DISTINCTIO X.

Sunt autem alii * *; Nisi quis manducaverit *. a. Quaeritur si malus petit corpus Christi, utrum sit ei denegandum. Dicit enim Augustinus, Super Ioannem : " Non prohibeat dispensator mensam Domini manducare, sed exactorem moneat timere".

Praeterea, videtur ex exemplo Christi, qui scivit Iudam esse in mortali et tamen dedit ei Eucharistiam cum aliis, Luc. 22,21-22.

b. Contra: iste sacerdos pastor est eius: ergo debet eum custodire a cibo venenoso. - Praeterea, videt proximum praecipitare se ad mortem, et praeponere [quisque] debet salutem spiritualem proximi suae saluti corporali ; multo fortius ergo non debet dare ei hostiam.

c. Contra: si non det, erit proditor criminis eius ex opere ipso, et ita scandalizabuntur plures.

d. Respondemus: aut crimen eius est notorium, aut non. Si est, denegare potest ; si non est, admonendus est secreto ne accipiat. Si vero sacerdos non potest id probare nec ipse desistat, non dat ei, sed rapit de manu eius.

Sed adhuc quaeritur utrum bonum sit sacerdoti dare panem benedictum. - Respondemus quod non, quia sacramentum veritatis nullam vult simulationem, nec est peccandum ut alius minus peccet. Praeterea, si hoc, erit duplex peccatum: decipientis et sumentis: isto vero modo tantum sumentis.

Sed cum vita Christi et operatio sit nostra instructio sicut ipse, licet sciret Iudam esse in mortali, dedit ei, ita videtur quod conveniat nos dare. - Praeterea, cum Iudas non exegerit, quare dedit ei Christus ?

Praeterea, quare non commonuit eum ne acciperet ?

c. Respondemus ad primum quod scivit illum fore exacturum, et ita magis peccasset.

Ad aliud dicimus quod commonuit cum dixit : Unus vestrum me traditurus est. Vel scivit eum incorrigibilem ; et ita fieret deterior si commonuisset eum; sicut praedicatores abstinere debent a praedicatione si credant eos qui audiunt (futuros) esse deteriores. Praeterea, satis commonuit in generali, dicens : Hoc est corpus meum: id est tales vos exhibete, ut digni sitis corpus meum sumere . 4. Corpus enim in quo resurrexit *. Quaeritur utrum quod corpus Christi est in pluribus locis, hoc est de natura corporis glorificati, aut propter unionem.

a. Si primo modo, tunc conveniret corpori Petri cum glorificatum erit. Cuius contrarium patet per hoc, quod angelus, substantia incorporea, non potest simul esse in diversis locis ; ergo nec corpus glorificatum, quod minus spirituale est. Praeterea, glorificatum corpus, in eo quod corpus, est circumscriptibile ; angelus vero est tantum loco definibilis, ut XXXVII distinctione primi libri, cap. Cumque divina natura *.

b. Si vero hoc esset propter unionem cum divina natura, quae est ubique, secundum illam rationem aequaliter esset in uno loco et in altero. Et ita, cum divina natura est ubique, esset corpus ei unitum ubique.

c. Si vero hoc est virtute verborum horum: Hoc est corpus meum, tunc indifferenter posset fieri de corpore glorificato Petri sicut de corpore Christi. Qua enim ratione virtus verborum horum potest convertere panem in corpus (Christi) glorificatum, eadem ratione et in corpus Petri.

d. Praeterea , Christus est ubique Deus, et non est alicubi homo et alicubi non: ergo est ubique homo; ergo humana natura eius quoad animam et corpus ubique.

e. Respondemus quod duo concurrunt: unum ex parte termini, et alterum ex parte principii. Ex parte principii, Christus mediante suo verbo ad hoc instituto, cui collata est virtus spiritualis non tantum significandi, sed faciendi. Ex parte vero termini est ipsum corpus Christi, hoc est corpus humanum unitum divinae naturae, quae est ubique. Non enim omne corpus habet possibilitatem ut sit in pluribus locis, sed solum illud quod per unionem accedit ad participandum proprietatem convenientem divinae naturae per unionem secundum divinitatem. Divina enim natura est ubique ; corpus unitum ei possibile est esse in pluribus locis ; corpus vero non unitum determinatum est in uno loco.

