DISTINCTIO XXXVIII (ae).

Sciendum est tamen etc. *. Augustinus, in libro De mendacio , quaerit utrum si aliquis "verum dicat ut fallat, vel falsum ut non fallat", mendacium dicit. Et subiungit: " Si mendacium est quaelibet enuntiatio cum voluntate enuntiandi falsum, ille potius mentitus est qui falsum voluit dicere et dixit quod voluit, quamvis ne falleret dixit. Si autem mendacium est quaelibet enuntiatio cum voluntate fallendi, non ille, sed iste mentitus est qui verum dicendo fallere voluit Quod si mendacium est enuntiatio alicuius falsitatis cum voluntate, ambo mentiti sunt, quoniam ille suam orationem falsam esse voluit, et iste de sua vera falsum credi voluit. Porro si mendacium" sit 'falsa vocis significatio cum intentione fallendi' , quod simpliciter annuendum est, "neuter mentitus est" vel mendacium dixit. "Inter mentientem et mendacem hoc interest: mentiens enim est qui falsum dicit invitus" vel contra conscientiam ; " mendax autem dicitur qui amat mentiri" (= n. 20).

In fine concludit Magister quod mendacium ioci non comprehenditur sub divisione praedicta *. A ugustinus tamen contrarium dicit in libro De mendacio , qui intendit ponere illam generalem omnis generis mendacii. -Dicendum quod haec definitio convenit omni generi mendacii; sed simpliciter convenit mendacio malignitatis, secundum quid autem mendacio ioci. Unde is est sensus: 'cum intentione fallendi', id est proferendi falsum ex quo potest esse fallacia in altero. Non enim mentiens mendacio ioci credit quod alius credat falsum esse verum ; tamen, quoniam assertive dicitur, potest ille virtute sermonis credere, et ita fallitur. Et [quod] Magister dicit, quoniam non convenit mendacio iocoso, intelligitur prout definitio accipitur simpliciter ; et is est sensus: 'cum intentione fallendi', id est decipiendi (= n. 21).

Sed quaeratur: cum intentio fallendi sit secundum se mortale, et ab ea perficitur mendacium, erit ergo mendacium benignitatis mortale. - Dicendum quod si fallere sit intentum propter se, mortale erit, et mendacium similiter quod ab illo perficitur. Non tamen sic tantum accipitur in hac definitione, sed communiter, sive aliquis intendat alium fallere propter se vel propter bonum alicuius ; sed si facere ab alio credi falsum propter utilitatem proximi, non est mortale (= n. 22).

[Perfectis non convenit, 721, 1]. a. Propter quid non est licitum perfectis hoc genere mendacii uti ?

De hoc Augustinus in libro De mendacio : " Licet dissertori ac disputatori ac praedicatori rerum aeternarum, aut praenuntiatori rerum temporalium ad aedificandam religionem vel pietatem pertinentium, occultare quod videt occultandum ; mentiri autem non licet: ergo nec occultare mentiendo ".

b. Sed quid dicendum, si sciat aliquis perfectus ubi sit aliquis fur et praesumat quod, si taceat, habebunt pro constanti ubi sit ? Nulla autem perplexitas cadit in virum perfectum: quid ergo faciendum ?- Augustinus dicit : " Si nescis" de quaesito ad mortem, " te nescire fatendum est. Si autem scis ubi sit, non est dicendum: 'nescio', sed dicendum: 'scio ubi est, nunquam autem monstrabo'. Pro qua fide quidquid tuleris, non solum non culpabile, sed laudabile iudicatur ; exceptis iis" quae immunda iudicantur ( = n. 23).

Illud etiam sciendum est etc. *. Augustinus in Enchiridion : " Si corporalium motionum causae nobis noscendae sunt, nullas magis noscere debemus quam nostrae valetudinis ", id est infirmitatis."Cum vero, ignoratis eis, medicos quaeramus, quis non videat quod de secretis caeli et terrae [nos latet] quanta sit patientia nesciendum "?- Augustinus in Enchiridion : "Cum nihil aliud sit errare, quam verum putare quod falsum est vel e converso, et certum habere pro incerto vel e converso, idque tam in anima sit indecens et informe, quam pulcrum atque decorum esse sentimus vel in loquendo, vel in assentiendo: Est est, Non non ; profecto ob hoc ipsum est misera vita ista qua vivimus, quod ei nonnunquam, ut non amittatur, error est necessitas. Absit ut talis sit animae nostrae vita, ubi ipsa vita animae nostrae veritas est, ubi nemo fallit, nemo fallitur. Hic autem homines fallunt atque falluntur, miserioresque sunt qui mentiendo fallunt, quam qui mentientibus credendo falluntur. Usque adeo tamen natura rationalis refugit falsitatem et quantum potest devitat errorem, ut falli nolint etiam quicumque amant fallere. Non enim qui mentitur, videtur sibi errare, sed alium mittere in errorem credentem sibi. Et in ea re non errat, quam mentiendo contexit, cum noscat ipse quid verum sit ; sed in hoc fallitur, quod sibi suum non putat obesse mendacium, cum magis facienti quam patienti obsit omne peccatum " (= n. 29).

