corporibus assumptis apparent hominibus, an sint corporibus uniti ut animae, aut assumant corpus tamquam indumenta. Videtur autem quod sunt animalia: loquuntur, ambulant; unde faciunt quae animali conveniunt. Vox enim est sonus ab ore etc.

Item, nonne daemones incubi generant filios et filias ? et ita daemones sunt homines. Consonum enim est naturae, ut eiusdem speciei sint parens et proles . - Potest dici quod naturam qua generatur puer, ex occultis rerum sinibus congregant et mulieribus infundunt , non autem a corporibus quae induunt decidunt) nec sunt animalia, nec corporibus uniuntur, licet corpus moveant ad ambulandum: sicut Deus in subiecta creatura loquitur Moysi, non tamen fuit tunc animal. - Item, dicit Gregorius in Homiliis : " Rationale animal, id est angelus, pastoribus natum Dominum nuntiavit ". Quod sic exponitur: id est angelus in forma hominis.

Nee dubitandum etc.; apparuisse hominibus [341,29-30]. Nota quod multipliciter fuit apparitio Domini: per angelum, Gen. 22, 11; per puerum quartum, Dan. 3, 92; in rubo, Ex. 3, 2-4; in nube, Ex. 24,15-16; in columbae specie, Luc. 3, 22; in voce, Matth. 3, 17; per peregrinum, Luc. ultimo, 18; in linguis igneis, Act. 2, 3. -Ex quibus Deum *. Potest dici Deum per se aliquando apparuisse, ut Ex. 33,15, ubi dicitur: Si tu ipse non praecedas, ne educas nos de loco isto; et sunt verba Moysi ad Dominum. - Contrarium tamen videtur dicere Glossa super illud : Loquebatur Dominus Moysi facie ad faciem, sicut homo ad amicum etc: " Secundum opinionem populi loquitur Scriptura, qui putabat Moysen ore ad os loqui cum Domino , cum per subiectam creaturam, id est per angelum et nubem, ei loqueretur) nam eius substantiam nec hominum nec angelorum quisquam sicut est videre potuit. Habitat enim lucem inaccessibilem " .

Sed ubi Deum in corporalibus imaginibus *. Quaeritur quo devenerunt creaturae in quibus apparuit Dominus post apparitionem. Novum enim corpus creavit Dominus cum apparuit. - Ad hoc Glossa Matth. 2,2: Vidimus enim stellam: "Hanc stellam tunc creavit, quae mox peracto officio esse desiit". Item, Ioan. 1,32: Vidi Spiritum descendentem sicut columbam, Glossa: " Non erat [Deo] difficile verum corpus columbae sine aliarum columbarum ministerio figurare, sicut nec fuit difficile virile corpus in utero Virginis sine semine virili fabricare ". - Item, Augustinus, in Glossa ibi : " Quae columba fuit vera ad horam, in qua Spiritus Sanctus fuit secundum singularem modum ". Quaeritur ergo quis sit modus iste. - Respondeo: fuit per assumptionem, non per unionem.

An angeli qui iam erant [342, 21-22]. Gregorius, super Exodum : "Angelus qui Moysi apparuisse describitur, modo angelus, modo Dominus nominatur: angelus, quia exterius loquendo servit: Dominus, quia interius praesidens loquendi efficaciam tribuit. Cum enim loquens ab interiore regatur, et per obsequium angelus, et per inspirationem Dominus memoratur ". Eodem modo Iacob quandoque cum Domino, quandoque cum angelo luctatus esse dicitur . Quod enim angelus faciebat, imperio Domini faciebat, et ideo Dominus dicitur fecisse.