f. Si vero quaeratur de illa virtute spirituali quae est in verbo, intelligendum est quod haec virtus per Verbum increatum descendit in verbum creatum: Verbum dico increatum humanatum. Ut autem sit completa circulatio, fit conversio in carnem unitam Verbo increato.

g. Sed cum nobilissima creatura sit humana natura Christi, qualiter potest sermo creatus habere virtutem in ipsam ? Praeterea, eius conceptio fuit opere Spiritus Sancti, non opere creaturae: in hoc enim differt hoc mirabile ab aliis, quia alia per creaturas fiunt. Ex quo videtur quod non erit virtute creaturae corpus Christi tactum de aliquo. - Respondemus quod verbum creatum, ratione virtutis divinae quam habet, habet posse super panem ut de eo fiat corpus Christi ; et ita in panem et vinum extenditur sua virtus simpliciter, non in corpus Christi. Unde non est absolute dicere: corpus Christi fit, sed panis transsubstantiatur in corpus Christi iam exsistens. - Ad aliud dicimus quod, licet operatione Spiritus Sancti immediate fuerit conceptio, non tamen ipsa transsubstantiatio fit praeter virtutem creaturae; quia minus est alterum mutare in ipsum, quam ipsum creando divinae naturae unire.

h. Ad aliud vero quod obicitur, utrum Christus sit ubique homo, dicendum est quod 'iste homo' potest nominare personam cui unitur humana natura; et secundum hoc verum est: 'iste homo est ubique', non tamen est ubique homo. Si vero nominet individuum suppositum huius speciei 'horno', tunc est verum quod 'iste homo est in caelo' * per circumscriptionem corporalem.

Quae ex eadem ratione * * ; sacrificium Ecclesiae duobus: constare [798, 26-799, l]. a. Ex hoc videtur quod species panis sit pars sacramenti, prout sacramentum definiebatur supra, in principio libri - Quod non videtur, cum non conferat ad esse causae ' invisibilis gratiae'.

Praeterea, nihil unum fit ex specie panis et corpore Christi: qualiter ergo ex iis fiet unum sacramentum ? - Praeterea, si est pars, cuiusmodi ? Non enim integralis: nullum enim eorum tunc esset sacramentum. Nec subiectiva: tunc enim non constaret ex illis. Nec essentialis, ut materia: tunc enim neutrum illorum esset res completa sine altero, et tunc caro Christi non esset sacramentum vel completa res sine specie panis.

b. Praeterea dicitur infra: Sicut persona Christi conficitur et constat ex Deo et homine [799, 3-4]. Ex quo videtur ponere similitudinem hinc inde. - Quod non videtur, quia divina et humana natura uniuntur in unam hypostasim ; nulla autem una res est species panis et corpus Christi. - Praeterea, illa unio est inseparabilis: numquid haec similiter ?

c. Praeterea, ibi dicitur quod illa persona conficitur ex Deo et homine *: ergo hypostasis est composita. - Contra, supra, primo libro, XXXIII distinctione, cap. Post supradicta [ 207, Quod autem sit composita, supra, tertio libro, distinctione VI, cap. De hoc autem Augustinus etc. *. -Quod autem non sint partes, supra, tertio libro, distinctione VII, cap. Est autem et aliud *.

d. Respondemus ad primum quod in esse sacramenti est ratio signi et causae: signi ex eo quod est visibile; ratio causae ex corpore Christi invisibili sub sacramento. Et ideo dicitur hoc sacramentum constare ex iis, quia ab uno habct primo rationem signi, ab altero primo rationem causae respectu gratiae conferendae.

e. Ad aliud dicendum quod non fit una res ex his duobus, sed unum sacramentum quod habet esse ad aliquid dupliciter: in ratione signi et ratione causae. Nihilominus tamen ipsum sacramentum est res, sed non ut ex iis dicitur constare. Aliud enim est esse quid, et aliud ad aliquid.

