DISTINCTIO XXVIII.

Praeterea considerari oportet *; et infra: Non ex eo ingenitus *. Contra: si non esset ingenitus, non esset illa persona quae est Pater; et si hoc, non esset Deus; et si non Deus, non esset Deus Pater ; ergo si non esset ingenitus, non esset Pater.

Respondeo: haec consequentia bene tenet ratione rei, non ratione modi significandi, quia alius modus significandi est in hoc nomine 'Pater' et in hoc nomine ' ingenitus' Quod patet in creatura: potest enim esse ingenitus et non pater vel e converso

Non quid sit, sed quid non sit *. Ergo ' ingenitus' non dicit notionem, cum nihil ponat.

Respondeo: etsi non ponit illam notionem a qua nomen imponitur, scilicet genituram, nihilominus ponit hypostasim, ut sit sensus secundum Augustinum : 'non ens ab alio per generationem'. Hilarius autem vult quod importetur quaedam positio, quae importatur hoc nomine ' auctor' ut infra, XXIX distinctione : Deinde in eodem libro etc.

Ideo solet quaeri *. Et ita versus:

A nullo ingenitus procedit, sed si quis, ab illo, vel tantum privat non-genitumque notat.

Si autem *; innascibilitatis et originis *. Ex hoc videtur quod Hilarius distinguat Patrem a Filio innascibilitate et quod innascibilitas sit proprietas personalis, cum tamen personalis proprietas sit positive sumpta. Item, cum quidam anteponunt innascibilitatem distinctivam Patris, quidam paternitatem, debent dicere differentiam proprietatum personalium, et sic videtur personalis proprietas. - Respondeo: innascibilitas est proprietas personae, licet non personalis, quia ea sufficienter distinguitur Pater a Filio et Spiritu Sancto: non quod ea Pater sit persona. Et designatur ibi aliqua positio secundum Hilarium et Augustinum. Nam secundum Hilarium , 'innascibilis' dicit idem quod 'qui non est ab alio, a quo alius' ; quod solum convenit Patri. Secundum autem Augustinum , ponitur hypostasis et removetur 'esse ab alio personaliter'; et hoc similiter tantum convenit Patri. Pater enim est tantum persona, non ens ab alia persona.

Quare autem quidam assignant innascibilitatem pro proprietate distinctiva Patris, quidam paternitatem, haec est ratio. Pater enim persona est non ens ab alia, a qua alia generando vel spirando. ' Innascibilis' autem sumit primam partem definitionis ;' Pater' autem sumit ultimam partem, scilicet 'a qua alia per generationem'. Quia ergo utraque proprietas convenit tantum Patri, utraque est distinctiva primo ab aliis personis, sed differenter. ' Primum' enim dicitur uno modo 'ante quod nihil ', et sic innascibilitas primo distinguit: alio modo dicitur 'primum ' proximum ei quod distinguitur, et secundum hoc paternitas est primo distinctiva Patris: paternitate enim Pater dicitur, non innascibilitate. Cum ergo utraque sit primo distinctiva, quidam respiciunt ad unum, quidam ad alterum.

Illud taceri non oportet *. Quaeritur quare tantum sunt quinque notiones et non plures.

a. Videtur quod, sicut 'a quo alius' determinat quamdam notionem, quam vocat Hilarius auctoritatem et intelligitur hoc nomine ' innascibilis', secundum ipsum, ita sit quaedam alia notio correspondens, quae sit communis Filio et Spiritui Sancto, scilicet 'qui ab alio'.

b. Item, sicut 'qui non ab alio' determinat notionem quamdam propriam Patri et nominatur hoc nomine ' ingenitus', ita deberet esse propria notio Spiritus Sancti 'a quo nullus'. Spiritus enim Sanctus est persona quae est ab alia, a qua nulla, sicut Pater est persona quae non est ab alia et a qua alia.

c. Praeterea, cum Patri conveniat esse personam non entem ab alia et conveniat ei esse personam a qua alia, propter quid non ponuntur pro duabus notionibus, quarum una sit propria Patris, alia communis Patri et Filio?

