DISTINCTIO XIX (L).

Nunc Igitur quaeramus *; et infra: Per Christi mortem *. 4 Rom., in fine: Christus mortuus est propter delicta nostra, resurrexit autem propter iustificationem nostram, Glossa : " Christus mortuus est ut nos moreremur peccato, resurrexit autem ut nos resurgeremus in novitate vitae ". Sed sicut mors Christi fuit causa destructionis peccati et novitatis vitae, similiter et resurrectio causa fuit utriusque. Quare destructio peccati adscribitur morti et novitas vitae resurrectioni ? Unde sequens Glossa : "Mors et resurrectio Christi, utraque delicta nostra tollunt, et utraque iustificant".

Respondeo: est dicere aliquid esse causam alterius et signum et figuram: 'signum' in quantum consideratur exterius, 'figura' autem magis profunde. Mors Christi est causa destructionis peccati et signum et figura: sed novitatis vitae non est figura et signum, licet sit causa. Econtra resurrectio novitatis vitae est causa, signum et figura; destructionis peccati solum causa. Et ideo solum unum adscribitur uni et alterum alteri. Unde sequitur in Gl o s s a: "Mors Christi sola interitum veteris vitae significat, et in resurrectione sola nova vita significatur, quae a iustificatione incipit et in immortalitate perficietur ".

Debet tamen dici potius sic: quod passio est causa et figura et meritum remissionis peccati (= n. 8).

Quaeritur si de resurrectione possit dici quod sit meritum nostrae resurrectionis. Videtur quod non, quia Christus in statu resurrectionis non fuit in statu merentis, quia in statu patriae. Et hoc concedimus.

Filium suum tradidit *. Sed omne tradere est alicui tradere: quaeritur cui; non enim tradidit diabolo. Item, pretium pro nobis cui dediti non carcerario.

Solvunt quidam : Tradidit Pater, id est tradi permisit in manus impiorum: sed licet actio displicuit, passio grata fuit. Unde dicendum quod ipse in quantum Deus se hominem tradidit et ipse homo sibi Deo satisfecit (= n. 42).

Horto sua delevit quidquid culpae erat [635, 10-11]. Contra: multa erant actualia adultorum quae non erant deleta.

Respondeo: intelligitur de originalibus.

Non vincere potuit sicut ante *. Contra: multi quotidie vincuntur.

Respondeo: diabolus non habet potestatem vincendi ex se sicut ante, immo ex nobis. Ante enim potestas residebat penes ipsum.

Contra: ante mortem Christi, nisi homo vellet, similiter non vinceretur, sicut nec post. Unde I Cor. 10, 13: Fidelis Deus non permittit nos tentari etc.; et 51 Is., 23: Incurvare ut transeamus. Ergo non in ipso erat potestas.

Respondeo: erat in ipso quoad poenam et non quoad culpam (= n. 5).

Fuso enim sanguine sine culpa [635, 24-25]. Ioannes Damascenus: " Tentatus est et vicit, ut nobis victoriam negotietur et det naturae virtutem vincendi adversarium: ut natura quondam victa, per quas immissiones victa est, per has vincat illum qui olim vicit"(= n. 6).

Omnium culparum chirographa deleta sunt *. Contra, 2 Luc, 34: Positus est in ruinam multorum et in scandalum; ergo multi ceciderunt per ipsum in culpam: ergo non 'omilium'.

Item, peccatum actuale mortale in antiquis Patribus post poenitentiam induxit chirographum, id est obligationem carentiae visionis Dei, quia, ut habetur 9 Hebr., 22: Sine sanguinis effusione non fit remissio peccati. Ergo manet adhuc chirographum et non est deletum.

Et hoc verum est, quia omne actuale mortale erat inductivum et obligatorium ad carentiam visionis, nisi mors Christi vel alia eius liberatio venisset. Unde Glossa super praedictam auctoritatem: " Omnia mundantur per sanguinem Christi, et sine eo non fit remissio peccati ". Intelligendum igitur quod chirographa culparum sunt deleta, non culpae.

Quod opponitur de 2 Lucae, dicendum quod solum occasionaliter erat positus in ruinam (= nn. 9, 2).

De obedientia et iustitia mortem gustavit [636, 4-5]. Ergo iustum fuit ipsum mori; ergo meruit mortem, quia iustitia est ex congruentia meritorum. Praeterea, Psalmus: Universae viae Domini misericordia et ventosi ergo fuit ibi iustitia.

