DISTINCTIO XXXVI.

Solet hic quaeri * ; super utrum concedendum *. Anselmus in Monologion : " Omnia, antequam fierent et cum facta sunt et cum corrumpuntur sive aliquo modo variantur, semper in ipso sunt, non quod sunt in se ipsis, sed quod est idem ipse. Etenim * se ipsis sunt essentia mutabilis, secundum immutabilem rationem creata; in ipso Deo sunt ipsa prima essentia et prima exsistendi veritas; tamen prout magis utique illi sunt similia, ita verius et praestantius exsistunt". Ex hac auctoritate sumitur quod creaturae in ipso sunt ipsa essentia Dei: quod est proximum illi haeresi ' omnia esse Deum' , prout dicitur : " Iupiter est quodcumque vides " .

Dicendum tamen, distinguendo, quod aliud est dicere ' omnia esse divinam essentiam' et 'omnia in ipso sunt divina essentia'. Cum enim dicitur ' omnia sunt divina essentia ', supponuntur creaturae prout sunt in suo esse ; sed cum dicitur 'omnia sunt in ipso divina essentia', supponuntur rationes aeternae pro rebus mutabilibus ; quae rationes sunt Dei essentia, quoniam Dei sapientia. Nec ex hoc sequitur quod sint in Dei essentia, licet sint in eius sapientia: esse enim in Dei sapientia, nihil aliud est quam cognosci ab ipso; esse vero in eius essentia est ipsum vere dici de illis: quod de nulla creatura contingit.

Super eligit tamen [225,6-7]. Est electio aeterna et temporalis. De aeterna dicitur 'habet electos' * ; de temporali dicitur 'creaturus est eligendos' * Et est electio aeterna nihil aliud quam praevisio ad gratiam et gloriam: electio vero temporalis est collatio gratiae in praesenti.

Super in eius praesentia *. Dionysius, De divinis nominibus : " Divinus animus omnia continet ab omnibus remota scientia, iuxta omnium causam in se ipso omnia praeambiens ", sibi ipsi praesens, " priusquam angeli fierent sciens et adducens angelos et omnia alia in essentiam ducens ".

Post praedicta quaeritur *. Quoniam alius est modus secundum quem bona sunt in Dei cognitione et mala, ideo nunc determinat hoc. Si idea et ratio et sapientia sunt idem secundum substantiam, quae differentia est? Ideae sunt in mente divina, ut dicit Augustinus, De civitate , quas qui non credit, infidelem esse non ambigit. Ratio autem propter quam hoc dicitur, haec est: si enim homo agens secundum artem suam, secundum eam est exemplar operum quae fiunt ab ipso, multo fortius Deus omnium creaturarum est exemplar. Idea autem nihil aliud est quam exemplar divinum. Quod autem ideae sint idem quod rationes, Augustinus, 83 Quaestionum : "Ideae sunt rationes rerum stabiles et immutabiles, quae divina continentur intelligentia ".

Quod autem sint idem quod sapientia Dei, patet per hoc quod ipsae aeternae sunt. Dicit enim quod "ipsae neque oriuntur neque intereunt, secundum eas tamen dicitur formari omne quod oritur vel formari potest ". Ex iis colligitur quod sunt ipsa sapientia Dei aeterna, secundum quam omne formatur quod formabile est. Differunt autem haec tria secundum nomen, quoniam ratio respicit finem, idea respicit formam, sapientia efficientem cognoscentem. Et quia unum et idem est secundum rem causa exemplaris et finis et causa cognoscens , unum et idem secundum rem est sapientia et idea et ratio.

Sed adhuc quaeratur: cum sit una Dei sapientia, propter quid ideae sunt plures et rationes plures? Quod autem sint rationes plures, patet per Augustinum, 83 Quaestionum : " Anima non potest intueri eas nisi rationalis, ea parte qua excellit, id est mente et ratione, et haec est anima sancta et pura. Ratione ergo omnia condita sunt, nec eadem ratione homo qua equus: hoc enim esset absurdum ; singula igitur sunt propriis creata rationibus. Has autem rationes non arbitrandum est esse nisi in mente Conditoris: non enim extra se quidquam positum intuebatur". Ex quo habetur quod sunt ideae plures et rationes.

Dicendum quod, licet secundum rem idem sint illa tria, in hoc tamen differunt secundum modum dicendi: nam sapientia nominat plus ex parte Dei cognoscentis, quod est omnino unum; ratio vero medium nominat; idea vero ex parte rei cognitae. Et ideo, sicut res cognitae sunt plures, ita ideae plures ; et cum unaquaeque res habeat suum proprium finem, sunt rationes plures secundum quas fines determinantur. Propter respectum ergo ideae ad formam et rationis ad finem, cum sint formae rerum plures et fines plures, dicuntur ideae plures et rationes plures.

