DISTINCTIO XXIX.

Est praeterea aliud nomen etc. *. Circa communem notionem quaeritur primo quid dicatur hoc nomine 'principium' si una est ratio nominis ut sumitur essentialiter et notionaliter. Habito quod una ratio, quaeritur quae sit propria ratio ut sumitur notionaliter notione communi. Deinde, si haec notio conveniat Patri et Filio tantum ; et si sic, an conveniat eis singillatim aut insimul sumptis ; et si singillatim, an unum sint principium an duo ; si vero unum, secundum quam rationem inest communis notio haec illis pluribus, vel qualiter immediate inest illa notio illis pluribus secundum quod sunt plures. Deinde, si haec notio est communis pluribus, cuiusmodi communitate dicatur communis. Deinde, si Pater et Filius sint unum principium, utrum sint idem principium. Deinde, si idem dicatur hoc nomine ' principium' et hoc verbo 'spirare', quare dicitur pluraliter ' Pater et Filius spirant Spiritum Sanctum' et sunt unum principium dicendo singulariter. Deinde, qualiter se habeat illa notio, quae designatur hoc nomine ' principium' ad illam quae designatur hoc nomine 'Pater', an ad illam sequatur an non. Deinde, quare non est correspectivum notionis designatae hoc nomine 'principium '.

Principium sine principio *. Ut sic dicitur, est distinctivum Patris ab aliis: ergo est aliqua notio. Non paternitas nec communis spiratio, quia non convenit Filio: nec innascibilitas, quia innascibilitas non dicit respectum ad Filiam.

Respondeo: secundum quid dicit innascibilitatem, secundum quid paternitatem. Secundum intentionem autem Hilarii 'innascibilis qui non ab alio, a quo alius': sic est idem quod innascibilis. Si vero innascibilis dicat 'qui non est ab alio', sic 'principium sine principio' superaddit, scilicet 'a quo alius', quod intelligitur nomine auctoris vel Patris.

Principium de principio *. Duae notiones cointelliguntur: una respectu Patris, scilicet in quantum dicitur 'de principio' ; in hoc quod dicitur 'principium', intelligitur notio quae est respectu Spiritus Sancti vel respectus qui est ad Spiritum Sanctum. Habet enim Filius a Patre quod sit principium creaturae et quod sit principium Spiritus Sancti.

Principium de utroque [183, 20-21]. Cum hoc dicatur de Spiritu Sancto, quaeritur utrum significet essentiam aut notionem.

a. Quod non significat essentiam, habetur, quia essentia non est de Patre et Filio, et est principium de Patre et Filio. Si vero dicat notionem, ergo non dicetur significatum per hoc nomen 'principium' de tribus personis.

Contra hoc: dicitur ' principium' respectu creaturae, quod convenit tribus. Praeterea. cum non sint nisi quinque notiones, quam notionem dicet?

b. Praeterea, omnes notiones sunt aeternae; sed esse principium, ut dicitur de Spiritu Sancto, non convenit ab aeterno; ergo non designatur ibi notio per illud.

c. Respondeo: Cum dicitur Spiritus Sanctus 'principium de utroque', per hanc dictionem 'principium' significatur essentia et connotatur effectus in creatura ; sed ratione huius additi 'de Patre et Filio ', cointelligitur notio propria Spiritus Sancti, secundum quam procedit a Patre et Filio. Et sic patet solutio ad obiecta.

d. Cum enim dicitur quod ' significat essentiam', hoc est ratione effectus in creatura, non autem ratione huius additionis 'de utroque', qua appropriatur Spiritui Sancto. Nec ex hoc sequitur quod haec dictio 'principium' significat notionem ; sicut cum dicitur 'Deus de Deo', licet haec dictio 'Deus' stet ibi pro persona, non tamen hoc nomine significatur persona.

e. Cum autem dicitur quod 'esse principium non convenit ab aeterno Spiritui Sancto', hoc intelligitur non ratione essentiae, nec ratione notionis cointellectae, sed ratione effectus connotati propositione qua dicitur quod Spiritus Sanctus hoc habet a Patre quod operetur.

Et Pater ab aeterno; et infra: Pater et Filius principium Spiritus Sancti [183,25-26]. Hilarius, VIII De Trinitate : " A Filio accipit qui ab eo mittitur et a Patre procedit. Et interrogo utrum id ipsum sit a Filio accipere, quod a Patre procedere. Quod si differre creditur, non bene creditur, quia id ipsum existimabitur a Filio accipere, quod a Patre procedere. Ipse enim Dominus ait, 16 Ioan., 15: Quia de meo accipiet et annuntiabit vobis ".

Rom., 36: Ex ipso et per ipsum *. Per hoc videtur Apostolus velle quod sint tria principia illi tres, propter trium praepositionum distinctionem et propter copulationem praepositionum, quae non permittit idem significari per illa tria.