Ceterum haee etc. *; sicut Moysi *. Quaeritur utrum apparitio facta Moysi fuit corporalis aut spiritualis.

a. Ad hoc Augustinus, in libro De symbolis : " Vidit Deum Moyses non oculo corporis, sed mentis". Haec autem contemplatio, quae Dei est, finis omnium actionum nobis promittitur . " Et quia ea lux eum plus ceteris illustravit, dictum est" facie ad faciem : non quia viderit per speciem, sicut comprehensor scilicet in patria. - Item, Gregorius, in Moralibus : " Quamdiu hic mortaliter vivitur, videri per quasdam imagines Deus potest, sed per ipsam naturae [suae] speciem non potest". - Item, Isidorus : "Trinitas sibi soli nota est et homini assumpto, qui est tertia in Trinitate persona ".

b. Sed quid de Paulo, qui raptus fuit usque ad tertium caelum et vidit arcana quae non licet homini loqui , et vidit ibi trinum et unum? - Dicunt quod nemo exsistens [in carne], ut talis, potest videre Deum ex humana vi et vivere mortaliter. Et distinguunt visionem viatoris per fidem, comprehensoris per speciem, item viatoris tamquam comprehensoris, ut Pauli.

Non videbit [343,16-17]. Omnis videns in speculo, videt per speciem: prophetae videbant in speculo: ergo per speciem. -

Contra, Ioannes Chrysostomus : " Omnes visiones prophetarum condescensiones sunt, et non erat ipsius substantiae visio ". Et probat hoc modo: Prophetae differenter videbant, et sua species est omnino indifferens: ergo non videbant eum per speciem. Sed hoc ipsum quod est Deus, nec angeli neque archangeli vident; quod patet si de hoc interrogaveris angelos qui cantant Gloria in excelsis .

Nota quod dicit Augustinus, X De civitate Dei : " Sicut sonus quo auditur sententia in silentio intelligentiae constituta, non est hoc quod ipsa, sic species qua videtur Deus, non est hoc quod ipse".

Item, " sicut aer a sole illuminatus nihil aliud videtur esse nisi lux: non quod sui naturam perdat, sed quia lux in eo praevalet, ut ipsum lucem esse aestimetur; sic humana natura, Deo adiuncta, Deus per omnia dicitur esse: non quod desinat esse natura, sed quod divinitatis participationem accipiat, ut solus Deus in ea esse videatur. Item, absente luce, aer est obscurus, solis autem lumen per se subsistens nullo sensu corporeo comprehenditur. Cum vero lumen aeri miscetur, tunc incipit apparere, ita ut in se ipso sensibus sit incomprehensibile, mixtum vero aeri sensibus possit comprehendi. Ac per hoc intellige divinam essentiam per se incomprehensibilem esse; adiunctam vero intellectuali creaturae mirabili modo apparere, ita ut ipsa divina essentia sola in ipsa intellectuali creatura appareat. Ipsius enim ineffabilis excellentia omnem naturam sui participem superat, ut nihil aliud in omnibus praeter ipsam intelligentibus occurrat, dum per se ipsam nullo modo appareat". " Sicut enim totus aer apparet lux totumque ferrum liquefactum ignis, manentibus tamen eorum substantiis, ita sano intellectu accipiendum quod [post finem huius mundi] omnis creatura, sive corporea sive incorporea, solus Deus esse videbitur, naturae integritate manente, ut Deus, in se incomprehensibilis, in creatura quodammodo comprehendatur ".

Et vivet *: carnaliter. - Deum nemo vidit [343,17-18]: viator per speciem. - Quod non sit mutabile [343, 18-19]: Quid de corpore Christi? - Nullo modo mutabilis *. Omne visibile mutabile; divina essentia non est mutabilis: ergo etc.

Ac per hoe multo minus visibilem *: Aliquid enim est mutabile, quod non est visibile .

Illud etiam consideratione etc. *; Substantialiter intrent corpora [344, 4-5]. Diabolus dicitur esse in homine per suggestionem malorum, per oppressionem naturalium, per afflictionem , membrorum, per privationem gratuitorum.

Secundum substantiam fuerint [344, 11-12]. Super illud Habac. 2,20: Dominus in templo sancto suo, Glossa" Potest assidere simulacris spiritus immundus, sed intrinsecus esse non potest".

