DISTINCTIO XXXV.

Cumque supra disseruimus *. Nunc agit de Creatore in comparatione ad creaturas; et hoc non est nisi per potentiam et scientiam et bonitatem: ideo agit de istis tribus, et primo de scientia. Sed hoc aut est de scientia beneplaciti, aut de scientia communiter. Agit ergo de scientia aut ex parte scitivi, aut ex parte scibilis, aut ex parte rationis per quam scitur.

Quare agit primo de scientia quam de potentia? Cum ipsa potentia attribuitur Patri, qui est principium Filii, sic potentia est principium sapientiae. Unde Richardus : "Qualiter sciret aliquis nisi posset scire "? Dicendum quod dupliciter est agere de potentia, scilicet prout est principium faciendi res et gubernandi, vel prout est principium intelligendi. Primo modo potentia posterior est, secundo modo prior est, et sic attribuitur potentia Patri. Et prout est principium faciendi, extenditur ad bona: potest enim Deus facere bona: et quod non potest male facere, non est in eo impotentia. Scientia autem eius extenditur ad bona facta et male facta, et iterum ad res temporales et aeternas; et sic communior est scientia quam potentia; et secundum istos modos agitur de potentia et scientia. Ideo prius de scientia quam de potentia, quoniam prior est secundum rationem intelligendi: nihilominus tamen potentia simpliciter dicta est prior, et sic appropriatur Patri.

De differentiis nominum hic positorum *, dicendum quod scientia dicitur absolute, non respiciendo creaturam aut Creatorem determinate. Sapientia proprie dicitur respectu causarum altissimarum et difficillimarum ad cognoscendum, et ita respectu Dei principaliter, cum ipse sit causa super omnes causas. Praescientia est respectu futurorum, quod notatur in ordine denotato per praepositionem. Providentia est respectu faciendorum. Dispositio respectu bonorum: dispositio enim respicit ordinem: bonum autem secundum ordinem determinatur: cum enim praecedunt modus et spectes, complementum est ordo. Praedestinatio respectu salvandorum sive bonorum finaliter. Et ita ponuntur nomina secundum gradus, a communissimo ad spectatissimum.

Super Praedestinavit Deus ab aeterno homines *. Quaestio est, cum praedestinatio dicatur de Deo sub ratione huius verbi 'praedestinavit', utrum praedicetur secundum substantiam aut ad aliquid. Videtur quod non secundum substantiam, quoniam nullus respectus ad creaturam videtur ei ab aeterno convenire, cum creatura aeternaliter non sit.

Adhuc, si secundum substantiam tantum, tunc ei conveniret si nulla creatura foret, et ita, cum non sic sit, non praedicatur secundum substantiam. Neque videtur secundum relationem, quoniam relatio aut est aeterna, ut personae ad personam, aut ad creaturam ; non autem secundum relationem aeternam, quoniam tunc esset distinguens personam a persona ; quod non est verum, cum praedestinatio tribus personis communiter conveniat. Si vero secundum relationem ad creaturam, tunc, cum creatura non semper sit, non esset haec praedicatio vera, dicta de Deo ab aeterno.

Dicendum quod praedicatur secundum substantiam, sed cointelligitur respectus creaturae ad Deum. Sed ex hoc non ponitur relatio aliqua in creatura, cum non sit, sed ponetur cum erit ; esse autem quod ibi est, est esse exemplaris et causae: haec enim duo in praedestinatione intelliguntur.

Item, utrum hujusmodi nomen resonat gratiam pietatis aut potentiam maiestatis, ut [ait] Bernardus, super illud Oleum effusum, Cant. 1,2 : "Nullum nomen est quod non sonet gratiam pietatis aut potentiam maiestatis. Spiritus per sibi familiarius organum dicit : Duo haec audivi, quoniam potestas Dei est et tibi, Domine, misericordia. Ergo secundum maiestatem : Sanctum et terribile nomen eius; secundum pietatem : Non est aliud nomen datum sub caelo, in quo oportet nos salvos fieri ". Et videtur quod secundum maiestatem. Praedestinatio et reprobatio opposita sunt et secundum idem genus accipiuntur ; sed reprobatio sonat maiestatem; ergo et praedestinatio similiter. -Contra: omnis respectus ad collationem gratiae est respectus pietatis ; sed in praedestinatione est respectus ad gratiae collationem: est enim praeparatio etc. , et ita est nomen secundum pietatem.

