DISTINCTIO VI (L).

Ex praemissis etc. * ; Deum factum hominem *. Unde Augustinus: "Talis fuit illa susceptio, quae faceret Deum esse hominem et hominem Deum". Ergo homo factus est Deus. -

Contra: aut persona, aut essentia, aut natura: quarum omnes falsae. Si enim pro persona, falsum est, quia Verbum Dei non est factum Deus; si pro natura, iterum falsum.

Respondeo quod non sequitur: sed ita debet inferri: factum est per illam susceptionem quod homo sit Deus (= nn. 3, 20).

Item, habetur in libro De hebdomadibus: " Sicut pars non potest esse totum, ita nec assumens est assumptum". Ergo, cum sustinentes istam opinionem, scilicet quod Christus sit duo, concedant quod 'iste homo' est assumptus; ergo 'iste homo' secundum hoc non erit Deus.

Respondeo: regula intelligitur pro natura humana, quae non est persona assumens (= n. 5).

Filias hominis factus est Filias Dei [573, 21-22]. Sic expone: id est factum est hoc etc.

Alii enim etc. * ; et ille homo coepit esse Deus [574,8-9]. Ergo homo ille erat antequam coniungeretur Deo: quod oporteret. Unde dicimus hanc esse falsam. Decepti enim erant hanc opinionem sustinentes, male convertentes hanc propositionem 'Deus incepit esse iste homo'. Credebant enim hanc simpliciter in terminis converti, ut 'incipit esse Deus'; immo potius sic: ergo homo ille incipit esse. Sicut non sequitur: iste homo incipit esse albus, ergo cui inest albedo incipit esse: [sic non sequitur: incipit esse] iste Deus, quasi cui attribuitur inceptio (= n. 41).

Item, videtur secundum hanc opinionem quod Deus incipit esse humana natura.

Respondeo quod non, propter rationem prius assignatam. Sed est ista concedenda: 'Filius hominis est divina natura': in Deo enim idem est 'quod est' et 'quo est'; et non sic est quoad humanam naturam, et ideo ' Filius Dei est humana natura' non est concedenda (= n. 4).

utrumque simul *. a. Per hoc non sequitur quod Christus est duo, quia 'duo' dicit distinctionem personarum, 'utrumque' naturarum (= n. 6).

Utrumque unus sed aliud propter Verbum [575, 2-3]. Ergo videtur quod Christus sit duo.

Item, Christus est unitate increata unus secundum quod est Deus, et creata unus est ut homo: ergo duo.

Item,

una natura facit tres unum, scilicet personas divinas: ergo duae naturas in Christo faciunt duo.

Item, sunt ibi formae substantiales. - Item est unum secundum quod homo, et est unum secundum quod Deus: aut ergo idem, aut aliud.

Item, Christus est aliquid quod est Pater, quia Deus; et est aliquid quod non est Pater, quia homo: ergo duo (= nn. 1, 40).

b. Respondeo: intelligendum est quod differt dicere in Christo individuum, suppositum vel subiectum, et personam. Secundum enim esse rationis, est iste homo individuum: secundum esse naturae, est humana natura subiectum: secundum esse morale vel divinum, accipitur persona . Et secundum hoc diversificatur ratio unitatis. Si ergo accipiatur secundum esse personae, est haec falsa: 'Christus est duo' , et tenetur masculine Si vero secundum esse rationis, et accipiatur individuale, conclusio est quod est unus, non tamen unum cum essentia qua est homo. Sed tamen melius dicitur in obliquitate quam in rectitudine, ut sit genitivae substantiae, eo quod unio essentialiter. Si vero secundum esse naturae, non dicitur in rectitudine, nisi sicut homo unus est caro et anima, ita Christus est divina natura et humana, quasi materialiter: non quod divina natura materialiter se habeat, sed oblique dicitur duarum naturarum.

c. Ad primum ergo dicendum: non sequitur: deberet enim addi: et non est unio istarum duarum unitatum in una persona: quod falsum est.

d. Ad secundum dicendum quod duae naturae sunt in Christo: non tamen sequitur quod duae essentiae; nec una, quia essentia est quo res est, natura autem ut quae fit; et non est in Christo essentia. Est enim homo Deus et Deus homo, et ideo unus ens.

e. Ad tertium dicendum quod ibi sunt duae formae et duae differentiae substantiales: non tamen sequitur: ergo duo masculine: sed illis substantialiter differt a Patre ut est homo, a matre ut est Deus.

f. Ad aliud, cum dicitur: 'Deum esse est esse quid', respondeo: haec non est propria, quia 'quid' supponit entis (!) in communi et quaerit ens in parte, ut substantiam vel quantitatem: ut: Quid est hoc ? Et respondetur : Substantia etc.

