DISTINCTIO XVII.

Hic oritur quaestio *; per solam cordis contritionem [845, 5-6]. Una quaestio est an contritio sit gratiae non sub ratione virtutis, aut sub ratione virtutis; et si est, cuius; et quae differentia inter contritionem et attritionem: et utrum possit attritio fieri contritio; et quae sit forma contritionis, quae materia.

a. Quod autem sit gratiae simpliciter, videtur per hoc, quod est dolor voluntarius cum remissione peccati. Sed gratiae per se est remittere peccatum; ergo contritio est gratiae. -Praeterea, dicit Dionysius in 8 Hierarchicte quod opus gratiae triplex est: purgare, illuminare et perficere. Purgare autem est prius, quod respicit deletionem peccati aut ignorantiae sive nescientiae: illuminatio respicit veritatem, consummatio bonitatem. Primum ergo opus gratiae est secundum se, cum consequentia sint etiam ipsius gratiae, non virtutis. - Hacc autem tria respondent tribus quae sunt in dormitione caritatis, cum dicitur: Caritas est de corde puro et conscientia bona et fide non ficta, I ad Tim. 1,5.

b. Quod autem prudcntiae sit, videtur per hoc quod dicit Bernardus , Cant. 1,2: Fragrantia unguentis optimis. Dicit enim: " Unguentum contritionis dolorem faciens", quod est "cum anima incipit cogitare vias suas, et colligit et congerit et conterit in mortariolo conscientiae multas et varias species suorum peccatorum". Sed hoc est prudentiae; ergo et contritio est opus prudentiae.

c. Quod autem sit timoris, videtur per Augustinum, in libro De poenitentia , ubi dixit quod "carnifex est timor". Et praeterea, supra habitum est, in principio huius tractatus, quod " poenitentiae virtus timore concipitur " *.

d. Quod autem sit iustitiae, videtur per hoc, quod est punitio pro peccatis. Quod etiam videtur per illud supra, ubi dicebatur: " Quaedam dolentis vindicta puniens in se semper quod dolet admisisse" [823,12-13] ; hoc enim ad poenitentiam contritionis refertur.

e. Quod vero non sit unius, sed plurium simul, scilicet spei et timoris, tamquam duarum molarum, habetur Psalmo Inclina, Domine, versu Deduc me, Domine etc, Glossa: "Hae sunt duae molae inter quas molitur christianus ut fiat panis Christi, scilicet spes et timor. Unde in Deut. 24,6: Non accipies loco pignoris superiorem vel inferiorem molam " .

f. Huius gratia quaeritur utrum simul contritus moveatur illis duobus motibus. Quod videtur, per illud in Glossa: " Utraque miscenda sunt, ut sub spe timeamus et sub timore laetemur ".

g. Quod autem differentia sit inter attritionem et contritionem, habetur ex hoc, in Psalmo: Sacrificium Deo spiritus contribulatus etc, Glossa: " Contribulatus, in quo datur spes veniae convertendis, si velint poenitere ". Deinde sequitur: contritum, de quo dicitur quod "spiritus contritus est sacrificium quo peccata solvuntur ". Et similiter super illud Psalmi: Laboravi in gemitu meo, Glossa: " Enumerat aerumnas quibus poenitens atteritur". Et sequitur: Lacrimis meis stratum meum rigabo, Glossa: "Rigatio ad interiorem partem pertinet, ubi ostenditur fletus (usque) ad intima cordis permanare".

h. Quod autem possit attritio fieri contritio, videtur per hoc, quod ex fide informi, a qua fit attritio, potest fieri fides formata, per quam est contritio gratia superveniente. - Contra: ex timore servili fit attritio, ex initiali timore contritio ; sed timor servilis non fit initialis ergo nec attritio contritio.

i. Respondemus quod in contritione est deletio culpae et deletio poenae in parte. Quantum ad deletionem culpae, est effectus gratiae per se, in quantum purgat liberum arbitrium a peccato. Quantum ad deletionem poenae in parte, est primo motus fidei. Dico autem ['primo'] quoad naturam, non semper quoad tempus. Dico autem 'motum fidei' non quantum ad quemcumque articulum, sed quantum ad hos articulos: remissionem peccatorum, vitam aeternam, poenam aeternam. Fides enim poenae aeternae incutit timorem, fides autem vitae aeternae imprimit motum spei; inter hos duos motus est motus contritionis, quo se homo annihilat pro peccato quo erga Deum deliquit. Et iste motus est iustitiae, praehabito motu prudentiae in cogitatione viarum suarum et consideratione peccati cum suis circumstantiis. Unde Bernardus : "Intra aestuantis pectoris ollam simul coquuntur omnia igne quodam poenitentiae et doloris, ut possit dicere cum Psalmista : Concaluit cor meum " etc. Per hoc patet cuius est actus essentialis conteri, et quod motus ille non est simplex, sed compositus, in quo plures actus praeexsistunt.

k. Ad illud quod obicitur, utrum simul moveatur motu spei et timoris, dicendum quod non oportet, sed quod unus sit in actu et alter in habitu. Nisi velimus hoc modo dicere: cum est recessus ab uno termino et accessus ad alterum, est unus motus ; recessus autem a malo per timorem fit accessus ad bonum per spem. Sed non est omnino simile in motibus corporalibus et spiritualibus.

I. Ad illud vero quod posset quaeri de forma contritionis et materia, dicendum quod gratia est forma contritionis, dolor autem voluntarius, tum sensualis, tum spiritualis, materia. Quis autem effectus huius formae et quis huius materiae, infra habebitur, ubi agetur quis est effectus contritionis .

m. Ad illud quod obicitur, utrum attritio possit fieri contritio, dicimus quod non. Non enim simile est sicut in naturis, quod ipsa dispositio ultimata est necessitas. Nec est simile de fide informi et formata, sed de fide informi et ipsa gratia. Fides enim informis nunquam erit illa gratia quae illam informat. Praeterea, motus attritionis est exsistentis in peccato: unde opus mortuum est; opus vero contritionis est exsistentis in gratia, et ita est vitale: mortuum autem non potest esse vitale.

Votum enim pro operatione iudicatur *. a. Contra, infra, eadem distinctione, in fine, ubi dicitur quod "ipsa erubescentia est gravis poena et pars divini iudicii" [857,6-7]. - Praeterea, nonne magis meretur qui dat eleemosynam quam qui non dat, licet fuerit in voluntate dandi ? - Praeterea, nonne magis efficit sacerdos qui iniungit poenitendam quam qui vult iniungere ? Quod sic, patet per illud quod dicitur infra, in eadem distinctione, cap. Nunc priusquam *, ubi dicitur: "Etsi non tam cito sicut si solverentur a sacerdote " [854, 6-7].

b. Respondemus quod hoc intelligitur hic quantum ad dimissionem culpae, vel quantum ad meritum vitae aeternae; non autem quantum ad meritum dimissionis poenae vel remissionis. Praeterea, aliud est ipsum sacramentum quod operatum est, aliud est operantis actio . Cum dicitur Votum pro operatione iudicatur' *, non intelligitur quod votum iudicetur pro sacramento operato. Specialem enim habet effectum sacramentum, quem non habet actio qua fit sacramentum, a sacerdote procedens. Intelligendum est etiam quod hic non accipitur 'votum' sicut infra, XXXVIII distinctione, ubi agitur de voto [967-972] ; sed accipitur hic 'votum' firmum propositum confitendi.

Ore tacente veniam *. In Ex. 14,15: Dixit Dominus ad Moysen: Quid clamas ? Glossa: "Voces apud aures Dei non faciunt verba, sed desideria. Aeternam enim vitam si ore petimus nec corde desideramus, clamantes tacemus".

Nemo vero resuscitatur [846, 14-15]. Super illud Psalmi : Numquid medici suscitabunt, Glossa: " Nemo confitetur nisi suscitatus, nemo autem vivit perpetua damnatione dignus. Patet quod antequam quisque confiteatur peccatum, quod a reatu suae praevaricationis, quo aeterna sibi debebantur supplicia, per gratiam internae compunctionis absolvitur ".

