DISTINCTIO XLIII.

Quidam tamen *; super illud: Non potest facere *. Super Gal. 4, 15: Si fieri potuisset, Glossa: " Non potest fieri quod iuste non fit".

Dicendum quod loquitur ibi de posse appropriato iuri in rationali creatura, et non de posse divino. Posset tamen intelligi de posse divino, si accipiatur a iustitia divina quae Deus est

Super quod sine dubio poterat *. Contra: quidquid potest facere, potest iuste facere, et ita de iustitia facere: et ita quidquid potest facere de potentia, potest facere de iustitia.

Dicendum quod facere de iustitia potest dici dupliciter: aut quia convenit summae bonitati, et hoc est de iustitia quae ipse est: vel de congruentia meritorum, et sic falsum est. Et sic intelligitur quod hic dicitur.

a. Super 20 Ezech., 22: " Ne pollueretur nomen meum et viderer non posse ", Glossa: " Quod facere cogitabam propter iustitiam, non feci propter clementiam ". Et 2 Ion., 8: Cum angustiatus fuerat, Glossa: "Deus misericors paratus est salvare per misericordiam quos non potest propter iustitiam ".

b. Ex prima auctoritate colligitur quod aliquid cogitavit facere per iustitiam etc. Videtur ergo quod misericordia contradicat iustitiae in Deo.

Quantum ad secundam obicitur: videtur enim innuere quod aliqui salvati sunt, quos non potest per iustitiam salvare; sed si hoc, et immediata sunt salvare et damnare, videtur quod condemnandi sunt per iustitiam. Si ergo paratus est salvare illos per misericordiam, paratus est operari contra iustitiam.

c. Dicendum quod non intelligitur ex praecedenti auctoritate quod misericordia contradicat iustitiae, sed quod superexaltat iustitiam.

Quod autem dicitur: 'quod facere cogitabam', non intelligitur de voluntate beneplaciti simpliciter, sed sub conditione: et pertinet magis ad voluntatem signi, sicut accidit de Ninivitis. Cogitabat enim facere subversionem materialem nisi poenituissent; sed quoniam poenituerunt, non fecit subversionem materialem, sed conversionem spiritualem.

d. Ad illud quod dicitur in secunda auctoritate, dicendum quod non intelligitur illa implicatio 'quos salvare non potest per iustitiam ' pro condemnatis ; sed quos non potest salvare per iustitiam dum sunt in peccato, paratus est dare gratiam per misericordiam ut sic convertantur a peccato ; et per consequens sic paratus est salvare.

Sed ut mihi videtur *. a. Deus nulli quidquam debet, sed omnis creatura debet ei. Sed nonne Dominus promisit per Prophetas et promittit per praedicatores ? Sicut ergo homo tenetur ex promisso, ita et Deus.

b. Item, Anselmus quaerit utrum Christus esset debitor mortis. Quod videtur, 2 Philip., 8: Obediens usque ad mortem.

c. Dicendum quod neque Deus neque Christus " facit aliquid necessitate, quoniam nullo modo cogitur aut prohibetur facere aliquid ". Dicendum itaque: " Quod dicimus, Deum facere necessitate vitandi inhonestatem, quam utique non timet, potius intelligendum est quod hoc facit necessitate servandae honestatis, quae necessitas nihil aliud est quam immutabilitas honestatis, quam a se ipso habet, non ab alio; et ideo non proprie dicitur necessitas ".

d. Sed quaeratur: numquid iniustus est Deus si non reddat quod debet ex promisso? Ratio enim est iniusti non reddere quod debet.

Dicendum quod haec ratio est iusti et sui oppositi, ut haec sunt in rationali creatura: non autem opposita est ratio huius secundum quod Deo convenit Unde, si non redderet quod debet ex promisso, non esset iniustus propter hoc, secundum hanc rationem ; licet non reddatur ut promissum est, reddetur tamen alio modo.

