DISTINCTIO XXI.

Videns igitur diabolus etc. *. a. Quoniam peccatum hominis praecessit tentatio diaboli, ideo in hac distinctione agit de tentatione diaboli, primo tangendo causam quare diabolus sub specie serpentis et non sub specie propria tentavit Evam . Et dicit Ioannes Damascenus quod " serpens erat homini assuetus, magis aliis ei adhaerens et delectabilibus ei adiunctus motibus: unde per eum pessimam primis parentibus princeps malorum suppositionem inseruit"; et propterea sub specie serpentis tentavit Evam.

b. Nota autem quod " Deus tentat erudiendo et corrigendo; homo autem tentat ut addiscat quod nescit ; diabolus autem tentat ut seducat" . Tentavit ergo diabolus hominem per tria, et ita per omne quod est in mundo . Per gulam enim tentavit cum dixit : Quandocumque comederitis: et per superbiam cum dixit: Eritis sicut dii; et per avaritiam cum dixit: Scientes bonum et malum. Si quis autem de hujusmodi tentatione velit habere, inspiciat VIII distinctionem II libri, cap. ultimo, et XXIV distinctionem, illo cap.: Itaque, et XXXIII distinctionem, cap. Quod vero mystice .

c. Ex invidia nascuntur quinque: scilicet exsultatio in adversis proximi et afflictio in bonis, odium, susurratio, detractio . Unde unum illorum dicitur secundum affectum interiorem, scilicet odium: et duo alia ad sermonem, scilicet susurratio et detractio. Unde susurratio est diminutio boni alterius per sermonem immanifestum, et detractio per sermonem manifestum. Sed exsultatio et afflictio referuntur ad actionem exteriorem comparatam ab bonum et ad malum.

d. Augustinus, XI libro Genesis : " [Quod] putatur, serpentes intelligere verba incantantium, ut (eis incantantibus) prosiliant de latebris, diabolica vis operatur, ad cognoscendum divinam providentiam, quam rem cui rei ordine naturali subiciat, et quid malis voluntatibus sapientissima potestate permittat". Augustinus : " Serpens magis movetur carminibus hominum quam aliud animal ", ut notetur " humanam naturam colloquio serpentis esse seductam ". Vel alia est ratio, scilicet quod "quaedam familiaritas est daemonum cum hoc genere ". Vel alia est ratio, ut in memoriam primi peccati homo reduceretur.

Zelo invidiae factus est Satan *. Diabolus est nomen eius in quantum peccat in se, et Satan nomen eius in quantum peccat in alio . Super Psalmum Caeli enarrant : " Superbia est primum recedentibus a Deo et ultimum redeuntibus ad Deum ". - Dicendum quod superbia, quae est specialis, est "amor propriae excellentiae " , aliquando in dignitatibus, aliquando in divitiis) et sic causatur superbia aliquando ex uno vitio, aliquando ex alio.

Sed quia illi per violentiam etc. *. a. Triplex est peccatum hominis. Nam unum est quando persona corrumpit naturam, ut actuale Adae; et aliud est quando natura corrumpit personam, ut nostrum originale contractum ex Adam; et tertium est quando persona se ipsam corrumpit, quale est nostrum actuale .

In peccato hominis est motivum, ut diabolus suggerens et apparens bonum extra; et liberum arbitrium quod movetur; de genere peccati Adae et poenae peccati. Et penes istas differentias determinat Magister peccatum hominis .

b. Nota ergo quod diabolus suggessit per tria, ut homo corrumperetur secundum triplicem potentiam, scilicet vegetabilem, sensibilem, rationalem. Unde per hoc quod dixit : Nequaquam moriemini, corrupit vegetabilem: cum autem dixit : Eritis scientes bonum et malum, corrupit potentiam rationalem: et cum dixit: Comedatis , corrupit potentiam sensibilem.

Per invidiam suggessit diabolus. Augustinus, Super Genesim : "Invidia est odium felicitatis alienae ", (superbia vero amor excellentiae propriae]; sic autem superbia est causa invidiae. - Sed contra: amor et odium sunt in eadem vi ; ergo, cum invidia sit propria dispositio hominis, et odium tam aliorum animalium quam hominum, videtur quod invidia non essentialiter dicetur odium. Ioannes Damascenus : " Quatuor sunt afflictiones ", quarum duae sunt " misericordia et invidia "; unde " misericordia est afflictio in alienis malis, et invidia in alienis bonis ". - Dicendum sicut Augustinus, super 3 Gen., 4 : Invidemus infimis ne coaequentur, et paribus ne excedant, et superioribus quoniam excedunt . Augustinus : " Nullus hac peste moreretur, nisi terrena amaret".