Respondeo: fuit iustitia in ipso in respectu nostri, quorum naturam assumpsit, quia debitores sumus poenae quam ex misericordia sustinuit. Rursum fuit iustitia, quia suscepit in se necessitatem moriendi ex voluntate Patris, et sic fuit in eo iustitia obedientiae (= n. 7).

Seduxit Adam *. Contra, I ad Tim. 2,14: Adam non est seductus, sed mulier.

Respondeo: non est seductus immediate a diabolo, ut suae crederet promissioni (= n. 43).

Muscipulam *. 40 Iob, 19 . Unde Isidorus, libro De Trinitate: "Diabolus quos iuste tenebat amisit, quia iniuste Redemptorem nostrum occidit. Illusus est diabolus morte Domini quasi avis. Diabolus enim, dum in Christo carnem humanitatis impetit quae patebat, quasi hamo divinitatis captas est qui latebat. Est enim in Christo hamus divinitas, esca caro, linea genealogia quae texitur in Evangelio" (= n. 10).

Factus est homo mortalis *. Cur homo et mortalis, dicit Anselmus, libro Cur Deus homo: Offensa Dei excedit omnem creaturam ; quaelibet culpa mortalis est Dei offensa; ergo excedit omnem creaturam. Ergo necesse fuit satisfactorem esse super omnem creaturam; ergo oportuit esse Deum.

Cum enim ad omne opus rectum exigatur posse, scire et velle, ut liberaret potenter, oportuit Deum esse liberatorem: ut prudenter, Filium Dei, cui attribuitur sapientia: unde Iob 26, 12: Sapientia percussit superbum. Ut liberaret benigne, oportuit quod esset creatura; ut iuste, quod esset homo; ut misericorditer, quod esset mortalis (= n. 11).

Sed violenter *. Ponamus quod Filius Dei carnem non assumpsisset et liberasset alio modo: quia, ut dicit Augustinus , alius modus erat possibilis; ergo non facta fuisset diabolo violentia. -Respondeo: violentia potest notari vel ex parte hominis tollenta vel hominis qui tollebatur, scilicet qui erat sub servitute peccati, qui peccatum suo pondere naturaliter deorsum trahit. Quocumque ergo modo liberationis sursum trahatur, secundum hunc modum violentia es (= n. 12).

Vel angelus in homine *. Contra: si assumpsisset angelum confirmatum, in hoc statu peccare non potuisset.

Respondeo: intelligitur de angelo secundum se et secundum suam naturam: non secundum quod factus est deiformis (= n. 13).

Et a poena redemit aeterna, scilicet relaxando debitum, et a temporali nos penitus liberavit [636, 30-637, 2]. Sed cum Patres per circumcisionem liberabantur a culpa originali, quomodo debitores erant poenae? Respondeo: deleta fuit culpa originalis, sed poena eius deleri non potuit nisi per modum praedictum.

Item, sancti Patres habuerunt gratiam et merebantur vitam aeternam: ergo visionem Dei. Quomodo ergo per poenam obligati erant ad carentiam ? Ex iis videtur sequi visio Dei cum suo opposito.

Respondeo: peccatum actuale obligatorium est ad poenam actualem personalem; hanc tollit gratia personalis. Sed adhuc restat poena generis, quae ex generali culpa sequebatur ; quae tolli nonnisi per eum qui vicem gereret hominis generalis poterat. Et sic exigebatur adhuc alia gratia per Salvatorem.

A qua poena? *; et infra: Non ab ea redempti sumus ut non sit *:.quoad veniale, quia poena originalis inducit peccatum veniale.

Sed ut non dominetur *: quoad consensum. Et secundum hoc datur hoc praeceptum : Non concupisces .

Peccata quoque etc. *. Augustinus : "Non sufficeret illa poena qua poenitentes ligat Ecclesia, nisi Christi poena cooperaretur, qui eam pro nobis solvit".

Unde * ; et infra: et implevit sacramenta *. Immo videtur quod non implevit, quia sanguis et aqua quae profluxerunt de latere Christi non sunt sacramenta. Si dicatur quod fuerunt causa redemptionis, contra, quia etsi non profluxissent, nihilominus esset redemptio, quia alius modus erat possibilis.

