DISTINCTIO XXIII (ae).

Cum ergo supra perhibitum sit etc. *. Inter omnes virtutes theologicas prima est virtus fidei, quoniam prius est verum quam bonum. Unde, cum fides sit respectu veri, et spes et caritas respectu boni, merito praecedit alias * - Nota quod omnes dubitationes incidentes circa fidem, aut incidunt ex parte credentis, aut ex parte crediti, aut ex parte medii habitus qui est inter credentem et creditum, ut patere potest subtiliter inspicienti (= n. 14).

[Si christianus ignoret, 655, 16]. Christianus tenetur credere ea quae religioni pertinent ; sed omnes articuli sunt huiusmodi ; quare tenetur credere omnes articulos. Sed nullus est qui sciat omnes articulos : qualiter ergo credere potest omnes ? - Dicendum quod tenemur credere omnia credenda, sed hoc distincte vel indistincte (= n. 15).

[Accipitur autem fides, 655, 18]. Fides dicitur votum vel sponsio, ut I ad Tim. 5, 12: Fidem irritam fecerunt. Dicitur etiam fidelitas, 7 Ier., 28: Periit fides. Dicitur etiam acceptio conclusionis per rationem probabilem, ut patet in artibus . Dicitur etiam conscientia, 14 Rom., 23: Omne quod non est ex fide peccatum est; dicit ibi Glossa t : "Contra fidem, id est contra conscientiam ". Dicitur etiam scientia comprehensoris in patria, 1 Rom., 17: De fide in fidem. Dicitur etiam habitus informis, 2 Iac, 26: Fides sine operibus mortua est; I Cor. 13, 2: Si fidem habuero. Dicitur etiam habitus formatus, 1 Rom., 17: Iustus ex fide vivit. Dicitur etiam fides quod creditur, 11 Hebr., 1 ; symbolum fidei, ut: "Haec est fides catholica" . Dicitur etiam sacramentum fidei, Act. 10, de Cornelio qui devenit ad fidem ; et cum dicitur parvulum habere fidem, Augustinus, Ad Bonifacium : "Quid est parvulum habere fidem, nisi fidei sacramentum " (= n. 16).

4. Augustinus, super illud 5 I Thess., 5: Omnes vos, Glossa : "Fides est lux quae facit diem, id est habitus virtutum; econtra tenebra infidelitas, id est habitus vitiorum".-Super 1 Iob, 4, Glossa : " Fides habet propriam illuminationem, et unaquaeque alia virtus ". - Super 3 Eph., 17 : "Fides in nobis, est Christus in nobis. Fides [tua] de Christo, est Christus in corde tuo " ( = nn. 17-18).

Super illud: Fides ex auditu, 10 Rom., 17 : " Nisi dicatur aliquid, nec audiri potest nec credi "; et ita qualiter nati surdi habent fidem ? - Dicendum quod per auditionem interiorem potest credere, quae est per inspirationem, vel [per] signa, vel per scripturas (= n. 19).

Accipitur autem fides etc. *. Haec autem in animo credentis est [656,1-2]. Argumentum quod aliquis scit se habere fidem. Et hoc non potest esse nisi sciat se habere ex quo fides 'conspicua' est * . - Dicendum quod est noscere cum ratione, vel est noscere sine ratione ; sed noscere sine ratione, aut est cum affectu, aut sine affectu, id est cognitivae vel operativae. Dicendum quod intelligendum est de conspicere sine ratione, cum operatione tamen (= n. 17).

Utrum quis credat Christum *. Credere est 'christo' tamquam efficienti, et 'Christium' tamquam obiectum, et 'in Christum' tamquam in finem.

[Daemones et falsi christiani, 657, 7]. Augustinus : "Qui non credunt, tardiores et peiores sunt daemonibus".

B e d a : "Qui non credunt vel creditum non timent, daemonibus proterviores et tardiores sunt" (= n. 22).