Quod qui negantur etc. *; Non potest quisquam gratiam Dei accipere etc. [847, 4-5 ]. a. De quatuor quae exiguntur ad iustificationem habetur etiam in illo Psalmo : Deus repulisti, versus: Commovisti terram et conturbasti eam etc. Unum est infusio gratiae, alterum motus liberi arbitrii in Deum, tertium motus contritionis sive detestationis in peccatum, quartum remissio peccati. Duo istorum sunt Dei, et duo hominis. Per hoc quod dicitur: Commovisti terram, notatur motus liberi arbitrii a gratia. Per conturbasti eam notatur motus liberi arbitrii in peccatum. Per hoc: quia commota est, motus liberi arbitrii in Deum. Per hoc: sanat contritiones, notatur remissio peccati.

b. Quaeritur ergo quare haec quatuor exigantur, et quo ordine, et utrum sint simul tempore; et principaliter quaeritur utrum infusio gratiae sit prior quam remissio peccati vel e converso. - Praeterea, in quo differat iustificatio prout est in parvulo et prout est in adulto;[item, prout est in adulto] converso ad fidem, prout est in poenitente fideli, prout est in exercitante se in operibus bonis; et utrum omnino sit similiter iustificatio post passionem et ante. - Praeterea, quaeritur quare timor vel spes non ponitur unum horum quae exiguntur ad iustificationem impii.

c. Quod autem non similiter sit iustificatio in parvulo et adulto, videtur: iustificatio enim in adulto est pet motum liberi arbitrii; in parvulo non, sed per sacramentum fidei.

d. Praeterea, alter terminus est cum convertitur ad fidem, et alter cum, manente fide, convertitur ab iniustitia ad iustitiam ; ergo non est similiter iustificatio in adulto converso et in poenitente fideli: in hoc enim fidei motus est, in illo autem non.

e. Per iam dicta etiam patere potest, quod non est idem gratia quod fides. Nam in parvulo proprie dicitur iustificatio quoad gratiae receptionem ; in adulto converso ad fidem, quoad fidei receptionem ; in fideli poenitenti, quoad gratuitae iustitiae receptionem; in exercitante vero quoad iustitiae consuetudinalis receptionem. In omnibus autem iis accipitur iustificatio a iustitia generali, non prout est iustitia quaedam virtus e diverso divisa contra prudentiam et alias. Iustitia autem, ut dia:

Anselmus in libro De veritate , "est rectitudo voluntatis propter se servata ". Sed haec non est prima ratio iustitiae generalis. Prima enim est rectitudo vitae, quae est in parvulo; secunda rectitudo intellectus, in adulto converso ; tertia est rectitudo voluntatis ad debitum ; quarta est rectitudo usus. Et ita per prius et posterius dicitur iustificatio de istis.

f. Per dicta etiam patet quod plura exiguntur ad iustificationem poenitentis fidelis quam parvuli vel conversi adulti. Exigitur enim infusio gratiae, quae communis est; et remissio peccati, quae similiter communis est, sed hic originalis peccati, ibi vero actualis. Exigitur motus liberi arbitrii, qui non est communis parvulo, sed adulto. Liberum autem arbitrium est " facultas rationis et voluntatis" . Motus autem rationis principaliter exigitur in converso ad fidem: cui superadditur in poenitente motus voluntatis, ut satisfaciat secundum quod debet ; ex quo, ex consequenti, requiritur motus in peccatum vel contra. Sic ergo remissio peccati fit per tria, in quibus figuratur opus Trinitatis; per gratiam, a qua potestas est vivificandi animam; et per motum rationis illuminatae per gratiam fidei: et per motum voluntatis detestantis peccatum: accensae pei caritatem, paratae per iustitiam ad satisfaciendum. Primus actus est Patri appropriatus, secundus Filio, tertius Spiritui Sancto: remissio vero est actus communis.

g. Ex dictis etiam patet quis sit ordo: nam primo est gratia ut animae superfusa, secundo prout illuminat intellectum ad peccatum videndum, tertio prout est ad detestandum peccatum per contritionem. Et secundum hunc modum est gratia consummans, cum liberatur anima secundum se et secundum rationem et voluntatem a peccato.

h. Ad id vero quod quaentur de spe et timore, dicendum est quod hacc intelliguntur in contritione, in motu qui fuit contra peccatum. Contritio enim est 'simul tritio' liberi arbitrii inter duas molas: spem erigentem et timorem deprimentem i. Ad aliud dicimus quod gratiam est dupliciter considerare, et uno modo simul est cum remissione peccati, alio modo praecedit. Si enim accipiatur gratia gratum faciens, simul infunditur gratia et remittitur peccatum ; et haec proprie dicitur gratia 'infusa'. - Si vero sumatur gratia gratis data, quae superfunditur animae, illa potest esse prior tempore quam remissio peccati ; et secundum hoc ista iam ordinata incipiunt a gratia gratis data et procedunt usque ad gratiam gratum facientem, et tunc oportet loqui de fide informi et iustitia informi. - Si vero omnia ista dicantur esse in gratia gratum faciente, aut sumetur remissio peccati quoad culpam, aut quoad poenam. Si primo modo, tunc simul tempore ; secundum prius tamen et posterius natura sunt hacc quatuor. Si vero de remissione quoad poenam, possunt esse secundum prius et posterius tempore sicut natura. Simul autem in instanti oportet esse infusionem gratiae gratum facientis et remissionem culpae quoad culpam.

a. Quod autem remissio peccati sit prior, habetur per illud in Psalmo 62, 3: Sic in sancto apparui tibi, Glossa: " Nisi quis prius deficiat a malo, nunquam pervenit ad bonum quod Deus est". Non enim excipit nova vita, nisi vetus exciderit.

Et similiter super illud: Confessionem et decorem induisti, Glossa: "Prius est in Ecclesia confessio peccatorum, per quam foeditatem deponit , deinde decor virtutum, per quem placet sponso specioso forma prae filiis hominum " .

b. Contra hoc tamen, Ioannes dicit quod "malitia est tenebra intelligibilis "; sed tenebra per lucem advenientem expellitur; ergo prior infusio quam remissio.

c. Praeterca, elicit Ambrosius in Apologia David : "Peccatum aut donatur, aut deletur, aut tegitur. Donatur per gratiam, deletur per sanguinem, tegitur per caritatem. Sic iniquitas, quae aestimatur habitudo mentis iniustae. Prius ergo est ut per gratiam ipsa iniquitas deleatur, et excidatur radix et seminarium peccatorum ".

d. Praeterea, ibidem dicit : "Quemadmodum intrans in anima sapientis disciplina imprudentiam tollit et scientia ignorantiam, sic perfecta virtus iniquitatem et remissio peccatorum delet omne peccatum". Sed quid aliud dicitur ibi 'remissio peccatorum' nisi gratia remittens ? Ergo per infusionem gratiae remittitur peccatum.

e. Quod est concedendum. Et sunt simul tempore; et haec prioritas et posterioritas ad naturam refertur. Prius autem natura dicitur dupliciter. Dicitur enim 'natura' uno modo forma, alio modo materia . Secundum ergo quod natura est materia, prius est remissio peccati quam infusio gratiae: hoc enim proximius est ad liberum arbitrium recipiens iustificationem. Infusio autem gratiae ex parte agentis vel formae est prior: nam gratia creata similitudo est gratiae increatae, per quam tollitur dissimilitudo quae fuit in libero arbitrio per privationem ipsius.

Quid ergo super his sentiendum *; Sicut enim praecepta est nobis *. a. Super hoc Augustinus. De poenitciitia : " Non facilius ab inimico ducimur, quam cum superbiendo eum imitamur; nec vehementius eum prosternimus, quam cum humilitate Deum sequimur; nec acriores ei dolores infligimus, quam cum plagas peccatorum nostrorum confitendo et poenitendo sanamus". - Sed numquid sanat homo plagas peccati sui ?

b. Respondemus ad hoc quod sanatio respicit vulnus ; vulnus autem est poena peccati. Liberum ergo arbitrium per gratiam potest se sanare satisfaciendo ab huiusmodi vulnere, sed non a causa ipsius vulneris. Sicut enim per peccatum fit homo minus habilis ad bene operandum, ita per satisfactionem, in qua 'exciduntur causae peccatorum' [832, 10-11], fit habilitatio ad bene operandum.

a. Item, quaestio est: cum contritio sit donum Spiritus Sancti, sicut infra habetur in eodem capitulo *, utrum reducatur ad aliquod septem donorum. - Quod videtur: sicut enim timor qui est introductivus amoris est quoddam donum [703,14-16], eodem modo videtur de dolore qui est in contritione, et pudore qui est in confessione.

b. Praeterea, si contritio et confessio sunt in praecepto, sicut hic habetur *, ergo tenetur unusquisque ad confitendum et conterendum. Sed si tenetur ex praecepto, ergo alicubi est expressum praeceptum quod sit confitendum sacerdotibus.

c. Praeterea, si aliquis conteritur super pluribus peccatis contritione generali, quorum non est memor, cum illis quorum est memor omnia ei dimittuntur. Numquid, si [quod] reducatur post ad memoriam, tenetur conteri super illud ? - Quod videtur, per simile in confessione. - Quod non oportet, videtur per hoc, quod deleta est culpa sicut super aliis: "Impium enim est a Deo dimidiam sperare veniam ", ut praedictum est, XV distinctione, cap. Satis arbitror [ 837,12-14]. Si vero deletur quoad culpam simpliciter, non oportebit iterum conteri super illud.