d. Respondeo: ratio horum est: sicut prima divisio est ex parte essentiarum 'ens aliud est ab alio, aliud non ab alio': ab alio ut creatura, non ab alio ut Deus; ita ex parte hypostaseon erit distinctio ' alius ab alio, alius non ab alio'. Et ratio est, quia, cum prima divisio sumpta sit ad dividendum res secundum habitudinem causae efficientis, scilicet 'ab alio, non ab alio', maior autem sit convenientia hypostaseon divinarum inter se quam essentiarum, prior erit ratio distinguendi personas ad invicem quam creaturam a Creatore. Sed nulla prior est ratio ratione causae nisi ratio principii: principium enim communius est quam causa et non ponit distinctionem rei a re; efficiens autem ponit distinctionem a suo effectu secundum rem ; erit ergo distinctio personarum divinarum secundum originem a principio. Praeterea, minima est differentia secundum relationem, et inter illas minima secundum relationem principii) propter quod secundum rationem exsistendi a principio est distinctio personalis in divinis. Et hoc est quod dicit Magister Richardus : " Exsistentia ideo recte dici potest, quod ex alio esse habeat. Quamvis enim unus sit personis modus essendi, non tamen idem modus exsistendi". Et iterum alibi : " Distinctio personalis, aut attenditur secundum qualitatem aut secundum originem. In divinis non convenit distinctio personalis secundum qualitatem: ubi enim est identitas substantiae, est identitas qualitatis; restat ergo quod secundum originem distinctio personalis attenditur, scilicet secundum esse ab alio et non esse ab alio sive a semetipso ; et si utraque habeat originem, differenter secundum modum exsistendi ab alio, scilicet secundum esse sine medio et esse mediate. Filius enim habet a Patre quod de ipso procedit Spiritus Sanctus. Quia vero est ordo naturae in divinis personis, sicut supra habitum est, XX distinctione, cap. ultimo ; prima autem perfectio ordinis, ut dicit Augustinus in Musica hymnorum , est in tribus: unde primus numerus totus est ternarius ; summa autem perfectio ordinis est in summa et prima pluralitate, restat quod tres sunt personae tantum. Quod arguitur per hoc quod dicit Magister Richardus : " Oportet finem pluralitatis esse utrobique. Sicut ergo est qui a nullo et alius ab eo, ita erit qui ab alio et nullus ab eo ; et ut compleatur ordo naturae, erit qui ab alio et alius ab eo. Quare erunt tres personae: una quae a nulla, alia quae ab una sola, tertia quae a gemina ".

e. Quibus suppositis et ratione distinguendi supra habita, erunt quinque notiones et quatuor relationes. Prima enim distinctio est penes 'qui ab alio et qui non ab alio'. Sed 'qui non ab alio' dignitatem importat: propter quod innascibilitas, quae hoc determinat, erit una notio personalis: persona enim nomen dignitatis est. Sed 'qui ab alio' non est notio personalis: non enim ad dignitatem pertinet, nisi aliquid superaddatur. Si vero addatur 'qui ab alio generando' vel 'qui ab alio spirando ' dignitatis nomen importatur: propter quod erunt duae notiones filiatio et processio.

f. Post hanc distinctionem 'qui ab alio, qui non ab alio' sequebatur altera 'a quo alius et qui ab alio'. Sed 'a quo alius' dicit notionem coniunctam cum priori ; unde aliquando nominatur nomine 'auctoritatis', aliquando nomine ' innascibilitatis'. Ratio autem coniunctionis est haec: quia notat distinctionem respectu Filii et Spiritus Sancti in quantum sunt ab alio; quia ergo una est ratio respondens utrique, scilicet 'qui ab alio', recte cedunt in unam notionem. Sed 'qui ab alio', secundum quod in distinctionem venit cum eo 'a quo alius', non facit quamdam notionem; aequivoce enim dicitur de Filio et de Spiritu Sancto, sicut et procedere. Filius enim procedit per generationem, Spiritus Sanctus spirando ; et sicut esse in creatura, cum dicitur de esse naturae et de bene esse, dicitur aequivoce, ita et esse per generationem et esse spirando.