Si vero quaeritur utrum etc. *. Utrum fides informis fiat virtus adveniente caritate. Quod non, videtur, quoniam quod est mortuum, privatur vita; sed fides sine operibus mortua est ; ergo privatur vita ; ergo non potest fieri reviviscens, et ita non virtus. - [Contra], super 2 Iac, 17: [Fides ] sine operibus mortua est : "Quibus reviviscit "; et ita per caritatem fit virtus - Dicendum quod id quod est fides informis fit virtus adveniente caritate, sed non manens informis. Et sic patet qualiter unus et idem habitus secundum substantiam est fides informis et formata, sed non secundum rationem. -Adhuc tamen obici potest Magis conveniunt fides virtus et caritas quam fides informis et fides formata; ergo, cum fides et caritas non possunt esse habitus unus, multo fortius nec fides informis et fides formata unus habitus esse possunt (= n. 24 V-VI).

Utrum fides informis sit donum Dei; deinde utrum sit virtus; tertio utrum sit in cognitiva vel operativa; quarto utrum fiat virtus adveniente caritate ; quinto utrum sit idem habitus cum fide formata.

I. Ad primum determinandum accedamus. Super illud: Non iterum accepistis spiritum servitutis in timore, 8 Rom., 15, Glossa : Est timor servilis et filialis, et uterque est donum Dei. Sed timor servilis est a fide informi et filialis a fide formata; ergo utraque erit donum Dei. - Adhuc, fides informis est eorumdem articulorum quorum est fides formata, et articuli supra naturam sunt; [ergo] similiter et eorum cognitio supra naturam erit, et ita donum gratiae sive Dei (=n. 24 I).

II. Quod autem non sit virtus, videtur, quoniam fides informis est in daemonibus et malis christianis, sed virtus non; quare ipsa non est virtus. - Super illud 5 Gal., 6: Fides quae per dilectionem operatur, Glossa : Fides informis est in daemonibus, et in illis nulla virtus. - Fides sine operibus mortua est , et talis est fides informis; ergo ipsa non est virtus, quoniam iustus ex fide vivit et * fides est virtus (= n. 24 II).

III. Utrum fides informis sit lumen illuminans mentem. Quod videtur, quoniam cognoscens articulos illuminatur in cognoscendo; sed nonnisi per fidem informem, si sit extra caritatem. - Sed contra: daemones obtenebrantur per peccatum, et ita in illis non est lumen ; et tamen in illis est fides informis. Augustinus : Fides illuminat intellectum, caritas accendit affectum ; sed non quaecumque fides, sed illa quae per caritatem est.

Dicendum quod duplex est lumen: unum scilicet ab ipso Patre luminum actu illuminante, et sic non illuminatur habens fidem informem. Est aliud lumen intrinsecum in intellectu, quod facit species intelligibiles potentia actu intelligibiles, et sic diaboli illuminari possunt. Unde Dionysius, De diuinis nominibus : " Daemones sunt in se ipsis clarissimi, non a se ipsis tamen conspecti" (= n. 24 III).

IV. Utrum fides informis sit in cognitiva vel in motiva virtute. Timor est ex parte virtutis motivae; sed daemones [credunt et] contremiscunt ; ergo [et] eorum fides est in motiva. - Dicendum quod duae sunt partes iustitiae, scilicet recedere a malo et accedere ad bonum . Unde duplex est motiva: ut a malo, et in tali motiva est fides informis. Est autem alia motiva ut ad bonum, et in tali est fides formata (= n. 24 IV).

Notandum quoque est quod fides etc. *. Augustinus, Ad Consentium : " Fides habet oculos suos, quibus videt quodam modo verum esse quod nondum videt, [et] quibus certissime videt se nondum videre quod credit". " Visibilium rerum praeteritarum, quae temporaliter transierunt, sola fides est, quoniam non adhuc videnda sperantur Ea vero quae nondum sunt, ut resurrectio, ita creduntur ut etiam videnda sperantur. Ea vero visibilia quae sunt permanentia, sicut corpus Christi iam immortale, ita credimus [ut], etsi non demonstrentur, speramus esse visuros. Haec omnia quodam lumine interiori discernimus, quod non corporaliter, sed invisibiliter et ineffabiliter lucet" (= n. 27).