Respondeo: implevit in se haec duo, quae sunt signa omnium sacramentorum et a quibus omnia sumunt efficaciam (= n. 44).

Unde mediator etc. *. Augustinus, IX libro De civi ate Dei: "Mediatorem inter nos et Deum et mortalitatem oportuit habere transeuntem et beatitudinem permanentem, ut per id quod transit congrueret morituris. Boni ergo angeli inter miseros mortales et beatos immortales medii esse non possunt, quia immortales sunt. Possunt autem angeli mali medii esse, quia immortales sunt cum illis, miseri cum istis. Ad hoc autem se interponit iste et immortalis et miser, ut ad immortalitatem beatam transire non sinat, sed persistat in miseria quam adscivit. Huic contrarius est mediator bonus, qui mortalis ad tempus esse voluit et beatus in aeternitate persistit. Ad hoc autem se interposuit mortalis et beatus, ut mortalitate transacta, ex mortuis faceret immortales"

(= n. 17).

Mediator in quantum est homo [639,13-14]. Contra: medium communicare debet extrema: ergo in quantum Deus et homo.

Respondeo: triplex est mediatio. Prima quoad naturam, inter humanam et divinam media, quae sit compacta ex utrisque: hoc est impossibile. Alia est secundum quod una persona est pro duabus naturis, mediatrix inter Deum et hominem. Tertia, secundum quam homo in humana natura habet proprietates utriusque naturae, ut omnium scientiam etc.; et sic sumitur hic (= n. 20).

Per utriusque naturae *. Notatur hic unio naturarum.

Deinde omnes fideles *. Hic notatur alia unio per fidem. Quoad utrumque mediator fuit. Unde Isidorus, libro De Trinitate: "Mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus; et non alter in humanitate, alter in divinitate: in utraque natura unus. Nec purus homo conceptus, nec purus homo editus, nec meritum accepit ut Deus esset: sed manente incommutabili essentia, assumpsit carnem, in qua impassibilis pati et immortalis mori temporaliter possit ostendi" (= n. 18).

Secundum quam naturam mediet *. Augustinus, XI libro De civitate Dei: " Per hoc est mediator, per quod est homo: per hoc et via. Quia, si inter eum qui tendit et illud quo tendit via media est. et spes est perveniendi. Quo itur est Deus: qua itur est homo". Ergo est via secundum quod homo (= n. 18).

Ex XIII distinctione supra, cap. Praeterea sciendum *, ubi dicitur quod in Christo habitat omnis plenitudo deitatis ; et XVII distinctione, cap. Ex affectu igitur humano

• , ubi dicitur quod Christus est caput nostrum, in quo sunt omnes sensus spirituales et a quo fluunt ad membra: et ex superius dictis , quaestio est primo de capite et membris secundum se acceptis.

Primo scilicet quare caput dicatur Christus. Deinde an conveniat unicuique trium personarum esse caput, an Filio tantum.

Habito quod tribus, Filio tamen per appropriationem: cum sint proprietates quae Filio attribuuntur, ut esse templum, mediatorem, ostium, fundamentum, sacerdps, pastor, via, redemptor, salvator: quomodo differenter Filio attribuantur secundum incarnationem, et quomodo secundum prius et posterius.

Deinde utrum Christo conveniat esse caput secundum utramque naturam, an secundum alteram solum. Et habito quod secundum utramque, appropriatius tamen secundum humanam: cum radix sive virtus sensuum et motus sit in capite, an dicatur caput ratione qua sensus effluunt a capite ad membra, an ratione qua membra recipiunt virtutem movendi a capite.

Deinde quorum sit caput: an bonorum et malorum, an bonorum tantum: et si bonorum, an bonorum per praesentem tantum iustitiam, an bonorum per praesentem iustitiam et per praedestinationem. Et habito quod secundum praesentem iustitiam, an eorum solum qui post passionem fuerunt, an eorum qui post et ante. Ultimo, quare Ecclesia dicatur incipere ab Abel potius quam ab Adam.