A. Respondemus quod, cum contritio dicitur donum Spiritus Sancti, intelligendum est 'donum' secundum communem rationem ad virtutem et donum. Si tamen vellemus appropriare pietatis donum, circa duo consisteret: est enim compassio sui et compassio proximis secundum quod pietas est respectu sui, ita elicit contritionem, quae est dolor de peccatis. Convenientius autem est ut dicatur quod 'donum' sumitur communiter ad virtutem. Est enim unaquaeque virtus (" bona qualitas mentis), quam Deus in nobis sine nobis operatur" [446, 5-7]: quod ad rationem doni pertinet ; et secundum hoc, conteri de peccatis, quod ad iustitiam pertinet, ad donum Spiritus Sancti consequenter pertinet.

e. Ad illud quod obicitur, sicut timor est quoddam donum, sic pudor et dolor', dicendum est quod non est simile, quia dolor et pudor respiciunt peccatum, sed timor respicit poenam. Gratia autem virtutis est per se expulsiva peccati ; sed gratia doni, ut dicit Gregorius super illud Iob 1,19: Ventus vehemens, tollit poenam peccati. Cum ergo timor habeat determinatum obiectum, erit quoddam donum ; sed dolor et pudor habent generale motivum, et propter hoc sunt generales passiones quae a diversis virtutibus possunt elici.

f. Quod quaeritur, utrum confiteri sacerdotibus sit in praecepto, dicendum quod est duplex confessio: operis et oris. Secundum ergo quod ita generaliter accipitur confessio, preceptum fuit tam Novae Legis quam Veteris, ut habetur Levit. 6, 7 et 8, ubi dicitur qualiter confitebantur sacerdotibus peccata sua per oblationes. Secundum autem quod sumitur confessio oris, ita praeceptum est in Nova Lege; et exprimitur ibi illud praeceptum a Domino: Ite, ostendite vos sacerdotibus. Luc. 17, 14. Licet enim ad litteram videretur ibi praecipi conressio operis, secundum tamen mysticum intellectum praecipiebatur confessio oris [852,1-3]. Praeterea, sumi potest ex hoc quod dicitur Matth. 3,2: Agite poenitentiam. Qualiter enim agerent poenitentiam nisi esset eis iniuncta ? Iniungitur autem eis in confessione, et sic, ex consequenti, praecipitur eis confessio. - Quod autem esset confessio in praecepto Veteris Legis et Novae, significari potest ex hoc, quod Ioannes praecepit poenitentiai agere ante tempus gratiae, et similiter Christus, qui fuit dator gratiae, Act. 2, 38 ; ibi enim dicitur: Poenitentiam agite. Praeterea, datae sunt claves ministris ecclesiarum, quae essent supervacuae nisi esset confessio, qua sacerdos instruitur quantum ad clavium exsecutionem. - Est autem confessio utilis ad septem: ad cognitionem peccati, quia sacerdos facit ipsum cognoscere quantitatem sui peccati; unde Levit. 13: iudicium leprae pertinet ad sacerdotem. Est utilis etiam ad purgationem peccati, quia erubescentia est magna pars poenitentiae, ut habetur hac eadem distinctione, cap. ultimo [857, 5-6]. Est etiam utilis ad taxationem poenae: secundum quantitatem enim peccati et iudicium sacerdotis taxanda est poena poenitenti. Est etiam utilis ad infusionem gratiae, quia quandoque conteritur in ipsa confessione qui prius non conterebatur; si vero habet gratiam in contritione, utilis est confessio ad augmentum gratiae. Est iterum utilis ad relaxationem poenae in parte ex virtute clavium. Est iterum utilis ad gloriam, Ios. 7, 19: Da gloriam Deo et confiterei hoc dictum est de Achor.

g. Quod vero ultimo quaeritur, dicendum quod sicut est in confessione, ita in parte est in contritione. Si enim reduxerit ad memoriam peccata mortalia oblita, tenetur confiteri: et similiter super iis tenetur conteri, secundum quod contritio refertur ad dolorem gratuitum. Dolor enim gratuitus ille est satisfactorius pro poena peccati. Licet enim prius esset omnis culpa deleta, non tamen suscepta est sufficiens poenitentia quoad poenam omnis peccati, sed fortassis illorum peccatorum quae confessus est.

Iam secundum quaestionis etc. *: an oporteat confiteri sacerdoti [849, 6-7]. a. Quaeritur de confessione, si est sacramentum, utrum similiter sit sacramentum Novae Legis et Veteris ; si vero dissimiliter, in quo est differentia. - Praeterea, cum sit sacramentum Novae Legis, sacramentum autem est "quod imaginem gerit et causa exsistit" [746, 14-15]: quaestio est cuius gerit imaginem vel cuius gratiae est causa: non enim videtur habere similitudinem cum remissione peccati. - Praeterea, si est praeceptum, utrum sit praeceptuni morale aut sacramentale. - Praeterea, sicut oportet conteri in caritate, utrum ita teneatur homo confiteri in caritate. Praeterea, utrum possit differri confessio sine peccato, et utrum liceat alii sacerdoti quam proprio confiteri sine eius licentia. - Ultimo, utrum effectum ampliorem recipiat hoc sacramentum per passionem Christi, quem prius non habuit, et utrum sit maior tentio ad confessionem nunc quam ante passionem.

b. Quod autem sit communiter Novae Legis et Veteris sacramentum, habetur per hoc Is. 43,26: Die iniquitates tuas ut iustificeris ; et Iob 31,33: Si abscondi peccatum meum quasi homo. - Quod autem sit Novae Legis sacramentum, patet per illud in fine Iacobi .

c. Videtur etiam quod maxime sit sacramentum Veteris Legis, quia plus est confessio operis quam oris; sed in Veteri Lege tenebantur ad confessionem operis, in Nova ad confessionem oris: quare videtur esse magis sacramentum Veteris Legis quam Novae. - Praeterea, sacramentum Veteris Legis est quod non efficit quod figurat ;sed confessio non efficit remissionem peccati cuius est signum: ergo est sacramentum Veteris Legis.

d. Praeterea, si est sacramentum Novae Legis, quam similitudinem habet cum remissione peccati: oportet enim, ut dictum est , aliquam similitudinem esse inter signum et illud cuius est signum. Sed similitudo est per convenientiam in aliqua dispositione: quae ergo est hic communis dispositioi Nihil enim videtur hic deleri,sicut ibi fit deletio culpae. - Praeterea, si confessio habet similitudinem, aut eamdem habet quam satisfactio, aut aliam.

e. Respondemus ad hoc quod est sacramentum communiter Veteris Legis et Novae ; appropriatum autem ut sit sacramentum Novae Legis, prout confessio duo importat: ostensionem peccati et susceptionem poenae, taxatae secundum iudicium sacerdotis, relaxatae ex vi clavium, quae vim habent ex passione Christi. In ostensione autem fuit convenientia cum eo quod fuit in Veteri Lege, sed residuum est proprium Novae Legis. Praeterea, ostensio oris est expressa in Nova Lege; et quia peccatur non tantum quantum ad genus peccati, sed etiam quoad circumstantias peccati, ideo appropriatur Novae Legi ut fiat confessio peccati cum omnibus circumstantiis peccati. Quod non erat in Veteri: solum enim ipso opere oblationis genus peccati erat manifestum.

f. Ad illud quod postea quaeritur, dicendum est quod, in quantum est sacramentum Novae Legis, efficit quod figurat. Nam ostensio prima ore, ratione erubescentiae adiunctae, si fuerit cum gratia, delet quamdam partem poenae; poenitentia vero suscepta ex vi clavium relaxat aliquid iterum de poena. Et ita confessio, quantum ad utramque sui partem, est causa remissionis peccati quoad poenam. Non dico 'totius poenae': huius enim est satisfactio sacramentum.

g. Si vero quaeritur quae sit communis dispositio secundum quam significat remissionem peccati, dicendum quod obligatio ad poenitentiam iniunctam peragendam significat remissionem poenae. " Omnis enim rei signum est, cuius est causa", ut praehabitum est in tractatu de Baptismo, IV distinctione, cap. Si quaeritur cuius rei etc. [771, 7-8]. Remissio autem poenae significat remissionem culpae prius factam, et sic per illud medium confessio, ratione ultimae suae partis, significat remissioni culpat. Praeterea, in parte prima confessio est detestatio peccati cum circumstantiis eius. Quae detestatio peccati significat contritionem primo praecedentem natura, licet non tempore. In qua contritione est divisio secundum considerationem peccati et circumstantiarum eius ; haec autem divisio significat deletionem peccati quoad genera peccatorum et circumstantias eorum. Sic ergo confessio secundum has partes per haec media significat remissionem peccati cum deletione eius. - Praeterea, confessio significat deletionem peccati. Per hoc enim quod ligatur poenitens in confessione ad poenam temporalem, commutatur poena purgatoria, per quam fit dimissio poenae aeternae, et ita per consequens dimissio peccati quoad reatum illius poenae.

