DISTINCTIO XXVII.

Hic potest quaeri *; distinxit supra *: proxima distinctione, cap. Iam de proprietatibus .

Non est ergo idem dicere [171, 18-19]. a. Sed si haec est per se 'Pater genuit Filium', cui convenit unum, et alterum ; sed divinae naturae convenit esse Patrem ; ergo genuisse Filium.

b. Praeterea, divina essentia est res generans ; res autem generans idem est quod generans ; sed hoc idem quod generat: ergo divina essentia generat.

c. Respondeo: non est ita, quia Pater imponitur a paternitate et imponitur hypostasi, et est nomen personae secundum quod persona est 'hypostasis distincta proprietate'. Quia ergo omnino idem est divina essentia quod persona et e converso, ut supra habitum est ; et immediatum secundum rationem est persona respectu essentiae, ideo conceditur ' divina essentia est Pater' et e converso. Sed non sic est in hoc verbo ' genuit ', quia impositio fit huius verbi ipsi personae ab actu personali ; et propter hoc quod ipsi divinae naturae non est immediatio actus personalis, ideo non conceditur ista ' divina natura genuit ' Secundum hoc enim oporteret quod conveniret toti Trinitati.

d. Si obiciatur: 'divina natura est res generans', respondeo: haec dictio 'res' supponit hypostasim, et est sensus: divina natura est hypostasis, cui hypostasi convenit generare, ut non fiat attributio ratione implicationis ipsi naturae. ' Generans' autem, cum solum sit unum nomen, dicit tantum notionem, et ideo non conceditur 'divina natura est generans'.

e. Si obiciatur: haec est vera 'generans est divina natura', et propositio hujusmodi convertitur: ergo 'divina natura est generans ' respondeo: in supposito sumitur pro hypostasi, in praedicato pro notione, et ideo non valet.

Paternitas, filiatio, processio [172, 19-20]. a . Contra, Damascenus, 2 cap. : " Confitemur quod Deus est una substantia in tribus hypostasibus, et quoniam secundum omnia sunt unum tres hypostases, praeter ingenerationem et generationem et processionem ". Ergo in omnibus conveniunt tres personae praeterquam in istis ; ergo paternitas est aliqua istarum et filiatio. Sed paternitas non est eadem notio quod ingeneratio, quia ingeneratio est idem quod innascibilitas ; neque paternitas est idem quod generatio, quia haec est notio pertinens ad Filium ; videtur ergo quod falsum dicitur ibi.

b. Praeterea, secundum Damascenum , videtur quod conveniant in persona, quia persona nihil horum determinat. Praeterea, ubi est tunc illa communis notio Patris et Filii, quae nominatur hoc nomine ' principium' ?

c. Respondeo: per hoc nomen 'generatio' intelligitur ibi duplex proprietas, scilicet proprietas generantis, quae est paternitas ; et geniti, quae est filiatio. Per hoc nomen 'processio' similiter intelligitur duplex, quia intelligitur correlatio sua respectiva, quae intelligitur in hoc nomine 'principium'. Spiritus enim Sanctus dicitur a Patre procedens et Filio, in quantum sunt unum principium. Sic ergo quinque notiones intelliguntur bis tribus vocabulis, ut per ingenerationem intelligatur innascibilitas, per generationem paternitas et filiatio, per processionem spiratio et processio, quae est propria notio Spiritus Sancti. Et sic verum est quod dicit Damascenus: omnia sunt unum praeter has quinque notiones. Nec intendit ibi Damascenus distinguere personas inter se omni modo, sicut Augustinus cum dicit: paternitatem Filii etc.

d. Ad illud quod obicitur, quod conveniunt in persona, respondeo: non sequitur, sed quod conveniant in ratione huius nominis ' persona'. Convenire enim in persona dicuntur, quorum una est persona.

Ad quod *; Origo * Multipliciter accipitur: aliquando essentialiter, ut supra, III distinctione, cap. Nunc restat inquirere ; aliquando notionaliter, ut hic, et est proprietas Filii; aliquando personaliter, ut Hilarius, IV De Trinitate : " Confitemur Patrem aeternum et ab origine liberum ; confitemur et Filii originem ", et sic dicitur: Pater est origo Filii.

Semper Pater est *. Quaeritur, cum Pater genuit Filium, aut secundum quod Deus, aut secundum quod pereona, aut secundum quod haec persona, aut ratione relationis.

a. Et videtur quod secundum quod Deus, quia dicit Anselmus, libro De processione Spiritus Sancti , cum quaerit: Pater et Filius spirant Spiritum Sanctum, aut unde unum, aut unde differentes, sic: " Ex eo quod Pater et Filius unum sunt, id est ex Deo, est Spiritus Sanctus: non ex eo unde alii sunt ab invicem, sed quoniam Deus, de quo Spiritus Sanctus est, et est Pater et Filius est". A simili ergo videtur quod Pater generat Filium secundum quod Deus.