Ait enim Apostolus: Fides est substantia etc. *.

- a. Fides nec est materia, nec forma, nec aliquid ex iis; et non pluribus modis est substantia ; ergo fides non est sub stantia Dicendum quod fides dicitur 'substantia' sicu: fundamentum ; et ita, prout substantia dicitur fundamentum, dicitur ut materia. Omnis enim materialis dispositio reducitur ad materiam. Sed fides est materialis dispositio non ut ex qua sed ut per quam; unde fides est prima praeparatio quae praeparat animam ad vitam aeternam et sic dicitur substantia . Et licet res speranda idem sit quod vita aeterna, non tamen proprie dicitur substantia vitae aeternae, quoniam hoc ipsum sperandum significat ut in via est, sed vita aeterna ut in patria.

b. Videtur quod fides potius dici debeat 'substantia rerum credendarum' quam 'sperandarum'. - D i c e n d u m quod spes est substantia rerum sperandarum ut forma, sed fides est substantia rerum sperandarum ut materialis dispositio, ut materia in qua, et non ex qua.

c. Quare fides dicitur 'substantia rerum sperandarum', et non rerum diligendarum ? Quaeratur etiam quare per ista duo definitur fides, et non per plura. - Dicendum ad istud ultimum quod duo sunt perficientia animam, scilicet veritas et bonitas; et unum perficit potentiam cognitivam, et alterum motivam sive operativam. Et ita, cum 'sperandum' sit respectu bonitatis et 'argumentum' respectu veritatis; et ita per ista duo definiri habet.

Ad aliud dicendum: licet fides respectu diligendorum consistit, tamen evacuabitur sicut spes; unde hic definitur secundum dispositionem viae, et tunc respectu sperandorum, et non diligendorum.

d. Istud membrum 'argumentum non apparentium' respicit veritatem, et istud 'substantia rerum sperandarum' respicit bonitatem. Sed prius est veritas quam bonitas ; ergo inordinate definientia ponuntur.

Dicendum quod 'argumentum' respicit ut in futuro sunt apparentes res; 'speranda' respicit ut in praesenti sunt non apparentes. Unde, cum prius sunt in praesenti quam in futuro, merito hoc membrum 'substantia rerum sperandarum' praecedit ' argumentum non apparentium', Unde Augustinus, in libro Soliloquiorum : "Spes est qua praesumit se perventurum ad illud ; caritas est qua videre perfruique desiderat" .

e. Quaeratur secundum quam rationem dicitur fides 'argumentum'. Aut enim dicitur argumentum ut illatio, sive ratio medii inferentis, sive ratio maioris propositionis .

Dicendum ergo quod ' argumentum' hic dicitur fides prout est ratio media inter ista duo, scilicet summam veritatem illuminantem per fidem et summam veritatem illuminantem per speciem. Unde ipsum medium exsistens inter ista est ratio media ; et hic decursus non est causae in causatum, sed est decursus a minus nobili ad magis nobile.

f. Quaeratur utrum praedicta definitio conveniat fidei informi. Quod non, videtur, quoniam qui aedificant plumbum , non aedificant super fundamentum ; et aedificant super fidem informem; ergo fides informis non est fundamentum . -Dicendum quod solum convenit fidei formatae haec definitio (= n. 28).

Dicit Magister quod 'sola fides est fundamentum' *, et * non esse 'fundamentum caritatis' *. - Sed contra: Caritas non excidit ; unde remanet in patrias et hoc speramus; ergo fides est eius fundamentum. - Dicendum quod Magister dicit non esse fundamentum caritatis, quoniam non est causa illius. Vel aliter, dicendum quod est caritas veritatis summae, et sic ipsius non est fundamentum ; sed fides est fundamentum caritatis quae est caritas summae bonitatis (= n. 30).

