DISTINCTIO VIII.

Post sacramentum Baptismi * * ; quia in illo sacramento non modo est augmentum etc. [787, 23-24 ]. Utilitates huius sacramenti sic possunt distingui. Prima est [ut] sicut primus homo per esum ligni scientiae boni et mali perdidit vitam ita per esum ligni vitae recuperet vitam. Secunda est ut sit nutrimentum spirituale hominis, ut Sap. 16,20: Praestitisti eis panem de cado etc, et Augustinus super Psalmum : Panem angelorum manducavit homo: " Ut manducaret homo panem angelorum, creator angelorum factus est homo ". Tertia est ut uniat membra corporis [mystici] Christo capiti per caritatem. Quarta, ut augeatur meritum fidei, quia in hoc sacramento maxime meretur homo credendo, eo quod contra rationem multa videntur fieri hic. Quinta est sublevatio spei: speramus enim quod eodem amore quo voluit pro nobis pati, vult esse inter nos, ut ab ipso petamus quod necessarium est; unde Matth, ultimo, 20: Vobiscum sum usque ad consummationem sacculi. Sexta est in memoriam amoris quem ostendit Christus dum passus est pro nobis, et liberationis a servitute diaboli, et imitationis Christi. De primo et secundo dicitur I ad Cor. 11,24: Hoc facite in meam commemorationem ; de tertio, I Petri 2, 21: Christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum ut sequamini vestigia eius. Et valet etiam ad dimissionem veirialium et cautelam mortalium. "Unde cum praemittitur in oratione dominica : Panem nostrum, statim subiungitur: Et dimitte nobis debita nostra etc, in quo tria petuntur: liberatio a malis praeteritis, a praesentibus et futuris".

Unde recte viaticum appellatur *. IV libro Ioannis Damasceni : " Quia spiritualis est Adam, oportebat spiritualem esse generationem sive nativitatem ; similiter autem et escam. Sed quoniam duplices sumus et compositi, oportebat et duplicem esse nativitatem ; similiter et escam compositam. Itaque nativitas nobis per aquam et Spiritum data est: esca autem ipse panis vitae qui de caelo descendit", Ioan. 6,51.

Anteriora esse sacramenta christianorum [788, 27-28]. Contra: illud non fuit sacramentum Novae Legis qualiter ergo ratione illius sacramenta christianorum dicuntur priora -Resp on demus: priora dicuntur dignitate et significatione. Nam in eis confertur gratia ; et principalius designatur hoc sacramentum in illo sacrificio Melchisedech : sacrificium enim erat ad indicandum sacramentum Corporis Christi ; et praeter hoc, quia ipsi offerentes intelligebant spiritualem oblationem Christi fiendam.

Quia corpus assumptum *. Innocentius papa : " Disposuit caelestis altitudo consilii ut, sicut tres sunt personae in unitate substantiae: [Pater, Verbum et Spiritus], ita tres essent substantiae in unitate personae, scilicet divinitas, corpus et anima" in Christo. " Cum ergo Christus secundum divinam naturam tribus modis exsistat in rebus: in omnibus per essentiam, in solis iustis per gratiam, in homine assumpto per unionem ; voluit ut idem ipse secundum humanam naturam tribus modis exsisteret: localiter in caelo, personaliter in Verbo, sacramentaliter in altari".

Forma vero est *; Accipite et comedite ex eo omnes *. a. Quaestio est qua auctoritate adiciuntur verbis Domini, quibus fit sacramentum, quaedam quae in nullo evangelistarum exprimuntur, scilicet: " Elevatis oculis in caelum ", et hoc: " aeterni Testamenti". - Respondet Innocentius papa : "Multa, tam de factis quam de verbis dominicis, invenimus ab evangelistis dimissa, quae Apostoli supplevisse, verbo vel facto expressisse leguntur ". Quod autem dicitur, 'elevatis oculis in cadum', videtur sumi ex hoc quod dicitur in Ioan. 11,41 ;ex hoc enim videtur potius in communione quam in suscitatione Lazari hoc dixisse . Reliquum sumitur ex eo quod dicitur ad Hebr. 9, 15 : Ut repromissionem decipiant aeternae hereditatis.

