DISTINCTIO XV.

Non consurget duplex tribulatio *. Contra, in Psalmo : Induatur sicut diploide confusione sua; et in Eccli. 11, 16: Error et tenebrae peccatoribus concreata sunt. Sed ista sunt poenae peccatorum; ergo pro una culpa non tantum una poena. - Respondemus quod illa duo pro una poena reputantur, quia sicut peccavit in anima et corpore, ita puniendus est in utroque; quia per quae peccat quis, per haec torquetur, ut Sap. 11,17. - Similiter ad alterum dicimus. Cum cooperentur intellectus et affectus ad peccatum: haec enim duo sunt in libero arbitrio, cum dicatur " facultas rationis et voluntatis" , convenit ut utrique poena infligatur pro peccato, 'Tenebra' autem infligitur intellectui, 'ereor' autem affectui in operabilibus.

Alii hic et in aeternum *. Iob 19,11: Iratus est contra me; super hoc Gregorius dicit : "Cum virtutem patientiae nostrae flagella transeunt, valde metuendum est ne, peccatis nostris exigentibus, non quasi filii a patre, sed quasi hostes a Domino feriantur ".

Quinque modis flagella contingunt *. a. Notandum est quod flagellum infligitur aliquando ratione boni, aliquando ratione mali. Ratione boni, aut in flagellato, aut in flagellante. Si in flagellante, tunc est sicut de caeco nato quod fuit ad gloriam Dei. Si in flagellato, aut ut habilitetur ad gratiam, aut ut conservetur gratia, aut ut augeatur. Si ut habilitetur, sicut de Maria Magdalena ; si ut conservetur, ut in Paulo : si ut augeatur, ut in Iob. Si vero ratione mali, malum aut culpae aut poenae. Si ratione mali culpae, hoc idem est cum praecedenti, quia remittere peccatum est habere gratiam. Si ratione mali poenae, aut satisfactoriae, aut condemnantis. Si satisfactoriae, sic in Maria, sorore Moysi ; si condemnantis, ita in Herode , ut primo libro, XLVI distinctione, cap. Hinc patet *. Cum ergo tot sint differentiae inflictionis flagelli, tres concidunt sub hoc quod est "ad corrigenda peccata" *. Nam in correctione peccati est habilitatio ad gratiam, deletio peccati et satisfactio culpae per poenam.

b. Notanda est etiam altera divisio inflictionis flagellorum, quae his versibus notatur:

Erudit et vertit, probat et laetum facit, arctat, Confortat, satiat, consummat, deinde coronat.

'Erudit', Ier. 6, 7-8: Per omne flagellum et dolorem erudieris, Ierusalem . 'Vertit', id est convertit, Psalmus : Multiplicatae sunt infirmitates eorum, et postea accelerauerunt. 'Probat', Eccli. 27,6: ''Vasa figuli probat fornax. 'L''aetum facit', Iac. 1,2: Omne gaudium existimate, fratres; Is. 26, 9: ''Anima mea desiderabit te de nocte.' ''Arctat', Is. 28, 19: Vexatio dat intellectum. 'Confbrtat', Iob 6,9: Solvat manum suam et succidat me etc. 'Satiat', id est fecundat, Ex. 1,12: Quanto magis opprimebant etc. 'Consummat, Matth. 5, 10: Beati qui persecutionem patiuntur. 'Coronat', II ad Cor. 4, 17: Id quod momentaneum est et leve etc.

Vel ut iustis merita etc. [829, 4-5]. a. Contra, Iob 6,2: Utinam appenderentur peccata mea quibus iram merui. - Sed c o ntra, Iob 16, 18: Haec passus sum absque iniquitate ; et infra, 19,6: Nunc intelligite quia Deus non aequo iudicio afflixerit me. Super hoc Gregorius "Iustus Conditor tot verberibus in beatum Iob non vitia illius curavit exstinguere, sed merita augere". Aequum ergo fuit quod fecit propter augmentum boni meriti ; non tamen videbatur aequum, quod credebatur punire causa peccati.

b. Sed quod poena illa proveniret de merito, habetur Rom. 8,28: Omnia cooperantur in bonum, ubi dicit Glossa: "Mors et omnia mala ex merito originalis peccati procedunt". - Item, Gregorius in Moralibus : " Quidquid mali sustinemus, pro peccatis nostris accidere manifestum est".

c. Respondemus ad illud Iob 6, 2, quod ipse meruit iram merito respectu peccatorum praecedentium. - Illud vero ad Rom. 8, 28, intelligitur de merito ratione originalis peccati. Illud vero Gregorii intelligitur tum pro peccato originali, tum pro peccatis venialibus. Unde quod in tempore in parte notat causam meritoriam in se, et in origine in parte.

Quid in infernum sequatur [829, 8-9]. Contra, Augustinus, De poeuitentia : "Quidquid permiserit Deus pati, sciat esse flagellum corrigentis, non damnantis".

Respondemus: intelligitur illud de poena in praesenti quantum est in Deo, qui vult omnes salvos fieri ; sed in nobis est causa damnationis, ut in Sap. 1, 13, 16: Deus mortem non fecit, sed homines manibus et verbis accersierunt eam.

Attende his verbis *; non praeveniri sententiam *. Contra, quia secundum hoc sententia iudicis supremi non praeveniretur per poenam temporalem. - Sed contra, Ioan. 20,22-23, ubi dicitur: Accipite Spiritum Sanctum. Quorum remiseritis etc, et Matth. 16,19: Quodcumque solveris etc. -Respondemus quod poenitentiae iniunctae, vel a sacerdotibus vel ab Apostolis, iniunctae sunt a Domino auctoritate, ab illis ministerio, ut infra, distinctione XVII . Non ergo praevenitur sententia iudicis per sententiam sacerdotum, quia quae est sacerdotum ministerio, est iudicis auctoritate.

Ut ille qui Israelitae *. Videtur hic dicere quod culpa huius Israelitae esset levis. - Contra: ille blasphemaverat, ut Levit. 24, 14: Educ blasphemum. Sed hoc peccatum est in Spiritum Sanctum, ut in Marc. 3, 29 ; quod nec hic nec in futuro [remittetur], in Matth. 12, 32. Ergo non fuit levis culpa. - Respondemus quod blasphemia est grave peccatum, sed non est peccatum in Spiritum Sanctum, nisi cum fuerit ex certa malitia. Unde qui blasphemabant Filium Dei, credentes esse purum hominem, nec hoc advertebam per miracula, blasphemabant ; sed non habebant spiritum blasphemiae, quod est irremissibile peccatum . Dicimus ergo quod in eo erat duplex peccatum: unum quod maledicebat Israelitae, alterum in blasphemando Deum. Cum ergo dicitur 'culpa levis' *, intelligitur de illa in proximum, quac punienda erat per iudicem saecularem .