Non ergo nisi per serpentem [404, 20-21]. Locutio malorum angelorum est movere phantasmata incentiva vitiorum. Locutio bonorum angelorum est admiratio in laude Creatoris. Loqui Dei est per internam inspirationem occultis motibus mentibus inspirare. Loqui animarum est offerre sua desideria . Augustinus, XV De Trinitate : " Sicut auditio et visio sunt distantia in sensibus corporis, in anima autem non est aliud audire et videre ",

sic nec cogitatio et locutio.

Quem tamen etc. *; sed potestas a Deo *. 13 Rom., l: Omnis potestas a Deo est. II Cor. 3, 5: Non sufficientes sumus cogitare aliquid a nobis. 2 Philip., 13: Deus [est] qui operatur in nobis velle. - [Locutus est; illud angelicum, 405, 17-18].

Quando cogitatio egrediens est in affectum, tunc est locutio interior angelorum vel animarum.

Et mali angeli etc. *. Augustinus : " Mali angeli nihil possunt, nisi quod permissum est eis a bonis angelis ".

Tentatio autem hoc modo facta est etc. *. Bernardus,

in Sermone ad Eugenium papam : Diabolus praevidit creaturam esse uniendam divinae naturae; praesumens de se hoc verum fore, appetiit hoc modo esse similis Altissimo, et cecidit per superbiam. Ipse autem cadens, iam cognovit (se) ipsum non esse illam creaturam: et credens illam esse humanam, invidit humanae naturae; et invidens, factus est tenebra: et factus tenebra, odio habuit lucem exsistentem in homine: [odio] habens autem lucem, persecutus est hominem, et ipse persequens suggessit, et suggerendo decepit . Augustinus : " Qualiter Adam et Eva peccaverunt, pandam. Non ederent de ligno prohibito nisi concupiscerent: non concupiscerent nisi tentati: non tentarentur nisi deserti a Deo: non desererentur a Deo nisi deseruissent Deum; non Deum deseruissent nisi superbirent " .

Super textum: Dixit serpens, Gen. 3, 4 : " Invidit homini facto ad imaginem Dei"; et ita videtur quod non statim fuit invidia quando fuit superbia. Augustinus, De libero arbitrio : " Superbiae diaboli pravissima accessit invidia ". Serpens ille, phareas, virgineum habuit vultum, ut in simili deciperet , quoniam " similitudo est mater falsitatis" , ut communitas principium omnis erroris . - Super illud: Qui fecit, gladium, 40 Iob, 14, Gregorius : " Est ipsi Behemoth ex se nocendi malitia, sed ab eo a quo bonus factus est per naturam, (eius) malitia divina dispensatione restringitur " .

Augustinus, XV De Trinitate : " Ex ipsa scientia quam memoria tenemus, nascitur verbum, quod hujusmodi est, cuiusmodi est illa scientia de qua nascitur. Formata quippe cogitatio ab ea re quam scimus verbum est, quod nec graecum nec latinum est". " Verbum autem illud vox quodam modo corporis fit, assumendo eam in qua sensibus humanis manifestatur. Quapropter qui vult similitudinem qualitercumque inspicere divini Verbi, non intueatur verbum nostrum quod in auribus sonat, nec quando voce profertur, nec quando silentio cogitatur; sed verbum quod omnia signa praecedit et de ipsa scientia gignitur". - [Cur praecepit vobis Deus, 406, 2-3]. Augustinus, Super Genesim : " Dominus, cur iussit, novit; sed servo faciendum est quod iussit ".

Qui ad suam persuasionem etc. *. a. Contra definitiones positas in littera sic opponatur: Omnis immoderatus appetitus altitudinis est superbia; sed avaritia est talis; ergo avaritia est superbia. Adhuc, omnis immoderatus appetitus scientiae est curiositas: sed omnis avaritia est talis; ergo omnis avaritia est curiositas. - Dicendum quod, communiter loquendo, conclusiones praedictae verae sunt, ut patet 10 Eccli., 14 : " Caveamus superbiam et cupiditatem: non duo mala, sed unum " tantum .

b. Sed adhuc quaeratur: cum immoderata cupiditas habendi pecuniam sit unum septem capitalium vitiorum, quare non similiter immoderata cupiditas habendi scientiam.