g. Tertia distinctio erat, quae ad utramque distinctionem praecedentem referebatur, scilicet per generationem et per spirationem. Est enim 'qui ab alio per generationem aut spirando', et iterum est ' a quo alius aut generando aut spirando'. Utrobique autem importatur dignitas personalis. Erunt ergo quatuor notiones: 'a quo alius generando', penes quam sumitur paternitas; 'a quo alius spirando', penes quam sumitur notio principii, sicut auctoritas, secundum quam Pater est auctor Spiritus Sancti; 'qui ab alio generando', penes quam sumitur filiatio: ' qui ab alio spirando ', secundum quam sumitur processio, quae est proprietas Spiritus Sancti. Sic ergo erunt quinque notiones, quarum prima sumitur ex parte prima primae distinctionis et prima parte sequentis, reliquae vero quatuor ex ultima distinctione relata ad utrumque dividentium. Sed 'qui ab alio' nullam notionem personalem determinat, sive accipiatur ut est in prima distinctione vel ut in secunda. Similiter 'a quo nullus': istud enim indignitatis est; persona autem erat hypostasis distincta notione ad dignitatem pertinente .

h. Hoc etiam est videre, si quis sumat rationes trium personarum, quod tres erunt notiones personales Patris, duae Filii, unica Spiritus Sancti. Pater enim est qui non ab alio, a quo alius procedendo per generationem. Filius est qui ab alio per generationem, a quo alius procedendo. Spiritus Sanctus est qui ab aliis procedendo tantum. In eo autem quod dicitur 'qui non ab alio, a quo alius ' innascibilitas dicitur ; in eo autem quod dicitur 'procedendo', spiratio ; in eo quod dicitur 'per generationem ' paternitas. Erunt ergo tres notiones Patris, quarum duae propriae, una communis. Sed propriarum est una qua persona est persona, alia non. Illam autem communem habet et Filius, cum sit a quo alius procedendo ; habet et propriam, cum sit ab alio per generationem ; in tertia vero deficit, cum sit ab alio. Spiritus vero Sanctus, cum sit ab alio procedendo tantum, in eo quod ' procedendo ', propria notio dicitur; in eo quod 'ab alio', dignitas innascibilitatis removetur; in eo quod 'tantum', dignitas communis spirationis. Sic ergo erunt quinque notiones et quatuor relationes et quatuor proprietates personae, tres autem tantum personales proprietates.

Sed incidit quaestio, quare non dicitur 'Deus quinus' a quinque notionibus, sicut dicitur trinus a tribus personis vel tribus proprietatibus.

Responsio est ad hoc quod, cum ' quinus' imponatur ab unitate exsistente in quinque, sicut 'trinus' imponitur ab unitate exsistente trium ; unitas autem essentiae est in qua conveniunt personae, unitas autem personae est ad quam proximo conveniunt notiones: cum ergo una sit communis essentia trium personarum, recte dicitur Deus trinus in personis. Non autem est una communis hypostasis quinque notionum: non ergo dicendus est Deus quinus a quinque notionibus. Notio enim personae est, non essentiae ; persona vero est essentiae.

Sed adhuc restat quaestio: si tres notiones conveniunt in hypostasi Patris, scilicet innascibilitas, communis spiratio, paternitas, propter quid non dicitur persona Patris trina ab illis tribus notionibus, sicut dicitur Deus trinus propter unitatem essentiae in tribus personis?

Respondeo: sicut 'unus' est personale nomen, sicut 'unum' essentiale, eodem modo ' trinus' est personale et tres personas supponit, sicut 'unus' unam cum adiungitur personae ut dicatur 'persona trina'. Et propter hoc, licet dicatur Deus trinus trinitate personarum, non dicitur persona trina trinitate notionum, sed simpliciter 'trina persona' cum sint tres personae in unitate essentiae.