Sed opponetur ultra: Si non est quod est aliquid, ergo nihil. Dicendum est quod 'aliquid' est distinctum. Ponit enim situm in aliquo loco vel intellectu vel operatione: quod ideo distincti, ut cum dicitur: aliquid est in tali statu sic vel sic. Non tamen sequitur: ergo nihil. Deberet enim argui: non est ens, ut dictum est: nec aliquid, nec supra ens: quod falsum est; ergo nihil.

Item, non sequitur: 'quid et quid, ergo duo', quia 'quid' quandoque quaerit suppositum, quandoque essentiam. Si hic diceret suppositum, sequeretur quod duo neutraliter, cum duae ibi naturae supponantur ; si essentiam, non sequitur, quia non sunt ibi plures entes: licet plures essentiae, ut dictum est, sunt ibi plures substantiae, quia dicitur : " Gigas geminae substantiae ".

g. Ad ultimum dicendum quod deberet addi: et unum non est aliud aliorum, unus non est alius, immo Deus est homo et homo Deus.

Quibus mereretur [575, 8-9]. Christus incarnationem mereri non potuit, quia mereri est solum liberi arbitrii subiecti. Subiectorum enim meritum est, et ideo Filius Dei hoc non merebatur.

Ut sicut una persona, Filius Dei et homo [575, 13-15]. Ergo, si Filius Dei est homo quia ista coniunguntur in unitatem personae, eadem ratione erit anima corpus.

Respondeo: illa unio est naturarum in persona primo; animae autem ad corpus est in natura una primo, et ex unione fit persona. Et ideo, cum corpus materiale respectu animae, non erit anima corpus (= n. 1).

Utrumque simul, non duo *. Ambrosius, De incarnatione : " Sponsus animae sacramenta incarnationis suscepit: non duo, sed unus, quia utrumque unus et unus in utroque. Non enim alter ex Patre, alter ex Virgine, sed idem aliter ex Patre, aliter ex Virgine. Generatio generationi non praeiudicat, quia nec pignus Patri, nec voluntas passioni, nec passio voluntati " (= n. 43).

Homo gratia christianus sicut Christus gratia homo [575, 27-28]. Sed homo per gratiam adoptionis fit christianus; ergo Christus per gratiam adoptionis homo.

Respondeo: non est similitudo in gratia nisi secundum genus. Quia est gratia gratis data, et est gratia gratum faciens: gratum faciens dupliciter: per modum unionis, et sic erat in Christo: per modum adoptionis, et sic in homine puro (= n. 9).

Haberet omnem scientiam [576, 9-10]. Sicut homo non unitur Deo nisi per hoc, quod unitur anima cum corpore divinae naturae; ratione autem illius non conceditur de anima quod sit omnipotens sicut omnisciens: ergo nec de illo homine.

Respondeo: licet haec fuerit per illam, tamen amplior est haec illa; nam secundum hanc est dicere: hoc est hoc, vel hic est hic. Et propter hoc, quod attribuitur omnipotentia, attribuitur isti homini ratione pcrsonae omnipotentia quae est solius Dei (= n. 9).

