DISTINCTIO XVIII (L).

De merito Christi praetereundum non est *. ' Mereri' multipliciter dicitur. De congruo impetrare ; sic Sancti malis primam gratiam merentur. De indebito facere debitum ; sic meremur ex gratia et libero arbitrio praemium. De debito facere magis debitum, sicut in sequentibus operibus De debito habitus facere debitum actus; sic Christus meruit, quia ab instanti conceptionis debebatur ei omne bonum, quod successu temporis fecit esse actu (= n. 15).

25. Sibi meruit impassibilitatis gloriam [628, 24-25]. a. 2 Philip, 9 Glossa : " Exaltavit illum secundum humanam naturam, quae gloriosior facta est in resurrectione: in quo et divina natura potest dici exaltata". -Contra, Anselmus, libro Cur Deus homo, cap. 3: "Nullam divinae substantiae significamus humilitatem, sed unam Dei et hominis monstramus esse personam, * incarnatione non est Dei humilitas facta, sed humana natura tantum est exaltata ". Praeterea, divina natura est exaltatissima; ergo exaltari non potest.

b. Item, cum humana natura dicitur exaltata, quare divina non potest dici humiliata, cum habeatur ad Philip. 2, 7: Exinanivit se, formam

servi accipiens ?

c. Respondeo: divina natura dicitur exaltata per ostensionem, quia coepit sciri quod erat; sicut in assumptione infirmitatis dicitur exinanita, quia coepit non apparere quod erat.

Ad aliud dicendum quod unio, quae erat medium inter divinam et humanam naturam, tantum transmutavit humanam. Non enim alterum illorum extremorum erat transmutabile (= n. 3).

Meruit exaltari *. Quomodo ergo per passionem meruit, cum species merendi annumerentur in Matthaeo : Beati qui esuriunt etc? Item, omne meritum penes caritatem: ergo non 'per humilitatem' 629, 11].

Respondeo quod argumentum istud non valet, quia diversa genera causarum notantur. Humilitas informat opus secundum se, caritas autem opus comparatum ad finem. Similiter fortitudine meruit, quia humilitas opus informat in subiecto, fortitudo in quantum actus difficilis.

Ad aliud dicendum ut 18 Matth., 3-4: Nisi quis humiliaverit se sicut parvulus. Per hanc legem Christus se humiliavit, tamquam lator legis in se legem ostendens.

Utrum autem anima *. Movet Magister quaestionem quam non determinat: utrum anima Christi, passibilis propassione, impassibilitatem acceperit in exitu a corpore vel glorificatione. Et probatur quod in exitu: anima semper unita erat divinitati, nec erat passibilis nisi gratia corporis: ergo, separata a corpore, separatur a passione. Quod concedimus (= n. 5).

Hec solum haec meruit *. In his capitulis quaeritur quis meruit et quid meruit, et quibus et cui, et quando et quamdiu et secundum quid.

Et videtur quod Christus nihil meruit. Christus merebatur solum secundum animam ; sed secundum animam fuit in statu comprehensionis, secundum quem solum contingit frui, et non mereri ; ergo non merebatur.

Si dicatur quod secundum corpus fuit viator: sed constat quod secundum corpus non merebatur, quia virtutes insunt animae. Solvunt quidam: cum angeli sit una substantia omnino spiritualis, tamen fruitur et meretur; multo fortius homo Christus. Ergo oportuit esse aliquid in Christo secundum quod mereretur, et aliud secundum quod frueretur. Sed secundum animam solum fuit comprehensor.

Respondeo : intellectiva pars animae dupliciter sumi potest: vel ut est unita divinitati, et sic fuit comprehensor ; vel ut unita est corpori mediante sensualitate, secundum quam inerant propassiones et poenae assumptae, quae simul esse non poterant in eodem cum beatitudine ; et sic erat viator (= n. 2).

a. Ab instanti conceptionis per caritatem merebatur [629, 25-26] Contra: illa caritas erat in anima in quantum erat unita divinitati; sed haec erat caritas comprehensoris; ergo secundum illam non contingit mereri.