Praeterea quaeri solet; aliud ingenitum et Patrem [180, 23-24]. Videtur quod paternitas sit idem quod innascibilitas.

a. Esse ingenitum est esse 'quem' et esse Patrem est esse eumdem ; cum ergo unaquaeque persona divina sit simplex, idem est esse ingenitum et esse Patrem ; ergo prima.

b. Item, propter simplicitatem personae, licet in persona sit intelligere hypostasim et proprietatem, est vere dicere quod proprietas est hypostasis et e converso ; quod non erat dicere in creatura, in qua non est persona simplex sed composita. Ergo a simili propter eamdem rationem est dicere quod innascibilitas in Patre est paternitas in Patre, et sic idem.

c. Praeterea, innascibilis, secundum Hilarium ', in quantum huiusmodi est auctor; sed in quantum quis est auctor in divinis, est spirans vel generans: ergo innascibilis in quantum huiusmodi est spirans vel generans. Ergo, per locum a coniugatis, innascibilitas est idem quod paternitas vel spiratio.

d. Respondeo: quia ingenitus dicit hypostasim et Pater similiter eamdem, idem est personaliter esse Patrem et esse ingenitum, licet non notionaliter. Cum autem dicitur 'innascibilitas ', nihil dicitur nisi notio, et ideo non est haec vera: innascibilitas est idem quod paternitas.

e. Ad aliud dicendum quod simplicitas essentiae non tollit quin persona removeatur a persona, ut licet Pater est Deus et

Filius Deus, nihilominus Pater non est Filius. Eodem modo simplicitas personae non tollit quin removeatur notio a notione, sed ponit quod persona dicitur de utraque notione. Est enim dicere vere Innascibilitas est Pater' et 'paternitas est Pater', quod habetur Infra, XXXIII distinctione .

f. Ad tertium dicendum est quod haec est duplex 'in quantum est auctor, est spirans vel Pater'. Auctor enim dicitur aequivoce, cum dicitur idem quod innascibilis, et iterum cum dicitur idem quod spirans et cum dicitur idem quod Pater. Aequivoce enim accipitur hic, cum dicitur 'in quantum innascibilis est auctor', et cum dicitur 'in quantum est auctor est spirans vel Pater'.

Sciendum est *; superioribus *: scilicet supra. V distinctione, cap. 1 .

Sapientia nata est *. a. Cum idem sit omnino sapientia quod essentia, quare dicitur sapientia ' nata ', non essentia ?

b. Praeterea, cum de sapientia sit dicere quod sit genita et quod gignat, qualiter possit inferri conclusio vera? Et est simile cum dicitur 'Deus generat, Deus generatur': hic unum est medium quoad significationem, non tamen potest inferri 'ergo quod vel qui generat generatur'.

c. Respondeo: ad primum, licet hoc nomen 'sapientia' abstractive dicatur sicut essentia, tamen, quia dicit per modum habitus, qui ad substantiam refertur, sicut nomen substantiae, quod est Deus, appropriari potest personis per adiunctum, ita et hoc nomen ' sapientia' cum dicitur 'sapientia de sapientia' vel ' sapientia nata'. Sed hoc nomen ' essentia' oppositum habet modum dicendi substantiae vel personae, et propter hoc non recipit appropriationem, ut dicatur 'essentia genita'. Quod si Inveniatur, non fit vis in vocabulo, sed idem accipitur ' essentia' quod substantia vel hypostasis.

d. Ad aliud dicendum est: cum dicitur 'Deus generat, Deus generatur', sic infertur conclusio: ergo eiusdem naturae hypostasis quae generat et quae generatur; sed non sequitur: ergo eadem natura vel hypostasis generat. Similiter dicendum est in alia: ergo eiusdem sapientiae hypostasis quae generat et quae generatur. Est enim eadem sapientia Patris et Filii.

Illud sciri oportet *; una species *: scilicet divina. Cum imago dicatur essentialiter uno modo, quaeritur an possit dici 'imago de imagine' sicut 'sapientia de sapientia'. -Respondeo: imago dicitur proprie de tribus personis in unitate essentiae, vel e converso * una essentia in tribus ; et propter hoc non est dicere 'imaginem de imagine' Non enim de singulis personis singillatim dicitur: sapientia vero singillatim dicitur de Patre et Filio.