Adiciunt etc.*. Quaestio est, cum miracula fiunt a Deo, an aliqua ratio sit in ipsa creatura secundum quam fiunt, aut tantum in ipso.

a. Videtur enim quod fiant praeter rationem. Ratio enim recta rationi rectae non est contraria ; sed ratio eorum quae sunt contra naturam non est recta ; ergo praeter rationem rectam fiunt quae sunt contraria ordini sive rationi naturae. Sed miraculosa quaedam sunt contraria illi rationi, ut 1 Luc, 36: Ecce Elisabeth : " Ne Virgo de partu desperet, accipit exemplum anus pariturae, ut discat omnia possibilia Deo, quae ordini naturae videntur contraria ".

b. Quod autem nullum miraculosum sit contra naturam, Augustinus, Super Genesim : " Sic non habuit prima rerum conditio ut femina sic fieret, sed ut fieri posset, ne contra causas quas Deus voluntarie instituit, mutabili voluntate aliquid facere putaretur ". Et in XXI De civitate Dei : " Omnia portenta dicuntur esse contra naturam, sed non sunt. Quomodo enim contra naturam, cum fiant secundum Dei voluntatem, quae voluntas est natura " ?

c. Dicendum ad hoc quod dicit Dionysius, 6 De divinis nominibus : Sic miracula hujusmodi " supra naturam sunt, eam quae secundum nos est, dico, visibilem, non omnipotentem divinae vitae. Ipsi enim velut omnium exsistenti vitarum naturae et maxime divinorum nulla vita est contra naturam vel supra naturam ". Ex quo derelinquitur quod duplex est natura: visibilis vel natura occulta, particularis vel universalis. Licet ergo videantur contraria ordini naturae visibilis et particularis, currunt tamen miraculosa secundum ordinem naturae occultae et universalis.

d. Si vero quaeratur an sit aliqua ratio in creatura secundum quam fiant, dicendum quod duplex est genus miraculorum: unum quod est omnino supra naturam, et secundum modum et actum, ut unio divinae naturae et humanae et similiter partus Virginis ; et istud habet rationem causalem in creatura. Sunt autem alia miracula, quae consimilia sunt quantum ad actum qui est secundum naturam, ut de transformatione virgarum in serpentes vel quod virga floruit ; et huiusmodi, praeter rationem causalem in creatura, habent rationem creatam.

Ipsi addunt *. a. Augustinus, in libro De ordine : " Non erravit Plato dicens mundum intelligibilem, et istum vocavit rationem sempiternam et incommutabilem qua fecit Deus mundum et omne quod facit. Quam qui negat, sequitur (ut dicat) irrationabiliter Deum fecisse quod fecit, aut antequam faceret nescisse quid faceret, si apud eum ratio faciendi non erat. Nec tamen isto nomine uteremur, si essemus satis ecclesiasticis litteris eruditi ". Ex quo patet quod omne quod facit, secundum incommutabilem rationem facit aut fecit.

b. Item, aliud Augustini, in libro De spiritu et littera : " Absurdum tibi videtur posse dici aliquid fieri posse, cuius desit exemplum ; et tamen, sicut credo, non dubites nunquam factum esse quod per foramen acus camelus transiret, et tamen dictum est Deo esse possibile ". Ex quo videtur quod Deus potest aliquid facere quod non praescivit: omnis enim boni fiendi Deus habet exemplar.

c. Dicendum quod Augustinus loquitur in hac auctoritate de exemplo creato et non de exemplo increato.

Super illud: aliquid aliter fieri quam fit *. a. Quaeratur, cum omnia sint Deo possibilia, ut 19 Matth., 26, an tantum intelligatur hoc pro possibilibus, an pro impossibilibus. Si primum, tunc nihil aliud est quam 'omnia possibilia sunt possibilia Deo', Si secundum, tunc impossibilia sunt possibilia.

b. Adhuc, aut illud quod est possibile Deo est simpliciter possibile, aut quod est possibile secundum inferiorem naturam. Et videtur quod secundum superiorem causam possibile sit simpliciter possibile, quoniam quod potest inferior, potest superior, nec potest inferior contradicere superiori) ergo illud simpliciter est possibile. Super illud: Stultam fecit Deus sapientiam huius mundi, I Cor. 1,20, Glossa: " Ubi stultum et infirmum Dei contemnitur, quod est secundum rationes huius mundi, quae impossibile iudicant quod in naturis rerum non reperitur ; hanc stultam fecit Deus, possibile declarando quod impossibile iudicat ". Ergo possibile secundum superiorem causam est possibile simpliciter.