Item, regula est: 'Quanta est caritas, tantum est praemium'; Christus habuit summam caritatem; ergo merebatur summum praemium. Sed summum est extra quod nihil; ergo supra condignum non erat praemiatus; non ergo universae viae Domini misericordia et veritas.

b. Respondeo ad primum quod caritas Christi erat comprehensoris et viatoris, non tamen erat viatrix; et ut erat viatoris, merebatur, quia meritum non respicit tantum virtutem, sed et liberum arbitrium. - Ad aliud respondent quidam quod intelligitur Psalmus de 'via' quae est Dei ad nos et e converso, et non Dei ad Christum hominem. Sed dicendum quod meritum proprie est temporis, praemium autem aeternitatis. Unde comparando unum alteri duratione, remuneratur Christus ultra condignum (= n. 4, sig. a).

Non ergo plus meruit sibi fper; crucis patibulum *. Contra, II ad Cor. 12, 9: Virtus

• infirmitate perficitur:

ergo maxime in passione, quia maiorem caritatem nemo habet quam ut animam suam ponat pro amicis. - Respondeo: virtus perficitur, id est perfecta esse ostenditur. Unde '''plus' etc, id est non maius. Plura tamen erant merita secundum numerum, ut dicitur in littera [630, 6-7] (= n. 4, sig. b).''

Nec etiam beatior luit *. Contra: beatitudo et miseria opponuntur. Sicut ergo 'albius est quod est nigro impermixtius', sic beatior qui minus habet de miseria. Et hoc fuit in resurrectione; ergo tunc fuit beatior. Unde Psalmus: Ego sum pauper et dolens; et in Threnis 1,12: O vos omnes qui transitis per viam, attendite et videte si est dolor sicut dolor meus.

Respondeo: differt felicitas a beatitudine, quia felicitas ad temporalia extenditur. Unde concedimus quod feliciori non tamen beatior, nam beatitudo in aeternis. Est autem beatitudo in eo " qui habet omne quod vult et nihil vult quod non expedit", ut dicit Augustinus . Secundum hoc ergo Christus semper fuit aeque beatus (= n. 7).

Nec tantum gloriam *; et infra: sed donari sibi nomen *.

a. Contra: prius habuit hoc nomen ; ergo non meruit.

Respondeo: triplex est potentia. Secundum potentiam primam habuit hoc nomen ab aeterno: nomen scilicet rei, non vocis, quia salvare proposuerat. Secundum propinquam habuit in incarnatione: secundum ultimam in passione. Unde 1 Matth., 21: Et vocabis nomen eius Iesum, Glossa : "Non impones, quod vel ab angelo vel ab aeterno est impositum". Ergo ab angelo erat impositum, et a Ioseph impositum, et ab aeterno. Et respondent quidam : 'Ab aeterno impositum', id est ab aeterno praevisum. Sed solvendum est secundum priorem distinctionem. Item, Chrysostomus: "Hoc nomen do tibi imponendum: etsi non sit tuus foetus, sed ea quae sunt patris circa ipsum demonstrabis ".

b. Item, 16 Matth., 20: Ut nemini dicerent quod sit Iesus, Glossa : "Aliud est praedicare Christum, quod est commune nomen dignitatis: aliud Iesum, quod est proprium nomen Salvatoris ".

Ad cuius evidentiam notandum quod in unione duplex est natura. Ut enim dicit Damascenus, potest dici Verbum humanatum et homo deificatus. Prima collatio incipit a divina natura et terminatur in humanam et hoc nomen 'Iesus'. Secunda incipit ab humana et terminatur in divinam, secundum quam imponitur hoc nomen 'Christus', quod sonat 'unctus': unctione divinitatis, ut ungat alios.

Aliter distinguuntur secundum operationes. Filius Dei legatus fuit. Legatus autem duplicem habet respectum: et a quo mittitur, et secundum hoc habet hoc nomen 'Christus', quia unctio gratiae data est ei a divinitate ad salvandum. Vel habet comparationem ad quem mittitur, et sic hoc nomen 'Iesus'. 'Christus' autem erat nomen commune aliorum, ut in Psalmo : Nolite tangere christos meos; sed ei attribuitur per antonomasiam. Sic et 'Iesus', quia nullus praeter ipsum in terram promissionis introduxit. Et hoc est totum in Ioanne Damasceno, libro III, 34 capitulo (= n. 9).