Praeterea, in confessione ab ore expelluntur peccata cum detestatione: quae expulsio significat expulsionem quam facit Dominus ab ore interiori, scilicet corde. - Praeterea, sicut habetur in hoc capitulo, "lacrimae lavant delictum " *; ratione ergo lacrimarum, quae saepe fluunt in confessione, significatur ablutio peccati interior. - Praeterea, in confessione recognoscit homo delictum suum quo erga Deum deliquit: quae recognitio significat recognitionem Dei, qua miseretur rationali creaturae condonando peccatum.

h. Si vero quaeratur ad cuius virtutis effectum reducatur confessio, si meritoria fuerit, potest haberi super illud Psalmi: Ecce enim veritatem dilexisti, ubi dicit Glossa: "Id est confessionem)). Ex quo accipitur quod confessio est quaedam species veritatis virtutis vel quidam usus.

i. Praeterea, si quaeratur ratione quorum articulorum fides movet ad confessionem, dicendum quod ratione istorum specialiter, qui sunt: "Sanctam Ecclesiam catholicam, sanctorum communionem, remissionem peccatorum ". In confessione enim convenit fidem habere quod Ecclesia catholica habeat potcstatem solvendi et relaxandi de poena. Hanc autem potestatem habet ratione capitis sui, quod influit principalioribus membris Ecclesiae hanc potestatem. Praeterea, oportet habere fidem quod merita Ecclesiae, non solum militantis, sed etiam triumphantis, valent ad remissionem peccati. Unde dicitur infra, illo cap.: Nunc priusquam *, in hac eadem distinctione : "Nisi Ecclesiae unitas succurrat, nisi quod deest peccatori sua oratione compleat, de manibus inimici non eripietur anima mortui [854, 20-22]. Et iterum ibidem : " Credendum est quod omnes orationes Ecclesiae et opera iustitiae et misericordiae succurrant recognoscenti mortem suam ad conversionem" [854, 22-24]. Praeterea, nisi haberet fidem remissionis peccati, non confiteretur peccatum vel poenitentiam iniunctam susciperet.

k. Si vero quaeratur utrum confiteri sit praeceptum morale aut sacramentale - nam si morale, tunc omni tempore tenebatur homo ad illud - dicendum est quod confiteri peccatum duo dicit: unum ex parte confessionis, alterum ex susceptione poenitentiae. Confessio autem fit tum ore, tum opeic. Confiteri ergo peccatum confessione oris vel operis est morale: hoc enim nihil aliud est nisi suum delictum erga Deum recognoscere. Confiteri autem sacerdoti ore peccatum cum principalibus circumstantiis peccati, et iniunctam poenitentiam ex vi clavium suscipere, est sacramentale.

I. Si vero quaeratur utrum teneatur homo contueri in caritate, eo quod oportet conteri et satisfacere in caritate sive in gratia gratum faciente, dicendum est quod confiteri, quantum ad hoc quod habet adiunctam sibi satisfactionem ex erubescentia. debet esse in caritate ; sed non oportet quantum ad narrationem peccati, nisi dicatur 'teneri' quod non importet transgressionem si non fiat. Teneri enim dupliciter dicitur: vel ne incurrat peccatum, vel ne incurrat aliquod accidens peccati, ut obdurationem: et sic tenetur confiteri, id est peccatum narrare cum circumstantiis, tentione congrui, non praecepti.

m. Si vero quaeratur utrum teneatur magis confiteri in Nova Lege quam in Veteri, et utrum magis post passionem quam ante, dicendum quod magis in Nova et etiam post pasionem quam ante, quia in Veteri Testamento tenebatur immolare carnem alienam, in Novo autem Testamento tenetur immolare propriam ; et magis post passionem, in qua Christus pro nobis propriam carnem mactavit. Hoc autem quantum fieri debeat, ex contritione confitentis discernitur et sacerdotis (relinquitur discretioni). Unde necessarium est confiteri. Praeterea, convenit confiteri ut reconcilietur poenitens Ecclesiae per claves Ecclesiae, ut Ios. 5,2: Fac tibi cultros lapideos .

n. Si vero quaeratur utrum possit differri confessio - dicitur enim in Eccli. 5. 8: Non tardes converti ad Dominum de die in diem, et in Soph. 2, 14: Vox cantantis in fenestra et coruus in superliminari - respondemus quod licet differre propter perfectiorem sacerdotem. Aliter autem est apud perfectissimos, aliter apud perfectiores, aliter apud incipientes. Perfectissimis est quolibet die confiteri quo est opportunitas ; minus perfectis ter convenit in anno: incipientibus tempore quadragesimae est necessarium et ad hoc tenentur , et semper in casu difficilis aegritudinis.

o. Si vero quaeratur utrum liceat alieno sacerdoti confiteri sine proprii licentia petita vel habita, dico quod aliter est in clericis et laicis ; aliter in transeuntibus et moram facientibus aliquam diu ; aliter in iis in quibus necessitas, cum quadam superioris dispensatione ad quem pertinet administratio totius Ecclesiae. Laicis igitur moram facientibus non licet, sed transeuntibus licet. Clericis residentibus, praedia habentibus, non licet: non habentibus, ubi occurrit necessitas, cum superioris dispensatione licet.

p. Praeterea, fit talis argumentatio: iste ante hoc instans non tenebatur confiteri aliquod peccatum, nec post factus est reus alicuius peccati: ergo adhuc non tenetur confiteri. - Si concedatur, contra: iste reduxit ad memoriam mortale commissum prius et quod non est specialiter confessus, generali tamen confessione deletum est: ergo tenetur confiteri. - Respondemus quod tenetur confiteri hoc peccatum, ut certa sit taxatio poenitentiae super hoc peccato. Et supple in argumentatione: non est factus post reus alicuius peccati, nec est debitor alicuius poenae.

Satisfactionem non lego *. Supple: per confessionem et poenitentiam iniunctam peractam digne. Tamen in Glossa super Ioannem: Domine, tu scis quia amo te, Glossa: "Trinae negationi redditur trina confessio, ne minus lingua amori serviat quam timori. Sicut fuit indicium timoris negare pastorem, sic officium amoris pascere Domini gregem Sed non est confessio peccati, sed laudis.

Ut deleas illa *. a. Contra, Is. 43, 25: Ego sum qui deleo iniquitates propter me. Praeterea, virtus sive gratia est "quam Deus in nobis sine nobis operatur" [445, 5-7]; ergo, cum gratia expellat peccatum, erit deletio peccati non a nobis.

b. Praeterea, videtur dicere quod non sit confitendum sacerdoti, cum sit conservus *; cum infra habetur quod oportet venire ad antistites *.

c. Respondemus: non dicitur hoc, 'ut deleas' peccata, eo quod hominis sit delere culpam, sed eo quod hominis per gratiam est delere per poenam peccatum et est hominis quantum in ipso est facere ; Domini autem culpam delere.

d Ad aliud dicimus quod non negat hic confessionem faciendam sacerdotii sed non est confitendum conservo qui 'exprobret' peccata *. Et loquitur de confessione publica coram multis, ad quam non tenetur homo de occultis peccatis.

Sui ipsi iudices flant *. Numquid est hominis se ipsum iudicare? Numquid sibi poenitentiam infligere? Numquid per tales poenas temporales commutantur aeterna supplicia " Numquid debet ferre sententiam excommunicationis in se ipsum ?

Respondemus: haec omnia sunt referenda ad hoc, ut homo sit paratus ad iudicium Ecclesiae, ad sustinendam poenam iniunctam, ad hoc ut per iniunctam poenam commutetur aeterna et simpliciter dimittatur per ipsam peractam ; ad hoc ut, si convenit peccato, sustineat sententiam excommunicationis. Est autem hic excommunicatio separatio a communione altaris. Aliter enim sumitur infra, sequenti distinctione, cap. Ligant quoque sacerdotes *.

Sed quod sacerdotibus *; sed etiam in tanto scandalo est aliorum *. Hic notandum quid scandalum: utrum sit veniale peccatum aut mortale, aut aliquando sic, aliquando sic;utrum peccatum separatum ab aliis aut annexum: deinde quid dimittendum est pro scandalo.

I. a. Definitur Num. 31,2, super illud: Ulciscere prius filios Israel : "Scandalum est ubi recte ambulanti deceptio submittitur ad ruinam ". Dicitur enim scandalum a 'candalon',uod est obex vel impactio vel casus ; et haec sunt secundum prius et posterius. Nam primo est obex, per quod impactio pedis, id est affectus, et sic consequenter casus per peccatum. Obex autem refertur ad scandalum active dictum ; casus ad scandalum passive dictum ;impactio fit ex utroque.

b. Definitur iterum, Matth. 18, 8, scandalum secundum quod active dicitur, super illud: Scandalizat : "Scandalum est dictum vel factum minus rectum alteri praebens occasionem ruinae" .

c. Sumitur autem scandalum tum materialiter, tum formaliter. Materialiter Christus erat lapis offensionis et petra scandali, in Is. 8,14. - Dupliciter autem fit scandalum: aut imitatione, aut iudicio. Imitatione, cum alius ad exemplum alterius peccat; iudicio, cum ex consideratione facti alterius scandalizatur. - Est iterum scandalum activum et passivum.