b. Item quaeritur: cum virtus sacramenti consistat in his verbis: "Accipite et comedite ex eo omnes: Hoc est corpus meum, et iterum: Accipite et bibite" etc. [789, 22-23], quare dictum est 'comedite ex eo' et 'bibite ex ''hoc' , cum in Evangelio habetur utrobique 'ex hoc' ? In quodam tamen, Marco scilicet, habetur: Et biberunt ex eo omnes '' , sed in nullo 'comedite ex eo', cum infra habetur, XII distinctione, cap. ''Quid autem partes *: "Indignus est qui aliter celebrat mysterium quam Christus tradidit" [812, 8-9]. - Haec potest esse ratio : forte cum dicitur 'accipite et comedite ex eo', adhuc non fit transsubstantiatio ; et ideo non ponitur demonstrativum quod demonstrat rem praesentem, sed relativum rei absentis demonstrativum. Et quia, dictis his verbis 'hoc est corpus meum', fit conversio in corpus et sanguinem : non enim est corpus sine sanguine nec sanguis sine corpore, subiungitur: 'Bibite ex hoc'. Tamen quia restat transsubstantiatio viiii facienda in sanguinem et corpus, potest esse ratio quare ut de absente, et tamen praecedente, fiat sermo in Marc. 14. 23: Biberunt ex eo omnes. 6. Reliqua omnia nihil aliud sunt *. I ad Tim. 2,1: Obsecrationes ''etc, Glossa: " Obsecrationes vel precationes accipimus, quas facimus in celebratione sacramenti antequam illud quod est in mensa Domini incipiat benedici. Orationes sunt, quas fundit sacerdos in ipsa consecratione. Postulationes sunt, cum populus ab episcopo benedicitur ; vel postulationes sunt, quando ex debito aliquid postulatur, ut hoc scilicet quod hic geritur, in aeterna vita perficiatur. Gratiarum actio est de peractis, ut: Benedicamus Domino ".

7. Ideo post alia dedit *. a. Quaeritur hic quare hacc duo sacramenta quoad formam instituit proximo ad passionem, scilicet Baptismum et Eucharistiam: Eucharistiam ante, et Baptismum post; et quare forma Baptismi posterius data.

b. Respondemus: haec duo sacramenta sunt principalium virtutum significativa: fidei quae est ianua salutis, et caritatis quae est complementum virtutum. Ut ergo notaretur principalis virtus aut dignitas eorum, coniuncta sunt passioni, a qua omnia sacramenta habent virtutem. Quod enim Baptismus [a passione] habeat virtutem, habetur in tertio libro, distinctione XIX, cap. Peccata quoque etc. *, ubi dicitur de Baptismo quod "per ipsius poenam, quam sustinuit in cruce. omnis poena temporalis pro peccato debita in Baptismo relaxatur, ut nulla exigatur" [637,10-12]. Similiter ibidem de Poenitcntia dicitur: "In Poenitentia vero minoratur: non enim sufficeret illa qua poenitentes ligat Ecclesia, nisi Christi poena cooperaretur" [637, 12-14]. In Eucharistia similiter datur virtus, quia quantum est de caritate passionis, maior fit unio per caritatem membrorum corporis mystici ad caput. Passio autem sua pro fratribus dat nobis confirmationem ampliorem in Ecclesia cum fratribus ad patiendum pro eis. Similiter eius unio per caritatem ad Ecclesiam dat in Matrimonio effectum unionis ampliorem sponsi ad sponsam per consensum, in iis qui digne sunt iuncti matrimonio. Quia vero perfecta obedientia et discreta fuit in eo respectu Patris in passione, collata est ei auctoritas et potestas, quam contulit praclatis ratione discretae obedientiae quoad auctoritatem discernendi inter lepram et lepram respectu subditorum et potestatem ligandi et solvendi . Contulit etiam Unctioni virtutem, nam passio fuit contra poenam concupiscentiae, ex qua accidunt venialia, et ut tolleretur infirmitas corporis: est enim effectiva incorruptionis ex parte corporis.

c. Ad aliud dicimus quod significatum Eucharistiae prius est significato Baptismi. Nam Christus passus in quantum est panis vitae significatur in sacramento Altaris ; in Baptismo vero in quantum per passionem poenam originalis peccati delevit. Cum ergo forma sit ordinata ad significatum primum, forma huius prior est forma illius. Praeterea, illud fuit ad confirmationem discipulorum in passione, scilicet Eucharistia ; Baptismus vero ad conversionem gentium per Apostolos*.