I. Quod sit caput, accipe ad Eph. 1 cap., in fine, textus: Ecclesiam quae est corpus ipsius, Glossa : " Caput dedit, in quo sunt omnes sensus spirituales Ecclesiae, scilicet dona gratiae ". Sicut corpus habet vitam in capite, ita Ecclesia vitam spiritualem. Unde Col. 1, 18, textus: Ipse est caput corporis Ecclesiae, Glossa : " Sicut anima totum corpus nostrum animat et vivificat, sed in capite omnibus sensibus sentit, ideoque capiti omnia subiecta sunt ad operandum, illud autem supra locatum ad consulendum: sic homo excellentius assumptus ", qui est Christus, " quasi personam sapientiae Dei gerit, ut caput in quo sunt omnes sensus". Ergo dicitur caput ratione qua effluunt sensus a capite ad membra Ecclesiae.

II. Sequitur an tribus personis conveniat esse caput a. Videtur quod sic: I Cor. 11,3: Omnis viri caput Christus est, Glossa : "Est Deus Trinitas caput Christi secundum quod homo, quia divinitas, utpote creatrix, est caput naturae assumptae ". Et infra : " Filius solus homo factus est, secundum quam humilitatem maior eo est Deus Pater; et secundum hoc vere dicitur quia quod illi cum Patre et Spiritu Sancto unum est, caput sit hominis mediatoris, quod ipse solus est". Ergo tribus convenit.

b. Quod autem non secundum eamdem rationem tribus conveniat et soli Filio, ostenditur super dictum textum, Glossa ibi : "Caput Christi Deus Pater est, quia ab ipso genitus. Una ergo dictio diversam habet intelligentiam. (Aliter enim) dicitur Christus caput viri, et aliter vir caput mulieris, aliter Deus caput Christi".

Ratio diversitatis: caput Christi, in quantum Filius Dei est, est Deus Pater per generationem; secundum quod homo, eius caput Pater est per creationem, sicut aliorum hominum: id est, est (eius) principium per creationem ad imaginem et similitudinem suam. Hoc solum convenit rationali creaturae. Christus autem secundum quod homo est caput aliorum hominum, id est principium communicans in natura, per quod effluunt spirituales sensus ad membra. Esse autem 'caput' differt ab eo quod est esse 'principium', quia caput est principium non separatum; principium separatum esse potest.

III. Sequitur distinctio aliarum proprietatum quae Christo attribuuntur. a. Templum dicitur divinae naturae Christus secundum quod nomo; deinde caput hominum membrorum nomine vel numine, proprie autem minime; mediator autem Dei et hominum in duabus naturis ens.

Sed si quaeratur quare potius conveniat Filio esse mediatorem quam alii personae, respondeo: est accipere mediam personam, et est accipere illud in quo naturae communicant. Est enim Filius a Patre per generationem, a quo et Spiritus Sanctus per processionem sive spirationem ; et sic Filius est persona media. Unde congruit ei esse mediatorem in quantum persona, ut mediet naturas inconciliabiles. - Fundamentum autem est in fide Christi secundum divinam et humanam naturam. Participantibus autem sacramenta est ostium m Ecclesiam militantem et triumphantem. Sacerdos est in dando sacramenta ecclesiastica; pastor, ad conservandum per pabulum vitae, quod consistit in verbo doctrinae; redemptor, a poena peccati ; via, per gratiam; salvator, per gloriam.

Ratio ordinis istorum est: incipit a divinitate et terminatur in gloria. Sunt autem eius duo nomina, 'Christus' et 'Iesus', quae continent in se proprietates ad quas imponuntur omnia ista. 'Chri-''Stus', ''id est unctus, notat unctionem qua Trinitas humanitatem unxit et consecravit sibi in templum, ut instrueret nos in fide, et per sacramenta esset via et ostium perveniendi ad ipsum in gloria. Et hoc ultimum notat 'Iesus', id est salvator.

b. Quod autem Christus sit via, habitum est supra ; et adhuc haberi potest ab Augustino, libro De doctrina christiana , super hoc verbum 14 Ioan., 6: Ego sum via: " Per me viam venitur ad me veritatem; in me vita permanetur ". " Facta est tota pro salute nostra per divinam providentiam dispensatio temporalis, qua debemus uti non quasi mansoria delectatione, sed transitoria, tamquam viae, tamquam vehiculorum vel aliorum quorumlibet instrumentorum". Sic Christus via in omnibus quibus utimur. Patet etiam ex hac auctoritate quod secundum quod homo est via; sed non secundum quod homo est ''veritas: 'v''eritas', inquam, ad perficiendum intellectum, Via ad dirigendum affectum.

c. Item, quod sit ostium et pastor, I Cor. 1, 12: Ego sum Cephae, Glossa : "Christus est ostium et pastor, intrando per se. Quod autem est 'pastor', dedit aliis ; 'ostium' vero nemo dicitur. Hoc enim proprie sibi retinuit". Sed tamen convenit aliis esse 'portas', ut in Psalmo : Attollite portas, id est praedicatores, ut dicit Glossa . Sed ostium est intimus introitus in domum, quod solum convenit respectu militantis et triumphantis Ecclesiae.