II. a. De activo videtur quod omne sit mortale peccatum. Dicitur enim Matth. 18,7: Vae mundo a scandalis, id est imminet aeterna damnatio mundanis propter scandala; illa autem non debetur nisi mortali peccato.

Ita in eodem cap. : Qui scandalizaverit unum de pusillis istis, expedit ei ut suspendatur mola etc; sed hoc non est nisi per scandalum fiat mors spiritualis : ergo scandalum infirmorum est mortale.

b. Si sic, contra: iocando potest [quis] scandalizare ut fornicando ; unde relinquitur quod aliquod scandalum est veniale.

c. Praeterea, in Matth. 16,22, Petrus scandalizavit cum dixit: Absit a te, Domine; sed non videtur cecidisse a caritate, cum ex fervore dilectionis carnalis hoc dixerit. Beda enim (dicit), Marc. 8,33: Vade retro me: "Mihi videtur error Apostoli de pietatis affectu veniens et nunquam incentivum videbitur diaboli ". - Sed videtur quod mortaliter peccavit per infidelitatem, ex alia Glossaibidem, ubi dicitur: "Non putat posse fieri ut Filius Dei occidatur ". Sed hoc est contra articulum fidei de passione Verbi.

d. Respondemus quod in primis auctoritatibus loquitur de mortali scandalo ; ut in Sap. 1,11: Os quod mentitur, occidit animam ; non tamen omne mendacium mortale cuicumque. Et distingue triplex principium voluntariae operationis: gratia, natura et libido. Ubi ergo libido est principium sola, est principium actionis demeritoriae ; ubi immiscet se natura, venialis peccati principium est; ubi virtus, meritoriae actionis principium; ubi natura aut ratio, nec est principium meriti nec demeriti.

e. Ad illud vero quod quaeritur, utrum Petrus scandalizavit peccando mortaliter aut venialiter, videtur quod mortaliter, per hoc quod Dominus dixit: Vade retro, Satana , id est meae voluntatis adversarius. Nec est hoc inconveniens, quia nondum fuit confirmatus virtute ex alto .

Sed videtur potius dicendum, secundum glossam Bedae , quod peccavit venialiter. Ex quodam enim affectu pietatis hoc dixit, quo dilexit Dominum carnaliter. Nec dicitur secundum hoc 'adversarius voluntati, eo quod nollet illud quod Dominus voluit: cum enim scivit Dominum velle, resipuit ; sed hoc dixit quia vitam Domini temporalem dilexit, non respiciendo ad vitam spiritualem et profectum passionis.

f. Ad illud vero quod obicitur, quod peccavit per infidelitatem, dicendum est quod non, quia non pertractavit nec discredidit.

g. Notandum quod non tenet haec argumentatio: iste scandalizat, ergo ille scandalizatur. Scandalum enim activum occasionem ruinae praebet alii in quantum est in se; et est simile Ioan. 1,9: Illuminat omnem hominem venientem etc, nec tamen omnis illuminatur. Similiter, vult omnes salvos fieri quantum in se est, nec tamen omnes salvi fiunt.

h. De scandalo passivo notandum quod aliquando mortale est, aliquando veniale, aliquando indifferens. Mortale est, cum aliquis peccat mortaliter alterius exemplo; veniale, cum dicit mendacium iocr, indifferens, cum in aliquo remittitur fervor caritatis ex consideratione peccati in alio.

III. a. Quaeritur utrum sit peccatum separatum ab aliis. Et videtur quod sic, quia aliqua actio potest esse in se recta, et tamen potest esse aliqua occasio ruinae in altero; ut si aliquis coit cum coniugata coram alio, nihil est ibi non rectum, nisi quod coram alio; et haec est propria circumstantia scandali: ergo est peccatum separatum ab aliis.

b. Praeterea, alia est intentio in hoc peccato et in aliis. Nam . hic est intentio dandi occasionem ruinae alii. " Affectus autem nomen operi imponit" , ut secundo libro, cap. de intentione, id est distinctione XL [518,29-30]; ergo aliud est peccatum.

c. Contra: 'corani alio' est circumstantia peccati;sed circumstantia et actus non sunt duo peccata; ergo scandalum non est peccatum separatum ab aliis.

A. Respondemus quod uno modo potest esse peccatum separatum, ut si intendat hoc; alio modo non est peccatum separatum, ut si attendatur quantum ad hanc circumstantiam 'corani alio' tantum, et tunc feratur intentio super ipsum actum et non super circumstantiam hanc, 'coram alio'. Si vero ratione privationis consideretur peccatum, tunc potest esse duplex privatio, non dico duae.

e. Si vero quaeratur de scandalo passivo, dicendum est quod alterum genus peccati est passivum scandalum quam aliud in quod ruit. Verbi gratia, si aliquis videt fornicari et cadit in peccatum fornicationis, separatum est scandalum a fornicatione. Si vero ipsa occasione labatur in peccatum non aliud, scandalum in se quidem peccatum est. Si vero peccet immediate, alterius imitatione, scandalum dispositio peccati est.

IV. I ad Cor. 6, 12: Omnia licent. Utrum liceat sua repetere cum scandalo alterius, an propter hoc dimittendum.

a. De hoc Gregorius , Iob 39, 16: Frustra laboravit, nullo cogente: " Cum curam rerum (eiusdem) nobis itineris necessitas imponit, quidam dum eas rapiunt, solummodo sunt tolerandi ; quidam vero, servata caritate, prohibendi. Non tamen sola cura ne nostra substrahant, sed ne rapientes non sua semetipsos perdant. Plus ipsis raptoribus debemus metuere, quam rebus irrationabilibus defendendis inhiare. Illa enim (etiam) non rapta morientes amittimus ; cum illis vero, nunc conditionis ordine etsi corrigi studeant, post susceptionem muneris unum sumus". " Qua in re solerter intuendum est, ne per necessitatis metum cupiditas rerum subrepat, et zelo succensa, prohibitio usque ad odiosae turpitudinis contentionem erumpat, et dum pro terrena re pax a corde cum proximo scinditur, apparet quod plus res quam proximus amatur ".

b. Ex qua auctoritate accipitur quod licet imperfectis repetere sua amore iustitiae, non cum contentione, ad cohibitionem peccati, qua malis consulitur ne amplius peccent. Assignatur etiam alia causa: propter unitatem Ecclesiae conservandam. Tertia causa est consolatio infirmorum: infirmis enim data sunt temporalia non solum ad sustentationem, sed etiam ad consolationem. Quarta causa, quia nescitur utrum ille a quo petitur scandalizatur ;aliter enim esset si certum esset. Licet ergo repetere propter has causas cum scandalo passivo proximi. - Perfectis autem non licet suo nomine. Quidam tamen repetunt nomine Capituli. Quibusdam tamen non licet etiam nomine Capituli. - Cum autem activo nulli licet repetere sua; unde I ad Cor. 8, 13: Si esca mea scandalizat fratrem meum, non manducabo carnem in aeternum. - Notandum tamen quod aliud est licitum et aliud expediens. Nam licitum considerat genus actionis, scilicet repetere sua; expediens vero comparando circumstantias ad finem vel personam. Cum ergo in expedienti cadat respectus utrum coram alio vel non, quamvis sit licitum, non tamen expediens est.

c. Quod autem non liceat repetere sua alicui cum scandalo, videtur per Glossam super Matthaeum: Vae mundo a scandalis, 18, 7 ; dicit quod "vitare debemus scandalum quantum possumus sine peccato".

Sed contra hoc est, quod Ecclesia sustinet quod repetamus, etiam cum manifesto scandalo. -Respondemus quod Ecclesia respicit quod licitum est: praemissa autem auctoritas respicit quod est expediens.

d. Sed adhuc obicitur quod non licet repetere sua. Meliora enim sunt opera misericordiae quam iustitiae; sed tenemur dimittere quandoque opera misericordiae propter scandalum, ut in Matth. 6,1: Attendite ne iustitiam vestram etc. - Respondem u s quod opera iustitiae sunt sine quibus non potest unitas Ecclesiae conservari; opera vero misericordiae superadduntur quae, licet non sint dimittenda omnino propter scandalum, tamen sunt aliquando differenda vel occulte danda.

e. Ad illud Matthaei dicimus quod, salva triplici veritate vitae, doctrinae et iustitiae, quantum possumus vitare scandalum debemus. Si enim aequa sint, non est curandum de scandalo vel non est dimittendum, ut si scandalizetur quia non fornicatur vel aliud mortale non committit; 'doctrinae', ut si scandalizetur eo quod praedicat articulos fidei : 'iustitiae', ut si contra ipsum feratur sententia. - Numerus autem harum causarum sic habetur: causa enim accipitur aut ex parte sui, non referendo ad alium: et sic sola veritas vitae est in causa: praeferenda enim tua vita spiritualis alterius vitae spirituali. Si vero relatione ad alterum, aut est in iis quae pertinent ad fidem communem. aut in iis quae pertinent ad communia opera. In duobus enim consistit unitas ecclesiastica: in unitate fidei, ad quod pertinet veritas doctrinae: in unitate pacis, ad quod pertinet veritas iustitiae.