Exaltavit propter obedientiam *. Anselmus, libro Cur Deus homo, cap. 9 : " Quod dicitur in Psalmo : De torrente in via bibit etc, non ita dictum est, quasi nullatenus (potuisset) pervenire ad hanc exaltationem nisi per obedientiam mortis: prius enim quam pateretur dixit (omnia) sibi esse tradita a Patre; sed quoniam ipse, cum Patre et Spiritu Sancto, disposuerat se non aliter quam per mortem celsitudinem suae potentiae mundo ostensurum" (= n. 10).

Dicitur res fieri quando innotescit *. a. Contra, 8 Matth., 29: Fili Dei, ut quid venisti ante tempus etc, ubi Glossa : "Tantum innotuit quantum oportuit: non sicut angelis, per hoc quod est vita et lux; sed eis terrendis per quaedam virtutis effecta". Et 4 Luc, 34: Scio te, quia sis Sanctus Dei. 1 Marc, 24: Quid nobis, Iesu, Glossa : " Dominum in terra videntes, se continuo iudicandos esse credebant". Ergo sciverunt Christum esse Deum.

b. C o n t r a, I ad Cor. 2, 8: Si cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent, id est crucifigi permisissent ; ut ibi exponitur de daemonibus : "Id est crucifigi non suggessissent"; ubi Glossa : " Quod dicunt in Evangelio, magis ex suspicatione quam cognitione dixisse credendi sunt".

c. Respondeo : cognitio per effectum non induxit eos ad credendum quod esset Deus, sed virtute divina imbutum. Unde 8 Matth., 29: "Non noverunt divini consilii dispensationem ".

Ad aliud dicendum: daemones videbant Christum, sed non credebant quod esset Filius Dei; unde 'cedere' ponitur ibi pro 'suspicar' (= n. 8).

Praeterea, in Glossa ad Cor. I 2, 8, dicitur quod maiores Iudaei, qui ad cognitionem Legis tenebantur, sciverunt quod esset Christus ; minores et simplices, qui ad cognitionem Legis non tenebantur, nescierunt. Ergo et daemones et Iudaei sciverunt Christum esse Deum. -Respondeo : et maiores et minores per ignorantiam peccaverunt. Maiores enim [ipsum] sciverunt esse Messiam, sed non Deum, quia non invenerunt expressum in Lege. Minores utroque modo ignorabant.

Si vero quaeritur * ; et infra: per passionem nil sibi meruit *. Sed obicitur de hoc quod dicitur in textu: 'Factus mortalis, non potuit hoc consequi sine merito' [632, 22-24]. Parvuli enim mortales facti sunt, et tamen consequuntur impassibilitatem sine merito. -Respondeo quod hoc intelligitur de omni eo qui habet usum naturalium virium, sicut Christus ab instanti conceptionis et omnes adulti (= n. 12).

Item, obicitur de eo quod dicitur: 'ab instanti conceptionis meruit' *. Contra: prius oportet esse quam mereri; ergo in instanti non meruit, sed postmodum.

Respondeo: 'ab instanti' dupliciter potest sumi: ut sit terminus extra, et sic verum est: et non intra, quia in instanti in quo Christus primo fuit, moveri poterat motu animae; vel ut proprius dicatur, agere poterat, quia quaedam actio animae est praeter tempus (= n. 13).

Item, condignitas aptatur merito, et meritum virtutibus in opere. Parvuli non habent usum virtutis; ergo non sunt digni merito.

Respondeo: condignitas proprie est in patria quasi collatio ad dignitatem temporis. Parvuli autem merito Christi merebantur, et sic sunt digni effecti (= n. 14).

Ad quid ergo pati voluit *. Nota quod Christus in passione et sibi merebatur et nobis. Sibi accelerationem resurrectionis gloriosae; unde Psalmus: Non dabis sanctum tuum videre corruptionem; et in Actibus : Solutis inferni doloribus, Glossa : "Putrefactione et pulverizatione, quibus carui? ". Meruit et declarationem nominis, 2 Philip., 9: Propter quod exaltavit illum etc. ; iudiciariam potestatem, 5 Ioan., 27: Dedit ei potestatem iudicium facere.