His responderi potest *; ad poenitentiam paulatim veniat *. Unde videtur quod gratia praeveniens sit in mortali peccato. Dicitur enim quod " ex fonte gratiae id cordi instillatur" [831, 13-14]: quid enim aliud instillatur nisi gratia ? - Contr a, secundo libro, distinctione XXVI, 3 cap., ubi dicitur quod gratia praeveniens est "fides cum dilectione" [439, 4-5]. - Respondemus quod est gratia gratis data, non gratum faciens, quae praevenit dum est in peccato, habilitans ad gratiam gratum facientem; et est gratia gratum faciens, quae praevenit opus meritorium, delens culpam et informans liberum arbitrium. Cum ergo dicitur hic 'ex fonte gratiae' etc, intelligitur de gratia gratis data habilitante peccatorem ad poenitentum. In secundo vero libro dicitur de gratia gratum faciente, quae primo delet culpam .

Nam cum delicta omnia *. In Matth. 8, 15: Et tetigit, Glossa: Christus modo rogatus, modo ultro curat, ostendens se contra vitiorum passiones semper annuere fidelium precibus, et ea nonnunquam quae ipsi non intelligunt, vel intelligenda dare, vel pie petentibus etiam non intellecta dimittere ".

Si patienter fert poenam [832, 1-2]. De hoc Gregorius : "Bonarum mentium est ibi culpam agnoscere, ubi culpa non est ". Quae est ista agnitio ? Respondemus quod agnitio culpae dicitur dupliciter: vel operativa, vel speculativa. Et est agnitio culpae in se ipsa, et est agnitio in sustinentia poenae: prima speculativa, altera operativa. Intelligitur ergo illud Gregorii de secunda, non de prima, quae confessione exprimitur.

Ad id autem quod obicitur de satisfactione *; Est enim satisfactio poenitentiae *. a. Obicitur contra definitionem: quia qui abstinet a peccato, excidit causam peccati ; sed possibile est peccatorem a peccato abstinere vel continere, nec praebere aditum suggestioni alicuius peccati futuri, et tamen non satisfacit. - Praeterea, sit ita, quod doleat de peccatis praetcritis et proponat de cetero non committere: numquid propter hoc satisfacit ?

b. Praeterea, non est hominis excidere causas peccati, sed satisfacere ; ergo satisfacere non est excidere causas etc. - Praeterea, de quibus causis intelligitur hoc ? Aut enim de privatione peccati, aut de contemptu Dei, aut de ipsa deformitate, aut de intentione perversa. Sed nullum illorum potest homo excidere: ergo non satisfacit excidendo causas peccati.

c. Praeterea, infra, in eadem distinctione, ultimo capitulo, habetur: "Scelus corrigit, quae odium commissi criminis" etc. [838, 7-8]. Quaeritur qualiter se habet haec definitio ad praecedentem, cum videatur satisfactionis utraque. - Praeterea, dicit Anselmus in libro Cur Deus homo , quod "satisfacere est Deo honorem reddere ".

d. Respondemus quod excisio causarum peccati non est tantum per abstinentiam a peccato in futuro: in hoc enim non exciditur causa peccati transacti. Sed si peccavit aliquis pet gulam, excidat causam per ieiunium ; si per avaritiam, per opus eleemosynae.

c. Causa autem peccati vocatur delectatio in apparenter delectabili, et dolor super quo non est dolendum. Est autem causa peccati sicut formalis ; et hanc non excidit nisi solus Deus per gratiae infusionem, secundum quod malum definitur "privatio boni" , id est gratiae. Est iterum contemptus, qui est causa efficiens coniuncta peccati ;et hanc iterum solus Deus delet prout sonat in habitum. Est iterum deformitas sive macula imaginis, quae est proximus effectus peccati ; et hanc iterum solus Deus excidit. Est iterum reatus poenae aeternae, secundum quod definitur peccatum " meritum poenae aeternae " : et hunc iterum solus Deus excidit. De his ergo causis non intelligitur, cum dicitur 'peccatorum causas excidere': hoc enim solitis Dei est. - Cavendum est etiam illud quod dicitur secundo libro, XXXIV distinctione, 1 cap. *. Ibi enim dicitur quod peccatum causam non habet; et dicit Augustinus, XII De civitate : " Non est causas efficientes quaerere peccati, sed deficientes, cum sint peccata defectiones. Similiter enim est quaerere, acsi aliquis vellet videre tenebras et audire silentium ". Sed hoc dicitur ibi, quod peccatum non habet causam efficientem, hoc est ex primo faciente, scilicet Deo faciente ; nec habet causam finalem: finalis enim causa summum bonum. Sed loquitur hic de causis materialibus peccatorum: peccatum enim, cum sit privatio, privatoriam habet causam.

f. Ad illud quod obicitur de altera definitione, dicimus quod differt haec ab illa; quia illa definitio respicit correctionem culpae, haec vero satisfactionem poenae. Primo enim dimittitur culpa: quod fit cum illa correctione; consequenter fit satisfactio poenitentiae per excisionem causarum peccati, de quibus hic loquitur. Haec autem excisio causarum non potest fieri sine caritate.

g. Ad illud Anselmi dicimus quod 'reddere honorem Deo' dicitur dupliciter: vel in agnitione culpae per confessionem, vel in susceptione poenae ad satisfactionem; quorum utrumque requiritur ad plenam satisfactionem.