IV. Sequitur an ratione utriusque naturae possit dici caput. Et videtur: 1 Eph., 22-23: Omnem Ecclesiam quae est corpus, Glossa : "Ab ipso facti sunt secundum divinitatem, et ita secundum divinitatem est caput, secundum quam dedit ei esse caput, illum ante omnia gignendo. Proprie autem est caput secundum humanitatem, secundum quam coniungitur ei Ecclesia natura et gratia. Nam in eo plenitudo gratiae fuit, de cuius plenitudine omnes accepimus, ut in 1 Ioan., 16 ; nullumque maius donum praestare posset Deus hominibus, quam quod Verbum suum,

per quod omnia condidit, faceret illis caput, et illos tamquam membra sibi coaptaret".

V. Sequitur an sit caput secundum tropum quo sensus effluunt a capite. a. Videtur quod sic, per auctoritatem Augustini, XIII distinctione, cap. Praeterea sciendum *, Ad Dardanum 1, ubi dicit: " Non ita habitat in sanctis. Ut in nostro corpore inest sensus in aliis membris, sed non quantum in capite; ibi enim sunt omnes, in ceteris autem solus est tactus".

b. Item quaeritur: cum Spiritus vegetet corpus Ecclesiae, et ab eo effluunt dona, et ab eo est unitas Ecclesiae, quare non dicitur caput ? Immo videtur quod debeat dici caput, secundum modum quo virtus movendi effluit a capite. Ad Eph. 4, 4: Unum corpus et unus spiritus, Glossa : "Ad ipsum pertinet societas qua efficimur unum corpus unici Filii Dei. Sicut enim unum corpus hominis multis constat membris, et vegetat omnia membra sua anima, ita et Spiritus Sanctus membra corporis Christi continet et vegetat". Sed illud quod vegetat, dat motum; ergo Spiritus Sanctus est caput secundum tropum loquendi quo motus spirituales effluunt a capite.

Praeterea, sunt nervi sensibiles, qui sunt medium deferens sensum; et sunt nervi motivi, medium deferens motum .

Sed sensus non fit nisi propter motum ; ergo principalius effluit motus a capite quam (sensus). Secundum hunc ergo tropum debet dici caput.

c. Respondeo ad primum: Filio Dei attribuitur sapientia, Spiritui Sancto bonitas. [Bonitas] est ratio movendi, sapientia cognoscendi. Unde, cum sensus sit vis cognoscitiva, appropriatur Filio caput secundum modum effluendi sensuum spiritualium a capite; Spiritui Sancto secundum modum movendi. Item, Spiritus Sanctus dicitur caput tamquam principium separatum, a quo fluunt (motus spirituales; Christus vero tamquam principium unitum, a quo fluunt) sensus spirituales.

Sed hoc utroque modo caput est secundum duas naturas. Est enim caput per o fidem, non quae in ipso sit, sed in membris est fides, in ipso visio ; et hoc secundum humanam naturam, in qua nobiscum communicat. Est etiam caput per caritatem, quia in ipso manet plenitudo caritatis, de qua nos omnes accepimus . In quantum est principium et caput per fidem, fluunt ab eo sensus spirituales; ut caput per caritatem, effluunt ab eo motus spirituales. Et sic fuit mediator in fide redemptoris et caritate salvatoris.

VI, Sequitur videre an caput sit bonorum et malorum. Et quod non sit caput angelorum, patet, quia non communicat cum eis in natura. Quod autem sit caput bonorum tantum, videtur. 4 Eph., 4: Unum corpus et unus spiritus, Glossa : " Sicut humani corporis membrum praecisu m formam qua cognoscitur retinet, sed nequaquam spiritus sequitur quo praeter unitatem vivat, sic quicumque a praedictae pacis unitate divisus fuerit, sacramentum tamquam formam retinet, sed spiritu praeter unitatem non vivit".