Dicendum quod praedestinatio sonat pietatem et reprobatio potentiam maiestatis: ad iustitiam enim pertinet, sed praedestinatio ad misericordiam. Nec sequitur: reprobatio et praedestinatio secundum idem genus accipiuntur, ergo si unum praedicat pietatem, et reliquum. Secundum enim illud genus indistincta sunt quoad huiusmodi praedicationem, quod genus est praescientia ; distinguuntur autem secundum alia genera, in quantum reprobatio est praeparatio poenae aeternae, et praedestinatio gratiae in praesenti. Sic enim hoc pertinet ad iustitiam, illud vero ad misericordiam. Et Bernardus ibi loquitur de Dei nominibus ; sed praedestinare et reprobare non sunt Dei nomina.

Quaestio est super hoc: Praedestinatio de omnibus salvandis *. Propter quid non positum est nomen reprobationis, sicut et praedestinationis, inter illa nomina quae nominant scientiam Dei secundum varios effectus? Sicut enim praedestinatio. est praescientia gratiae, ita reprobatio est praescientia culpae. Dicendum quod, cum duo intelligantur in reprobatione, scilicet praescientia culpae et praeparatio poenae , nomen reprobationis sumitur secundum praeparationem poenae, et non secundum praescientiam culpae. Praedestinatio vero, tam respectu gratiae quam respectu gloriae, determinat praescientiam cum causalitate : ideo praedestinatio quemdam modum proprium dicit supra scientiam, in quantum scilicet est scientia beneplaciti de rebus salvandis. Adhuc, reprobatio, quantum est de hoc quod est in genere scientiae, nullum proprium effectum addit supra praescientiam, sed praedestinatio addit proprium effectum. Si enim Deus praeparat alicui gratiam finalem praedestinando, praescit illam finalem et est illi ut causa.

Hic considerari oportet * ; super potuit non esse *. Cum dicitur 'praescientia', duo dicuntur, scilicet scientia et quod notatur hac praepositione 'prae', Quantum ergo est de substantia scientiae, si nulla essent futura, adhuc esset Dei scientia, sed non esset illorum. Sed quantum est de habitudine praepositionis, non est ita, quoniam secundum illam notatur ordo secundum durationem) et ita non sequitur: potuit non esse praescientia, ergo nec potuit esse scientia; peccant enim secundum consequens. Nec valet talis: potuit non esse praescientia, ergo praescientia non potuit esse. Cum enim cadit sub negatione de substantia scientiae, negatur huiusmodi respectus qui non est, si creaturae non sunt futurae; sed cum praeponitur, negatur esse de substantia scientiae. Ratione enim eius fit suppositio. In ulteriori autem argumentatione est commutatio 'ad aliquid' in substantiam, nam praedestinatio et praescientia dicunt 'ad aliquid', prout haec est vera 'si nulla essent futura, potuit non esse praescientia' ; prout autem idem est praescientia quod essentia divina, dicit substantiam.

Super Creator ad creaturam relative dicitur *. Quaestio est de hoc: praescientiam dici relative sicut hoc nomen ' Creator'. Videtur enim quod non sic, quoniam 'Creator' sic relative dicitur ad creaturam, quod si non fuisset creatura, non diceretur Creator; non sic autem est de praescientia. Adhuc, Creator dicitur ex tempore, sed non dicitur praescius ex tempore. Adhuc, nihil est commune tribus personis nisi quod pertinet ad substantiam ; sed res huius nominis 'Creator' est commune tribus ; ergo pertinet ad substantiam. Non ergo verum est quod Creator ad creaturam ita dicatur, quod non essentiam significat.

Dicendum quod notatur ibi similitudo in genere, quoniam utrumque dicitur respectu creaturae ; sed non quoad modum specialem, quoniam 'Creator' dicitur ad praesens temporale vel praeteritum, 'praescientia' vero ad futurum. Nec est in illis vera relatio, quoniam tunc posita se ponunt et destructa se destruunt . Unde dicendum quod non est simile in Creatore et praescientia, quoniam Creator ex tempore et ad temporale, sed praescientia dicitur ad temporale, sed non ex tempore. Ea enim proprie dicuntur ex tempore, quorum dictio verificatur cum ortu temporis. Cum enim primo tempus est, tunc est vere dicere ' Deus creat', prout tempus est mensura mutationis.

Ad alterum dicendum quod ' Creator' nomen simplex est et imponitur secundum nomen a respectu ad creaturas; et ideo dicitur significare relationem, non quin supponat divinam essentiam. Sed praescientia nomen est compositum, et ratione praepositionis dicitur relative, et ratione alterius significat essentiam.