[Quae nescire sit melius, 724, 29]. Augustinus, Enchiridion 4: "In una eademque re, nescienti sciens et erranti non errans praeponitur. In diversis autem rebus, cum ista sint magis utilia vel noxia, nihil prohibet nescientem scienti praeferri ".

[Solet quaeri de Iacob, 725, 3]. Augustinus, in Quaestionibus super Genesim : " Quod Iacob illusit membris, non est mendacium, sed actiones dicendae sunt propheticae ". Sed videtur quod sit mentitus: ibidem enim dicit Augustinus quod Iacob hoc fecit ut putaretur esse quod non erat, et ita cum intentione fallendi ; ergo peccavit . - Respondet Augustinus in Quaestionibus Evangelii : "Idipsum quod Iacob fecit attende. Pellibus haedinis membra contexit. Si causam proximam requiramus, mentitum fuisse putabimus: hoc enim fecit ut esse putaretur quod non erat. Si autem referatur ad illud propter quod significandum factum est: per haedinas pelles peccata, per eum qui [eis se] operuit significatur qui non sua, sed aliena peccata portavit " (= n. 30).

a. Super illud: Deus fecit obstetricibus, 1 Ex, 20, Gregorius : "Benignitatis earum merces, quae potuit in aeterna vita retribui, pro culpa mendacii in terrenam compensationem declinata est, ut in vita sua, quam mentiendo tueri voluerunt, quae fecerunt bona perciperent, et ulterius quod exspectarent mercedis praemium non haberent". Ex hac auctoritate habetur quod mortaliter peccaverunt. Si enim merces earum potuit in aeterna vita retribui, parcentes igitur meruerunt vitam aeternam.

b. Quod non sit mortale, Augustinus, Contra mendacium :"Non est remunerata in obstetricibus fallacia, sed benevolentia. Sicut enim mirum non esset, si aliquo prius tempore commissa ab eis (aliqua opera mala Deus) propter posteriora opera [bona] vellet ignoscere, ita non est mirandum quod in uno tempore et in eadem causa, Deus misericorditer factum et fallaciter conspiciens, et bonum remuneravit, et propter hoc bonum illud malum ignovit. Gravius enim peccatum est quod animo nocentis, quam quod animo subvenientis efficitur. Ac per hoc, si illud deletur opere misericordiae subsequente, cur illud quod levius est non delebitur opere misericordiae praecedente antequam peccet et concomitante cum peccatur" ? Et ex hac auctoritate accipitur quod peccatum obstetricum fuit veniale.

c. Super illud: Non sunt hebreae mulieres, 1 Ex, 19, A ugustinus : " Quorumdam vita longe inferior est a perfectione sanctorum, si habeat ista mendaciorum peccata ; provectu ipso et indole feruntur", id est sustinentur, "praesertim beneficia si nondum norunt exspectare caelestia. Quorum autem conversatio in caelis est , non eos existimo linguae modum circa veritatem et falsitatem exemplo obstetricum debere formare ".

d. Super illud: Aedificabunt domos, penultimo Isaiae, Hieronymus : " Domos, id est virtutes, pro quibus in caelestibus requiescent. Tales domos obstetrices dicuntur sibi aedificasse, quoniam timuerunt Deum ". Et sic videtur quod meruerunt vitam aeternam; et praeparata est eis ob timorem quo pepercerunt infantibus Hebraeorum. Per auctoritatem praedictam patet quod non meruerunt nisi bona temporalia.

e. Adhuc videtur quod mendacium officiosum sit mortale peccatum. Contra, contrarium potest probari. Augustinus, De mendacio : " Quanto plus receditur a primo genere mendacii, tanto minus peccatum est"; sed officiosum mendacium magis recedit a primo genere quam mendacium libidinis sive ioci ; ergo multo fortius mendacium officiosum erit veniale quam mendacium ioci.