Christus hanc praepositis Ecelesiae tradidit potestatem [851,23-24 ]. a. De hoc magister Hugo : " Propterea Deus factus est homo, ut se ad confabulandum homini proximum et familiarem exhiberet: ut in una eademque persona et suum genus homo inveniret, cui fiducialiter infirmitatem suam revelaret: et supra hominem Deum credens, de accepta ab illo peccatorum suorum remissione non diffideret. Deinde, ut dispensationis gratia largius multiplicaretur, Deus-Homo homines puros participes fecit suae potestatis, ut officium eius implerent poenitentium confessionem suscipiendo, et potestatem eius exercerent poenitentibus et confitentibus peccata remittendo ".

b. "Sed quare non praeceptum dedit generaliter peccata sua hominibus confitendi, sicut discipulis dedit peccata confitentium dimittendi potestatem"? - Respondet : " Ut medicorum more aegros venientes susciperent et sanarent. Sed quasi certum esse voluit quod aegri salutem libenter quaercrenu, cognita medici potestate. "Infirmum ipse morbus sufficienter admonet, nec opus habet praecepto si dolet. Sed medici, quia negligentes in sua curatione aegros invenerunt", maxime cum non semper poena peccati sentiatur, "eos ad salutem quaerendam excitaverunt et praecepto attraxerunt, dicentes : Confitemini alterutrum peccata vestra ".

Ut indulgentiam Dei nisi supplicationibus etc. *. Ex hoc videtur quod quantacumque fuerit contritio, non delet peccatum quoad culpam et poenam.

Contra, infra XX distinctione, 1 cap., versus finem, ubi dicitur: "Nisi forte tanta fuerit" etc. *. Quod etiam sic probatur: contritio delet aliquantam partem poenae debitae ex misericordia Dei, et non est infinita quantitas eius cum sit temporalis ; ex Dei misericordia ergo tanta potest esse contritio quod totam delebit. - Respondemus quod non negatur hic solam contritionem posse delere peccatum quoad culpam et poenam quoad Deum, sed non in foro Ecclesiae. Praeterea, unitas caritatis, qua unitur corpus mysticum, iuvat ad remissionem peccati, virtute cuius supplicationes sacerdotum obtinent peccati indulgentiam a Deo; et ita, licet possit remitti, non tamen de facili praeter supplicationes sacerdotum virtute unitatis Ecclesiae.

Dixit enim: Ora monstrate *. a. Ex hoc arguitur quod nullus per alium potest peccata confiteri, nec per scriptum, sicut hic exprimitur *. Quid ergo erit de mutis? de non communicantibus idioma ? - Respondemus: aliter est in potentibus, aliter in impotentibus simpliciter vel secundum quid. Quod hic dicitur, de potentibus simpliciter intelligitur ;et rationem subiungit: " Qui per vos peccastis, per vos erubescatis: erubescentia enim partem habet remissionis" [852,6-7].

b. Super quo quaeritur: si erubescentia in confessione est pars remissionis poenae quae ad satisfactionem pertinet, et similiter contritio, videtur quod tam contritio quam confessio sint partes satisfactionis. Qualiter ergo est eis opposita?

Respondemus quod nomen satisfactionis dupliciter dicitur. Uno enim modo accipitur communiter ad satisfactionem iniunctam et non iniunctam, exteriorem et interiorem, secundum quod supra definiebatur, distinctione XV, cap. His responderi potest *, ubi dicitur: " Satisfactio poenitentiae est causas peccatorum excidere " [832, 10-11]. Et secundum hunc modum contritio ratione doloris, et confessio ratione erubescentiae est pars satisfactionis. - Altero modo [est] satisfactio appropriata satisfactioni iniunctae et expletae; et dicitur satisfactio quia tunc satis actum est. Si enim vera fuerit contritio et humilis confessio et debita satisfactio, cum susceptione debitae poenitentiae peractae, satis actum est pro peccati remissione ex Dei misericordia. Et secundum hunc ultimum modum nec contritio nec erubescentia est pars satisfactionis.

Fit enim veniale per confessionem [852,10-11]. Ex quo videtur quod in confessione deleatur culpa: non ergo in contritione. Hoc etiam facit pro illa opinione, quod reatus poenae aeternae solvitur in confessione ex virtute clavium

Respondemus: quantum ad faciem Ecclesiae intelligitur veniale fieri in confessione, iam suscepta poenitentia. Reliquum vero intelligitur quoad faciem Dei. Vel potest dici 'veniale' quia in parte fit venia quoad poenam, propter erubescentiam et poenitentiam susceptam, ut non ex tunc imputetur ad poenam aeternam, cum non esset in eo contemptus confitendi: vinculo enim confessionis ligabatur in contritione.

Iustitia enim sola damnat *. Contra quod supra dicitur in eodem: " Servat iustitiam in misericordia" et e

converso [852, 15-16]; et quod dicitur in Psalmo Universae viae Domini etc. - Respondemus quod hoc intelligitur quoad principalitatem. Iustitia enim principaliter respicit poenam, misericordia vero principaliter gloriam sive gratiam. Praemium autem, quia respicit meritum, non tantum respicit misericordiam, sed et iustitiam: misericordiam quoad collationem oratiae, iustitiam quoad usum liberi arbitrii per gratiam.

Pro Christo, fit dignus misericordia [852,21-22]. Ex hoc videtur quod aliquis mereatur misericordiam, et ita primam gratiam. - Respondemus quod duplex est misericordia: in remissione culpae et remissione poenae. Primam nullus meretur ex condigno, licet congruum sit quod Dominus misereatur secundum contritionem. Secundam vero potest mereri, et de illa intelligitur hic, quae fit post dimissionem culpae et reatus poenae aeternae.

Nunc priusquam etc. * ; Nunquid aequivalet alicui socio confiteri *. Quaeritur quid conferat confiteri socio, cum non habeat potestatem solvendi vel ligandi. - Respondemus: triplex est absolutio: una ex officio, ut sacerdotis ; altera ex vitae merito, ut quilibet sanctus impetrat absolutionem ; tertia ex fidei unitate, ut socius; unde : Particeps ego sum omnium timentium te. Vel etiam valet confessio socio ratione erubescentiae, et desiderio sacerdotis, cum non possit habere copiam. Quarta vero absolutio est a Christo ratione passionis. 21. Curet quisque sacerdotem quaerere *. Quaeritur quare non sufficit confessio divisim facta diversis sacerdotibus. cum sint omnes tamquam unus sacerdos. - Respondemus quod omnes sunt unus quantum ad potestatem ligandi et solvendi, sed non quantum ad scientiam discernendi. Non dico quantum ad auctoritatem, sed quantum ad donum scientiae annexum. Praeterea, non sic coaequaretur confessio contritioni. Sicut enim contritionem oportet esse de omnibus in facie Dei ut dimittatur culpa, sic oportet esse confessionem de omnibus, ut simul dimittatur culpa quoad Ecclesiam. Est enim Ecclesia sponsa Christi, cui oportet satisfacere. Sicut enim non placet regi si tribuatur ei aliqua emenda et reginae non tribuatur emenda, sic accidit de rege caelesti et sponsa eius.

Ne cum negligens [853,26-27]. Quaeritur utrum negligentia sacerdotis potest esse causa mortis aeternae in pollicente. Quod non videtur, quia in contritione deletur omnis culpa et commutatur poena infernalis in purgatoriam. Licet ergo negligens fuerit sacerdos in iniunctione poenitentiae debitae, non propter hoc videtur confitens esse debitor mortis aeternae. Quid est ergo quod hic dicitur: "Negligatur ab illo" etc. *?

Respondemus: si sacerdos iniungat alicui pro mortali aliquam poenitentiam indiscrete et iste adimpleat, non absolvitur quantum ad Deum; immo, licet sit contritus, debitor est poenae purgatoriae. Immo, si hanc habuerit discretionem (ac simul opportunitatem) de cognoscendo discreto sacerdote et negligentiam habuerit accedendi, fit debitor poenae aeternae. Et sic intelligitur quod hic dicitur: "Cum negligens circa se" etc. *. Aliter autem est si fuerit simplex et credat illum esse discretum. De hac negligentia dicit Hugo : "Pigritia tua et negligentia tua occasionem torporis quaesivit, non correptionem. Vidit hoc Deus, et dedit tibi secundum cor tuum, ut non invenires quod non quaerebas accipere. Nec tamen dico ut desperes, etiam si hoc contingat, ut homo qui exterius curandis peccatorum vulneribus medicamentum apponit, aliquid minus sufficiens tribuat. Quod minus foris agitur, efficacius intus operatur ".