Sunt autem *. In hoc capitulo determinatur secunda opinio, quae dicit quod Christus est unum. Unde Bernardus,Ad Eugenium papam: "Est unitas collectiva, secundum quam acervus lapidum est unus. Est constructiva (!), ut multa membra unum corpus, I ad Cor. 12,12. Est coniugativa, secundum quam maritus et uxor sunt una caro, 2 Gen., 24: Erunt duo in carne una. Naturalis, qua anima et caro sunt unus homo. Potestativa, qua homo virtutis non instabilis semper sibi unus nititur inveniri. Consentanea, cum per caritatem multorum est unum cor, 4 Act., 32: Multitudinis credentium etc. Votiva, cum anima, votis omnibus Deo adhaerens, unus spiritus est, I Cor. 6,17: Qui adhaeret Deo unus spiritus est. Dignativa, qua limus noster a Verbo in unam assumptus est personam". Sacramentalis, cum ex visibili signo et invisibili gratia vel charactere fit unum sacramentum (= n. 8).

Ex duabus exsistit naturis [576, 30-31]. Contra: sicut in Deo idem est 'quod est' et 'quo est' sic in persona: ergo non est composita. Praeterea, cum componentia prius sint composito, ergo homo prius erat quam persona: quod falsum est.

Item, unitum non est ex eo cui est unitum: ergo nec persona ex homine.

Item, persona non ex illis est, nec ut substantia vel potentia: ergo non ex illis.

Respondeo: compositio ista intelligitur de hypostasi, non de persona: et de hypostasi humanae naturae, quod est composita divinae personae, id est in eamdem personam unita. Nam compositum dicitur dupliciter: vel ex aliis constitutum, vel alii unitum praeexsistenti. Divina autem persona simplex est. Unde magister Richardus: " Proprium est divinae naturae pluralitatem habere personarum in unitate substantiae. Econtra proprium est humanae substantiarum pluralitatem habere in una persona. Angelicae vero naturae est nunquam habere pluralitatem substantiarum in unitate personae nec e converso". Est igitur compositio praedicta ex parte humanae hypostasis. Cum enim hypostasis sit persona et non convertitur, quia persona est nomen dignitatis, ut patet per definitionem: 'Persona est hypostasis distincta per proprietatem dignitatis'; 'hypostasis est exsistentia incommunicabilis ex quibuscumque individuantibus supposita essentiae'. Persona namque plus se habet ad superexcellentem formam, hypostasis prout dicit comparationem ad omnes proprietates aggregatas. Unde Hieronymus, in libro De assumptione: "Ipsum Dei Filium (colamus) et adoremus, qui nihil in se pro assumpto homine est auctus, neque quod Verbum caro factum est, imminutus vel immutatus. Et ideo unus idemque cum Deo Patre Filius adoratur, nec recens ex tempore, nec alienus natura vel genere " (= nn. 11, 13).

De hoc Augustinus etc. *; et infra: Composita ex duabus [577,18-19]. Hieronymus:" Christus Iesus, in quo est Deus et homo, sic unitus est in una persona, ut legatur quam saepe in divinis Scripturis homo Deo coaeternus propter unitatem substantiae ", id est hypostasis, "ac deinde Deus homini videatur compassus, cum nec ininitiabilis sit homo nec compassibilis Deus. Sic autem unitus est suo corpori, ut nullam patiatur fieri distantiam, ne forte alius Filius Dei, alius Filius hominis credatur: praesertim cum Scriptura sic incorporat Deum et hominem, ut nec tempore quis hominem a Deo, nec Deum ab homine possit discernere, nec passione. Unde si ad tempus respicias, invenies semper Filium Dei et hominis inlitum. Ut autem haec verba apertius intelligas, audi Ioannem dicentem: Nemo ascendit in caelum nisi Filius hominis qui descendit de caelo " (= n. 11).

Item, unicuique quod est aliquid, respondet suum quo est: igitur si in Christo alterum est quo est Deus, alterum quo est homo, haec autem sunt essentiae: ergo duae essentiae. Unde Anselmus, in libro De incarnatione: " Non est alius Deus, alius homo, quamvis aliud Deus quam homo " (= n. 11). Et si aliud Deus quam homo, ut 'aliud' ponitur in praedicato, convertatur ergo in subiecto sic: aliud est Deus quam homo, ergo non eadem hypostasi. Et respondet quod in Deo nihil est subiectum proprie, sed suppositum solum. Unde ex parte ante semper supponit pro persona; et ut ponitur in praedicato, non sequitur: 'ergo Christus est duo' cum 'duo' dicit collectionem duorum quorum utrumque est [unum] numero. Unum autem numero est quod est in se indivisum et ab aliis divisum , et omnimodam dicit signationem. Homo autem et Deus non sunt sic divisa vel signata. Praeterea, intelligendum quod, licet divisae sint essentiae prout essentiae, non tamen ea quae sunt; naturaliter enim est unio. Propter quod est dicere: Deus est homo et homo est Deus, licet divina essentia non sit humana.