f. Ad primum dicendum quod intelligenda est auctoritas Gregorii, cum dicit: 'Benignitatis earum merces' etc, ut potentia referatur ad genus operis. Est enim triplex bonum : scilicet in genere, et bonum ex circumstantia, et bonum gratiae. Quorum primum dicit potentiam primam ad meritum, secundum dicit dispositionem, tertium dicit complementum. Cum ergo in opere obstetricum, quo pepercerunt, esset primum bonum et secundum, potuit, quantum est de prima potentia vel secunda, benignitas earum retribui in aeterna vita; non tamen quantum est de tertia, quoniam non habuerunt gratiam. Unde sensus illius auctoritatis, quod possit retribui, est hic: scilicet si caritatem habuissent. Huiusmodi autem bono in genere cum circumstantiis, cui deest gratia, convenit habilitatio ad receptionem gratiae ; et ita habilitatae erant obstetrices per hoc ad gratiam recipiendam ; sed quia advenit culpa mendacii, factae sunt inhabiles. Nihilominus tamen remansit bonum temporale praemium quod debebatur generi operis ; et ideo dicit: "Pro culpa mendacii in terrenam compensationem est declinata".: non quod culpa mendacii esset mortalis, sed dehabilitabat a gratiae susceptione.

g. Hoc autem quod dicit Augustinus in libro De mendacio verum est. Duo enim erant in facto obstetricum, scilicet fallacia et misericordia ; et ignovit Dominus fallaciter factum ratione misericorditer facti, quod non fuit mortale.

h. Et illud quod supra Isaiam dicitur, intelligendum est de aedificio virtutum politicarum, quae adveniente gratia fiunt gratuitae. Sumitur enim aedificare dupliciter: vel enim prout est in fieri vel factum esse; in fieri, sicut hic; in factum esse, sicut I Cor. 3, 12, super illud: Qui superaedificant aurum. Unde obstetrices aedificabant, id est praeparabant se per virtutes politicas ad receptionem. Et istud patet in eadem Glossa ubi dicitur: "Multi sancti aedificant, sed non inhabitant".

i. Illud autem Augustini super 1 Ex, 19, intelligendum est quod officiosum mendacium est mortale perfectis, et illud idem imperfectis potest esse veniale. - Ad illud de mendacio (officioso), dicendum quod dupliciter potest esse intentio in mentiente: si enim praeponitur utilitas proximi summae veritati, mortale est ; si non, veniale est (= n. 18).

Utrum mendacium in omni specie sit mortale peccatum vel veniale, vel in aliqua mortale et in aliqua veniale. - a. Videtur quod in omni sit mortale. Augustinus, in libro De mendacio : "Mihi videtur [omne] mendacium esse peccatum. Est enim contrarium veritati sicut lux tenebris et aequitas iniquitati ". Sed constat quod non est contrarium nisi veritati virtuti, et veniale non est contrarium alicui virtuti ; quare mendacium omne erit mortale. - Adhuc, tenebrae expellunt lucem et e converso; similiter aequitas iniquitatem et e converso. Sed veniale simul est cum caritate, non expellens ipsam ; sed mendacium expellit caritatem: quare erit mortale.

b. Adhuc, Augustinus in eodem : " Quomodo diligit quisque proximum tamquam se ipsum, cui ut vitam praestet temporalem, perdit aeternam " ? Et loquitur ibi de mendacio officioso ; et ideo multo fortius aliud mendacium mortale erit, ex quo officiosum mortale est.

c. Definitio enim libidinis, in eodem libro , est: "Animi appetitus quo aeternis bonis quaecumque temporalia praeponuntur". Cum ergo mendacium libidinosum sit ex libidine, in eo praeponuntur temporalia aeternis ; sed omne tale est mortale. - Similiter videtur de officioso mendacio quod sit ex libidine, secundum hanc definitionem. Ait enim Augustinus: " Ut animus corpori, ita veritas ipsi animo praeponenda est, ut eam non solum magis quam corpus, sed magis quam se ipsum appetat animus". Cum ergo in officioso mendacio videtur conservatio animi et corporis aut possessionis praeponi veritati, praeponitur temporale aeterno, et omne tale est peccatum mortale ; ergo etc.