Etsi non tam cito sicut si solverentur [854, 6-7]. Quaeritur de duobus, quorum unus habet voluntatem confitendi et conteritur, et alter similiter et confitetur: uter citius evolabit, omnibus aliis paribus e Videtur quod aequaliter, per hoc quod supra dictum est , quod "votum pro operatione iudicatur. 1 cap., eadem distinctione *. - Contra: ex vi clavium aliquid remittitur, sicut hic dicitur [854, 6-7]; ergo confitens citius evolabit. - Respondemus quod aliter est de merito vitae aeternae et aliter de merito remissionis poenae. Quantum enim ad meritum vitae aeternae sunt pares , sed non quantum ad meritum remissionis poenae quoad durationem. Aliquid enim relaxabitur huic ex virtute clavium quod non illi. 24. In quibus figuraliter continentur sacerdotes Ecclesiae *. Quod sit confitendum homini, dicit Augustinus in libro Confessionum X : "Hic est fructus mearum confessionum, ut confitear coram te, non tantum secreta exsultatione cum tremore, et secreto moerore cum spe, sed etiam in auribus credentium filiorum hominum, sociorum gaudii mei et consortium mortalitatis meae, civium meorum et mecum peregrinorum, quibus iussisti ut serviam si volo tecum de te vivere". 25. Nisi enim Ecclesiae unitas *. a. Ex hoc videtur quod nulli sufficiat contritio ad remissionem culpae et poenae. Praeterea, ex hoc videtur quod, habita contritione, adhuc sit peccator in potestate diaboli.

Respondemus quod ner. loquitur hic de unitate Ecclesiae supplente quoad poeninitentiam pro peccatore ; sed prout unitas Ecclesiae meretur exsistenti in peccato primam gratiam, qua conteratur super suis peccatis. b. Sed quacritur utrum sufficiat generalis confessio, sicut generalis contritio. - Respondemus quod fit confessio non tantum generalis, sed specialis et individua, ut sciatur quae poena et quanta sit iniungenda. Ad contritionem vero non semper est necesse, licet expediat ad diminutionem poenae, quia fit in facie Dei qui novit singula peccata, a quo "non est dimidiam sperare veniam" [837,13-14].

Ideoque non petat sacerdotes *. Coner a: Ecclesia militans quandoque errat in aliquibus ministris. Sit ergc quod separetur aliquis ab Ecclesia militante per errorem episcopi alicuius. Iste non est ligatus quoad Deum; ergo quoac Deum, si fuerit sacerdos, potest absolvere aliquem confitentem et solvendus non quaerit nisi salutem aeternam: ergo quoad hoc non est talis minus petendus quam alius. Si vero intelligatur quod hic dicitur de diviso ab Ecclesia triumphante, tunc nulli malo sacerdoti esset confitendum. - Respondemus: dicuntur 'divisi', qui sunt divisi per censuram ecclesiasticam: unde, dummodo possit habere alium, non est accedendum ad ligatum iniuste. Unde in distinctione 6 De poeniretitia dicitur quod "Iudas, qui poenitens ivit ad phariseos, nihil invenit nisi auxilium desperationis ".

Cum igitur ex his etc. *: sufficit soli Deo etc. [855,18-19]. Contra: aut peccata aut ingratitudo redeunt in recidivante. Cum ergo non cognoscatur quanta sit ingratitudo nisi per cognitionem peccatorum remissorum, relinquitur quod oportet etiam scire super quibus est ingratus et quot, et ita oportet confiteri iterum peccata, licet sint occulta. - R e s p o nd e m u s quod, quantum est de illo crimine occulto, non oportet confiteri nisi semel. Sed quia ingratitudo est aliud crimen. ideo ratione ingratitudinis, cuius quantitas non potest dignosci nisi per peccata praecedentia, oportet ea confiteri. Et ideo habent aliqui in consuetudine quolibet anno confiteri omnia quac ad memoriam reducunt.

a Quaeritur etiam hic utrum bene iniungat sacerdos qui iniungit poenitenti quod faciat quidquid boni potest. - Item, quaeritur, si omne opus virtutis est cum labore aliquo, utrum omne sit satisfactorium: nam ouod est tale. est poenale.

b. Si vero bene iniungit sic iniungendo, videtur quod nihil relinquitur supererogationi. - Praeterea, secundum hoc, unusquisque qui peccaret postea, post talem poenitentiae susceptionem, dupliciter peccaret: tum quia non faceret bonum, tum quia non faceret iniunctum.

c. Respondemus: non sequitur, si sic iniunctum fuerit alicui poenitenti, quod non relinquatur aliquid supererogationi. Unum enim et idem opus est satisfactorium secundum aliquid. et secundum aliquid meritorium vitae aeternae. Ratione enim poenalitatis est satisfactorium ; ratione voluntatis informatae caritate, meritorium vitae.

d. Ad aliud dicimus quod dicitur 'satisfactorium' duobus modis: vel a satisfactione secundum quod opponitur contritioni et confessioni, ut disparatum ab eis; et secundum hoc non omne opus virtutis est satisfactorium quantum est de se, sed quantum est de susceptione poenitentis. Si vero satisfactio large sumatur ad exteriorem et interiorem poenitentiam, sic omne opus virtutis, cum sit laboriosum, est satisfactorium. In eo enim quod est poenale voluntarium, est satisfactorium; in eo quod virtutis, est meritorium. Nec sequitur quod ipse dupliciter peccet, qui huiusmodi poenitentiam suscipit: licet enim aliquando non faciat bonum, nihilominus residuum boni quod facit est pro eo satisfactorium.

Ideo enim quis peccatum suum celat [856,22-23]. Augustinus, libro De poeuiteutia : "Quid infelicius, quid perversius, quam de ipso vulnere, quod latere non potest" etc. ut supra . Et infra : "Multi corriguntur, ut Petrus: multi tolerantur, ut Iudas; multi nesciuntur, donec veniat Dominus et illuminet abscondita tenebrarum ". Item, Psalmus : Quenimii tacui etc, Glossa: " Sana membra medico ostendebat, vulnerata tegebat; et ideo non fuit curatus".

Species enim superbiae est *. Quaeritur hic quid hypocrisis ; utrum magis sit peccatum peccare occulte aut manifeste: quot sunt species huius peccati ; utrum sit unum peccatum aut plura ; utrum omne tale mortale, aut aliquod veniale ; propter quid tantum damnatur hypocrisis a Domino.

I. a. Dicit Glossa super Matthaeum: Attendite ne iustitiam vestram faciatis, 6, 1: "Hypocrita est qui simulat id quod non est, alterius personae repraesentator". - Sed hoc non videtur convenire omni hypocritae. Quatuor enim sunt species hypocrisis, ut habetur in expositione magistri Richardi de quatuor pardi [alis], Dan. 7, 6. Sunt enim quatuor alae quibus vehitur hypocrita: iactantia de bono manifesto, excusatio de malo manifesto, simulatio boni occulti, dissimulatio mali occulti. Sed in his omnibus non vult videri quod non est, sed aliquando non videri quod est: ergo non est haec definitio hypocrisis.

b. Praeterea, velle videri bonus est bonum in genere: ergo velle hoc est velle bonum: non igitur hypocrita ob hoc erit hypocrita. - Praeterea. si velle videri bonus est bonum, ergo, non alio posito fine, erit bonum: sed hoc propter se videri: ergo velle videri bonus propter se non est malum.

c. Contra: hoc est converti indebito modo ad commutabile bonum : ergo est peccatum. - Praeterea, quis est finis eius quod est Velle videri secundum quod appetitur ab hypocrita ? Si enim favor humanus, esset idem quod inanis gloria: si lucrum temporale, esset avaritia.

d. Praeterea, qualiter est verum de hoc peccato quod dicitur in Evangelio Matth. 12, 33: A fructibus eorum etc. -Hoc enim intelligitur aut de notoriis operibus, aut de occultis: sed manifesta opera sunt bona in genere; ergo per illa non potest perpendi arbor mala; nec per occulta potest videri, quia non veniunt in cognitionem hominum.

e. Respondemus: hypocrisis est peccatum quo vult aliquis videri bonus vel non videri malus propter se. Dico autem 'propter se' ad differentiam illius qui, exsistens bonus, vult videri bonus causa exempli. Nihilominus autem, si vult propter se videri bonus, hypocrita potest appetere favorem humanum ex consequenti vel aliquod aliud vanum in creatura.