Dicendum sicut dicit Augustinus in XIV libro De civitate Dei : " Libido habendi pecuniam avaritia est"; libido autem acquirendi eam scientiam, quae ad inquirentem nihil attinet, curiositas est. Sed Augustinus, in libro II De ordine : " Studiosus est qui ea quae ad animum nutriendum liberaliter (atque) ornandum pertinent, impensissime requirit ".

Amor proprias excellentiae; avaritia *. Augustinus : " Quid avaritius eo, cui habere Deum non sufficit"?

Porro sciendum est etc. *. Gregorius , super illud: Ecce Behemoth, 40 Iob, 10: " Aut opprimendo rapit diabolus tentando, aut insidiando circumvolat, aut minando terret, aut suadendo blanditur, aut promittendo decipit, aut desperando frangit". Ratio autem huius divisionis est haec: per primam tentationem infertur passio corpori, et per alias infertur passio animae, ita quod per primam infertur passio virtuti imaginativae, et tunc dicitur 'circumvolare'; tertia quantum ad aestimationem; quarta quantum ad cognitivam, et hoc quantum ad inferiorem partem rationis quae est motiva: sexta quantum ad superiorem partem rationis, et haec est gravissima tentatio.

Vel aliter: tentatio diaboli consistit primo movendo sensum, secundo imaginationem, postea cogitativam, deinde appetitivam, et sic ex parte virtutis cognitivae. Ex parte autem virtutis motivae, primo movet carnem, secundo sensualitatem, tertio inferiorem partem rationis, ultimo superiorem partem rationis .

Super illud: Datus est mihi angelus Satanae, II Cor. 12,7 : " Tentatio quae fit ab hoste, cui non consentitur, non est peccatum, sed materia exercendae virtutis ". Quaeratur utrum (hujusmodi tentationem desiderare) debeamus. - Videtur quod non, Matth. 6,13: Et ne nos inducas in tentationem.

Gregorius in Moralibus , contrarium: " Sanctus se tentari post virtutes huius vitae adversitatibus desiderat, ne in peius ex confidentia virtutum cadat. Si enim se servari melius per tentationem non cognosceret, nequaquam Psalmista diceret : Proba me, Domine, et tenta me",

I Cor. 10, 13: Fidelis est Deus, qui non permittet vos tentari ultra quam potestis. Et ita videtur quod nullus potest cadere per tentationem.

Dicendum quod est potentia caritatis et est potentia liberi arbitrii. Unde dicendum quod nullus secundum potentiam caritatis potest cadere per tentationem) sed secundum potentiam liberi arbitrii potest cadere.

Super illud: Tentatio humana non apprehendat vos, I Cor. 10,13 : "[Humana] tentatio est, ut in pressura et necessitate non diffidat homo de Deo, auxilium humanum requirendo ". - Super illud: Per fenestram : " Non debet aliquis exspectare divinum auxilium dum habet quid faciat, ne videatur tentare Deum; nec ante necessarium est Dei suffragium quam humanum deficiat auxilium ".

Praeterea angelica natura etc. *. Augustinus, Contra epistolam Fundamenti : " Quamvis mala non sint ex Dei arte, in eius tamen sunt potestate disponente, pro rerum ordine et meritis animarum ". Super illud Psalmi : Redime me a calumniis hominum: " Tentatio quae est calumnia gravior est, quoniam non solum falsa componit, sed vera decolorat". - Anselmus : " Sicut homo per alium hominem qui non esset eiusdem generis,

quamvis eiusdem esset naturae, non debuit sublevari, ita nullus angelus per alium angelum salvari debet, quamvis omnes sint eiusdem naturae, quoniam omnes non sunt eiusdem generis " . - Gregorius in Moralibus : "Angelici spiritus ideo irrecuperabiliter peccaverunt, quoniam tanto robustius stare potuerunt, quanto eos fragilitas carnis non gravabat. Homo enim ideo post culpam veniam meruit, quoniam per mortale [corpus] aliud quo se minor esset accepit " .

Augustinus, De vera religione : " Est primum vitium animae rationalis voluntas faciendi ea quae vetat summa veritas. Ita homo de paradiso in hoc saeculum est expulsus ". Et ita contemptus primum vitium est . - Super illud Ex 9,7: Cor Pharaonis : " Debes motum inferiorem refrenare ; quod si contempseris, victus cupiditate, tamquam pecus eris " .