Inter ipsa facinorosa eleemosynas *. Quaeritur utrum contingat exsistentem in peccato satisfacere.

a. Videtur enim, per hoc quod dicitur Levit. 25,2 5-27: Si attenuatus frater tuus vendiderit possessiunculam, et non habuerit proximum, et ipse ad redimendum pretium potuerit invenire, compuinnuitur fructus ex eo tempore quo vendidit. G Iossa interlinearis : Si pretium "satisfactionis" potuerit invenire, fructus " conversationis" computabuntur a tempore quo " peccavit". Et quod reliquum est, "satisfactionis et correctionis, apponet diabolo " emptori, sicque recipiet, "satisfactione reddita", possessionem. - Similiter infra, in eodem capitulo : Siti autem ipse potuerit, Glossa: Computabuntur fructus a tempore venditionis, id est "ex quo peccavit"; usque ad anuum iubileum, id est ((perfectam remissionem peccatorum ".

b. Item, ad idem, in Thren. 3, 52, alphabeto: Venatione ceperunt, Glossa: " Fide deficiente, contingit satisfacere ". - Item, in Ex. 1,21, de obstetricibus, quibus Dominus paravit domos quia timuerunt ; et tamen mentitae erant Pharaoni. Hoc autem non esset, nisi exsistens in uno peccato posset satisfacere de altero.

c. Contra, Ier. 4, 3: Novate vobis novale, et nolite serere super spinas, Glossa: Spinae sunt mortalia peccata, "quae suffocant" bona opera.

d. Quod concedimus, exponendo auctoritatem Levitici sic: quia haec praepositio '''ex' ''vel 'a tempore', cum sit ordinans, potest notare terminum intra vel extra; si extra, tunc verum est; et est sensus: post illud tempus quo peccavit,quia toto tempore peccati fuit venditus. Et tunc, quod competit reliquum satisfactioni, designatur. Intelligendum autem est quod duplex est possessio spiritualis: una contra culpam, altera contra poenam. Prima est in receptione gratuitorum, secunda in perfecta curatione naturalium vulneratorum. Hic ersgo intelligitur de possessione in perfecta curatione naturalium, quae recipitur post satisfactionem completam; ante tamen satisfactionem completam recipitur possessio gratuitorum.

c. Ad illud in Threnis dicimus, secundum dictam expositionem auctoritatis Ambrosii , quod fides vocatur ibi conscientia peccati , sine qua contingit satisfacere, non autem sine fide virtute.

f. Ad illud Ex. 1,21, dicimus quod Dominus paravit eis domos sub conditione, si non cecidissent per peccatum mortale . Caritati enim perseveranti debetur aedificatio aeterna.

Date eleemosynam *. a. Quaeritur quare hoc habeat specialiter eleemosyna contra peccatum, cum dicatur in Glossa super Marci 9 cap., 25: Factus est etc: "Medicina uniuscuiusque vulneris adhibenda est. Non enim sanat oculum, quod sanat calcaneum. Ieiunio pestes corporis, oratione pestes mentis sanantur ".

b. Quod autem specialem habeat effectum, Matth. 12,13: Extende etc, Glossa: " Nil plus valet ad curationem quam eleemosynarum largitas; quia frustra pro peccatis suis rogaturus manus suas ad Deum expandit, qui has ad pauperes pro posse non extendit ".

c. Respondetur 29 Eccli., 15: Conclude eleemosynam in sinu pauperum, et ipsa orabit Altissimum . Et eodem, 28, 4: In hominem sibi similem non habet misericordiam, et de peccatis suis deprecatur. Et 19 Prov., 17: Foeneratur Domino, qui miseretur pauperis. Unde colligitur quod maxime motivum ad Dei misericordiam super peccato vel poena peccati est eleemosyna. Non autem dicit : Date eleemosynam, et ecce omnia munda sum vobis *, ut sufficiat eleemosyna ad mundationem culpae, sed ut sit principalius motivum ad remissionem peccati ex Dei misericordia.

d. Nihilominus 'uniuscuiusque vulneris est propria medicina' a sacerdote adhibenda, ut contraria contrariis curentur. Levit. 25, 50: Supputata, Glossa: " Secundum ea quae peccavit oportet pretium reddere. Quod gula peccavit, ieiunium corrigat; quod garrulitas admisit, silentium deleat, et sic contraria contrariis " etc.

Multa sunt genera eleemosynarum etc. [832, 16-17]. a. Septem sunt eleemosynae spirituales et septem corporales. De corporalibus enumerantur sex Matth. 25, 35-36, et septem Tobiae in principio et in fine .

Visito, poto, cibo, redimo, tego, colligo, condo.

Spirituales eleemosynae septem :

Consule, castiga, solare, remitte, fer, ora. Praeter hoc docere ignorantem.

b. Ita sume numerum corporalium: eleemosyna ex compassione, compassio propter defectum eius cui compatimur: secundum ergo numerum defectuum corporalium in genere, numerus eleemosynarum corporalium erit.

Primus defectus, respectu substantiae corporis: est enim paratum ad foetorem et dissolubile. Contra hunc sepultura: non quia prohibeat corruptionem, sed foetorem a vivis. Unde propter vivos fit, ut dicit Augustinus ad Paulinum, De cura pro mortuis agenda i: .. Si aliquid prodest impio sepultura pretiosa, obest pio vilis aut nulla ". Omnia quae iuxta morem geruntur in iis " magis sunt solatia vivorum, non adiutoria mortuorum". Et haec auctoritas est in fine huius libri [1008, 5-7]. - Secundus, quantum ad proportionem componentium, quando recedunt a mensuratione sanitatis. Respectu huius, visitatio infirmorum. - Tertius defectus, quantum ad deperditionem substantiae, ut famis ; et hoc dupliciter: vel quoad defectum calidi cum humido, vel quoad frigidum cum humido . Contra unum cibatio, contra alium potatio. - Quintus defectus, passio ex agentibus exterioribus ; et hoc dupliciter, quia vel ex agentibus remotis vel propinquis, et subtilibus vel grossis. Si agens fuerit propinquum, eleemosyna prohibens vestitio; si remotum, hospitatio. - Septimus defectus, impotentia deserviendi animae in motu: debet enim corpus quantum ad diversas partes et quantum ad se torum esse organum animae. Et iste est captivorum. Reparans hunc est redemptio captivorum.

Quod autem isti defectus , sint, patet, quia oportet corpus vivere et salvari et non laedi ab extrinseco, ut sit organum conveniens motus voluntarii ab anima procedentis.

c. Septem vero spirituales eleemosynae sunt secundum septem defectus ex parte animae. Primus est ignorantia. Contra hunc doctrina. Secundus, perplexitas operis quae est in ratione inclinante ad opus. Contra hunc consilium. Et sunt isti duo ex parte potentiae cognitivae. - Defectus autem quantum ad iftectiim aut est culpae, aut poenae. Si poenae, aut est reparatio per factum, aut per verbum. Si per factum, tunc dicitur 'ferre'; si per verbum, tunc est solatio. Si vero respectu culpae, aut est reparabilis ab homine per adiutorium, aut non. Si reparabilis, aut supra peccatum in te, aut in alium. Si in te, tunc dicitur remissio ; si in alium, correptio. Si non est reparabilis nisi simpliciter a Deo, tunc est orandum, ut in obstinatis et impoenitentibus.