Contra: secundum hoc Filius genuit Filium vel Spiritus Sanctus genuit Filium, quia quod convenit Deo in quantum Deus, convenit tribus.

b. Si vero secundum quod persona convenit: sed persona convenit tribus ; ergo secundum hoc Filius genuit Filium.

c. Si vero secundum quod haec persona, contra: est haec persona proprietate qua est Pater ; sed generare videtur prius intellectu quam esse Patrem, sicut in creaturis generando fit pater ; generare autem non convenit personae ut haec persona spirat Spiritum Sanctum. Et praeter hoc secundum hoc non conveniret spirare Patri et Filio: non enim conveniunt in una personalitate.

d. Neque ratione relationis seu proprietatis. Dicit enim Anselmus in Monologion : " Non ex relationibus quae plures sunt, sed ex sua substantia vel essentia Pater et Filius spirant Spiritum Sanctum ". A simili Pater ex sua relatione non generat Filium. Praeterea, idem dicit : " Nullatenus Patris et Filii secundum ipsas proprietates, ut secundum paternitatem vel filiationem, est potestas vel voluntas ". Sed posse generare et velle generare secundum idem attribuuntur, secundum quod generare; non ergo generare erit ratione relationis.

e. Respondeo: genuisse attribuitur Deo Patri ut '' tota ratio determinetur: Deus enim genuit Deum, Pater Filium. In uno autem determinatur natura gignentis, in altero proprietas generationis: et sic verum est quod dicit Anselmus , quod ' ''Deus spirat Deum', tangendo naturam, non proprietatem spirantis.

f. Utrum autem similiter sit generare et esse Patrem in divinis sicut in creatura, infra dicetur . Dico autem ' similiter' quoad hoc, quod sicut in homine generare intellectu praecedit patrem, an sic sit in divinis. Quod non est concedendum, sed e converso est secundum rationem intelligentiae. Ratio autem infra dicetur .

g. Ad illud quod obicitur: 'si secundum quod Deus, ergo convenit toti Trinitati', dico: non sequitur. Cum enim dicitur 'Deus generat Deum', ex adiunctione verbi hoc nomen 'Deus' trahitur ad supponendum pro Patre ; eodem modo 'Deus spirat Deum' trahitur ad supponendum pro Patre et Filio. Cum autem dicitur' velle vel posse generare', duo dicuntur:' velle vel posse', quod ad Deum pertinet ; et ' generare', quod ad Patrem ; et ideo sic reddendum suppositum: Deus Pater voluit vel potuit generare.

Illae enim *; simplicem hypostasim *. Contrarium videtur dicere ei quod dicit in proximo praecedenti , quia ibi dicit quod in hoc nomine 'Pater' intelligitur hypostasis et intelligitur proprietas. Ergo plura intelliguntur, cum non sit cassus intellectus ; ergo non simplex. - Respondeo: quaelibet simplex est, licet haec intelligantur ; quia proprietas est hypostasis et e converso. Compositio autem non est nisi in iis ubi plura intelliguntur, quorum unum non est alterum, ut'' in compositis integralibus ex materia et forma.

Et qualiter tunc incidit copulatio? Respondeo: licet non sint plura secundum rem, sunt tamen plura secundum rationem suppositionis, quia supposita proprietate, non supponitur hypostasis. - Notandum autem quod Porretanus dixit, in Commento super Boethium De Trinitate'' , quod Pater est nomen proprietatis, non personae. Hoc autem dixit, quia imponebatur a proprietate sive relatione, et iudicavit ibi sicut in creatura. Sed non est simile, quia pater in creatura non habet hypostasim determinatam ; in divinis vero singularum hypostaseon sunt singulae proprietates ; et ideo Pater dat intelligere hypostasim cum proprietate.

Proprietates, secundum diversos modos [173, 26-27]. Proprietates differenter accipiuntur secundum diversos. Accipit Augustinus secundum 'genuisse' et 'natum esse' et ' procedere'. Accipit Hilarius secundum paternitatem, originem, processionem. Anselmus : " Solus Pater est de nullo, de quo alius: solus Spiritus est de alio, de quo nullus; solus Filius est de uno, de quo unus ".