Non credimus substantialiter *. Est substantia coniuncta, separabilis tantum, ut est anima; sed ipsa non potest unire se cum corpore: ergo multo fortius illa substantia quae est separabilis et separata, ut angelus, non poterit corpori uniri. Sed quid est ergo quod dicit hic: oppressione uniri? [344, 16-17].

Cur implevit satanas *. Super illud Matth. 4,6: Mitte te deorsum, Glossa: " Haec vox illi competit, qui omnes praecipitare satagit) in quo infirmus esse ostenditur, quod nulli nocere possit, nisi prius ille se deorsum miserit", iuxta illud Is. 51,23: Incurvare ut transeamus. Item, Matth. 8, in fine : "Nota: multo minus potestate sua nocere hominibus daemones possunt, qui nec etiam pecoribus " quaecumque facere possunt nisi quantum permittuntur. Item, Ioan. 13,2: Cum diabolus immisisset in cor Iudae; et ita videtur quod diabolus sit immissor malarum cogitationum.

Contra quod Beda : " Non est immissor malarum cogitationum, sed incentor ".

Iuxta substantiam nil implere [344, 23-24]. Luc. 4,33: Erat homo habens daemonium, Glossa: " Introierat diabolus, unde Christus spiritualiter exierat "; sed Deus per essentiam fuit in anima; ergo eodem modo diabolus. - Dicendum quod non, sed diabolus per operationem et per effectum, Deus autem et sic et per essentiam.

Nisi creatrix Trinitas *. Augustinus, libro De symbolo : " Insensate, inepte, fatue ! Lux, splendor, calor simul et inseparabiliter inhabitant unam lucernam, et tota Trinitas non potest inhabitare animam tuam "?

Implet vero satanas *. a. Augustinus, Super Exo dum : " Diversa sunt daemonia", diversa habentia ministeria, " disparem habentia voluntatem. Quaedam, admiscentia se sanguini, generant animo desideria: alia vero, cordi hominis se copulanda, suggerunt cum blanditiis contraria: nonnulla autem sunt quae sola corpora obligant infirmitatibus, sicut filiam Abrahae quam Dominus curavit, Luc. 13,16 ". Ex hac auctoritate videtur quod immittat se diabolus.

b. 83 Quaestionum, 13 quaestione : " Hoc agite, inquit, miseri mortales, ne unquam polluat hoc domicilium malignus spiritus, ne sensibus immixtus incestet animae sanctitatem lucemque mentis obnubilet. Serpit hoc malum per omnes aditus sensuales: dat se figuris, accommodat coloribus, adhaeret sonis, latet in ira, in fallacia sermonis, odoribus se subicit, infundit se saporibus ac turbidi motus illuvie tenebrosis affectibus tenebrat sensus, quibusdam nebulis implet omnes meatus intelligentiae per quos expandere lumen rationis radius mentis solet ". Ex hoc collige qualiter incendat et suggerat.

c. Item, Augustinus, libro De anima et spiritu : "Non participatione naturae vel substantiae, ut quidam putant, quidquam implet diabolus aut eius habitator efficitur: sed per fraudulentiam atque malitiam in eo habitare dicitur quem implet. Plerumque autem humanum spiritum rapit, ut quadam occulta mixtura quasi idem spiritus esse videatur patientis et vexantis, ut videmus in daemoniacis ".

d. Item, Iob 18, 10: Abscondita est in terra pedica eius, Gregorius : "Intuetur hostis antiquus mores cuiusque, cui vitio proximi sint, et illa ante faciem ponit, ad quae cognoscit facilius mentem inclinari, ut blandis ac laetis mentibus luxuriam, asperis iram et superbiam. Illic ergo periculum deceptionis inserit, ubi viam propinquae cogitationis invenerit ".

Idem: Spiritus immundus *. Is. 54,16: Ego creavi fabrum sufflantem in igne prunas.