f. Ad aliud vero dicendum quod est pars definitiva ipsa species panis, oblique veniens in rationem sacramenti secundum quod est supra definitum. Quid enim est Eucharistia, nisi corpus Christi sub signo quod est species panis ?

g. Ad aliud dicimus quod non fit una res ex iis, nec sunt duo sacramenta, sed duo unum sacramentum dupliciter . Sicut enim in Christo est quod Deus et homo sunt una persona et duae naturae, ita species panis et corpus Christi sunt res et res, unum tamen sacramentum: unius enim gratiae sunt signum.

h. Ad ultimum dicimus quod illa persona non habet haec pro partibus, sed ex iis dicitur esse hypostasis humanata, quia ab utraque natura habet esse sui gratia vel esse quid . Ncque dicimus ipsam esse compositam in quantum est persona secundum quod compositum est quod est ex aliquibus, sed secundum quod compositum dicitur 'cum alio positum', id est alteri unitum. Cum enim dicitur 'iste homo', dicitur persona cui humana natura est unita .

Visibile et palpabile *. a. Contra, dicitur in eodem capitulo quod significatur corpus invisibile [798, 11-12]. - Praeterea, si est palpabile, ergo passibile ; nam aliter non esset verum illud Luc. 24, 39, super illud: Videte manus meas et pedes, ubi dicitur a Gregorio : "Dominus duo contraria ostendit in suo corpore, scilicet corpus palpabile et tamen incorruptibile ". Et si est palpabile, a quo ?

b. Respondemus ad primum quod, ut est sub sacramento, est invisibile, et sic significatur. Ut est in caelo, habet esse ibi et non alibi, in sua forma propria, non aliena, et est visibile a corpore glorificato. Et est idem visibile et invisibile: visibile, eo quod in se manifestum ; invisibile, quia non est manifestum visui ut est sub signo.

c. Ad alterum respondemus quod non sequitur, sed si est palpabile a corpore non glorificato, secundum potestatem corporis non glorificati, tunc est passibile. Utrum autem Dominus ostenderit contraria vel non, habebitur infra, de apparitionibus .

d. Ad illud vero quod dicit, Visibile invisibili significari' 799, 16-17], dicendum est quod species panis primo ducit ad verum corpus, quod est sub sacramento invisibile ; ipsum vero ducit ad se ipsum ut est in caelo, ubi est secundum manifestam formam suam. Et sic dicitur visibile in caelo significari invisibili sub sacramento, ut ratio significandi ad alienam formam retorqueatur.

Attende his diligenter *; Quis audeat manducare Dominum *. a. Aut est cibus animae, aut corporis. Non videtur quod animae, quia sicut anima vivit per Spiritum increatum, ita oportet eam cibari per rem incorporalem. - Si vero corporis, ergo vel corpus ei incorporatur aut e converso. Praeterea, secundum hoc, non de ore transiret ad mentem, sed in ventrem, cum dicat Ioannes Constantinopolitanus : "Per carnem assumptam venit in mundum, et secundum praesentiam corporalem ad tempus cum hominibus conversatus est , ut eos ad spiritualem praesentiam quaerendam et inveniendam excitaret. Post, completa dispensatione, secundum corporalem praesentiam recessit, et secundum spiritualem remansit, ut hoc ostenderet quod dixit: Vobiscum sum usque ad consummationem saecidi, Matthaeus, in fine . Sic in sacramento suo temporaliter venit ad te, et est tecum corporaliter, ut per corporalem praesentiam ad spiritualem quaerendam exciteris et ad inveniendam adiuveris. Quamdiu sensus corporaliter afficitur, praesentia corporalis non aufertur. Postquam sensus corporalis in percipiendo deficit, non est quaerenda corporalis praesentia. sed spiritualis requirenda et retinenda. Christus de ore ad cor transit; melius est ut eat in mentem quam in ventrem".