VII. Sequitur videre an sit caput bonorum secundum praesentem iustitiam et praedestinationem. Quod non utrorumque, videtur per praemissam auctoritatem. Insuper, potest esse membrorum, sed non est iam membrorum: praedestinatio enim nihil ponit in re. Item, Col. 1, 18: Ipse est caput corporis Ecclesiae, Glossa : " Virtute divinitatis et misericordiae suae dono, omnes iustos illuminavit "; et ita est caput secundum divinitatem. Et "secundum humanitatem autem, quia super fidem humanitatis est fundata Ecclesia ". Unde non est concedendum simpliciter quod sunt membra, sed cum hac determinatione: 'per praedestinationem'.

VIII. Sequitur videre an sit caput praecedentium Patrum. a. Et videtur quod non: membrum principale, secundum philosophos, fuit prius formatum. Ut, secundum Aristotelem , cor prius formatur, et ab eo fluunt omnes motus vitales. Quidam alii posuerunt quod (multiplex) est principale, licet intelligendum quod cor sit principale principalium. Eodem ergo tropo, cum Christus sit caput, quasi principale respectu membrorum, ergo primum in corpore Ecclesiae formari debuit caput; ergo non est caput praecedentium. Praeterea, non ens non est alicuius caput; ergo non caput antequam homo esset.

b. Item, Augustinus, libro De catechizandis rudibus : "Sicut Iacob manum prius, dum nasceretur, emisit ex utero, qua pedem praenascentis fratris tenebat; deinde utique secutum est caput, deinceps cetera membra: tamen caput tam hanc quam illam dignitate et potestate praecessit, licet tempore sequeretur: ita Christus, mediator Dei et hominum , antequam appareret in carne, praemisit in Patriarchis et Prophetis manum suam, vinculis Legis superbum populum restringentem, tempore autem nascendi secutus est, tamen caput est corporis Ecclesiae, cui haeserunt credendo in eum quem praenuntiabant". Item, in Psalmo: Nonne Deo subiecta est anima etc., versus: Quousque irruitis, Glossa : " Ad caput pertinent membra quae ante caput prodierunt. Sed numquid prodierunt aliqua ante caput ? Utique, quia Caput dicit in alio Psalmo, scilicet Fundamenta : 'mater * Sion'. Unde diceret 'mater mea Sion', nisi aliqui praecessissent de quibus esset natus ?'Mater' dicit, sed hoc dicit secundum quod homo natus est in ea, non secundum quod est fundator altissimus ".

IX. Sequitur quomodo Ecclesia incepit ab Abel. 1 Col, 18: Caput corporis Ecclesiae, Glossa : Est caput eorum qui a tempore Abel fuerunt. "Universo populo omnium Sanctorum tamquam uni corpori caput est homo Christus, quos omnes, ab Abel usque ad ultimum iustum, sapientia Dei illuminat, quae plenius fuit in Christo ". Ergo Adam non fuit de Ecclesia.

Contra: sed Adam fuit primus fidelis, et Christus est caput per fidem; ergo est caput Adae.

Respondeo: Adam habuit in se duos status: peccati et gratiae; et ideo non fuit in eo distincta civitas malorum a civitate bonorum, ut dicit Augustinus, libro De civitate Dei . Sed Abel, filius eius, tenuit statum bonorum tantum primo et Cain malorum. Ibi ergo primo facta fuit distinctio civitatum.

X. Ultimo quaeritur * aliqua commembra sua aliquid conferant capiti Christo. Quod videtur, quia in nostro corpore membrum membro deservit. Christus autem est commembrum, ut I Cor. 12,12 ; ergo eodem tropo sua commembra ei aliquid conferunt.

Contra, Eph. 1,22: Omnem Ecclesiam, G? ossa : "Omnia in omnibus est, hic vel in futuro, quia membra nihil ei conferunt, sed ipse membris".

Respondeo: unumquodque membrum habet aliquid de materia et aliquid de forma corporis. Ratione eius quod habet de materia, confert ei aliud membrum; in quantum habet de forma, e converso; et ideo membrum confert membro. Sed in spirituali capite et membris nihil est de materia, sed totum forma ; et ideo non est ibi collatio mutua (= n. 47).

ADDITIONES CODICIS E.