Circa eleemosynam quaeritur quid sit, quibus debeat fieri, de quibus, quis et quantum et propter quid et qualiter.

I. Eleemosyna dicitur ab 'eleys', quod est misereri, et 'moys', quod est aqua; inde eleemosyna quasi misericordia in se ipso contriti, ut per contritionem sui primo misereatur, et postea proximi per compassionem. Eleemosyna est opus misericordiae ex compassione miseriae proximi.

II. a. Quibus, per hos versus nota:

Ut natura, fides petit, aetas, morbus egenti, Tempus, causa, locus, verecundia, trade petenti.

'Natura', id est cognatio. Illis sunt danda non spiritualia; sed parentibus secundum 'fidem', id est spiritualibus cognatis.

b. Item, quaeritur an liceat dare peccatori. Eccli. 12, 5: Da bono, et ne dederis peccatori .

Respondemus: non est dandum peccatori consideratione peccati, sed naturae. Unde " qui [dat indigenti peccatori], non peccatorem, sed iustum nutrit ; non culpam diligit, sed naturam ", G r e g o r i u s . Et Matth. 10, 41: Qui recipit iustum etc, Glossa: "Mercede non carebit suscipiens, etsi iniustus sit qui suscipitur ".

c. Quis ordo sit servandus in datione eleemosynae, non tantum in genere, sed in numero, non est definire, sed unctio in iis docebit , ut in III libro Bernardus . Sunt autem quatuor insolubilia: de scandalo vitando, de beneficio erogando, de corripiendo fratrem, de puniendo vel praemiando.

III. a. De quibus: scilicet de propriis vel acquisitis, etiam turpiter et iniuste, dummodo transferatur dominium. Iniustam acquisitionem faciunt quatuor: officii turpitudo, ut meretricis, histrionis; fraudis inductio in emptione ; indebita praeter rapinam acceptio, ut in falsis iudiciis et testimoniis et magnis salariis: acceptionis prohibitio, ut furtum, rapina, simonia.

b. Et nota quod de ablatis debet esse restitutio, de superfluis dispensatio, de necessariis autem proprie fit eleemosyna satisfactoria. Quae autem sint superflua, haberi potest per comparationem ad sermonem otiosum vel superfluum. Otiosus dicitur, qui "caret ratione iustae necessitatis aut piae utilitatis". Ita dicit Augustinus in libro De Trinitate . Iusta autem necessitas est, quam lex permittit naturae et Decalogi. Ratio autem iustae necessitatis est ratio excusans intentionem aut in casu retentionem. Permittit autem ratio iustae necessitatis multa secundum mores viventium et pro scandalo vitando. Iusta autem necessitas respectu sui, intentio piae utilitatis respectu proximi. Si vero neutrum horum inveniatur, peccatum est in retentione.

IV. Quantum autem dari debeat, determinat Apostolus, ad Cor. II, 8, 13, super illud: Ex aequalitate ; et Luc. 11, 41: De

eo quod superest, date eleemosynam ; sed * non est satisfactoria, licet valeat ad salutem.

V. Propter quid: absque quaestu et inani gloria, et propter Deum, ut sit declinatio a malo et conversio ad bonum.

VI. Qualiter. Ad eleemosynae formam haec exiguntur: compassio proximi, Is. 58, 10: Cum effuderis esurienti animam tuam etc: benignitas verbi, Eccli. 18,16: Nonne ardorem refrigerabit ros ? Sic et verbum melius quam datum) abundantia dati, Tobiae : Si multum tibi fuerit, abundanter tribue) hilaritas dantis, Eccli. 35,11: In omni dato hilarem fac vultum tuum) condescensus per humilitatem dantis ad recipientem, Prov. 28,27: Qui despicit pauperem exorantem etc. ; discretio, Eccli. 12, 5: Da iusto, et ne dederis peccatori) acceleratio, Prov. 3,28: Ne dicas amico: Vade etc.; intentio recta, Matth. 6, 3: Nesciat sinistra etc; ex pietate, I ad Tim. 4,8: Pietas ad omnia valet ; ex caritate, I ad Cor. 13, 3: Si distribuero omnes facultates meas) quod etiam a se ipso incipiat, Eccli. 30, 24: Miserere animae tuae placens Deo.

VII. Quis. Notandum quod, sicut in corpore humano sunt organa et membra, organum autem est proprie membrum officiale , ita in corpore mystico Ecclesiae. Membrum nutritur ut sit organum, ut operetur ministrando. Membrum interius prius recipit alimentum ab organis, et a membris transit in organa. Sic in corpore Ecclesiae: organa sunt ministri et praelati Ecclesiae, membra sunt pauperes. Sic ergo ministri se debent habere ad pauperes ut organa ad membra ; et sicut pluribus indiget habere organum quam membrum, non propter se tantum, sic de rebus Ecclesiae plus pertinet ad rrhnistros quam ad alios. Sunt autem res Ecclesiae Dei ut a quo dantur, Ecclesiae ut cui, praelati autem ut dispensatoris ; pauperum autem sunt ut quibus debent dispensari. Tenetur autem non tantum praelatus pauperibus, sed etiam clericus quicumque, immo etiam laicus. Tenetur autem praelatus principaliter eis qui subsunt praelationi suae, laicus cognatis, clericus eis qui sunt coniuncti sibi spiritualiter.

a. Item, quaeritur utrum de illicite acquisito possit fieri eleemosyna, ut de meretricio, usura, aleato, histriato vel simonia. - Dicitur enim Eccli. 34,21: Immolantis ex iniquo oblatio est maculata. Ibidem, 23: Dona iniquorum non respicit Altissimus. Et Deut. 23, 18: Non offeres mercedem prostibuli. - Et Gregorius in Moralibus : " Eleemosyna Redemptoris oculis placet, quae non ex illicitis vel ex iniquitate congeritur, sed quae de rebus concessis et iuste acquisitis impenditur".