b. Praeterea, cum in manducatione sit masticatio eius quod in ore tenetur, et post digestio et immutatio et unio sive incorporatio : quantum est in manducante sacramentaliter et spiritualiter, numquid proportionaliter sunt haec omnia 2

c. Praeterea, numquid sola revocatio ad memoriam est in manducante tantum sacramentaliter ? Secundum hoc, cum per signum ipsum posset idem fieri, non exsistente re, non oportet corpus Christi esse ibi, sed tantum signum.

d. Praeterea, si caro Christi mystica est quilibet fidelis, numquid manducatur haec caro a manducante spiritualiter ?

c. Praeterea, si salvatur spiritualis masticatio et spiritualis incorporatio in manducante utroque modo, numquid est dicere quod ibi salvetur digestio ?

f. Praeterea, ipsa incorporatio aut fit animae Christi, aut corpori, aut coniuncto, aut secundum divinam naturam. Praeterea, illa incorporatio aut fit corporis aut animae aut coniuncti. Et hoc qualiter fit, cum non fiat unum ex iis ?

g. Respondemus quod est cibus animae ratione delectationis spiritualis quae est in cibo. Eius enim, scilicet delectationis, est esse cibum animae formaliter. Et quia maxima delectatio est per maximam coniunctionem convenientis cum convenienti , hoc autem est cum coniungitur et re et affectu et intellectu: coniunctio secundum rem est in sensu; secundum affectum est in anima, secundum voluntatem informatam caritate uniente ; in intellectu vero est per revocationem ad memoriam passionis. Est ergo corpus Christi cibus animae, quia a delectatione in ipso trahitur eius nutrimentum.

h. Ad aliud dicimus quod non requiritur digestio ubi non est impurum ; requiritur tamen huiusmodi discretio cibi spiritualis ab aliis cibis. Nec requiritur immutatio nisi ut habeat esse gratiae gratum facientis ; sed unio voluntatis est per maximam caritatis delectationem.

i. Ad tertium dicimus quod in manducante sacramentaliter est coniunctio corporalis: corporis ad corpus, glorificati ad non glorificatum, cum praedicta revocatione. Hanc autem coniunctionem vult Dominus esse in malo homine, ut, quantum est de sacramento, sit paratus dare gratiam, licet ipse reiciat; et ut ad poenitentiam moveatur, cum Dominus erga ipsum ostendat tantam misericordiam, licet ab ipso sit aversus et maculatus peccatis ; et ut anima sua abhorreat deformitatem, cum tam nobile corpus corpori vili approximetur. Unde B a s i 1 i u s . :" O miraculum ! O mira Dei benevolentia ! Qui sursum sedet ad dexteram Patris, sacrificii tamen tempore hominum manibus continetur traditurque lambere cupientibus eum et cum benedictione complecti".

k. Ad quartum dicimus quod, licet caro mystica sit quilibet fidelis, non tamen manducatur haec caro. Caro enim mystica non aliud est quam unio rerum incorporalium per caritatem ad Christum. Manducatio retorquetur ad caritatem unientem membra ad invicem, quae est cibus et nutrimentum in unoquoque membrorum. Per hoc autem quod iste cibus sumitur, quodlibet membrum aliis membris in corpore unitur ; non tamen ab eis trahitur iste cibus, sed ad ipso capite, a quo defluit in membra.

l. Ad illud quod quaeritur, cuius sit incorporatio et cui, respondemus quod principaliter ipsius animae est. In Ecclesia autem triumphante, cum corpus communicabit beatitudinem animae, totius hominis fiet incorporatio.