Sed cum temporale non est causa aeterni ut sit, unum autem et multa consequuntur esse, non videtur determinari multitudo secundum nomen in aeterno a temporali, et ita non debent dici ideae plures vel rationes plures, eo quod et formae et fines plures sunt. - Dicendum quod dicuntur ideae plures propter respectum creaturarum ad ipsas, non quod sint ab ipsis creaturis, vel ab eis recipiant multitudinem.

Sed adhuc est quaestio de hoc quod dicit Augustinus : " Non eadem ratione conditus est equus quam homo ", et ita videtur quod plura sint ab aeterno, cum illae rationes sunt aeternae, quemadmodum in eadem auctoritate habetur: " Rationes rerum sunt stabiles ". - Dicendum quod eadem est ratio qua homo conditus est et equus secundum rem, sed non eadem ut ratio. Et est exemplum: punctus terminans plures lineas est unus punctus, sed dicitur plura principia, cum sit plurium linearum principium. Hoc autem nomen ' ratio' nominat per modum principii ; hoc nomen ' sapientia' illud idem nominat, sed absolute. Adhuc, cum loquimur in talibus, proportionaliter loquimur de unitate et multitudine in sapientia humana et rationibus rerum fiendarum et speciebus. Dicimus enim quod una est sapientia aedificatoria qua fiunt multae domus ; alia tamen ratione fit haec domus et illa, et alia propria forma exemplaris huius et illius.

Deinde est quaestio: a. Cum omnia sint in ipso vita aut lux , propter quid non sunt omnia in ipso potentia aut sapientia aut cognitio.

17 Act., 28: In ipso vivimus, movemur et sumus. Propter quid ergo non dicuntur omnia in ipso una essentia aut unus motus, sicut una vita ?

Item, unum et multa consequuntur esse: si ergo omnia sunt in Deo, utrum sunt unum in Deo aut multa? Si unum, ergo omnia unum; si multa, ergo multitudo ab aeterno.

Adhuc, secundum quem modum essendi 'in' dicuntur omnia esse in Deo?

b. Ad primum dicendum quod omnia dicuntur esse vita in eo aut lux, propter hoc quod vivere est nomen commune et rerum corporalium et spiritualium et in quantum corporalia participant a spiritualibus. Dicitur enim corpus vivere per animam. Ex hac similitudine dicuntur omnia in ipso vivere, quoniam quoad ipsum non habent esse deficiens; et licet ipsa in se deficiant, cognitio tamen de illis est indeficiens. Dicuntur autem omnia in ipso lux, quoniam lux est communis dispositio in rebus corporalibus et spiritualibus, sed in corporalibus secundum participationem ; et propterea dicuntur in eo esse lux, quoniam in eius cognitione relucent, id est sunt indeficientia. Sapientia autem et cognitio nominant illud quod proprium est Dei cognoscentis: non enim creatura sapit aut cognoscit. Potentia autem est propria dispositio agentis ; ideo non dicuntur omnia in eo esse potentia, nisi ablative dicatur. Et sumitur potentia pro potestate, ad differentiam potentiae materialis, ne incidamus in illam haeresim quae dixit Deum esse omnium materiam .

c. De hoc quod dicitur 17 Act., 28, aequivoce sumitur ; et cum dicitur 'omnia in ipso vita erant' . Nam cum dicitur 'in ipso vivimus', notatur causa efficiens per praepositionem: ab ipso enim est vivere nostrum. Et cum dicitur ' in ipso erant vita', notatur causa exemplaris. Dicuntur autem omnia in ipso vita, et non motus aut essentia, quoniam motus est nomen appropriatum rebus corporalibus ; essentia autem, licet sit nomen commune, non accipitur hic, quia unumquodque habet propriam essentiam. Ne ergo credatur omnia non differre in essentia, non recipitur ' sunt in ipso ut essentia'. Sed cum dicitur 'in ipso', notatur esse in efficiente: non actu, sed potestate.

d. Ad quaesitum: utrum sequitur ' omnia sunt in Deo, ergo aut unum aut multa', dicendum quod haec divisio 'unum, multa' sequitur ens actu, non autem prout habet esse secundum quid. Esse autem secundum quid est creaturae in Deo; quantum in se est, esse simpliciter. Nec sequitur: 'omnia sunt in Deo, ergo homo est homo in Deo', quoniam esse in Deo est esse per indistinctionem generis et speciei: " causatum enim in causa est per modum causae " . Et dicuntur omnia esse in Deo sicut in motivo ; sed motivum dicitur dupliciter, scilicet effectivum et cognitivum.