f. Ad auctoritatem autem Matthaei dicendum quod definitur ibi hypocrita non secundum omnem eius actum, sed secundum principaliorem.

g. Ad aliud obiectum post, dicimus quod velle videri bonus, nullo alio posito fine, est vanum; et ita ex privatione alterius finis est peccatum; sicut iurare, si non fuerit ex causa debita, est peccatum, licet in se sit bonum in genere .

h. Ad illud quod quaeritur de fine, dicimus quod, quantum est de genere peccati, principalis finis est vana gloria sive favor humanus; et ideo ponitur hypocrisis nasci ab inani gleria, ut habetur a Gregorio in quadam Glossa super finem Iob de filiabus superbiae.

i. Ad aliud dicimus quod accidentale est operi esse fructum : sed illud dicitur proprie fructus, quod est utilitas quam intendit reportare ille per opus suum. Quod non ex uno opere tantum perpendi potest, sed ex frequentia operum. Quod maxime significatur cum habentur dignitates in quibus consistit ususfructus: tunc enim ex operibus apparet arbor prius occulta. II. a. Deinde quaeritur: [dicitur] quod "hypocrisis est species superbiae" *: qualiter hoc ? Quod videtur ex hoc, quod hypocrisis ex inani gloria nascitur, inanis gloria a superbia, ut habetur in Glossa super Iob.

b. Contra: quatuor sunt species superbiae, ut in fine II libri Iob : "A se, pro meritis, falso, plus omnibus effert". Sed nulla istarum est hypocrisis per se.

c. Praeterea, hypocrisis consistit in dissimulatione aut simulatione ; sed hae sunt species fraudis ; fraus autem filia avaritiae, ut ibi habetur , et similiter fallacia. Sed hoc generale cuiuscumque partis hypocrisis; ergo pertinet ad genus avaritiae.

d. Praeterea, dicitur in Glossa super Iob 39: " Hypocrita rapit gloriam Domino tribuendam ". Cum ergo rapina sit species avaritiae, quae est capitale peccatum, erit hypocrisis reducenda ad eam.

e. Respondemus quod hypocrisis nascitur a superbia, non tamen est species eius. Quid est ergo quod dicitur, quod "velle videri iustum est species superbiae" * ? Dicendum quod hoc dicitur ratione sui antecedentis. Nam in animo est elatio falsa, quae, cum progreditur exterius, efficit falsam apparentiam quae est hypocrisis ; et ita, quia appropriatur illi speciei quae est ' falso se efferre', erit species superbiae vel dicitur. - Nec est species inanis gloriae, nam in alio est huius delectatio et in alio illius. Sumitur tamen inanis gloria dupliciter. Aliquando dicitur gloria in quocumque vano, et secundum hoc hypocrisis est species inanis gloriae: est enim delectatio in quadam vanitate. Secundum autem quod appropriatur inanis gloria ad delectationem quae est in favore hominum aut laude, non est hypocrisis inanis gloria, sed ab ea nascitur ut in pluribus. Propter quid enim vult videri bonus, est appetitus laudis humanae. - Nec est species avaritiae, licet aliquando nasci possit ab ea; ut cum aliquis vult videri bonus propter cupiditatem dignitatum aut divitiarum. - Non autem quaecumque fraus dicitur filia avaritiae, sed illa quae est in defraudandis possessionibus et huiusmodi. Hypocrisis autem non est huiusmodi fraus. - Cum autem dicitur quod hypocrita rapit glorism Deo tribuendam', accipitur rapina generali nomine, non prout est species avaritiae aut filia: [hoc] est enim secundum quod dicitur rapina possessionum vel huiusmodi, quae vi quadam auferuntur.

III. Si vero quaeratur utrum maius peccatum sit peccare occulte aut manifeste, videtur quod manifeste, quia praebet materiam scandali. - Sed videtur aliud maius, per hoc quod"simulata aequitas est duplex iniquitas, nam est iniquitas et simulatio ". - Respondemus quod maius est in genere peccare manifeste quam occulte: sibi enim peccat et aliis. -Nec est illa auctoritas contraria, quia est ibi peccatum occultum, sed cum apparentia bonitatis ad alios. Periculosius est ergo huiusmodi peccatum , secundo libro, XXXIII distinctione, cap. Hic quaeri solet *. Ibi habetur quot modis unum peccatum est maius alio.

IV. a. Si vero quaeratur utrum sit unum peccatum aut plura, videtur quod plura, eo quod opponitur omni virtuti. Sed sunt propria opposita singularum virtutum ; ergo non est unum peccatum hypocrisis. - Praeterea, possunt esse diversi fines, et secundum diversitatem finium trahitur voluntas in speciem. Peccatum autem consistit in voluntate ; unde relinquitur quod diversa erunt peccata in specie.

b. Praeterea, quaeritur de speciebus. Quod enim indivisa sit secundum speciem, videtur per hoc, quod, licet bonitas dividatur in species, non propter hoc 'videri bonus'. Non enim alia hypocrisis est cum aliquis vult videri iustus aut castus et huiusmodi. - Quod autem sint plures species, habetur per Richardum . Dicit enim quod "prima species huius mali est affectatio libertatis, secunda affectatio dignitatis, tertia auctoritatis, quarta potestatis ".

c. Respondemus quod hypocrisis est unum peccatum. Potest tamen esse circumstantia peccati. Si enim intendit aliquis principaliter videri bonus non eo quod bonus, sic est speciale peccatum. Si vero faciat aliquod peccatum, quod tamen videatur bonum, et hoc totum intendatur, adiacens est alteri peccato. - Nec sequitur quod hypocrisis habeat plures species, licet omnibus virtutibus opponatur. Opponitur enim eis non secundum propriam rationem uniuscuiusque, sed secundum formam indivisam bonitatis ex omnibus virtutibus constitutae. - Cum autem ponuntur illac quatuor species hypocrisis, hoc non est ratione primi intenti, sed ratione eius quod intenditur ulterius.

V. Ad aliud dicimus quod non est simile : nam hypocrisis procedit ex superiori parte rationis cum deliberatione, secundum quam est mortale peccatum. Inanis vero gloria, si incipiat ab eadem, similiter est mortale; si vero ortum habeat ab inferiori parte rationis mota a sensualitate. erit aliquando veniale peccatum.

VI. Damnatur autem hoc peccatum in tantum a Domino, ut in Matth. 23, 13-33, ratione pravi in praclatis exempli, et quia nullum malum ita corruptivum per contagionem, propter speciem boni quae inducit fallaciam.

Sine humilitate vero alicui *. Augustinus, X Confessionum : "Cum malus sum, nihil aliud est confiteri tibi, quam displicere mihi; cum vero pius, nihil aliud est confiteri tibi, quam [hoc] non tribuere mihi. Confessio itaque mea taceat strepitu et clamet affectu ".

Est confessio testimonium etc. [857,2-3]. a. Confessio est sacramentalis delinquentis accusatio, ex erubescentia et per claves satisfactoria, obligans ad peragendam poenitentiam.

b. Si vero quaeratur qualiter se habeat contritio ad confessionem, dicendum quod confessio sacramentalis potest esse sine contritione ; spiritualis autem et sacramentalis est efficiens gratia contritionis: facit enim huiusmodi confessionem efficacem.

c. Qui autem effectus confessionis, his versibus habetur:

Noscere peccatum, lapsum vitare, dolorem Augmentare, prece recipi, generare pudorem, Purgans incipere factum confessio gaudet.

Confessio peccati pudorem habet [857, Bernardus : " Septem sunt experimenta sine quibus vera et certa salus redivivi spiritus minime constat: quatuor ad sensum compunctionis, tria ad sonum confessionis pertinentia". Quae ad sensum compunctionis: pudor geminus et timor. Metue Deum factorem tuum, cui tam ingratus fuisti. Metue Dominum qui habet potestatem mittere te in gehennam ignis. Pudeat te opera indigna filio gessisse in conspectu tanti Patris. "Pudeat te mala pro bonis reddidisse et odium pro dilectione ". - Quae vero ad sonum confessionis pertinent, sunt haec: " Omne quod remordet conscientiam, confitere humiliter, pure et fideliter. non sicut qui gloriantur cum male fecerunt , vel qui quierunt laudem de humilitate. " Appetere enim de humilitate laudem, non est humilitatis virtus, sed subversio. Verus humilis vilis vult reputari, non humilis praedicari. Quid pervcrsius, si humilitatis custos, confessio, superbiae militet, et inde vis videri melior, unde videris deterior" ? "Nec sicut qui suam levigant culpam vel alieno suasu adumbrant. Primum est non confessio, sed defensio ; sequens monstrat ingratitudinem, et quo minor reputatur culpa, eo minuitur gloria indultoris. Quae autem maior nequitia, quam in suam armari salutem : Sit fidelis confessio, ut confitearis in spe, de venia non diffidens".