b. Quod concedunt quidam . Sed alii dicunt quod de non licite acquisitis, si transferatur dominium, potest fieri eleemosyna. Unde Augustinus in Quaestionibus Exodi : "Qui habetis aliquid de malo, facite inde bonum". Quod exponitur tripliciter : " Vel: qui reddit illicite ablata, facit de malo bonum ; vel: qui pauperibus dispensat quod cum labore acquisivi; vel: quod ex turpi causa possidetur, ut quod mathematicus ex arte sua possidet, id est divinator. Haec in bonum possunt converti". Et Augustinus, Ad Macedonium : " Si viam vitae mutaverint aut excellentioris conscenderint sanctitatis gradum, facilius ea quae hoc modo acquisierunt tamquam sua pauperibus largiuntur, quam eis a quibus accepta sunt tamquam aliena restituant. Qui vero aliqua furtis aut rapinis aut calumniis abstulerint, reddenda potius quam donanda censemus ".

c. Ad id quod obicitur de Eccli. 34,21, dicimus quod facienda est vis in hoc quod dicitur 'ex iniquo', quia iniquum dicitur, cuius dominium adhuc residet apud proximum et aliqua vi vel dolo detinetur.

d. Ad illud Deuteronomii dicimus quod eleemosyna potest fieri de meretricio: non tamen accipienda est oblatio, si fuerit meretrix publica. Hoc autem ideo, ut citius convertatur ad verecundiam et contritionem peccati.

Qui per eleemosynas largissimas etc. *. a. Videtur per illud I ad Tim. 4, 8: Pietas ad omnia utilis est, quod valeat eleemosyna in mortali peccato ad vitam aeternam et vitationem gehennae. Si quis in operibus pietatis exercitatus fuerit, et "si lubricum carnis patitur, procul dubio vapulabit , sed non peribit". Aut ergo intelligitur de lubrico veniali, aut mortali. Si de veniali, falsum est quod sequitur: 'vapulabit'; per eleemosynas enim potest satisfieri pro veniali, Praeterea, similiter posset dici de alio bono opere sicut de eleemosyna. Si de mortali, tunc videtur verum quod praehabitum est.

b. Respondemus quod facienda est vis in hoc quod dicit 'operibus pietatis', quia non tantum intelligitur opus pietatis illud quod est eleemosyna, sed etiam in quantum datur ex pietate. Hoc autem modo valet ad vitam aeternam et vitationem gehennae.

Sed qualiter est hoc verum: Vapulabit sed non peribit' ? Intelligendum est in hoc quod maximus est effectus eleemosynae. Non autem loquitur hic de praescitis, sed praedestinatis, in quibus multiplicatio operum pietatis est maxima habilitatio ad gratiam rehabendam, si [quis] interim ceciderit per mortale. Non ergo ponit hic necessitatem, sed maximam dispositionem ad hoc quod non pereat. Unum ergo est in necessitate, scilicet quod 'vapulabit'; reliquum vero in habili tatione.

Etsi eleemosynas largas faciant * Ex quo videtur a simili quod solvens decimas in mortali non satisfecit, sed teneatur iterum solvere, sicut poenitentiam in mortali factam. - Respondemus quod ille cui iniunctum est dare eleemosynam pauperibus, tenetur Deo et illis. Quantum est de pauperibus, liberatur; non autem in eo quod Deo tenetur, cui non placent nisi quae fiunt in caritate. Similiter solvens decimas Deo tenetur et ministro eius. Si autem solverit, absolvitur a ministro: sed quia non in caritate, non valent ad vitam aeternam. - Praeterea, ad aliud institutae sunt decimae, et ad aliud eleemosynae. Nam decimae ad hoc ut esset cibus in domo Domini, ut Malach. 3, 10 ; et propter hoc absolvitur ipse, licet m mortali decimas solverit. Sed eleemosyna est ut sit satisfactoria pro peccato et meritoria vitae aeternae: quorum neutrum fit sine caritate.

Non dicenda est illa peccati satisfactio *. a. Quaeritur, cum poenitentia sit iteranda ab eo qui peregit in mortali, utrum sit iteranda usque ad finem vitae: quia non placet nisi in caritate facta, et nescit homo an odio vel amore sit dignus. Eccl. 9,1 ; ergo nescit an poenitentia facta placet Deo, et nullus se debet committere discrimini.

b. Praeterea, supra, in auctoritate Augustini, De poeniteutia i, habetur quod oportet poenitentiam esse perseverantem usque in finem, ubi dixit quod "ex fide doleat et non semper se doluisse doleat" [823, 26-27]. Sed nescit an ex fide dolcar; ergo nescit an poenitentia placeat Deo. Sicut enim habetur ad Hebr. 11, 6: Sine fide impossibile est Deo placere. In dubiis autem semper vergendum est in securiorem partem ; ergo semper tenetur facere poenitentiam sive iterare.

c. Praeterea, horrendum est incidere in manus Dei viventis, ad Hebr. 10, 31. Sed, acta poenitentia, nescis an satisfeceris ; sed si non est satisfactum, incidis in manus Dei. - Videtur tamen contrarium II Reg. ultimo, 14: Melius est ut incidam in manus Dei quam hominis, quia inultae sunt eius misericordiae.

d. Praeterea, in Luc. 10,35, habetur: Quodcumque supererogaveris, ego cum rediero reddam tibi. Cum ergo tutiori via sit incedendum, iteranda semper est, nisi reveletur tibi quod adimpleveris debito modo.

e. Respondemus: poenitentia facta in mortali est iteranda ; in fide autem facta et caritate non semper iteranda, ut si per signa credis fecisse in fide et caritate. Verbi gratia, si habuisti delectationem in agendo poenitentiam, si Deum super omnia dilexisti et in eius praeceptis delectatus es, et non conscius [cs] alicuius peccati mortalis.

f. Ad id autem quod obicitur, utrum peccat omittendo iterationem, dicimus quod non, quia credit per signa interioris iucunditatis quod fuerit in fide; quia, ut dicit Augustinus supra, tertio libro, distinctione XXIII, cap. Notandum: "Fidem ipsam videt quisque in corde suo esse, si credat" [659,1-2].

g. Ad aliud dicimus quod aliud est manere in dolore pro peccato usque ad finem, et aliud iterare poenitentiam iniunctam. Securitas autem est iterare, nisi fuerint magna fidei et caritatis indicia.

h. Ad aliud dicimus quod hoc non est contra illud quod dicitur in libro Regum, quia unum illorum respicit Dei miso ricordiam, et alterum Dei iustitiam ; et unum illorum in via, alterum post mortem.