Quod Dominus Apostolis disponendum reliquit *. a. Obicitur: plus est docere opere quam verbo, et plus est credendum Magistro veritatis quam discipulo, si videantur dissentire. Cum ergo Dominus post coenam tradidit corpus suum . quare post coenam non fit confectio ? - Respondemus quod tempus susceptionis quo dabatur a Magistro, tunc magis erat conveniens ad significationem ; sed tempus institutum a discipulo magis conveniens ad reverentiam sacramenti celebrandi. Utrumque docuit Magister veritatis: sed hoc ad significationem, illud ad reverentiam: hoc operando, illud inspirando.

b. Sed quaeritur, si aliquis consecraret post coenam, utrum consecratum esset, sicut est de Baptismo vel Ordine. - De hoc dicit Hugo quod non, propter reverentiam sacramenti. Baptismus vero est sacramentum necessitatis. Ordo etiam, licet dignitatem habeat, non tamen tantam quantam hoc, quod est sacramentum sacramentorum.

Nunc quid ibi sacramentum etc. *; una scilicet contenta et significata [791, 12-13]. a. Quaeritur hic quare in hoc sacramento est res contenta quae est significata, et non in alio. - Alia quaestio: quare in hoc sacramento fit huiusmodi divisio: 'Res quaedam' etc, et non in alio?

Tertia: cum hoc sacramentum sit typus passionis, et Baptismus similiter, quae est differentia ?

b. R esp on d e mus ad primam: sicut caritas in virtutibus est complementum, eo quod idem sit in quod transit actus et finis, quia ideim est in caritate quod diligitur et propter quod diligitur: quia caritate diligo summum bonum propter summum bonum - non sic est in aliis, sicut in fide, sed finis caritatis est ratio in aliis, ut credo summae veritati propter summum bonum, tribuo unicuique etc. propter summum bonum -sic in sacramento caritatis, quod est Eucharistia, accidit quod ipsum est sacramentorum complementum. Complementum autem tunc est, cum idem est medium et extremum. Medium in sacramentis est Christus passus sive mediator, quia per virtutem passionis eius omnia sacramenta virtutem habent. Primum est Deus, secundo Christus passus; fit autem extremum cum se ipsum confert in sacramento. Cum ergo hoc sit complementum omnium sacramentorum, oportet quod non tantum sit in eo res significata, sed etiam contenta.

c. Ad aliud dicendum quod haec divisio est propria huius sacramenti, quia hoc abundat super alia sacramenta. Habet enim hoc commune cum aliis, quod efficit gratiam quam figurat: quae gratia est in unitate corporis mystici ; et praeter hoc, quia est finis sacramentorum, habet in se illum qui est finis et principium et medium omnis sacramenti.

d. Ad tertium dicimus quod in hoc differentia est inter hoc et sacramentum Baptismi: quia Baptismus est typus sepulturae Christi in passione, ad Rom. 6, 4: Consepulti sumus cum ipso in Baptismo. Sicut enim fuit sepultus per passionem quoad poenam peccati, ita et nos in Baptismo quoad peccatum et poenam peccati originalis, et actualis, si fuerit contritus baptizatus. Sed hoc sacramentum gerit typum Christi passi, non passionis. Ipse enim cibus est spiritualis nobis, ut panis cibus corporalis. Ioan. 6, 51 : Ego sum panis vivus, Glossa: " Qui habet fidem incarnationis, habet refectionem. Carnem Christi comede: Verbum non purum, sed carneum, fide operante per dilectionem". Unde Isidorus, in libro De Trinitate : " Sicut cibum fortem infans invalidus capere non potest, nisi a matre prius editum in succum lacteum vertatur, ita et nos dum essemus infirmi ad conspiciendam Verbi aeternitatem, factum est Verbum caro, ut enutriti per carnem effectique fortiores, cibo solido, verum Deum contemplando, ut angeli satiemur ".