Contra: haec impossibilitas est in contrario actu in materia ; illa vero quae secundum inferiorem naturam est sine omni contrarietate: ergo illud est simpliciter possibile quod est secundum inferiorem naturam.

c. Item, quaeratur utrum Virginem parere fuit possibile antequam peperit. Et videtur quod omne quod nunc est verum, prius fuit possibile.

Contra: est oppositio per se in extremis; ergo est impossibile.

d. Similiter quaeratur si hoc argumentum teneat: possibile est hunc caecum habere potentiam videndi ; et loquamur de tempore ante miraculum. Quod videtur, quoniam iam erit verum ante miraculum: sed si habet potentiam videndi, possibile est videre ; ergo possibile est caecum videre.

e. Ad primum dicendum quod simpliciter possibilia sunt illa quae sunt possibilia secundum causam inferiorem. Quaecumque enim fiunt secundum causam inferiorem, et fiunt secundum causam superiorem: illa vero quae fiunt secundum causam superiorem, ut miraculosa, tunc primo possibilia sunt cum fiunt. In divinis enim actus prior est sua potentia, in naturalibus vero e contrario.

f. Ad obiectum per Glossam ad Cor., dicendum quod non dicit de impossibili quod est factum possibile, sed quod declaratur esse possibile quod sapientia mundi iudicat impossibile. Declaratio autem est per ipsum.

g. Sed tamen distinguenda est ista: 'possibile est Virginem parere', quoniam per hoc nomen 'possibile' potest denotari possibilitas alicuius rei subiectae, et secundum hoc non fuit aliqua possibilitas in re subiecta ante purgationem potentiae in Beata Virgine. Unde Ioannes Damascenus, III libro : "Post assensum eius, Spiritus Domini superveniens, secundum dictum sermonem quem dixit angelus, purgans ipsam et virtutem susceptivam Verbi Dei tribuens, simul [et] generativam". Si vero possibile dicat dispositionem complexi, secundum hoc potest esse verum: 'antequam pareret, Virginem parere est possibile'; cointelligitur enim ibi potentia increata, sicut si diceretur: antequam mundus foret, possibile est mundum fore.

h. Ad illud vero quod obicitur: 'quod aliquando fuit verum, prius fuit possibile', dicendum quod verum est secundum quod ' possibile' dicit dispositionem dicti et connotat potentiam increatam; secundum autem quod notat dispositionem rei subiectae, falsum est i. Ad ultimum dicendum quod haec argumentatio non tenet: ' potest habere potentiam videndi, et cum habet, potest videre: ergo potest videre'. Similiter: habuit possibilitatem Virgo ut de ipsa conciperetur, et cum conceptus erat, potuit parere: ergo prius potuit parere. Est enim ibi commutatio a potentia passiva in potentiam activam. Cum enim dicitur ' potuit videre', dicitur potentia activa, et passiva cum dicitur ' potuit habere potentiam videndi'.

His autem * ; super illud : voluntas non est maior *. Contra: videtur debere dici e converso, quoniam secundum hoc competeret proposito et ei quod intendit probare.

Nam si cognoscitur ad quid potest illud et, cum sit invitus, non vult illud, ergo potentia est in plus quam voluntas.

Dicendum quod hoc verbum 'vult' aliquando respicit aliquid creatum, ut: 'vult hanc creaturam esse vel fieri '; et secundum hoc posse Dei, secundum illud in quo est, in plus est quam ipsum velle, et secundum hoc non intelligitur hic. Aliquando autem hoc .verbum 'vult' respicit posse aeternum, et secundum hoc aequalis ambitus sunt velle Dei et eius posse ; nam quidquid vult se posse, potest et e converso. Et sic intelligitur illa propositio: 'voluntas tua non est maior quam potentia'.