Pro te, non pro se *. 1 Philip., 30: Ut pro illo, Glossa : " Pro merito Christi, qui Patri obedivit, haec inter abas gratias data est vobis, ut patiamini pro illo ", unde maior gloria erit. Ecce una utilitas quam consecuti sumus ex passione Christi.

Est alia, ut 5 ad Hebr., 9: In omnibus exauditus est, Glossa : "Tantum valet eius passio, quod omnibus sufficiat ad salutem". Sed obicitur: ponatur quod adultus sufficienter conteratur, sed peccati poenam non solvat: numquid sufficiens est ad delendum poenam ? Respondeo: ex parte sua sufficit, sed defectus potest esse ex parte nostra.

Tertia utilitas tangitur 6 Rom., 5: Si complantati sumus mortis similitudini, Glossa : "Mors Christi et resurrectio non tantum sunt res, sed sacramenta ". In iis enim "vita christiana configuratur: in cruce dolor confessorum, in sepultura requies absolutorum, in resurrectione vita iustorum, in ascensione profectus perfectorum, in consessione ad dexteram gloria beatorum " (=n.17).

Vix unicuique virtus sufficiebat *. Ergo sufficiebat. Sed posita sufficienti causa, ponitur effectus: ergo in Lege virtus aperuit ianuam paradisi.

Respondeo : in se suffecit, sed impedimentum erat extrinsecus. Sicut enim (primus) homo in quantum principium hominum peccavit, ita oportuit generalem hominem satisfacere pro poena.

Nullus ergo hostiam etc. [633, 17-18]. Quaeritur de martyribus, an sufficienter solverunt poenam sui peccati praeter passionem Christi. (Psalmus) Lauda Ierusalem, versus: Iudicia tua, Glossa : "Patiuntur hic iusti et iniusti pro merito; solus Christus quae non rapuit solvit, in quo princeps (mundi) nihil invenit". Ergo, cum pro delicto satisfecerunt, sua passio non erat sufficiens omnino.

Contra, Anselmus, libro Cur Deus homo: " Nihil asperius aut difficuius potest homo ad honorem Dei sponte et non ex debito pati quam mortem ; et nullatenus potest se homo magis dare Deo ad honorem, quam cum se morti tradit ad illius honorem ". Ergo aliquis patitur non ex debito; ergo prima. - Respondeo: Christus voluntarie subiit mortem et non merito peccati, merito tamen obedientiae; alii autem merito peccati (= n. 18).

Item, "servitia, quanto magis debita, tanto minus grata", ut dicit Augustinus . Sed mors Christi debita fuit debito obedientiae; ergo minus grata.

Respondeo: aliquis potest bene operari ex debito praecepti et voluntarie, non respiciendo obligationem; et hoc praemium non minuit. Vel potest considerare se obligatum, et adhuc non minuitur. Sed si sit ex debito delicti, hoc quodam modo minuit praemii gratitudinem. Unde non sequitur de debito obedientiae. Obedientia enim est subiectio propriae voluntatis, cuius causa efficiens est in obediente.

Item, quaeritur si omnis qui patitur, pati debet ut Christo compatiatur. Videtur quod sic. 6 Matth., 17: Unge caput tuum, Glossa : "Non alterius causa ieiunare debemus, nisi ut eius perfusi spiritu, per abstinentiam macerantes carnem, eius passioni participemus ". Ergo omnis passio ad passionem Christi referenda est. Quod concedimus (= n. 19).

Item, passio est medium ad coronam: ergo, qui magis patitur, magis debet coronari. Unde 11 Hebr., 35: Ut meliorem invenirent passionem, Glossa : " Quanto magis quis patitur, tanto gloriosius coronabitur" - C o n t r a: secundum quantitatem caritatis pensatur praemium.

Respondeo: non dicit 'maius praemium', sed 'gloriosius'; quia pro defensione fidei iustitiae communis maior gloria accrescit ei per passionem, sed gloria quae in visione Dei non (= n. 20).

Adae superbia *. Aequalis fuit humilitas Christi super biae Adae secundum distantiam naturarum. Nam, sicut Adam per suun affectum ab humanitate ad situm divinitatis se transferre conabatur,ita Filius Dei per suum affectum a divinitate in situm humanitatis. Sed non aequalis fuit affectus in intensione.