Post torquetur (p. 209, lin. 21):

Super illud: Pet ipsius mortem a diabolo [634, 16-17]. Nota quod haec argumentatio non tenet: 'Deus redemit nos a diabolo et dedit se pretium pro nobis: ergo dedit se diabolo', quia pretium non datur custodi carceris cum redimitur captivus, sed domino carceris. Custos, diabolus: dominus, Deus Pater (= n. 23).

Post deletum est (p. 212, lin. 8):

Super illud: Qui seduxit Adam *. Contra, I Tim. 2,14: Adam non est seductus, sed mulier.

Respondeo: seductus est Adam, id est seorsum ductus a veritate, mediante muliere; sed non in hoc quod crediderit verum esse quod dixit diabolus (= n. 29).

Post operari (p. 213, lin. 23):

Super illud: Implevit illa sacramenta *. Contra: aqua et sanguis quae fluxerunt de latere Christi non erant causa nostrae redemptionis, nam completa morte, iis non exsistentibus, facta esset. Si vero de ipsis sacramentis intelligatur, constat quod in se non suscepit Poenitentiam et Baptismum (= n. 36).

Post homo (p. 215, lin. 30):

Super illud: Mediator in quantum homo [639,13-14]. In quantum Deus et homo esse mediatorem, Athanasius : "Mediator nec Deus sine homine quem assumpsit dicendus est, nec homo sine Deo. Considera quia duplex est in una persona mediatoris significatum: Deus et homo, cum de Deo Deus sit, et secundum carnem ille idem hominis filius est".

Contra: medium debet communicare cum extremis: sed in quantum homo non communicavit cum extremis, sed fuit in altero ; ergo in quantum homo non fuit mediator.

Respondeo: haec mediatio non attenditur quoad naturam mediam inter divinam et humanam quae cum utraque communicet, sed quoad proprietates quae erant in Christo homine. Habuit enim omnium scientiam et plenitudinem donorum sive virtutum, in quo cum Deo conveniebat: et passibilitatem in anima secundum sensualitatem et in corpore, in quo cum hominibus conveniebat.

Item, quare dicitur plus mediator secundum quod homo ? Respondeo: quia cum primo fuerit in eo esse humanae naturae, cum illo fuit esse mediatoris primo (= nn. 20, 38).

Super illud : Inciperet amare quos oderat *. Sap. 11,25: Nihil odisti eorum quae fecisti. Contra, in Psalmo : Iniquos odio habui. Sed numquid habuit eamdem caritatem cum nos essemus sub peccato et liberati ? Praeterea, qui semel esset dilectus, non posset non diligi.

Respondeo: est dilectio praedestinationis, et est dilectio secundum praesentem iustitiam.

a. Augustinus, De catechizandis rudibus: " Sicut Iacob manum prius, dum nasceretur, emisit ex utero, qua pedem praenascentis fratris tenebat, deinde secutum est caput, deinde cetera membra; sed tamen caput tam hanc quam illam dignitate et potestate praecessit, licet tempore sequeretur: ita Christus, Mediator Dei et hominum, antequam appareret in carne, praemisit in Patriarchis et Prophetis manum suam, vinculis Legis superbum populum constringentem, tempore autem nascendi secutus est: ipse enim caput est corporis Ecclesiae cui adhaeserunt credendo in eum quem praenuntiabant".

Psalmus: Nonne Deo subiecta, super illud: Quousque irruitis: " Ad caput pertinent membra quae ante caput prodierunt. Sed numquid prodierunt aliqua ante caput ? Utique, quia Caput dicit in alio Psalmo: Mater Sion. Non enim diceret 'mater mea Sion', nisi alii praecessissent de quibus natus esset. Mater dicit, sed hoc dicit homo in ea natus, id est hoc dicit Caput secundum quod est homo natus in ea, non secundum quod est fundator altissimus " (= n. 41 VIII), b. Et in Psalmo: Veniat super me miseri cordis tua, Glossa : "Fiat mihi caput Filius tuus assumendo carnem, secundum quam erit caput". Isidorus, De Trinitate : " Paganus et haereticus: ille quia nunquam fuit cum Dei populo, iste quia recessit. Recedentes a Christo, ad diaboli pertinent corpus".

Isidorus, in cap. De antichristo : "Antequam veniat Antichristus, multa eius membra praecesserunt et pravae actionis merito caput proprium praevenerunt, secundum Apostoli sententiam , qui iam operari ipsum iniquitatis mysterium affirmat, antequam reveletur ".