Respondeo: ibi notatur ratio principii, secundum quod principium dicitur essentialiter respectu creaturae. Omnia enim illa relativa referuntur ad unum antecedens, quod essentialiter sumitur. Sed prout adiunguntur illis illae tres praepositiones, personaliter accipiuntur pro tribus personis, ita ut per 'ex ipso' supponatur Pater, per 'per ipsum' Filius, per 'in ipso' Spiritus Sanctus. Haec enim praepositio 'ex' notat originem ; haec praepositio 'per' quasi rationem mediam operandi; haec praepositio 'in' conservationem in continendo. Origo autem appropriatur Patri, ratio operationis Filio, conservatio in continendo Spiritui Sancto. Ratione ergo qua supponunt pro tribus, quae proprias habent habitudines quae illis praepositionibus denotantur, intercidit copulatio. Exponit autem Hilarius illas praepositiones sic in IV De Trinitate : " Novit Ecclesia unum Deum ex quo omnia ; novit unum Dominum Iesum Christum per quem omnia: ab uno universorum originem, per unum cunctorum creationem. [In uno 'ex quo' auctoritatem innascibilitatis intelligit] ; in uno 'per quem', potestatem nihil ab auctore differentem veneratur "; et haec est potestas gubernandi. Ex iis patet quod hi tres sunt unum principium creaturae, licet approprietur sub quadam ratione Patri, sub altera Filio, sub altera Spiritui Sancto.

Principium qui loquor *. Exponit Augustinus aliter, quod hoc nomen ' principium' habet aequipollens in graeco feminine designatum, quo intendebat dicere se esse Veritatem, qui eis loquebatur, propter quod erat illi credendum.

Operatur *. I Cor. 12, 11: Haec operatur unus atque idem Spiritus.

Deinde in eodem * ; et infra: Non duo principia (185,27). Augustinus , super Ioannem: Principium qui et loquor vobis, 8, 25: " Numquid Pater et Filius erunt duo principia? Cavendum est dicere, quomodo non dicimus Patrem (et Filium) duos deos, licet Pater est Deus et Filius Deus ". Filius enim est principium Spiritus Sancti et similiter Pater.

Ipso quo Pater etc. *. Ex quo notandum quod eadem proprietate dicitur auctor Filii qua Pater Filii ; tamen non eadem proprietate dicitur auctor qua Pater, sed eo auctor quo ingenitus, prout notat ' a quo alius'. Tamen hoc nomen 'auctor' sumitur multipliciter, ut expositum est supra, distinctione IX, cap. Dicamus ergo . - Non per se *, id est a se. -A nemine *, id est nulla persona.

Aeterna paternitate *, id est Patre qui est aeternus. - Non concedendum quod habeat principium [186, 20-21], scilicet essentialiter vel secundum durationem.

Unum autem principium Pater et Filius *. a. Isidorus, libro De Trinitate : " Non una res et duorum consubstantialis potest ab eisdem procedere et simul inesse, nisi unum fuerint illi a quibus procedit ". Ex hac auctoritate derelinquitur quod Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti non unde sunt differentes, sed unde sunt unum.

b. Quod ostenditur per Anselmum, libro De processione Spiritus Sancti : " Si prius aut posterius vel magis aut minus de uno esset quam de altero, ex necessitate sequeretur ut aut Spiritus Sanctus non esset de hoc in quo unum sunt Pater et Filius, aut ipsum unum non esset perfecte vel simpliciter (unum). Sed dici non potest quod Spiritus Sanctus non sit de hoc in quo Pater et Filius sunt unum ; alioquin non esset de Deo. Nec credi debet quod in ipso, secundum quod est, sit aliqua diversitas ". Ex iis habetur quod, secundum quod conveniunt in uno, sunt unum principium Spiritus Sancti.

c. Quod autem non sic sit, videtur, quia nihil est commune Patri et Filio, praeter communem notionem, nisi essentia: sed ex eo quod conveniunt in essentia, non sunt unum principium. Spiritus Sancti, quia sic Spiritus Sanctus esset principium sui. Restat ergo quod sunt unum principium, non in quantum conveniunt in uno, sed in quantum sunt differentes.

d. Responsio est ad hoc: sicut utraque istarum est per se 'Deus generat Deum', ' Pater generat Filium', ita utraque istarum ' Deus spirat Deum',' Pater et Filius spirant Spiritum Sanctum '. Quantum ergo ad intentionem huius sermonis'' 'Deus spirat Deum', sunt unum principium in quantum conveniunt in uno. Quantum autem ad intentionem alterius sermonis, ipsi differentes sunt unum principium Spiritus Sancti et inest una notio differentibus ut differentes sunt .''