Haec autem incorporatio fit capiti Christo. Sed quia ipse et caput est secundum divinitatem et caput secundum quod homo, utroque modo fiet ci unio. Sed differenter: quia ab ipso secundum quod Deus effluit gratia et virtus in membris corporis mystici ; ab ipso vero secundum quod homo materialiter trahitur gratia, et quodam modo effective, quoad effectum gratiae. Creaturae enim non est dare gratiam ; sed quia per ipsum facta est redemptio a poena. quae redemptio est effectus gratiae, ideo dicitur 'secundum quid cftective'. - Si vero quaeritur quomodo fiat illa unio, dicimus quod aliter in parvulis fit, aliter in adultis. Nam in parvulis fit unio illa per caritatem, quae una dicitur ratione illius ad quod est caritas: est enim ad uniendum omnes voluntates spirituales in summo bono. Alia tamen numero substantia est in hoc et in illo. - Si vero quaeratur cuiusmodi sit ista unio, cum non sit ibi nec una natura nec una potentia, respondemus quod unio dicitur ratione ordims ad unum finem. In adultis vero non est tantum ista unio, sed ratione voluntatis actualis unitae per caritatem. Dicitur enim una voluntas plurium, cum unum est volitum ab illis super omnia.

Haec et his similia *. Eusebius Caesariens i s l dicit ad idem: " Quia quotidiana et indefessa currebat pro hominum salute redemptio, perpetuam oportuit esse redemptionis oblationem, ut illa perennis victima semper viveret in memoria et semper praesens esset in gratia. Vere unica est hostia et perfecta, fide existimanda, non specie ; non exterioris hominis censenda visu, sed interioris affectu. Unde Christus dicit: Caro mea vere cibus et sanguis meus vere potus est, Ioan. 6,56. Recedat ergo omnis infidelitas quando qui auctor est muneris testis est veritatis " . - Item, Cyrillus : "Ad mysticas benedictiones accedimus et sanctificamur, participes sancti corporis et sanguinis pretiosi Christi redemptoris nostri (effecti): non communem carnem percipientes, quod absit ; nec viri sanctificati et Verbo coniuncti secundum dignitatis unitatem, aut sicut divinam possidentis habitationem ; sed vere vivificatricem et ipsius Verbi propriam factam. Vita enim naturaliter ut Deus exsistens, eam vivificatricem esse professus est". Tres opiniones falsas hinc removet: unam quae dicebat carnem communem sumi ; item, nec alicuius puri hominis ; item, (nec) tantum spiritualiter accipimus carnem Christi, sed veram, et hoc notat ibi: Sicut divinam possidentis; quartam veram assumit.

Quomodo autem, quod panis est [801, 8-9]. Quaeritur utrum concedenda haec sit: 'Panis potest esse corpus Christi'. Quod non videtur, quia notatur ibi aut potentia activa aut passiva. Activa non, quia non habet vim convertendi, sed convertitur. Passiva non, quia non est aliquid cui attribui possit passibilitas illa aut passio. - Respondemus quod notatur ibi totius panis, constantis ex materia tali et forma, possibilitas ad transmutationem, quae terminatur ad esse corporis Christi hic; et haec possibilitas creaturae est ad opus Creatoris. Est autem haec possibilitas transiens cum substantia panis ; et ideo non proprie concedendum est quod 'parris potest esse corpus Christi', sed 'de pane potest fieri corpus Christi' ; ita tamen quod haec praepositio '''de' ''non notet materiam respectu corporis Christi. - Auctoritas autem Ambrosii ita intelligenda est: 'quod panis est', id est sub qua specie panis est, sub eadem potest esse corpus Christi ; ita quod relatio identitatis substantiae retorqueatur ad formam accidentalem, non ad substantiam panis.

Et sic ex pane fit corpus Christi *. Quaeritur quid notetur per praepositionem 'ex' vel '''de', ''cum 'de', proprie sumpta, sit materialis, non autem concedendum quod panis sit materia respectu corporis Christi. - Ad quod dicunt aliqui quod '''de' ''aliquando est materialis, ut 'de carne Virginis factum est corpus Christi': aliquando potestativum, ut 'de Spiritu Sancto conceptus est'; aliquando conversivum, ut hic. - Sed potest dici quod per '''ex' ''notatur ordo, ut hic: 'ex mane fit meridies' id est post; et praeter hoc notatur principium conversionis, id est terminus a quo.