Super mala dicuntur esse in Deo per cognitionem *. Cum haec sit concedenda 'mala sunt in cognitione Dei', utrum haec sit concedenda 'mala sunt in Deo cognoscente '? - Dicendum quod non sequitur. Cum enim dicitur 'mala sunt in Deo cognoscente' duplex notatur ' esse in', scilicet esse in Deo per causalitatem et esse in eo per cognitionem. Quoniam mala non sunt in Deo per causalitatem, ideo non sunt in Deo cognoscente. Similiter non sunt in Deo per exemplaritatem, quoniam Deus non est eorum exemplar.

Item, utrum sequatur: omnia bona fuerunt in Deo, ergo omnia fuerunt in divina essentia. - Respondeo: non sequitur. Deus enim supponit causam ratione cuius dicuntur esse in ipso; essentia autem divina, licet sit causa, non tamen dicit respectum nisi ad ipsum cuius est essentia. Unde superius dicitur : Deus Abraham, Deus Iacob, et non divina essentia Abraham et Iacob.

Augustinus, De duabus animabus : " Quis sit modus cognoscendi mala? Sicut tenebrae oculis non videndo, sic malitiae, eo quod ubi non debent esse sunt, cognoscuntur ". Item, Augustinus, De libero arbitrio : " Naturae in tantum vitiosae sunt, in quantum ab eius arte, qua facta sunt, discedunt; et in tantum recte vituperantur, in quantum vituperator earum artem, qua factae sunt, videt, ut hoc in eis (vituperet) quod ibi non videt". Ergo mala non videntur.

Item, propter quid mala uno modo cognoscuntur, verum autem duobus modis, cum cognitio ad veritatem pertineat, verum autem commune est ad bonum et ad malum?

Dicendum quod est cognitio intellectiva et practica, et ideo duplex (intellectus): et utroque modo sunt bona in scientia Dei, mala vero altero modo tantum. A malo enim non privatur verum, sed bonum: scientia autem practica respicit tantum bonum, cognitio vero verum. Dicuntur autem mala esse in simplici Dei notitia, non quod bona sint in composita Dei scientia, sed quia ipsi sunt per modum veri et per modum boni. Dicendum tamen quod non dicuntur mala in cognitione Dei per modum veri, sed per modum veri cui opponuntur.

Proinde si diligenter * ; super eorum auctor *. Dionysius, De divinis nominibus : " Ut ratio Deus laudatur, non solum quia sapientiae et rationis est largitor, sed quia omnium causas in se ipso uniformiter ambivit et quia omnia implet, perveniens usque ad omnium finem. Ipsa ratio est simpla et vere exsistens veritas ". Deus enim dicitur ratio dupliciter: in cognoscendo et faciendo. - Item, " solent male intelligentes putare aliquid esse nihil: et peccatum nihil est, et nihil fiunt homines cum peccant; et idolum non per Verbum factum est, quoniam idolum nihil est, I Cor. 8, 4 ". Haec autem privatio, in hoc termino 'non aliquid', intelligenda est in genere moris, et quoniam 'non aliquid' est medium inter aliquid et nihil, ut dicit Augustinus in libro Responsionum : " Peccatum enim est actus incidens ex defectu boni".

Super naturam non servant *. Tangit illud Boethii : " Esse est quod ordinem retinet servatque naturam "; et Augustini in libro De natura boni : " Peccatum est corruptio modi, speciei et ordinis ".

Super nascuntur ex voluntate * Nota quod improprie dicitur hoc verbum 'nasci', sicut absente sole, nascuntur tenebrae. Dissimilitudo tamen est, quoniam absentia solis est causa tenebrarum, sed subtractio gratiae non est causa peccati sed potius e converso. Unde ex hoc verbo ' nascuntur' trahunt argumentum quod peccatum est aliquid. Praeterea, 11 Rom., 32: Omnia conclusit in infidelitate, ut omnium misereatur.

Dicendum quod 'esse aliquid' habet oppositionem ad ' nihil esse' et ad 'non aliquid', prout est terminus infinitus; et sic sumit Augustinus, Super Ioannem : " Sine ipso factum est nihil , id est peccatum ". Iste enim terminus ' nihil' tenetur privative. Unde haec sunt eius verba: " Solent multi male intelligentes putare aliquid esse nihil ". Sed haec privatio huius termini ' nihil' intelligitur in genere moris, et quoniam 'non aliquid' est medium inter 'aliquid' et 'nihil', ut dicit Augustinus in libro Quinque responsionum : " Peccatum est actus incidens ex defectu boni ".