DISTINCTIO XIII.

Post haec considerandum * ; Spiritus Sanetus, ear non dicatur natus [85,6-7]. Augustinus, Ad Orosium : " Filius Dei sic est de Patre quomodo natus, non quomodo datus ; Spiritus Sanctus vero e converso ".

Spiritus Sanctus de Patre non tamen genitus *. Augustinus, Ad Orosium : " Absit ut hoc suspicemur Inter Patrem et Filium, quia nec filius hominis procedit ex patre et matre, quia cum procedit ex patre, tunc non procedit ex matre et e converso: sed Spiritus Sanctus simul ab utroque procedit ".

Cum autem * ; et infra: non tantum Spiritus Sanctus a Patre [86, 2-3]. Sed procedere de Patre Filium et procedere Spiritum Sanctum aequivoce dicitur. Quare similiter non dicitur 'principium' aequivoce? Quod autem non dicatur ' principium' aequivoce, probatur sic: Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti; ergo non aequivoce. - Respondeo: Procedere dicitur aequivoce secundum quod comparatur ad Filium et Spiritum Sanctum, eo quod fit comparatio ad personas, quae non habent unam rationem communem secundum hoc, sed differentes. Sed principium, non eo quod Pater et Filius comparantur ad unum, sed ratione communis notionis. Sed cum dicitur 'Pater est principium Filii ', 'est principium Spiritus Sancti', hic dicitur quasi aequivoce, id est per prius et posterius natura.

Inter generationem * etc, Pater processionis eius auctor est *. Sed quaeritur an haec sit concedenda ' Pater est pater generationis Filii'. Et videtur quod non, quia Pater non dicitur nisi ad Filium; ergo non dicetur ad generationem. Qualiter ergo dicetur 'auctor processionis' et non 'pater generationis' sive filiationis?

Respondeo: non est concedenda ' Pater est pater generationis Filii a Patre', licet sit concedendum quod sit principium generationis. Et cum dicitur ' Pater est auctor processionis', is est sensus: Pater est auctor quod a Filio procedat Spiritus Sanctus.

Item, 'auctor' quam notionem dicit? Aut qua Pater est principium Spiritus Sancti, et sic, cum eadem sit processio a se et a Filio, Pater erit auctor processionis a se, quia sunt unum principium et secundum unam notionem communem.

Respondeo: sensus est: penes Patrem residet auctoritas quod Filius est principium Spiritus Sancti.

Filius diceretur amborum *. Augustinus, IX De Trinitate , ita movet hanc quaestionem, et respondet: " Cur mens notitiam suam gignit cum se novit, et amorem suum non gignit cum se amat? Nam si notionis suae ipsa est causa quia noscibilis, et amoris sui est causa quia amabilis est. Haec quaestio movere eos solet, quos veritas Dei per humanam locutionem invitat ad vitam: cur non Spiritus Sanctus a Patre genitus intelligitur "? "Cum ab utroque notitia gignitur, a cognoscente et cognito, utique, cum mens se ipsam cognoscit, sola parens est notitiae suae; parem autem notitiam sibi gignit, quia non minus se novit quam est". " Ab ipsa mente procedit amor, quae sibi est amabilis antequam se amet. Sed non dicitur recte 'genitus' quia notitia iam inventum est, quod partum vel repertum dicitur, quod saepe praecedit humana inquisitio eo fine quietura. In notitia enim quasi expressa formatur. Partum enim mentis praecedit appetitus, quo illud quod noscere volumus quaerendo et inveniendo, nascitur proles ipsa notitia: atque per hoc appetitus ille, quo concipitur pariturque notitia, parens prolesque dici non potest, idemque appetitus quo inhiatur rei cognoscendae fit amor rei cognitae ".