Delere chirographum *. 2 ad Col., 14: "Decretum est sententia cunctis hominibus adversa, qua dictum est: Morte moriemini Chirographum est peccatum Adae, quod quasi cautionem contra nos tenebat diabolus " (= n. 23).

Item, quaeritur utrum maius fuit Christum pro nobis mori quam dare vitam aeternam. Et videtur quod non: mors Christi erat propter vitam aeternam; ergo nobis dare vitam aeternam erat maius.

Contra: 8 ad Rom., 32: Quomodo non cum illo omnia nobis donavit, Glossa : "Minus est omnia nobis dare, in praesenti iustitiam, in futuro vitam aeternam, quam nostri causa illum tradere morti". Et in Psalmo In te, Domine, speravi, Ps. 30, versus: Inclina, Domine, ad me aurem tuam, Glossa : " Quae maior est misericordia, quam ut unicum Filium daret pro nobis" ?

Respondeo: (hoc) maius illo esse dicitur dupliciter: vel comparatione dati ad datum, et sic Filium Dei mori maius est, quia vita aeterna est per Filium humanatum cum sit creatum quid. Vel comparatione ad illum cui datur, et sic minus, quia mors Christi est propter hoc. Sic enim mors non sumitur ut concreta cum Filio Dei, sed potius ut in abstractione ; prius autem cum Filio Dei concernebatur, qui maius est quam vita aeterna (= n. 11).

ADDITIONES CODICIS E.

Post propassiones (p. 190, lin. 17):

Cap. De merito Christi non est praetermittendum *, super illud: Humilitas passionis etc. *. Si humilitate meruit per se exaltationem, non ergo caritate.

Respondeo: non sequitur. Diversum enim genus causae notatur hinc et inde; nam caritas est formalis causa generalis qua est meritum vitae aeternae, in qua est exaltatio; humilitas autem est causa formalis propria merendi exaltationem. Vel una operis in quantum est ad finem, qui est summum bonum; altera vero eius in se (= n. 26).

Item, super illud: Claritas humilitatis est praemium [629,6-7]. Contra: convenientia est meriti ad praemium sicut poenae ad culpam,

et ita videtur quod potius exaltatio sit praemium humilitatis quam claritas.

Respondeo: 18 Matth., 4: Qui humiliaverit se sicut parvulus iste, hic maior est in regno caelorum ; et 23, 12: Qui se humiliaverit, exaltabitur.

Quod autem dicitur, 'convenientia praemii ad meritum', sicut habetur 5 Matth., 7: Beati misericordes, quoniam etc, intelligendum est hoc in illis operibus virtutum per quas [est] convenientia nostri ad Deum. In humilitate autem, ut est humilitas, non est convenientia; similiter in patientia, ut est patientia a patiendo dicta. Haec enim inferioris naturae sunt. Eis tamen maximum debetur praemium, propter pronitatem quam habet homo ad inordinatam superbiae exaltationem.

Quod autem dicitur de claritate, intelligitur propter hoc, quia haec est proprietas maxime ostensiva sublimis naturae.

Post erat (p. 193, lin. 20):

Super illud: De naturali donatione id dictam etc. *. Sed quomodo hoc potest intelligi, cum illa donatio aeterna non sit, propter hoc quod humiliavit se, factus obediens usque ad mortem ?

Respondeo: donatio hic intelligitur donationis manifestatio, quae fuit in ascensione post passionem et resurrectionem. Unde quod dicit 'aeternaliter' *, referendum est ad id quod dicit ibi oblique.

Loco Ipse... potestatem (p. 191, lin. 11-20):

a. Quaeritur propter hoc utrum Christus aliquid meruit. Videtur quod non. 5 Luc, 33: Quare discipuli Ioannis ieiunant, Glossa Bedae . Item, si meruit, constat quod motu caritatis, et hoc beatitudinem: sed ille motus fuit pars beatitudinis: ergo idem fuit meritum et praemium; ergo idem causa et effectus.

Item, in Psalmo : Miserationes eius super omnia opera eius, et hoc dicitur quia remunerat supra condignum: ergo sibi homini.