d. Augustinus, in eodem : "Non est mentiendum in doctrina pietatis. Magnum enim scelus est et primum genus detestabilis mendacii. Non est mentiendum secundo genere, quoniam nulli facienda est iniuria. Non mentiendum est tertio genere, quoniam nulli cum alterius iniuria est consulendum. * quarto genere, propter libidinem mentiendi, quae per se ipsam vitiosa est. Nec quinto genere, quoniam nec ipsa veritas fine placendi hominibus est enuntianda ; quanto minus mendacium, quod per se ipsum, quoniam mendacium est, utique turpe est. Nec sexto genere: neque enim recte testimonii veritas pro cuiusquam temporali commodo ac salute corrumpenda est; ad sempiternam vero salutem nullus est adducendus opitulante mendacio. Non est mentiendum septimo genere: non enim cuiusquam salus temporalis perficiendae fidei praeferenda est. Nec si quisquam in recte factis nostris tam male movetur ut fiat animo deterior longeque a pietate remotior, propterea recte facta sunt deserenda. Nec octavo genere, quoniam in bonis castitas animi pudicitia corporis maius est ; et in malis id quod ipsi facimus, eo quod fieri permittimus maius malum est". Et ita patet quod in omnibus speciebus mendacii ipsum mendacium est mortale peccatum.

e. Super illud Psalmi : Perdes omnes qui loquuntur mendacium, distinguitur duplex genus mendacii: unum scilicet "quod est ex malignitate et duplicitate cordis, quod omnibus cavendum est summopere ", et de hoc dicitur: Perdes omnes etc, et aliud genus mendacii quod procedit ex benignitate vel ioco: "et hoc non omnino fit sine culpa, sed non cum magna". Et ita aliquod mendacium fit sine mortali, cum omnis 'magna' sit mortalis. Idem dicitur super 1 Ex, 19, in magna illa Glossa : "Quorumdam vita".

f. Ad primum dicendum quod mendacium est contrarium veritati ; sed intelligitur de mendacio secundum illam definitionem qua dicitur : "Mendacium est falsa vocis significatio cum intentione fallendi " [722,23-24], quoniam intentio fallendi ponitur tamquam finis principalis ; in isto modo est mendacium contrarium veritati virtuti. Et haec ratio secundum se totam non convenit omni mendacio. Mendacium enim iocosum non est cum intentione ut alius credat falsum, immo ut alteri placeat vel sibi ; quod potest accidere cum falsa creduntur falsa. Similiter intelligendum est de hoc quod opponitur de tenebra et luce.

g. Ad aliud dicendum quod intelligendum est quoad statum perfecti. Perfectus enim, cuius est adhaerere summae veritati per contemplationem, si praeferat bonum temporale proximi, perdit summam veritatem et inest mortale, licet non in suo genere sit mortale.

h. Ad aliud quod opponitur de definitione libidinis, dicendum quod libido aequivoce dicitur. Aliquando enim idem est quod 'improba voluntas', ut dicit Augustinus in libro De libero arbitrio , et talis est voluntas concupiscendi bona propter se quae necesse est amittere . Cum ergo finis voluntatis in temporalibus, libido est, et sic libido est radix omnis peccati . Et sic intelligitur definitio hic posita ; et sic non est mendacium ioci ex libidine, licet accidat aliquando.

i. Ad aliud dicendum quod, licet singulae species sic enumerantur, intelligendum est quoad statum perfectorum solum [vel] secundum genus mendacii in se, non habito respectu ad statum infirmitatis. Aliquando enim genus peccati, absolute consideratum, mortale est; ex conditione infirmitatis in persona, est veniale (= n. 19).

Utrum liceat perfectis uti mendacio ioci. Augustinus, in libro De mendacio , de mendacio quarti generis et quinti: "Haec genera devitentur a fortibus et fidelibus et veracibus viris et feminis " (= n. 23, sig. c).

a. Utrum maius sit peccatum mendacium primi generis quam secundi. Augustinus supra : " Tanto minus quisque peccat cum mentitur, quanto magis a primo recedit". -Matth. 12, 32: Qui dixerit verbum contra Filium hominis, remittetur ei, sicut qui dixerit Filium minorem esse Patre; qui vero peccaverit in Spiritum Sanctum, non remittetur ei. Sed aliquod mendacium secundi generis potest esse peccatum in Spiritum Sanctum; dicere autem verbum blasphemiae [contra Filium]

est in primo genere; ergo maius est mendacium secundi generis quam primi. - Item, principaliter contra fidem est hoc, et contra caritatem est illud ; sed caritas maior fide ; ergo quod est secundi generis maius erit quam quod est primi.

b. Dicendum quod ea quae sunt primi generis maiora sunt secundum genus peccati, quoniam hoc corrumpit quoad fidem, illud autem quoad mores tantum. Tunc autem est maxima corruptio cum fidei, ut 2 Ier., 16: Constupraverunt te usque ad verticem etc. . Ratione circumstantiae aliquod secundi generis maius est peccatum quam aliquod primi generis. Si enim fuerit cum aliquo peccato secundi generis impugnatio fraternae dilectionis, ratione illius, maius potest esse aliquo primi generis.

c. Ad secundum dicendum quod caritas, ut dilectio proximi, non est maior fide secundum quam est assensio summae veritati. Secundum genus mendacii opponitur caritati prout est dilectio proximi ; unde non sequitur. Non enim ex hoc dicitur caritas maior, sed quoniam nunquam excidit caritas ; fides autem tantum in via est (= n. 24).