Quibusdam tamen videtur * ; satisfactio praecedens etc. *. a. Primo quaeritur quare non vivificatur poenitentia acta in fictione, adveniente caritate, ut effectus Baptismi .

h. Praeterea, videtur quod bona quae facta fuerant in caritate, mortificata per sequens mortale, reviviscant iterum per caritatem. Quod videtur per illud Amos 4, 11, super illud: Sicut torris raptus de incendio, Glossa: " Qui suo vitio Sodomites est, si in eo arserint omnia vitia Sodomae, in antiquum statum restituetur". Unde habetur quod bona mortificata non tantum reviviscunt, sed aeque placent. - Similiter in Zach. 8,13, super illud: Benedictio, Glossa: " Revertentur in pristinum statum cum egerint poenitentiam".

c. Quod autem mortificentur, videtur per illud Ioel. 1, 18 : Disperierunt, Glossa: " Qui a iustitia declinaverit et malum fecerit, pristinae virtutes nihil ei proderunt".

d. Praeterea, dicitur in Iac. 2, 20: Fides sine operibus mortua est, Glossa: " Quibus reviviscit fides ". Sed videtur quod, si est mortua, non potest reviviscere. Per simile de operibus: opera enim mortua non reviviscunt, adveniente caritate, ut supra, XIV distinctione, 2 cap. habetur, ubi dicitur quod " quae sine caritate fiunt, mortua et inania generantur, et ideo " etc. [822, 26-27]. - Praeterea, virtus est vivificatrix Si operum, non c converso.

e. Praeterea, non potest vivificari nisi cuius virtus aliquo modo permanet in corpore , sed bona opera secundum se et secundum radicem suam recesserunt ; ergo penitus mortua sunt adveniente peccato ; ergo non possunt vivificari.

f. Praeterea, opera facta in caritate sunt quibus debetur vita aetema; ergo sunt vitalia. Qualiter ergo mortificantur "

g. Praeterea, quaeritur, si opera quaedam dicuntur viva, quaedam mortua, quaedam mortificata, utrum similiter sit dicere de virtutibus naturalibus. Dico autem 'naturales' virtutes habitas praeter gratiam gratum facientem.

h. Respondemus ad primum quod aliter est de Baptismo et aliter de poenitentia. In Baptismo enim ratione sacramenti, quod tantum trahit virtutem effectus a passione Christi, recedente fictione, elicitur effectus. Poenitentia autem trahit virtutem a passione Christi, et praeter hoc ex opere nostro, quod est satisfactorium poenae. In quantum ergo trahit virtutem ex opere nostro, quia non placet Deo, praeter id quod Dei est, non valet poenitentia ad satisfactionem quae fit in mortali. Fictio enim non ponit idoneitatem quae est ex parte suscipientis. - Causa autem huius est, quia peccatum quod debet per poenitentiam deleri, ex propria voluntate contrahitur ; et ideo satisfactorium illius debet esse voluntarium quod Deo placet cum fit. Hoc autem non est praeter caritatem. Peccatum autem quod principaliter per Baptismum deletur, ex voluntate primi parentis contrahitur. Sicut ergo per alium contrahitur, ita per alium est satisfactorium.

i. Ad aliud dicimus quod bona reviviscunt in caritate facta, adveniente caritate, licet mortificata sint per peccatum sequens mortale sive intercidens. Non tamen fit restauratio 'in antiquum statum' dignitatis, licet in antiquum puritatis. Maior enim est dignitas status innocentiae quam poenitentiae. Est etiam duplex puritas: a culpa, a poena. Reversio ergo fit in statum puritatis a culpa, non autem semper a poena, quia multoties pronior est ille qui pluries peccavit.

k. Ad illud Ioel. 1, 18, dicimus quod loquitur de decimatione a iustitia eius qui malum facit finaliter, vel pro tempore illo in quo est in peccato: quia tunc non proderunt ei virtutes ad vitam aeternam.

l. Ad illud Iac. 2,20, dicimus quod duplex est reviviscere: unum a torpore, et hoc modo fides reviviscit per opeia; aliud a peccato per gratiam, et secundum hoc fides non reviviscit per opera, sed opera magis vitam recipiunt a fide.

m. Ad aliud dicimus quod non esset reviviscere, nisi ahquo modo virtus esset in corpore. Sicut enim in corpore humano, si mortificetur membrum, manente virtute in principalibus membris, poterit reduci ad usum membri per transfusionem mediantibus principalibus membris ; sic est in corpore mystico. Licet enim mortificetur aliquod membrum quod est in corpore Ecclesiae, et ita desinit esse in corpore mystico, quia adhuc vita remanet in principalibus membris, et maxime in capite, vivificari potest iterum membrum per caritatem influentem vel gratiam. Habent enim se virtutes naturales ut virtutes infixae in membris, et virtutes gratuitae ut virtutes influentis. Nec est defectus virtutis influentis si membrum mortificetur, sed defectus membri. Similiter non est defectus caritatis, si mortificetur opus vel informis fiat virtus naturalis, sed est defectus liberi arbitrii.

n. Ad aliud dicimus quod vita aeterna non debetur operibus in caritate, nisi fuerint cum perseverantia. Simpliciter ergo sunt vitalia in caritate perseverante ; secundum quid, si in caritate fiunt et ex caritate ; et talia possunt mortificari. Aliud autem est ' mortificari' et 'esse mortuum'. Nam ' mortuum' dicitur opus quod, cum fit, privatur vita; non quod vita praecesserit, sed quia, quantum est in se, est possibile ad vitam. Bonum enim in genere habet primam possibilitatem ad vitam gratiae: bonum ex circumstantia habet dispositionem superadditam -, opus vero ex caritate habet formam completam. Similiter intelligendum est respectu vitae gloriae: bonum enim in caritate habet primam possibilitatem ; bonum in finali caritate habet dispositionem superadditam; bonum vero in gloria habet formam completissimam.

o. Ad aliud dicimus quod aliter est in virtutibus naturalibus, et aliter in operibus. Opera enim dicuntur [tum] mortificari, tum esse mortua, tum viva, participando vitam gratiae. Virtutes autem dicuntur tum informes, tum formatae, quia virtutes naturales, adveniente gratia, unionem habent cum ea, non unitatem. Unde non sunt essentialiter gratuitae, sed participatione ; unde non dicuntur mortuae, sed a forma sua privari, licet forma earum sit vita. - Praeterea, aliter est de operibus et virtutibus, quia opera quae fiunt in mortali non possunt vivificari : non enim secundum substantiam permanent adveniente caritate, nec habuerunt vitam cum fiebant ; sed virtutes naturales, licet sint cum mortali, possunt vitam suscipere, quia permanent adveniente gratia.