Res significata et non contenta [791, 15-16]. a. Quaeritur utrum intelligatur coniunctim aut divisim. Si divisim, ergo mali praedestinati sunt de corpore mystico. Si coniunctim, ergo illi qui habent praesentem iustitiam, praesciti tamen, non sunt de corpore mystico.

Respondemus: divisim intelligitur ; sed de iustificatis in praesenti et glorificatis simpliciter, de aliis autem secundum quid, ut sit sensus: secundum quod praedestinatus etc, est de unitate corporis mystici. Sunt ergo praedestinati mali quoad praedestinationem de unitate, non simpliciter: sed praesciti qui sunt boni, simpliciter sunt de unitate, sed praesciti stmt non esse. De hoc Augustinus, Ioan. 6,55: Qui manducat etc: "Hunc cibum et potum vult intelligi societatem corporis et membrorum suorum, quod est Ecclesia: in praedestinatis, quod iam factum est: et in vocatis et iustificatis, quod factum est et fit et fiet: et in glorificatis, quod nunc est in spe, fiet in re ".

b. Ex hoc videtur dicere quod iam factum est quod praedestinati sunt de unitate corporis Christi: et ita videtur quod praedestinati, sive boni, sive mali, sint de unitate corporis mystici. - Respondemus: dicitur aliquid 'esse factum' simpliciter, scilicet quantum est ex parte causae coniunctae; et dicitur 'esse factum' quantum est ex parte causae separatae. Societas corporis et membrorum suorum facta est, quantum est de voluntate beneplaciti in praedestinatis, non simpliciter.

Illa species visibilis sacramentum est *. Videtur quod non sit sacramentum, quia non gerit similitudinem, cura ibi sit tantum species panis: species autem accidentalis panis non reficit. Praeterea, non efficit quod figurat: quod est de ratione sacramenti. - Respondemus: gerit similitudinem quantum ad illud in quo fuit, cuius nomen adhuc retinet. Ratione eius cuius fuit forma est refectio. Cum autem dicitur sacramentum, hoc est quoad rationem signi, non quoad rationem causae. - Si vero quaeritur quid dicitur ibi esse proprie sacramentum, dicendum quod vera caro Christi sub specie panis et vini exsistens. Haec enim, digne suscepta, efficit quod figurat. Unde in Ioan. 6, 51: Ego sum panis etc, Glossa: Christus "non solum secundum Verbum quo vivunt omnia, sed etiam secundum carnem assumptam pro mundi vita. Humana enim caro, quae erat peccato obnoxia, carni mundae eius unita, incorporata, unum cum illo effecta, vivit de spiritu eius".

ADDITIONES CODICIS Pa.

Post Baptismi (p. 132 lin. 9):

Dividitur iste tractatus secundum quatuor causas, scilicet instituentem, formam, materiam et finem, quae intelliguntur per rem signatam et quodam modo creatam. Et hoc est usque ad illud: Et sicut duae etc. *. Sequens dividitur in duo, secundum ea quae sunt ex parte sumentis et ex parte confidentis. Et quia virtute verborum fit transsubstantiatio, quod non in aliis, de modo conversionis. Et hoc est ibi: Si autem quaeritur etc. *.

a. Quid hic sacramentum ; an unum, an plura . De causa efficiente, materiali et finali. Tertia de conversione. Quarta de modo loquendi. Cuius virtutis, et cur non est de oleo. Item, quae est virtus in verbo per quam tam nobile actum est actum. Item, utrum antecedentia (I) illa fiunt substantiae. Utrum quantum est corpus, tanta est species. Quare necesse est deperire substantiam panis, cum glorificatum possit esse cum non sanctificato. Item, de desinitione panis et inceptione corporis.

b. De ratione obicitur sacramenti: quia species non gerens similitudinem et causam eius quod (figurat). - Respondeo: species panis licet primo habeat rationem signi, non tamen totaliter est primo sacramentum. Aliunde enim signum, et aliunde sacramentum: quia ex similitudine exteriori signum, ex re sacramentum [et] causa; et hoc est corpus Christi.