Super illud: Accipite Spiritum Sanctum *, Magister Richardus : " Quando Deus alicui interna et occulta sapientiae suae Spiritus Sancti illustratione revelat, quid aliud quam quod videri vult digito suo demonstrat" ? " Magister veritatis nonne Spiritum Sanctum divinum esse spiramen per similitudinem docuit, quando discipulis suis insufflavit dicens: Accipite Spiritum Sanctam "?

Nota: duo sunt sensus notitiae: auditus et visus. Respectu auditus dicitur Spiritus Sanctus spiramen, quasi auditu interiori perceptibile: respectu visus dicitur digitus.

Item, Magister Richardus in Sententiis : " Omnis res quae est a perfecto principio et non in omnibus conformatur praeterquam [in eo] quod est altera, non habet ita perfectionem sicut illa quae in omnibus conformatur praeterquam in eo quod est altera". Sed Spiritus Sanctus sic est a Patre quod non in omnibus conformatur praeterquam in hoc quod est Spiritus Sanctus, quia neque in hoc quod est habere de se procedentem ; persona autem Filii in hoc conformatur ; ergo ratio perfectior 'esse ab alio' huic attribuenda est. Sed ratio nascendi est ratio personalis et perfectissima ' esse ab alio' processio vero generalis et minus perfecta: ergo Filii est nativitas et Spiritus Sancti processio est.

Item, nota: tres sunt actus perfecti secundum animam: intelligere secundum intellectum, generare secundum vegetabilem, secundum sensibilem vero spirare. Dicuntur enim perfecta animalia quae cor habent et spirant et exspirant, et talia moventur motu processivo . Sed omnem perfectionem spiritualem oportet Deo attribui: secundum rationem intelligibilem est in Deo intelligere, quod cedit ad essentiam ipsius, nam et in spiritibus idem est intelligens et quo intelligit et actus . Unde intelligere cedit in divinam essentiam sicut posse ipsius et velle. Generatio autem est actus perfectus inter duas substantias et perfectior est quam spirare, licet sit proprietas animae indignioris, et dicit adaequationem secundum speciem; et haec est ipsius Filii, spiratio Spiritus Sancti.

Nune considerandum est *. Nota: ingenitus quatuor modis dicitur. Dicitur ' ingenitus' idem quod increatus, ut scribitur per unum n; et sic sumitur ab hoc nomine ' genesis', ut dicitur ' liber Genesis'. Vel scribitur per duo n et sumitur ab eo quod est 'ennisis', a 'igno'; et sic potest esse negativum simpliciter, ut non ens ab alio personaliter; vel potest dicere negationem in genere, ut non ens ab alio per generationem ; et hoc dupliciter: vel nulla ratione superaddita, vel a quo alius personaliter. Secundum primum modum dicitur de tribus personis et removet ab omni creatura ; secundum secundum modum convenit Patri ; secundum tertium convenit Patri et Spiritui Sancto: secundum quartum convenit Patri. Sed secundum intentionem Hilarii , ingenitus est qui non est ab alio per generationem, sed alius ab eo. Secundum Augustinum vero sensus est: ingenitus, qui non est ab alio personaliter. Ioannes Damascenus : " Oportet scire quod ' ingenitum', per unum n scriptum, increatum significat: ingennitum per duo n, ostendit quod non est genitus. Secundum prius significatum differt substantia a substantia: alia enim est substantia creata, alia increata. Secundum vero secundum significatum non differt substantia a substantia. Omnis enim speciei animalium prima hypostasis ingennita est et non ingenita : creata enim est a Conditore, verbo eius deducta in creationem, non tamen genita est ex praeexsistente eiusdem speciei ex quo generetur. Secundum primum significatum communicant tres sanctae deitatis hypostases superdivinae: consubstantiales enim et increatae exsistunt ; secundum vero secundum, nequaquam. Solus enim Pater est ingenitus: non enim est ex alterutra ei hypostasi esse; et solus Filius est genitus, et solus Spiritus Sanctus procedens ex Filii simul et Patris substantia, non genitus ".