Super Sed ad hoc dicimus *. Quaeritur ratione cuiusdam Glossae 9 Marc, 2: Qualia fullo super terram non potest candida facere, an aliquid possit dare in caelis quod non in terris, scilicet an omnipotentia eius distincta sit secundum situm corporalem et spiritualem. Dicit enim Glossa: " Non potest Deus illam claritatem dare in terris, quam potest in caelis".

Dicendum quod sophisma est in hac determinatione: 'in terris'. Potest enim determinare verbum ex parte intransitiva verbi, et sic falsa est: omnem enim potentiam habet in terris, quam habet in caelis. Vel potest determinare ex parte transitiva quoad dativum subintellectum, ut sit sensus: non potest dare illam claritatem discipulis in terris, quam potest dare discipulis exsistentibus in caelis, hoc est: claritas Dei in caelis est improportionalis claritati in terris.

Super illud: multa possit *. Tangit quod dicitur in Marco : Si in Tyro et Sidone factae fuissent etc. Quare Dominus praedicavit non credituris? Ratio talis est: quoniam inter eos erant aliqui credituri ; et aliis multis, quamvis eos sciret credituros, non praedicavit, quoniam scivit inter illos multos non credituros, quibus ex misericordia pepercit. Vel, secundum Augustinum , quoniam novit ad vomitum reversuros. Vel,

secundum Ambrosium , " noluit fines excedere Iudaeae, ne iustam Pharisaeis occasionem persecutionis daret".

Super non potuit Iudam *. Quaeritur utrum Deus possit salvare Iudam et damnare Petrum.

a. Quod videtur, per auctoritatem 19 Gen., 22 : " Poterat per potentiam quod non poterat per iustitiam "; ergo quod de iustitia non potuit, potuit de potentia. - Adhuc, potuit revocare ad praesentem iustitiam, ut de multis legitur qui ad preces sanctorum revocati sunt.

b. Et dicunt quidam ipsum posse salvare Iudam, sed non damnare Petrum, quoniam eius misericordia super omnia opera . Unde imponebatur Origeni quod Deus angelos omnes adhuc damnatos salvaret.

Sed contra: sicut est summe misericors, ita est summe iustus: ergo si faceret contra misericordiam, faceret contra iustitiam.

Item, II Tim. 2,13: Deus fidelis est, non potest se ipsum negare.

Item, Augustinus : " Cum sit summa iustitia, non potest negare summam iustitiam quin damnet malos ".

c. Dicendum quod nec potest hoc nec illud: nec hoc est impotentia, sicut nec potest iniuste agere. Quod autem dicitur:

' potest revocare Petrum ', dicendum est quod verum est, sed non eum posset damnare, quoniam non demereretur, cum sit confirmatus in gratia et simul in gloria secundum stolam animae. De iustitia autem, secundum congruentiam meritorum, sunt quidam damnati, sed non simpliciter secundum congruentiam meritorum aliorum, quoniam praevisi sunt precibus sanctorum liberari. 12. Sed quaeratur utrum possint liberari ab inferno inferiori, cum "in inferno nulla est redemptio " . 2 Sap., l: Non est agnitae qui reversus sit ab inferis. Si vero diceretur quod essent in limbo inferni vel in igne purgatorio, iniustitia esset, quoniam eis debetur poena actualis aeterna; si ergo mutat aeternam in temporalem, iniuste agit. - Respondendum est per distinctionem congruentiae meritorum propriorum et aliorum, et per distinctionem eius quod est ' esse in inferno inferiori'. Contingit enim esse in inferno inferiori quoad acerbitatem et aeternitatem ; et secundum aeternitatem non est reversio ab inferno inferiori. Si vero secundum acerbitatem poenae tantum, non negatur reversio, si fuerit congruentia in meritis Ecclesiae et de Dei misericordia.