Non autem dicitur duo sacramenta, sed unum sacramentum pluraliter: nam unde est causa, est unum; unde signum, non unum. Et ita dicendum est unum sacramentum pluraliter. Sunt autem duo signa duarum gratiarum unitarum, scilicet unionis corporis et animae. Unde dicit Ambrosius : " Panis autem intinctus est proprie signum Christi hominis". Dicitur autem proprie " eucharistia, id est bona gratia" [787, 22-23] materialiter, id est Christus sub signo (= d. 9, n. 5).

c. Causa efficiens, Verbum increatum: media, verbum genus creatum ; deinde minister in illo verbo, habita intentione consecrandi. - Causa autem materialis est species panis et vini: formalis vero corpus Christi genitum et sanctificatum ; finalis vero unitio corporis et animae. - Aliter autem de vino et oleo, quia oleum oleo est miscibile, cum utrumque sit substantia secundum idem genus. Sed hic unum est species, alterum vero substantia.

d. Virtus autem in verbo creato est virtus divina, quae collata a Christo in coena et attributa est proprie verbo, quia verbum est ostensivum Verbi humanati. Quae gratia hic significatur: ad hoc enim maxime est verbum, scilicet ad plenam gratiam Redemptoris ostendendam.

e. Item, cum credatur tam corpus quam anima, propter quid non utrumque manducatur, cum ad credere sequatur manducare ?

R c -spondeo: non, quia manducare secundum se respicit corpus, et non spiritum ut rem manducatam; non sic autem de credere.

f. Per manna autem significatur panis ; vinum per botrum, Num. 13, 24; aqua per aquam de petra eductam, Ex. 17, 6.

Plus autem est complexio in hoc sacramento quam in aliis ; quia in hoc sacramento ;

est " res contenta et significatas *, et ita dupliciter est sacra res. Et non potest esse ultimatio in signo amplior quam ut tangat illud secundum suum terminum vel sit per totum ipsius. Et convenit ipsum esse sacramentum, cum sit eius res a quo est res omnis gratiae in sacramento. Et ideo actus eius est maximus ad quem ordinat Ordo ministrum Ecclesiae, sicut habetur a Dionysio, de sacerdotibus l.

Non autem accidens illud facta (I) substantia, sed est accidens non ut accidens.

a. Item, quaestio est utrum coniunctim intelligitur aut divisim. Si divisim, ergo predestinati mali sunt de corpore mystico. Si coniunctim, ergo illi qui habent praesentem (iustitiam) non sunt de corpore mystico.

Item, quaestio est quare in hoc sacramento fit haec divisio, et non in alio.

Item, cum hoc sacramentum sit typus passionis et Baptismus similiter, quae differentia est ?

b. Ad hoc dicendum: divisim intelligitur; sed intelligitur de iustificatis in praesenti et glorificatis simpliciter, de aliis autem secundum quid (= n. 10).

c. Ad aliud vero dicendum est quod hoc sacramentum, tamquam finis sacramenti, est habens propriam rationem praeter illam quae communis est in aliis sacramentis. In aliis enim significatur gratia quae efficitur. Similiter et in hoc, scilicet unitas corporis mystici per caritatem. Praeterea, cum sit finis sacramenti, convenit in ipso contineri finem omnis sacramenti et principium, scilicet Christum. Et ita habebis hanc divisionem (= n. 9, sig. c-

d. Ad primum (!) dicendum quod Baptismus est typus sepulturae in passione ; unde Apostolus, Rom. 6, 4: Consepulti sumus etc. Sicut enim sepultus fuit quoad poenam peccati, ita et nos in Baptismo peccato et pocnae peccati. Sed hoc sacramentum gerit typum passionis Christi. Ipse enim est cibus noster spiritualis, sicut panis est cibus corporalis. Unde in Ioannis Glossa super hoc: Ego sum panis vivus etc, Glossa: " Qui habet fidem incarnationis, habet refectionem. Carnem Christi comedit: Verbum non purum, sed carnem, fide operante ex dilectione" (= n. 9, sig. d).