Quibusdam etc. *; quae dicuntur remunerari *. Videtur per hoc quod minus peccet fidelis quam infidelis in eodem genere peccati.

Cuius contrarium II Petri 2, 21: Melius est viam veritatis non agnoscere etc. - Habetis tamen contrarium, ut videtur, I ad Cor. 3,12: Foenum et stipulam, Glossa: "Prodest eis ex parte Christum: credidisse". - Respondemus quod fidelis non tantum punietur pro iis quae ad fidem pertinent ut infidelis; sed (plus) quoad alia quae poterat nosse peccata per fidem.

22. Ad tolerabilius extremi *. a. Quaeritur si bona huiusmodi, facta in caritate vel praeter, dummodo in peccato mortali decedat, valeant ad diminutionem poenae aeternae. Secundum hoc enim, cum aliquantum bonum faciat deletionem aliquantae poenae in acerbitate, et non est poena in infinitum acerba huic vel illi: ergo tot possent fieri bona huiusmodi, quod totaliter dimitteretur poena, et ita decedens in mortali non esset dignus poena aeterna.

b. Praeterea, dicitur communiter quod bona facta extra caritatem et in caritate valent " ad tolerabilius extremi iudicii supplicium sentiendum" *. Quod non videtur de illis quae fiunt praeter caritatem, nam illa opera sunt mortua;sed opera huiusmodi mortua non respiciunt illud quod aeternum est, quia deest gratia, per quam est respectus ad res aeternas; non ergo valent ad meritum vitae aeternae vel diminutionem poenae aeternae.

c. Praeterea, dicunt aliqui quod non valent ad diminutionem poenae exterioris, sed ad facilius sustinendum eam. Quod iterum non videtur: quia bonum huiusmodi est bonum in genere ; unumquodque autem bonum remuneratur bono sibi proportionali. Sed facilius sustinere poenam non est proportionale bono in genere. Est enim primo bonum in genere, et postea bonum ex circumstantia, et deinde bonum gratiae vel dimissionis poenae.

d. Praeterea, nihil diminuitur de acerbitate ignis agentis. Cum ergo adiungatur passibile aequaliter activo, aequaliter aget, nisi fuerit prohibens ex parte passivi. Sed immediatum ad activum est ipsa anima exsistens in mortali ; ergo aequaliter recipiet acerbitatem poenae.

c. Similiter quaeritur de bonis operibus quae fiunt in caritate. Cum hiullum bonum irremuneratum'I secundum condignitatem eius, quod bonum est proprie quo remuneratur bonum opus in caritate in decedente in mortali? Si enim perseverasset, remunerantur per bonum aeternum. Praeterea, eo quod est in caritate factum, debetur ei aliquid quod non tantum est temporale.

f. Respondemus quod aliter est de operibus factis in caritate, et aliter de operibus quae non fiunt in caritate: dico in decedente in mortali. Est enim duplex poena: interior, quae est in verme conscientiae pro malis operibus ; et exterior, quae fit in afflictione ignis aeterni. Valent ergo bona in genere ut non tantum doleat interius quantum ille qui mala in genere fecit. Vermis enim conscientiae in duo dividitur: tum pro malis factis, tum pro bonis omissis. Omissio autem boni duplex: vel quia non est bonum in genere, vel quia non est bonum gratiae. Bona ergo in genere valent quantum ad diminutionem vermis conscientiae, non respectu bonorum in caritate omissorum, sed respectu bonorum in genere omissorum. - Aliter autem est de bonis in caritate factis. Quia enim bonis in caritate debebatur vita aeterna si perseverasset, cum non perseveraverit, remuneratur adhuc in eo quod respicit poenam. Sed est diminutio poenae tum quoad durationem, tum quoad acerbitatem. Quoad durationem non potest diminui, quia peccato sine fine debetur poena sine fine. Unde dicit Augustinus in libro De distinctione sacrificiorum : " Aeternam voluit peccator habere peccati perfruitionem, et ideo aeternam inveniet peccati punitionem ". - Diminutio autem quoad acerbitatem est duobus modis: vel ex parte ignis affligentis, vel ex parte animae patientis. Quantum est ex parte activi, non diminuitur ; sed quantum est ex parte passivi, diminuitur respective, quia minus punitur quam ille qui continuavit se in peccato. Praeterea, huiusmodi bona in caritate pro aliqua poena peccati satisfecerunt transacta, pro qua maiorem acerbitatem poenae aeternae sustinuisset.

g. Ad id vero quod obicitur, dicendum quod non diminuitur acerbitas ex parte passivi pro peccato post perpetrato, ratione cuius damnabatur; sed pro peccato prius perpetrato, si aliquod erat. Si vero nullum, tunc valet, ut praedictum est, ad tolerantiam supplicii interioris vel exterioris.

Satis arbitror ; qui asserunt de uno crimine *. a. Dicit Gregorius in Moralibus : "Mali aliquando, victa una nequitia, pedem lavant, altera regnante

Et in Psalmo : Lavabo per singulas noctes lectum meum.

b. Quod autem de omnibus oportet poenitentiam agi, dicit Gregorius : " Conversio dicitur quasi cordis undique versio. Si autem cor nostrum undique a malo ad Deum conversum fuerit, mox suae conversionis fructum meretur, ut Deus, ab ira conversus ad misericordiam, peccati praestet indulgentiam, cuius primo praeparabat vindictam".

c. Respondemus quod intelligitur hoc de actu culpae vel pronitate, non de ipsa culpa. - Reliquum vero, quod in Psalmo dicitur, intelligitur quoad dolorem frequentem pro peccatis; non quod singulis noctibus lavetur culpa, sed ablutio fit quoad poenam debitam culpae.