Sed quod Christus non fuerit caput eorum qui praecesserunt,

videtur per simile, quia non rex, ut I Tim. ultimo: Regi saeculorum immortali : " Homo assumptus a Verbo ex tempore rex est futurorum quo assumptus est a Verbo; nam praeteritorum saeculorum non erat rex homo ille, quia non erat". Ergo pari ratione videtur intelligendum de capite, c. Item, 1 ad Eph., in fine: Omnem Ecclesiam quae est corpus, Glossa : " Caput dedit in quo sunt omnes sensus spirituales Ecclesiae, scilicet dona gratiae " (= n.41 I).

Infra: " Ab ipso facti sunt secundum divinitatem; et ita secundum divinitatem est caput Ecclesiae, secundum quam dedit ei esse caput, illum ante omnia gignendo. Proprie autem est caput secundum humanitatem, secundum quam coniungitur ei Ecclesia natura et gratia ; nam in eo plenitudo gratiae fuit, de cuius plenitudine omnes accepimus: nullumque maius donum praestare posset Deus homini, quam ut Verbum suum, per quod omnia condidit, faceret caput illius et illa(!) tamquam membra sibi coaptaret" (= n. 41 IV).

Infra: " Omnia in omnibus, hic vel in futuro, quia membra ei nihil conferunt, sed ipse omnia membris " (= n. 41 X).

d. Col. 1,18: Ipse est caput corporis Ecclesiae, Glossa : "Sicut anima totum corpus nostrum animat et vivificat, sed in capite omnibus sensibus sentit, ideoque capiti omnia subiecta sunt ad operandum, illud autem supra locatum est ad consulendum: sic universo populo omnium sanctorum tamquam uni corpori caput est homo Christus, quos omnes, ab Abel usque ad ultimum iustum, sapientia Dei illuminat, quae plenius fuit in Christo " (= n. 41 IX).

Infra: "Homo ergo excellentius assumptus quasi personam sapientiae Dei gerit, ut caput in quo sunt omnes sensus personam animae, quae totum corpus vivificat" (= n. 41 I). -Est autem caput eorum qui a tempore Abel fuerunt "secundum divinitatem, quia virtute divinitatis et misericordiae suae dono omnes iustos illuminavit". "Secundum humanitatem, quia super fidem humanitatis est fundata [Ecclesia]" (= n. 41 VII).

e. Quod Spiritus Sanctus sit unitivum corporis, Eph. 4, 4: Unum corpus et unus spiritus, Glossa : " Ad Spiritum pertinet societas qua efficimur unum corpus unici Filii Dei. Sicut enim unum corpus hominis multis constat membris, et vegetat omnia membra una anima, ita Spiritus Sanctus membra corporis Christi continet et vegetat" (= n. 41 V).

Et " sicut humani corporis membrum praecisum formam qua cognoscitur retinet, sed nequaquam spiritus sequitur quo praeter unitatem vivat ; sic quicumque a praedictae pacis unitate divisus est, sacramentum tamquam formam retinet, sed spiritu praeter unitatem non vivit" (= n. 41 VI).

Respondeo: sapientia, quae est Filius, ratione fidei est complementum, ratione vero caritatis Spiritus Sanctus. Sunt enim duo in capite, sensus et motus, sicut in origine ; et quoad sensum spiritualem proprie summa sapientia, quoad motum spiritualem proprie summa bonitas sive summus amor (= n. 41 V).

f. Quaestio est in quo differant et quomodo ordinentur haec quae dicuntur secundum humanam naturam sive secundum quod homo: templum, caput, mediator, fundamentum, ostium, sacerdos, pastor, redemptor, via, salvator. Templum divinae naturae; caput hominum vel membrorum nomine vel numine, proprie autem numine ; mediator Dei et hominum in duabus naturis exsistens. Et dicitur Filius mediator, quia recte convenit mediae personae esse mediatorem. Est enim Filius a Patre, et Spiritus Sanctus a Patre et Filio. Et similiter convenit esse communem personam in duabus naturis. Fundamentum in fide; ostium in Ecclesia militante aut triumphante ; sacerdos in dando sacramenta; pastor in verbo, ad conservandum in fide sacramentorum Ecclesiae; redemptor a poena peccati ; via per gratiam ; salvator per gloriam (= n. 41 III).