Post Apostolos (p. 138, lin. 14):

"Per carnem [as]sumptam venit in mundum, et secundum pracsentiam corporalem ad tempus cum hominibus conversatus est , ut eos ad spiritualem [praesentiam] quaerendam et inveniendam excitaret. Post, completa dispensatione, secundum corporalem recessit praesentiam, et (secundum) spiritualem remansit, ut hoc ostenderet : Vobiscum sum usque etc. Sic in sacramento suo temporaliter venit ad te et est tecum corporaliter, ut per corporalem praesentiam ad spiritualem quaerendam exciteris et inveniendam. Quamdiu sensus corporalis afficitur, praescntia

[non] aufertur corporalis. Postquam autem sensus corporalis in percipiendo deficit. non deinde est quaerenda pracsentia corporalis, sed spiritualis retinenda: Christus de ore ad cor transit, et melius est ut cat in mentem quam (in) ventrem ".

Hic autem alia quoque consideranda etc. *. " Panis l fermentatus non debet celebrari, sed azimus, tum ratione facti, tum ratione mysterii. In Exodo enim, 12,18-19, est praeceptum: Septem diebus fermentatum non invenietur in domibus vestris. Qui comederit fermentatum, peribit anima eius de coetu filiorum Israel. Primo autem mense, decima quarta die usque ad vigesimam primam, azima comedetis. Cum ergo Christus quarta decima die coenaverit cum discipulis suis et agnum paschalem comederit ritu legali, cum azymis panibus et lactucis agrestibus, constat quod non comedit fermentatum ". Praeterea, " fermentum significat corruptionem; unde I Cor. 5, 6: Modicum fermentum etc. Ut ergo nihil nisi sincerum in hoc sacramento significetur, non fermentatum, sed azymum consecramus, ut I Cor. 5, 8: Non in fermento malitiae et nequitiae etc.

Graeci tamen de fermentato conficiunt, asserentes lunam esse quartam decimam in Parasceve, in qua verus Agnus immolatur, ut impleretur Scriptura, quae * quarta decima iusserat agnum immolari. Dominus igitur ea die se passurum fesse) praenoscens, in praecedenti vespera, necessitate ductus, : anticipavit comedere pascha ; et quia tunc licite potuit comedi fermentatum, fet ipsi) de fermentato conficiunt. Ioannes enim testatur quod ante diem festum Paschae Iesus cum discipulis nocte coenavit etc. Dicit etiam Iudaeos non intrasse in praetorium, ut non contaminarentur sed comederent pascha. Sabbatum quoque post crucem magnum diem sabbati no- minat : quod dici non solet nisi festum cum sabbato concurrat. Et Lucas dicit quod in Parasceve [mulieres paraverunt] unguenta: quod in magno die non liceret.

Porro quae dicta sunt (assertioni) eorum non consonant, si sane intelligantur. Pascha dicitur dies, solemnitas, agnus, hora: Scitis quoniam post biduum pascha fiet . Dies autem festus quinta decima luna; nam quarta decima non erat solemnis nisi ad vesperam". Christus ergo quarta decima fecit pascha, scilicet prima die azymorum, quando immolabatur agnus ad vesperam.

Praeterea obiciunt nos iudaizare. Cum enim figura cesserit, veritate adveniente, sicut non comedimus cum lactucis agrestibus, ita nec (cum) azymis panibus. Ad quod dicendum quod " non omnes ritus legales abiecit Ecclesia. Unde sponsa in Canticis : Omnia po,a nova et vetera servavi tibi etc. Adhuc enim plenae lunae faciem considerat, ne celebret in defectu. Adhuc conficit oleum unctionis et thus suavitatis. Ritus ergo legales non sunt omnino aboliti, sed in spiritualem intellectionem et in melius mutati ".