Totum enim hominem sanavit *. a. Habetur contrarium Marc. 8,23-2 5, de caeco in cuius oculos expuit Dominus, et post vidit homines velut arbores ambulantes, et post per impositionem manuum plene vidit. Unde videtur quod non ' totus' statim sanabatur.

b. Contra, in Matth. 9, in duabus glossis. Super illud: Fidem illorum videns, Glossa: " Quantum valet apud Deum fides propria, apud quem sic valuit aliena, ut intus et extra sanaret hominem" ! Et in eodem, super illud: Surrexit, Glossa: "Magna virtus I Sine mora imperium salus comitatur ".

c. Respondemus quod non est contrarium, quia, etsi non simul, tamen totum sanavit hominem, scilicet in anima et corpore. - Ad aliud respondemus quod totum simul ab omni culpa sanat semper, sed non ab omni poena peccati. Unde Glossa super illud Marci: " Quem uno verbo poterat, paulatim curat, ut magnitudinem humanae caecitatis ostendat, quae vix et quasi per gradus ad lucem redeat".

Poenitentia vera ad baptismi puritatem conatur ducere [837, 15-16]. a. Contra, in Amos 5, 1: Non adiciet ut resurgat virgoi et in 8,14: Cadent et non resurgent, G 1 o s s a : "Non revertentur ad priorem felicitatem)).

Similiter obicitur de Adam, qui poenituit et non fuit reductus ad priorem statura : innocentiae. - Praeterea, Baptismus delet culpam et poenam: poenitentia vero interior non delet poenam totaliter.

b. Respondemus quod intelligitur sic: 'Non adiciet ut resurgat virgo', quia non potest esse quin fuerit corrupti per peccatum. - Ad illud Amos 8, 14, dicimus quod loquitur de illis qui cadunt per mortale et non resurgunt per poenitentiam.

c. Ad illud vero quod [obicitur] de Adam, dicimus quod reductus fuit ad priorem statum puritatis a culpa, sed non ad eamdem dignitatem status, quia status innocentiae est dignior quam poenitentiae.

d. Ad ultimum dicimus quod poenitentia interior non conatur ducere ad puritatem Baptismi quoad depurationem a poena, sed a culpa.

Qui deflet damna temporis *. a. Ex hoc videtur quod non sit vera poenitentia sine lacrimis exterioribus, maxime in illis qui flent pro damnis temporalibus. - Praeterea, quaestio est utrum peccet qui non deflet pro peccatis, cum pro temporalibus defleat; cum dicatur Ier. 6,26: Luctum unigeniti fac tibi, planctum amarum.

b. Respondemus quod quidam est dolor animae secundum communicationem cum corpore, et quidam secundum iiicommunicantiam, sicut est delectatio. Quantum ad illum dolorem qui est in communicantia, "culpabiliter durus est, qui deflet damna temporis " etc. * ; quantum ad alterum non, quia in illo non sequitur corpus passiones animae. Dicitur autem 'culpabiliter durus', non quia semper peccet peccato mortali, sed quia duritiam habet, secundum quam est proclivitas in culpam.

Item * ; Ex praemissis * ; si non restituat ablatum *. a. Quaeritur an restitutio ablatorum sit pars poenitentiae. Quod videtur, quia peccatur et in Deum et in proximum et in se: cuilibet ergo est satisfaciendum ; alioquin non est poenitentia, si non satisfaciat proximo.

b. Praeterea, sint hic duo auferentes in eisdem circumstantiis, praeter hoc, quod iste est impotens reddere, ille potens et reddit; huic, qui non potest, iniungitur amplior poenitentia: ergo restitutio est pars poenitentiae.

c. Praeterea, "contraria contrariis curantur", ut habetur super illud Levit. 25,50: Supputata . Sed aliquis peccat per rapinam, per furtum et consimilia ; ergo convenit eis medicina restitutionis.

d. Contra hoc videtur per definitionem peccati. Sicut enim habetur in libro De libero arbitrio : " Peccatum est aversio a bono incommutabili, cum conversione ad bonum commutabile "; et in libro De vera religione : " Spreto incommutabili bono, mutabilibus adhaerere ". Ex ratione ergo peccati arguitur quod delinquitur tantum in Deum; ergo Deo tantum satisfaciendum. Sed restitutio est de satisfactione respectu hominis ; non ergo est pars poenitentiae.

e. Praeterea, ex ratione satisfactionis quam dat Anselmus idem arguitur: " Satisfacere est Deo debitum honorem impendere ". - Item, in Psalmo dicitur: Tibi soli peccavi.

f. Responsio. Ad hoc dicunt Magistri quod sacerdos quaedam iniungit ad fundamentum satisfactionis, scilicet abstinere a peccato et restituere ablatum; quaedam ad satisfactionis expeditionem, ut cum iniungit vitare pravas societates, secundum illud I Cor. 15,33: Corrumpunt bonos mores colloquio prava. Et de utroque habetur Gen. 19,17: Noli respicere post tergum, neque stes in omni regione etc. Quaedam sunt ad substantiam satisfactionis, ut ieiunare, dare eleemosynam et similia ; quaedam ad perfectionem et securitatem satisfactionis iniunguntur, ut opera supererogationis, de quibus Luc. 10,35:

Quodcumque supererogaveris, reddam tibi. In eo etiam qui accedit ad confessionem et non vult poenitere, iniungitur ei quod "interim faciat quidquid boni potest, ut Deus cor eius illustret ad poenitentiam " [842, 20-21].

g. Ad obiectum dicendum quod propter hoc iniungitur restitutio in satisfactione, quia peccatur in proximum, qui est imago Dei. Et ideo vult Dominus, cui est satisfaciendum, quod proximo restituatur.

h. Ad aliud obiectum dicendum quod maior poenitentia iniungitur non restituenti, quia dissipavit bona fratris sui.

i. Ad tertium dicendum quod restitutio non est proprie medicina rapinae, sed largitas. Rapina enim est species cupiditatis, cui largitas opponitur. Iustum autem est ut satisfaciat, qui aliena rapuit, sua largiendo.

k. Sed quid si non habet unde reddat ? De hoc Augustinus Ad Macedonium : " Si aliena res, propter quam est peccatum, reddi possit et non redditur, poenitentia non agitur, sed simulatur ". Si vero non habet unde reddat, " dum eam per molestias corporales reddere compellitur, peccati quo male ablata est poenas luat ". Hoc autem intelligitur si nec nunc nec post est in solvendo. Sed si esset in solvendo, licet res quam abstulit sine culpa sua periisset, teneretur reddere aestimationem illius. Si vero fuerit res consecrata: si irrationalis est, debet pretium restitui, non ipsa res; quia res consecrata non debet ad profanos usus converti. Si vero esset alicuius ecclesiae, restituenda esset illi. De hoc habetur XIV, quaestione 6 .