Creabile mansit creabile *. Ioannes Damascenus, libro III, cap. 8: "Impossibile est ex duabus voluntatibus unam compositam dicere, quemadmodum ex duabus naturis compositam hypostasim unam. Si enim voluntatum compositionem dicamus, et idiomatum aliorum naturalium et actionum compositionem dicere cogemur, scilicet creabilis et increabilis et similium. Qualiter autem et ea quae est ex voluntatibus composita voluntas appellabitur ? Impossibile enim est compositum (componentium) nominari appellatione, quoniam et quod ex naturis compositum est naturam appellabimus et non hypostasim. Amplius, si unam in Christo compositam (voluntatem) dicemus, a Patris voluntate [ipsum] separabimus: non enim est Patris composita voluntas. Relinquitur igitur [dicere] solam hypostasim Christi compositam et communem naturarum et naturalium eius". Ergo in Christo non est composita substantia, sed duae substantiae (= n. 12).

Sunt autem alii etc. *. Hic tangitur tertia opinio, quod Christus secundum quod homo non est aliquid. Quam et Alexander papa reprobat in Extra, tit. De haereticis, his verbis: " Cum Christus (sit) perfectus Deus et perfectus homo, qua temeritate quis audet dicere quod Christus non sit aliquid secundum quod homo ? Ne autem tanta possit in Ecclesia Dei suboriri abusio, convocatis Magistris, sub anathemate interdicatis" (= n. 14).

Contra: ponatur quod Christus desinat esse homo: non sequitur: ergo desinit esse aliquid, quia adhuc est aliquid: ergo non erat aliquid secundum quod homo.

Distinguitur: aut 'aliquid' sumitur partitive, et sic desinit esse aliquid: aut universaliter potest sumi, et sic non verum. Orta autem est opinio ista a Nominalibus , qui dicunt aequivocum nomen unum nomen esse, quia semel, scilicet primo, fit signum: cum autem post ad aliud instituitur, non fit signum simpliciter, sed signum huius. Ita dixerunt quod Christus, assumendo hominem, non fiebat aliquid, quia prius erat aliquid, sed ut sic se habens.

Et propter assumentem Deum [579,17-18]. Ioannes Damascenus, libro III, cap. 2: "Ex duabus naturis perfectis, divina et humana, inquimus generatam unionem: non secundum commassationem et confusionem vel anacrisim, id est repletionem, ut dixit Dioscorus: neque secundum prosopicam, id est personalem; vel ethicam, id est habitudinariam; vel cataxiam, id est dignitatem; vel tautobuliam,

id est voluntatem eamdem ; vel homotimiam, id est coaequalitatem honoris; vel homonymiam, id est aequivocationem vel cadochiam, id est acceptionem, ut dixit Nestorius ; sed secundum compositionem, scilicet secundum hypostasim inconvertibiliter, inalterabiliter in duabus naturis perfecte se habentibus " (= n. 15).

Ortae autem sunt istae tres opiniones secundum triplex esse: naturale, morale, rationale; et secundum haec tria tripliciter contingit loqui de Christo. Persona res moris est, quia dicit proprietatem dignitatis: personaliter loqui de ipso, est loqui moraliter. Quando autem loquimur secundum essentiam quae est homo, cum sit communis forma rationis, rationaliter loquimur. (Quando) loqui autem est de unione naturarum, quomodo duae sunt naturae, naturaliter loquimur. Moraliter Christus est unus, non unum: rationaliter unum, prout participat unitatem personae: naturaliter est duae naturae. Secundum esse rationale, quaecumque ultra speciem adiciuntur, sunt individuantia. Sic quaecumque adiciuntur hypostasi Filii Dei, quae est quasi species, individuantia sunt. Sic et humanitas Christi et eius accidentia sunt quasi accidentalia hypostasi divinae.