Utrum caritas sit forma fidei. - a. Super 1 Rom., 17, textus: Ex fide vivit iustus : " Caritas est forma omnium virtutum". Super illud: Fructus autem spiritus, 5 Gal., 22 : Caritas est caput omnium virtutum. - Contra, super illud Psalmi : Vide humilitatem etc, Glossa : " Humilitas est caput omnium virtutum" . - Super 32 Psalmum, Glossa : "Omnia quae diligit Deus et aeternaliter remunerat, ex fide procedunt". Super illud : Fidem servavi, II Tim. 4,7, Glossa : "Fides est caput christianae religionis ".

b. In littera hic habetur quod 'caritas est mater omnium virtutum' *. - Contra, super illud: Cum modestia, I Petri 3, 16 : "Modestia est mater omnium virtutum ". -Super illud: Fructus autem spiritus, 5 Gal., 22 : Non alia virtus primatum tenere debuit quam caritas, sine qua ceterae non reputabuntur esse virtutes et ex qua omnia bona nascuntur ". - Super illud Psalmi : In aeternum, Domine : " Omnia caritate formantur et radicantur " Augustinus, De moribus Ecclesiae : Omnis alia virtus est amor secundum quid, caritas vero est amor secundum essentiam eius. Ergo caritas erit forma omnium virtutum.

Spiritus Sanctus est donum quo cetera dona sunt dona et bona ; sed quod proximius se habet secundum convenientiam ad Spiritum Sanctum est caritas ; ergo caritas completissimum erit, et ita forma aliarum.

Illud quod est propinquius fini est forma et perfectio omnium aliorum praecedentium ipsum; sed caritas est propinquior fini; ergo forma aliarum virtutum praecedentium .

c. [Contra]: dicitur forma illud quod cum materia constituit tertium. Dicitur etiam forma exemplar. Et dicitur forma quae ut essentia venit in definitionem rei . Sed nullo modorum istorum caritas potest dici forma.

d. Ad praedicta dicendum quod caritas non est forma aliquo horum modorum. Sed sicut fides est substantia quoniam est prima dispositio adiecta disponens animam, et ideo dicitur 'substantia fundamentum'; sic caritas, cum sit ultimum completivum, dicetur forma. Omnes enim actus virtutum tendunt ad beatitudinem mediante caritate, sed caritas immediate. Unde Augustinus, De spiritu et anima : "Fides subicit, spes erigit, caritas unit".

e. Nota quod triplex est ratio virtutis. Prima enim prout " virtus est dispositio perfecti ad optimum" . Vel dicitur virtus "ultimum de potentia in re" . Vel dicitur virtus "bona qualitas mentis " . Et secundum primam rationem dicitur caritas 'forma omnium virtutum' prout complet alias virtutes respectu finis.

Dicitur etiam ' mater', prout nutrit et conservat virtutes, unde ipsa facit adhaerere Deo. Sed modestia dicitur 'mater' quoniam cohibet motus aliarum citra superfluum et ultra diminutum. - Dicitur etiam 'caput', quoniam caput influit sensum et motum super alia membra ; et fides dicitur 'caput' quoniam influit sensum, sed caritas dicitur 'caput' quoniam influit motum. Dicitur etiam humilitas 'caput' secundum interiorem hominem.

Dicitur etiam fides 'radix', quoniam sicut radix in plantis tenet rationem oris in animalibus et est sicut primum per quod ingreditur salvativum vitae, sic fides est per quod ingreditur vita spiritualis. Dicitur etiam quod terra est mater vegetabilium , et radix tenet plantam cum sua matre ; sic dicitur caritas 'radix'. - Dicitur etiam caritas 'vinculum' , prout sua virtus transfunditur per omnes ; unde omnis virtus definitur per amorem (= n. 31).