Hic non est praetermittendum: personarum [173,28-29'. Videndum est quid proprietas et quid relatio, cum aliquando concidant in rem eamdem . Item, habito quid est quod dicitur, quaeritur quot sunt notiones, quot proprietates, quot personales proprietates. Tertio, quomodo ad invicem ; quarto, quomodo ad essentiam et personam dicantur.

a. Proprietas est personae distinctivum; relatio vero est habitudo personae ad personam ; notio est qua cognoscitur persona sub proprietate relata. Item, haec est differentia secundum nomen proprietas personalis est distinctivum personae quo persona est persona. Contingit autem unum et idem esse proprietatem, notionem et relationem: sed est proprietas in quantum respicit personam cuius est: relatio vero in quantum secundum eam refertur persona ad alteram personam: notio vero secundum comparationem ad intellectum. Ponit autem Boethius hujusmodi rationem notionis: " Notio est intellectus quidam et simplex mentis conceptio, quae ad res plures pertinet ad se invicem differentes ". Secundum hanc rationem accipitur notio in universalibus: secundum praedictam accipitur in personis. Habet enim persona quo nota est, et hoc vocatur hic notio. Habet etiam substantia communiter designata quo nota est, et illud vocatur notio secundum ultimam definitionem.

b. Habent autem se sic ad invicem proprietas , relatio, notio: ut proprietates personales sunt tres, proprietates personae quatuor, relationes quatuor, notiones quinque. Sunt proprietates personales hae tres: paternitas, filiatio, processio. Cum enim proprietates personales sint distinctivae personarum, quibus personae sunt personae, erunt tot numero proprietates personales quot personae. Proprietates vero personae sunt quatuor: tres praedictae et innascibilitas. Innascibilis vero accipitur dupliciter ; aliquando enim accipitur ut consistit in negatione, in genere tamen hypostaseos aut personae, ut sit sensus: persona vel hypostasis quae non est ab alio; aliquando accipitur praeter hoc in positione, ut sit sensus: qui non est ab alio et a quo alius .

c. Sunt iterum relationes quatuor, scilicet tres proprietates personales et communis spiratio, quae nominatur hoc nomine 'spiratio' vel ' principium' cum dicitur: Pater et Filius sunt unum principium vel spirant Spiritum Sanctum. Per quod patet quod non omnis relatio est proprietas personae nec e converso. Innascibilitas enim est proprietas personae, non relatio ; communis spiratio relatio, non proprietas personae. Omnis tamen proprietas personalis est relatio et omnis proprietas personalis est proprietas personae, sed non convertitur. Habet enim in se proprietas personalis quod est proprietas personae et relatio ad aliam personam: paternitas enim est propria Patris et ea refertur Pater ad Filium.

d. Notiones autem quinque sunt, scilicet quatuor relationes, addita innascibilitate, quae est quarta proprietas personae. Sunt autem tres notiones Patris, scilicet innascibilitas, paternitas et communis spiratio: prima, qua non refertur positive: secunda, qua refertur ad Filium ; tertia, qua refertur ad Spiritum Sanctum. Duae vero notiones sunt Filii, scilicet filiatio et communis spiratio : una qua refertur ad Patrem, alia qua ad Spiritum Sanctum. Spiritus vero Sancti est una sola notio, quae etiam dicitur et proprietas et relatio tam personae quam personalis. Propter quid autem sint quinque notiones et quatuor tantum relationes et quatuor personae proprietates, et quare plures notiones Patris quam Filii, et Filii quam Spiritus Sancti, infra notificabitur .

e. Regulae autem circa hanc materiam sunt hae: Nulla notio est in essentia. Essentia non distinguitur respectu alicuius quod sit in divinis. Quaelibet notio est persona vel in persona. Persona distinguitur notione vel ab una persona vel a pluribus. Nulla notio est accidentalis personae. Sicut supposita persona, non supponitur essentia, ita supposita notione, non supponitur persona. Est autem notio persona: sive relatio sive proprietas est persona, et non tantum secundum identitatem se habet ad personam, sed ad essentiam, eo quod omnino in Deo est simplicitas. Accideret autem aliter quod aliqua compositio in Deo esset, quod fidei est contrarium: vel essent notiones assistentes, sicut dixit Porretanus , quod reprobatum fuit in Concilio Rhemensi .

Substantialiter autem differre dicitur dupliciter: uno enim modo non differunt personae substantialiter, secundum quod substantia est idem quod essentia. Alio modo differunt personae substantialiter, secundum quod substantia est idem quod hypostasis: quare per hunc modum est dicere quod notio substantialiter distinguit personam a persona, reliquo modo non .

f. Sunt autem tria nomina articularia vel interrogativa, quibus solet assignari distinctio inter nomina notionis, personae et essentiae, ut per 'quid' quaeratur de essentia, per 'quis' de persona, per 'quae' de notione ; et cum fit commutatio de uno in alterum, fieret commutatio praedicamenti, id est modi praedicandi in divinis.