Iuxta hoc autem est ista opinio, sed decepta fuit in hoc, quod posuit accidentale esse in essentia hominis secundum se, cum hoc accidere sit secundum tempus, eo quod advenit humanitas praeexsistenti divinae personae [ante] quam esset aliquid hominis. Aliae duae opiniones sumptae sunt secundum alios duos modos loquendi (= n. 18).

In sexu muliebri *. Augustinus, in libro 83 Quaestionum: "Ut utrumque sexum redimeret, oportuit utrique copulari: mulieri, de qua carnem sumeret: viro, ut cuius carnem sumeret". Unde potentia simpliciter potuit mulierem assumpsisse, sed non potentia congruitatis (= n. 16).

ADDITIONES CODICIS E.

Post e converso (p. 74, lin. 28):

Item, Christus est aliquid quod est Pater, et est aliquid quod non est Pater: ergo duo. Item, est unum secundum quod homo, et unum secundum quod Deus: aut idem, aut aliud.

Respondeo per determinationem eius quod est 'duo', et per divisionem personae et individui et suppositi, et per determinationem eius quod est 'idem et diversum' (= n. 25).

Super illud: Quare in huiusmodi locutionibus: Deus factus est homo [573, 17-18]. Non sunt huiusmodi locutiones propriae: 'Homo factus est Deus'. Signatur (!) enim quod homo praeexstiterit et quod 'esse factum' conveniat Deo: quorum neutrum verum est. Et quod ita sit, patet in hac locutione: 'homo factus est albus'. Si autem inveniatur huiusmodi locutio, ita exponatur: factum est quod homo sit Deus (= n.23).

Post Christus (p. 77, lin. 6):

Item, in libro De hebdomadibus dominus Gilbertus sic dicit super hanc regulam: " Humana natura est unita divinae, ut substantiae diversitas sit in uno, et naturae proprietas maneat in unito. Aliqua res ita alteri apponitur, ut ex illis non fiat unum, nec altera ab altera denominetur, nec sumat ab illa proprietatem, ut si lapis lapidi apponitur. Aliquando ita res alii apponitur, quod ex iis non sit unum, tamen altera ab altera trahit proprietatem, ut cum pomum apponitur manui. Aliquando tantum apponitur alteri ita quod non fit unum ex illis et tamen denominatur, ut quando pallium applicatur homini. Hanc applicationem voluit assignare Nestorius haereticus in Christi incarnatione, in Christo duas constituens personas. Aliquando ita apponitur unum alteri quod absorbetur ab altero, ut gutta vini ab aqua. Hanc appositionem dixerunt quidam haeretici esse in incarnatione. Aliquando apponitur unum alteri ita quod utrumque confunditur et ex iis tertium nascitur, ut cum aqua miscetur melli et fit neque aqua neque mel. Hanc confusionem voluit Euthyches assignare. Aliquando fit unum ex illis, utroque in sua natura manente, ut homo ex anima et corpore; non sic autem in Christo. Aliquando autem applicatur unum alteri ita quod ex illis non fit unum, sed illud quod unitur, fit de illo cui unitur, verbi gratia surculus respectu arboris. Aliquando unitur unum alteri ita quod non fit una natura, sed uniuntur in persona praeexsistenti alteri unitorum, et nihilominus manent naturae distinctae inter se; et sic hic accipitur " (= d. 7, nn. 6, 21).

Ambrosius, De incarnatione: " Sponsus animae sacramenta incarnationis suscepit: non duo, sed unus, quia utrumque unus et unus in utroque est. Non enim alter ex Patre, alter ex Virgine est, sed idem aliter ex Patre, aliter ex Virgine. Generationi generatio non praeiudicat, [quia] nec pignus Patri, nec voluntas passioni, nec passio voluntati" (= n. 28).