Contra: ab instanti conceptionis habuit summam caritatem comprehensoris: ergo non erat in statu merendi sibi. - Item, 'caritas aut proficit aut deficit' ;ergo, cum non deficit caritas Christi, augebatur in eo.

b. Si quaeritur quid meruit, dicendum quod passione sua merui sibi accelerationem resurrectionis gloriosae; unde : Non dabis saridim tuum videre corruptionem: et in Act. 2, 24: Solutis doloribus inferni, Glossa "Putrefactione et pulverizatione, quibus caruit". Item, declarationem nominis, Philip. 2, 9: Propter quod Deus exaltavit illum etc.; iudiciariam potestatem, 5 Ioan., 27: Dedit ei potestatem iudicium facere, quia Filius etc. (= n. 39).

Sed obicitur: ab instanti [onceptionis] habuit plenitudinem charismatum: sed ubi par caritas, par praemium; ergo semper, cum habuit aequalem caritatem, aequale merebatur praemium. Ergo, si passione sua praedicta tria meruit, quolibet opere meruit ea, scilicet tria. Item, tota vis merendi est penes caritatem, et ita ut prius.

Respondeo: istud retorquetur ad meritum vitae aeternae, quod 'ubi par caritas' etc. Sed ad alterum dicendum est quod, licet vis merendi sit penes caritatem quantum est ex parte formae, nihilominus ex parte materiae quantum ad operis excellentiam. Excellentissimum enim opus est passio.

Item, Christus meruit nobis per passionem apertionem ianuae *. Contra: semper habuit parem caritatem; ergo par praemium debebatur ; ergo aeque debebatur apertio ianuae ante passionem et post. Respondeo: hic est fallacia secundum commutationem praedicamenti.

Item, omni motu meruit nobis vitam aeternam; ergo apertionem ianuae, quod minus est.

Ad quod dicendum quod, licet meruit quod maius, non tamen quod minus. Exemplum de duobus filiis qui aequalem merentur habere hereditatem, sed unius hereditas obligata est post mortem patris, alterius non. Iste statim, decedente patre, accipit hereditatem, ille non. Sic etiam fuit ex nobis. Nos eramus obligati peccato; unde antequam liberati essemus, nullus habuit ingressum, licet haberet ius ingrediendi.

Post configurabatur (p. 198, lin. 8):

Super illud: Salvati esse non possemus nisi unigenitus etc. *. Gregorius in Moralibus, libro XX : " Qui nos exsistere fecit de nihilo, revocare etiam sine sua morte potuit et passione". Item, Leo papa, in legenda dominicae in Ramis Palmarum : "Omnipotentia Filii Dei, quae per eamdem essentiam est aequalis Patri, potuisset genus humanum a dominio diaboli solo imperio suae voluntatis eruere, nisi divinis operibus maxime congruisset, ut nequitiae hostilis adversitas de eo quod vicerat vinceretur ".

Post aliorum (p. 198, lin. 14):

Iac, 2: Omne gaudium existimate, fratres, Glossa : "Tribulatio in praesenti iustitiam, in futuro auget coronam ". Item, ibidem, Glossa : " Spe illius boni ad quod tenditis, quidquid in via contigerit, gaudere debetis ". Item, Act. 5, 41: Ibant Apostoli gaudentes: sed non est gaudendum nisi de eis quae pertinent ad meritum. Praeterea, martyr martyrio suo meretur aureolam: multo fortius tunc auream. Praeterea, I Thess. 4,12: Ut non contristemini, Glossa : " Si nulla esset amaritudo mortis, nulla esset martyrum fortitudo". 11 ad Hebr., 35, super illud: Ut meliorem invenirent, Glossa : "Quanto magis quis patitur, tanto gloriosius coronabitur".

Responsio ad haec est, quod intelligendum est quoad delectationem quae est in patiendo pro Christo.

Nota. Est martyr in figura, ut Abel, Apoc. 13, 8: Agnus qui occisus est ab origine mundi. Propter legem defendendam, sicut et mortui sunt Macchabaei, sicut etiam mortuus est Ioannes Baptista. Propter amorem Christi, ut beatus Stephanus. Loco Christi aut vice Christi, ut Innocentes. Voluntate, ut Ioannes Evangelista.