Deinde quaeritur, cum Pater et Filius sunt unum principium, aut principium quod est Pater, aut principium quod non est Pater. Sed constat, non 'quod non est Pater' quia sic idem poneretur et removeretur. Si vero 'quod est Pater' aut ergo hoc relativum 'quod' refert essentiam aut personam. Non essentiam, quia non est principium Spiritus Sancti. Non personam, quia Pater et Filius non sunt una persona. Neque supponit notionem, quia 'quod' non est relativum notionis.

Respondeo: non est concedendum alterum istorum, nisi haec dictio cedat in rationem suppositi. Et est simile: homo et asinus sunt idem in genere: ergo idem quod est homo aut quod non est homo. Cum enim dicitur ' Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti', principium in illa locutione dicitur indistincte de duabus personis, sicut cum dicitur 'idem in genere', idem dicit rationem generis, non distinguendo rationem alicuius speciei '' . 12. Praeterea, cum unitas notionis in personis differentibus sit ratio dicendi quod sint unum principium, quare distinctio notionum exsistens in una persona, verbi gratia ' ''Pater est principium Filii, Pater principium Spiritus Sancti', non est ratio dicendi quod Pater sit plura principia.

Respondeo ad hoc: cum Pater dicitur principium Filii et Spiritus Sancti, notatur non tantum quod sit plurium personarum principium, sed quod pluribus modis, et ita aequivoce dicitur ratio principii. Praeterea, cum dicitur ' plura principia', exigitur diversitas suppositorum, quae hic non invenitur. Non sic autem exigitur unitas suppositi, cum dicitur 'unum principium Spiritus Sancti', cum ibi dicatur esse unius notionis quae una est in Patre et Filio. Ratio est, quia in hoc verbo ' sunt', prout cadit in intellectum nostrum, datur intelligi unitas substantiae in supposito et apposito ; haec autem dictio 'principium' supponit communiter duas personas, et hae designantur in supposito per hos terminos ' Pater' et 'Filius'; et sic trahit verbum consignificationem pluralitatis a pluribus personis quae significantur per ' Patrem' et 'Filium' et supponuntur in hoc nomine ' principium ', licet hoc nomen ' principium' ab una communi notione imponatur.

Deinde quaeritur, cum haec sit vera ' Pater est principium Spiritus Sancti et Filius principium Spiritus Sancti' an idem principium vel diversum. 'Idem' non permittitur propter personae diversitatem; 'diversum' vel 'differens' propter unitatem essentiae et notionis. Praeterea, haec conceditur 'sunt idem in spirando' ; quare non conceditur 'sunt idem principium' ?

Respondeo: licet haec sit vera 'sunt unum principium', non tamen haec est vera 'sunt idem principium' Non enim est sufficiens divisio entis unius ' idem' et 'diversum' sive ' differens'. Haec enim ratio 'principium Spiritus Sancti' convenit Patri et Filio secundum illud in quo non distinguuntur, et propter hoc non sequitur 'idem' nec ' diversum'. 'Idem' enim exigit eamdem hypostasim; Pater autem et Filius sunt duae hypostases. ' Differens ' vero, cum adiungitur cum alio, notat differentiam in eo ; Pater vero et Filius non differunt spiratione. Haec autem est concedenda 'sunt idem spirando', quia attingitur hic unitas notionalis, non personalis: cum autem dicitur 'idem principium', personalis. Propter quod una admittitur, alia non.

Deinde quaeritur, cum haec sit vera ' Pater et Filius sunt unum principium', an haec sit vera 'sunt unus spirator', sicut dicitur 'Spiritus Sanctus est spiramen utriusque'. - Contra: idem dicitur per 'spirans' et 'spirator'; sed Pater et Filius spirant Spiritum Sanctum et sunt spirantes Spiritum Sanctum ; quare sunt spiratores Spiritus Sancti et non unus spirator.

Respondeo ad hoc: cum sit una communis notio in duabus personis, dictio quae designat notionem potest plus tenere se ex parte notionis quoad modum significandi, vel plus ex parte personarum. Si ex parte notionis, sic se habet hoc nomen ' principium'; ex parte personae, 'spirans' et 'spirator '. Et ratio est, quia una dictio designat nominaliter, alia verbaliter. Illa quae designat nominaliter, unitatem accipit a qualitate vel ab eo quod est per modum qualitatis. In hoc autem nomine 'per modum qualitatis' est principium notio. Propter quod dicitur' Pater et Filius sunt unum principium'. Participium vero et verbum definiunt suam substantiam in suppositis sibi adiunctis. Propter quod modum significandi singulariter vel pluraliter trahunt ab illis, et propter hoc dicitur ' Pater et Filius spirant vel sunt spirantes Spiritum Sanctum'. Spirator autem est nomen verbale, i et ideo habet aliquam convenientiam cum hoc modo significandi et cum illo: sed tamen, quia verbalitate specificatur, dicitur ' Pater et Filius sunt spiratores'.