Super illud: Alii enim dicunt in ipsa Verbi etc *. Haec opinio dicit quod, supposito homine, non supponitur Filius Dei nec e converso ; unde hominem assumptum non esse personam nec divinam naturam. Dicit etiam Christum esse duo. Quae videtur ita probari. Dicit Augustinus quod "talis fuit illa susceptio, ut Deum faceret hominem " etc.; ergo aliquis homo factus est Deus. Iste terminus 'homo', aut supponit pro persona, aut pro natura hominis, aut pro homine assumpto. Si pro persona vel Verbo, ergo Verbum factum est Deus. Si pro natura hominis, falsa est, quia Deus non praedicatur de humana natura. Si pro homine assumpto, ergo assumptus homo factus est.

Respondeo: haec argumentatio non tenet: 'talis fuit susceptio etc, ergo homo factus est Deus', sed factum est quod Deus est homo et homo est Deus (= n. 20).

Item, nonne haec est concedenda: 'iste homo est divina natura' ? Quam tamen illi non concedunt, quia supposito homine, non supponitur divina natura: et ita, licet iste homo sit Filius Dei, et Filius est divina natura, non tamen iste homo est divina natura secundum illos.

Respondeo: 'iste homo' potest dicere personam, aut individuam substantiam huius speciei tomo'. Si personam, concedenda est: si aliud, non est concedenda.

Quomodo ergo erit vera illa regula: 'Sicut pars non est totum vel non potest esse totum, ita assumens non est assumptum'?

Regula intelligitur proprie acceptis terminis: et tunc intelligitur: homo assumptos, id est humana natura. Hic autem sumitur pro specie naturae cum 'homo assumptus' dicitur, scilicet coniunctum ex corpore et anima (= n. 21).

Item, quaeritur quare conceditur ab eis 'Deus est illa substantia , non autem haec: ' divina natura est illa substantia'.

Respondeo: quia hoc nomen 'Deus' est appropriabile personae, non autem divina natura.

a. Quaeritur de hoc quod dicit, quod persona fuit composita post incarnationem *. Quod videtur falsum, quia personae divinae sunt simplices: illa autem est persona divina et ante et post: ergo non est composita.

Praeterea, componentia sunt priora composito: sed humanitas non est prior illa persona, cum sit temporalis, illa aeterna; ergo non est composita ex humanitate.

Praeterea, quod est unitum alio, est compositum cum illo: sed persona unita est naturae; ergo composita cum illa: non ergo ex illa.

b, Praeterea, facta incarnatione, cum sit persona Dei et hominis, estne alio modo una quam prius ? Quod videtur, quia nunc habet plures naturas quam prius: et praeter hoc, nunc habet aliquam naturam quae non est ipsa: est enim habens humanam naturam et non est illa: ergo 'qui est' et 'quo est' differunt: ergo est compositio.

c. Respondeo: differt dicere personam et hypostasim: nam hypostasis est exsistentia incommunicabilis ex quibuscumque individuantibus, sed persona est hypostasis distincta per proprietatem dignitatis. Quia ergo plura sunt individuantia post incarnationem, dicitur composita hypostasis. Quia vero omnino eadem est proprietas dignitatis, nullam habens cum humanitate compositionem, adhuc remanet simplex sicut prius.

Ad aliud dicendum quod non est hypostasis composita ex humanitate simpliciter, sed quoad hoc, quod habet proprietates individuantes hypostasim humanam. Fuit enim ante perfecta hypostasis et non ut possibilis ad ulteriorem individuitatem.

d. Ad aliud dicendum quod differt dicere 'unum'. Quoad substantialem unitatem personae, non magis prius una quam nunc nec aliter: si vero quoad accidentalem unitatem vel quasi, est individua ex pluribus; nec sequitur quod sit composita persona, quia aliquid est in ea quod ipsa non est, nam haec compositio est eius 'quod est', non 'qui est' (= n. 32).

Post habentibus (p. 79, Un. 18):

Nota. Videtur, si Christus est aliquid secundum quod homo, cum ergo desinit esse homo, desinit esse aliquid. Sed etsi non esset homo, esset aliquid: ergo non est aliquid secundum quod homo.

Responde o : 'aliquid' dicitur dupliciter: vel generaliter, vel partitive. Hic autem sumitur partitive: si autem generaliter, falsum est (= n. 36).