Verbum *. Magister Richardus : " Absque dubio una eademque veritas corde concipitur, verbo profertur, auditione addiscitur. Verbum habet esse a solo corde, auditio ab utroque. Quoniam ergo verbum procedit de solo corde et per ipsum (cordis sagacitas) innotescit, recte a simili Dei Filius Verbum dicitur, per quem paterna claritas manifestatur. In Patre quasi veritatis conceptio; in eius Verbo quasi veritatis prolatio ; in eius Spiritu quasi veritatis prolatae auditio, iuxta illud Ioan. 16,13: Non enim loquetur a semetipso, sed quae audiet a Patre etc. Non ergo Pater potest dici Verbum, quia non est ab alio ; nec Spiritus Sanctus, quia non est ab uno solo; sed solus Filius, qui est ab uno solo, a quo emanat veritatis manifestatio ".

Solus Filius imago Patris [174, 13-14]. Contra, Ioannes Damascenus : " Spiritus Sanctus est imago Filii, per quem Christus, inhabitans hominem, dat quod secundum imaginem est Deus". Non ergo solus Filius est imago Patris.

Respondeo: imago, secundum quod dicitur de Spiritu Sancto, dicitur communiter et effective, quia efficit per gratiam quod in homine sit expressa similitudo, ut ait Augustinus, libro 83 Quaestionum , et Hilarius, De synodis , XXXI distinctione, cap. Hilarius De Synodis : "Imago est rei ad rem coaequandam imaginata et indistincta similitudo ". Secundum has rationes absolute tantum dicitur de Filio. Ratio autem huius dicetur infra, in eadem distinctione .

Quid absurdius quam imaginem *. Anselmus, in Monologion : " Licet unusquisque seipsum et omnes alios dicat

dicere autem hujusmodi nihil aliud est summo Spiritui quam quasi cogitando intueri

impossibile est tamen in summa essentia esse verbum aliud praeter illud de quo constat quia sic nascitur ex eo cuius est Verbum, ut et vera possit imago dici et Filius verus. In quo mirum et inexplicabile video, unumquemque trium pariter se et alios dicere et unum solum ibi esse Verbum: nullatenus tamen ipsum Verbum videtur posse dici verbum trium, sed tantum unius eorum. Constat enim ipsum esse imaginem et Filium (eius) cuius est Verbum ; et patet quod nec imago nec Filius est suimet, aut ab eo procedentis Spiritus Sancti congrue dici potest. Non enim a se nascitur vel se imitatur vel a se procedentem. Nullus enim a se nascitur et imitatio non est in uno solo. Nec ab illo nascitur qui est ab illo neque eius similitudo exsistit. Restat ergo quod Verbum est illius de quo nascendo habet quod habet et ad cuius similitudinem exsistit ". Eius ergo Verbum, cuius Filius et imago .

12. Nihil horum dicitur Pater *. Contra, XVI distinctione II Libri, 1 cap. , dicitur quod substantia Trinitatis est imago; ergo Pater est secundum hoc imago. Et infra, proxima distinctione, cap. Sciri oportet , ubi dicitur: " Una est imago sanctae Trinitatis, ad quam factus est homo Respondeo: imago quandoque sumitur personaliter, quandoque essentialiter. Ut dicitur personaliter, convenit tantum Filio ; ut autem essentialiter, convenit toti Trinitati. Et non est absolute accipiendum de Patre quod sit imago, sed sub hac ratione: una sancta Trinitas est imago, ad quam factus est homo .

Et hic est advertenda *; nec Pater sine Filio *. Contra, supra, XXII distinctione, cap. Sciendum , ubi dicitur: " Quae ad se dicuntur, de singulis singillatim dicuntur personis "; ergo bene dicitur ' Pater est Deus', licet non dicatur ' cum Filio'.

Respondeo: notatur hic inseparabilitas in esse, non in ratione attribuendi secundum dictionem. Quod supra dicitur, intelligitur de separata praedicatione.

Hic quaeritur *; de solo Filio *. Contra, numquid de Spiritu Sancto ?Anselmus, libro De processu Spiritus Sancti : "Pater est Deus de quo Deus et non est Deus de Deo ; Filius est Deus de Deo, de quo Deus ; Spiritus Sanctus est Deus de Deo, non de quo Deus ". Ergo Spiritus Sanctus est Deus de Deo.

Respondeo: non negatur hic quin Spiritus Sanctus sit Deus de Deo, sed quod non simul attribuitur Patri et Filio, et est accommoda exclusio respectu propositi de quo fit sermo .

Et est sciendum ; licet illa nomina substantiam non significent [176, 14-15]. Videtur contrarium ei quod dictum est supra, proximo capitulo : " Nunquam relative" dicuntur. Sed constat quod oportet quod significent aut substantiam aut relationem, et ita relative aliquando accipiuntur.

Respondeo: ita est intelligendum quod hic dicitur: non significant ibi substantiam: quod autem supra dictum est intelligitur: in se substantiam significant Praeterea, aliter sumitur hic ' significare', scilicet pro supponere ; cum dicitur 'Deus de Deo', supponitur persona Filii. Supra vero sumitur ' significare ' proprie, prout refertur ad formam a qua imponitur.