Item quaeritur quae locutiones sint concedendae et quae non, generaliter. Sunt enim quaedam cum verbo substantivo, quaedam cum verbo pertinente ad mutationem. -Respondemus quod verba pertinentia ad esse secundum tres differentias temporum non conceduntur proprie cum casualibus in rectitudine vel obliquitate ; verbum vero pertinens ad posse respectu esse non conceditur simpliciter cum casuali in rectitudine vel obliquitate, ut 'panis potest esse' vel 'de pane potest esse corpus Christi', propter hanc propositionem communem : " Cuius est potentia, eius est actus", ne videatur permanere aliqua materia panis. Cum hoc autem verbo 'ficri', cura casuali oblique conceditur, ut 'de pane potest fieri', vel 'de pane -fit transsubstantiatio'. In rectitudine vero aliquando invenitur a Sanctis, sed reducenda est ad proprietatem. Verba autem pertinentia ad mutationem recipiuntur, ut 'panis convertitur', 'dc pane fit', 'panis transsubstantiatur'.

Praeterea, quaeritur si tales sint concedendas : Quod erat panis ante consecrationem, modo est corpus Christi' 801, 13-14]. Et videtur quod non, quia 'quod' est relativum eiusdem substantiae sed hic non est communis substantia, ut materia vel forma vel compositum. Si autem non sunt concedendae, qualiter stat auctoritas? - Respondemus quod illa identitas non retorquenda est ad substantiam pairis vel viiii, sed ad substantiam formae accidentalis, quae erat prius inhacrens pani, et post est significans et continens sacramentaliter corpus Christi. Unde is est sensus: sub qua specie erat panis ante consecrationem, sub eadem, tamquam sub signo, est corpus Christi post.

ADDITIONES CODICIS Pa.

Post alii (p. 152, lin. 14):

praecedentium etc. Rabanus : " Non latet Deum, non dico si in criminibus est, verum si ignavia torpeat. Patet ergo quod, nisi a torpore [caritate non] ficta festinus transeat, quia Pascha a transitu nominatur, de Agni [carnibus] iure non comedite Idem : "Corpus Christi mors est illis qui per carnem et ignorantiam membra erunt diaboli". Item : " Nulli periculosius corpus Christi contingunt quam luxuriosi et incesti ". Unde I Reg. 21, 4: Non habeo panes laicos ad manducandum, sed tantum panem sanctum, si mundi sunt pueri, maxime a mulieribus, manducent. Item, II Reg. 6, 7, percussit Dominus Ozam quia extendit manum suam ad arcam ; et dicunt Hcbraci quia hoc ideo, quia ea nocte cum uxore dormivit. Idem : "Si malus sit sacerdos, non suum est quod offert, sed omnium preces et vota per omnem canonis textum commendat ".

Post ratione (p. 156, Un. 20):

Nec visibiliter in forma humana etc. *. a. Quaestio est cui est visibile: aut nobis, aut angelis. Si nobis, hoc non est verum, quia oculus non glorificatus non potest videre corpus glorificatum. Si angelis vel corporibus glorificatis, contra: similiter, cum non obstet corpulentia corporum glorificatorum, ut habetur in Glossa super illud Iob 28,17: Non adaequabitur ei aurum etc, potest videri in altari.

Ad hoc dicendum quod, sicut est in caelo, est hic et nunc et determinabile visu quantum est ex parte sui: sed non est oculus non glorificatus proportionalis visui eius ut sic est, sicut propter sui excellentiam non sustinet aspectum solis. Prout autem est in altari sub sacramento, habet esse divinum quodam modo: sic enim potest esse in pluribus locis: et ideo potest determinari intellectu. Et ideo subiungitur: " Visibiliter in caelo et invisibiliter in altari" [798, 20-21].

b. Praeterea, videtur dicere contrarium supradicto. Dixit enim supra "visibiliter esse in altari et invisibiliter intelligi" [798, 11-12]; hic autem e converso, quia " visibiliter in caelo, invisibiliter in altari". - : Respondeo: supradictum refert ad ipsum in signo, et * ipsum in se.