Illud etiam sciendum etc. * ; super hanc litteram: In nullo fallimur *. a. Argumentum quod falli non sit malum. Augustinus, in Enchiridion : "Cum dico in quibusdam rebus in nullo falli malo, non ipsum errorem dico 'nullum malum', nam ipse error per se ipsum, aut magnum in re magna, aut parvum in re parva, malum est".

b. Cuiusmodi sunt res in quibus magno malo, et in quibus parvo, et in quibus nullo ? Augustinus, in Enchiridion : "Magno malo fallitur homo cum hoc non credit quod ad vitam ducit aetemam, vel hoc credit quod ad mortem ducit aeternam. Parvo autem malo fallitur, qui falsum approbando incidit in aliquas molestias temporales, quibus tamen adhibita fidelis patientia convertit eas in usus bonos. Velut si quispiam bonum hominem putando qui malus est, aliquid mali ab eo patiatur. Qui vero malum hominem ita bonum credit ut nihil ab eo mali patiatur, nullo malo fallitur ; nec in illum cadit illa detestatio 5 Is., 20: Vae illis qui dicunt malum bonum et bonum malum".

Ad aliud dicendum quod, cum dicitur: 'in quibusdam nullo malo fallimur', non intendit Augustinus de malo quod est falli, sed de malo quod consequitur ad malum felli (= n. 25).

Si Deus aliquem decipit, utrum per se ipsum, aut per alium ; si per alium, utrum per hominem sanctum aut per angelum bonum vel non; et si hoc convenire Deo possit, utrum similiter possit convenire homini perfecto.

a. Augustinus, 83 Quaestionum : " Sicut summa et prope divina virtus est neminem decipere, sic ultimum vitium est quemlibet decipere. Ab hoc ultimo vitio ad summam virtutem tendentibus gradus est, neminem quidem, vel amicum vel notum, sed tamen inimicum decipere aliquando. Sed quoniam ipse hostis plerumque potest decipi iniuste, veluti cum pactum sit de pace temporali, multo purgatior summaeque virtuti vicinior est, qui, quamquam velit hostem decipere, non eum decipit nisi auctoritate divina. Sed Deus neminem per se ipsum decipit: est enim pater veritatis et ipsa veritas. Sed cum quisquam fuerit dignus decipi, non per hominem perfectum, neque per angelum, cui non convenit persona fallentis, sed per hominem imperfectum vel per angelum malum, qui pro voluntatis suae meritis, ad vindictam peccatorum, vel exercitadonem et purgationem eorum qui secundum Deum renascuntur, in infimis naturae gradibus est ordinatus".

b. Ex hac autem auctoritate habetur quod Deus non decipit aliquem: tamen decipit per istum vel per illum, ut actio ad Deum referatur, et imperfectio quae est in verbo ad creaturam. Cum enim dicitur 'malum poenae', quiddam notatur quod iustitiae est, et quiddam notatur quod imperfectionis est. - Item, ex hac auctoritate habetur quod non decipit per hominem perfectum vel per angelum bonum. Et habetur etiam quod homini imperfecto sua auctoritate non convenit decipere, sicut accidit de furto Hebraeorum, ut habetur 12 Ex, 35-36. - Ex hac etiam auctoritate habetur quod mali angeli ratione suae malitiae sunt ordinati in infimis naturae, et quod per ipsos fit deceptio: aliquando ad ostensionem iustitiae Dei, aliquando ad ostensionem misericordiae; sed iustitiae in malis, misericordiae in bonis (= n. 26).

Utrum in aliquibus sit maius malum falli quam fallere, cum primum sit poena, secundum culpa. Augustinus, Enchiridion, 12 quaestione : " Si quispiam, dum mentitur, vivere nuntiet aliquem mortuum: et alius, dum fallitur, credat post quamlibet longa tempora Christum moriturum: nonne minus incomparabiliter malum est falli isto modo quam illo, multoque minoris mali est in illum errorem aliquem inducere, quam in illum ab aliquo induci" ? In quibusdam ergo est minus malum fallere quam falli. - Ideo dicendum est quod, ubi falli est malum poenae tantum, tunc est minus malum: ubi autem coaccidit malum culpae, potest esse maius malum, ut quando coaccidit malum infidelitatis (= n. 27).