Scientia vero vel * ; super omnem scientiam *. Augustinus, XII De civitate : " Si quidquid scientia comprehenditur, scientis comprehensione finitur, nihil autem Dei scientiam latet ; profecto omnis infinitas quodam ineffabili modo Deo finita est, quoniam scientiae ipsius incomprehensibilis non est. Infinitas ergo numeri, quamvis nullus sit numerus infinitorum, non est ei incomprehensibilis, cuius sapientiae non est numerus ".

Propterea omnia dicuntur *; super Quomodo ergo nota *. XXXVIII distinctione, infra, cap. Hanc igitur de medio , Hieronymus dicit quod "quia futurum est, ideo scitur ", et ita dispositio ex parte rei est ratio sciendi apud Deum et non e converso.

Dicendum quod aliud est dicere 'non facta cognovit', et aliud 'non futura cognovit'. Quoniam cum dicitur 'non facta cognovit', notatur quod non ex hoc quod factae sunt res, ideo sunt cognitae, et hoc est: esse rerum non praecedit cognitionem divinam sicut praecedit cognitionem nostram. Cum autem dicitur 'quia futura sunt cognovit ', non notatur ratio scientiae, sed dispositio in scibili secundum quam potest sciri.

Nota ergo fecit *. Item, Dei scientia est ipse Deus, et sunt essentialiter in eius scientia: ergo sunt essentialiter in ipso.

Dicendum quod esse essentialiter in scientia Dei dupliciter dicitur: vel ita quod .sit ipsa scientia essentia scientiae, quod falsum est: non enim ipsae creaturae sunt ipsa essentia scientiae. Vel dicuntur essentialiter in scientia sicut scibile in scitivo: scibilia enim essentialiter dicuntur ad scientiam, quoniam non possunt non esse scibilia) et secundum istum modum non sequitur: si sunt in eius scientia, sunt in ipso.

Super hoc: Factum dieitur esse vita in ipso *. A ugustinus, Super Ioannem : " Omne quod factum est, est vita in ipso: ergo lapis est vita in ipso ". Dicendum quod "lapis factus est, sed ipse lapis, qui factus est, non est vita ; est autem in ipsa sapientia spiritualiter ratio quaedam qua lapis factus est: haec vita est". " Quomodo possum, dicam caritati vestrae. Arca in opere non est vita, arca in arte vita est, quoniam vivit anima artificis, ubi sunt omnia ista antequam proferantur. Sic sapientia Dei, per quam facta sunt omnia, quoniam secundum artem continet omnia antequam fabricet omnia. * quae fiunt per ipsam artem, non continuo vita sunt, sed quidquid factum est, vivit in illo ".

Super sed quia in eius scientia [224, 1-2]. Dionysius exponit qualiter creaturae sunt in Creatore: "In monade omnis numerus subsistit ; in quantum autem a monade provenit, discernitur et multiplicatur. Et in centro omnes lineae circuli secundum primam unitatem constitutae sunt; breviter distantes breviter discernuntur et quae magis, magis. Sic in tota omnium natura omnes rationes naturae singulorum sunt convolutae per unam inconfusam unitatem ".

Super sive praesentia *. Quaestio est, qualiter possunt ei esse praesentia cum non sint. Dicendum quod dicuntur esse praesentia, quoniam sic cognoscuntur acsi essent praesentia. Sed hoc non sufficit ad intellectum huius sermonis ; sed ideo dicuntur praesentia, quoniam rationes praeteritorum et futurorum sunt apud ipsum praesentes.

Super apud Deum nihil praeteriit [224, 10-11]. Ioan. 8,24: Si non credideritis, in originali : " Non est verum esse, ubi est non esse. Praeteritum et futurum invenio in omni motu rerum: in Veritate quae manet, praeteritum et futurum non invenio, sed solum praesens, et hoc incorruptibiliter: quod non accidit in creatura ".

Argumentum quod omnes creaturae sunt ' cum Deo' ab aeterno [224,11

12]. Quoniam haec praepositio 'cum' notat associationem; associatio autem non est nisi ubi est multitudo: sed multitudo non erat ab aeterno.

Dicendum quod improprie sumitur haec praepositio ' cum', et intelligitur hoc esse commune ipsarum rationum quae erant in sapientia divina de rebus fiendis. Hae autem rationes sunt ipsa Dei sapientia, quae aeternaliter est: et cum ipso dicitur esse, non quod sit aliud in essentia, sed alia est ratio dicendi cum dicitur 'Deus', aut cum dicitur ' sapientia' aut ' ratio'.