DISTINCTIO XXVII.

Post haec attendendum *, a. Consequenter quaeritur quid sit Matrimonium. Definitur sic : "Matrimonium est coniunctio maritalis viri et mulieris inter legitimas personas individuam vitae" etc. [916,19-21]. Alibi vero ponitur : " Legitimus consensus" etc.

b. Primo quaerifur quantum ad quid hae rationes differant: an omnino idem sit dicere 'coniunctionem' et 'consensum'.

Respondemus quod 'coniunctio' plus accipitur secundum illud matrimonium quod consummatum est in copula carnali; 'c onsensus' vero plus quantum ad illud matrimonium in quo ratum est matrimonium. In utraque tamen definitione utrumque intelligitur; nam per hoc quod dicitur: 'individuam vitae' etc, intelligitur inseparabilitas, quae est per copulam carnalem.

c. Si vero quaeratur utrum haec definitio omni matrimonio conveniat - quod videtur, eo quod est definitio - et ita matrimonio ubi tantum est consensus de praesenti; et si hoc, hunc non liceret transire ad frugem melioris vitae irrequisito consensu alterius personae: quod falsum est, ut in Primis, De

conversione coniugatorum, Verum , ubi dicitur quod "post consensum legitimum de praesenti, licet alteri, altero repugnante, eligere sibi monasterium". - Respondemus: haec est definitio matrimonii rati et consummati. Per hanc differentiam: 'individuam vitae' etc, notatur fides niutuae servitutis quam uterque habet in alterius corpore, de qua I ad Cor. 7, 4: Mulier non habet potestatem sui corporis, sed vir: ad quam fidem non plene obligatur ex Matrimonio nisi post carnalem copulam. Unde quod hic dicitur: 'absque consensu' etc. [916,22-23], in illo scilicet cap.: Sunt igitur nuptiae etc. *, intelligi debet post carnalem copulam. Tunc enim neutri licet sine alterius consensu continentiam profiteri, ut Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, cap. 1 ; nec etiam orationi vacare, ut I ad Cor. 7, 5. Intelligitur praeterea fides mutuae castitatis, ut scilicet neutri personae alteri se liceat copulare, altera in saeculo remanente et vivente ; dummodo sit suspicio de incontinentia, quia si alter transiret ad religionem, remanenti in saeculo ante carnalem copulam transire licebit, ut Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, Verum . Intelligitur etiam fides mutuae exhibitionis. Ad ista duo obligatur quis statim ex Matrimonio. d. Sed potest quaeri propter quid ex consensu ad ista obligatur, ex copula vero carnali ad tertium. - Respondemus: maior est consensus secundum genus in voto, quam consensus in Matrimonio ; nam hic obligatur Deo, ibi homini. Et propter hoc, si non possunt simul stare hae duae obligationes, praeiudicat consensus voti consensui Matrimonii , ubi non superadditur aliquod vinculum. Et ideo ante carnalem copulam licet transire ad frugem melioris vitae, irrequisito consensu. Non sic autem est cum intervenit copula carnalis: tunc enim superadditur vinculum, per quod necesse est animam inclinari in id quod carnis est, ut non tantum cogitet quae Dei sunt, sed quomodo placeat uxori, I ad Cor. 7, 33 ; divisus enim est. Et ideo, nisi deobligetur a vinculo carnali per illam personam cui obligatur, non potest transire ad complendum effectum vinculi spiritualis. Dum autem fuit consensus tantum maritalis, cum institutione Domini, dictante Lege naturae, erat obligatio ad mutuam continentiam. Haec enim obligatio spiritualis est, quae ad vinculum spirituale consequitur. Si enim unus in unam solam consentit, obligatur ad continendum ab altera. Praeterea, ex eo quod facta est mulier in adiutorium viri ut esset quasi socia eius, tenentur ad mutuam exhibitionem ex illo vinculo; nam obligati sunt ut sint quasi duo in carne una. Non potest ergo non providere suae carni vel quasi suae. Sed ex vinculo copulae carnalis, cum sint duo in carne una, habet utraque persona potestatem super carnem alterius, confirmante constitutione Apostoli cum dicit : Mulier non habet etc. Sed ortum habuit ab eo quod dixit Dominus : ''Erunt duo in carne mta.

''Nota autem quod, cum ad duo obligetur ex consensu, ad tertium ex copula carnis, primum respicit animam, secundum conservationem coniuncti, ultimum accipitur ex parte corporis. Et primum consequitur per se consensum, ultimum per se copulam, medium communiter utrumque. Et recte, quia totus homo toti homini in Matrimonio obligatur. Quod autem est ex parte animae consequitur vinculum quod est ex parte animae ; quod est ex parte corporis, vinculum ex parte corporis ; quod ex parte coniuncti, cum coniunctum sit ex illis, consequitur utrumque illorum, sed principaliter illud quod est ex parte animae, cum illa sit pars principalior, maxime in iis quae pertinent ad motum voluntarium.

e. Deinde quaeritur cuiusmodi sit haec definitio, utrum data sit per essentiam aut per causam. Non per essentiam, ut videtur: consensus enim est causa efficiens, et coniunctio carnalis causa perficiens; unum ex parte animae, alterum ex parte corporis. - Quod concedendum est.

f. Post haec quaeritur: cum coniunctio sit relatio quaedam quae est in utroque coniunctorum, aut ergo corporum, aut animorum, aut utrorumque. Sed sive sic sive sic, destructa coniunctione, non erit Matrimonium. - Sed possibile est utrumque destrui manente Matrimonio, sicut in iis in quibus intervenit odium vel separatio quantum ad cohabitationem, vel non intervenit copula carnalis. - Respondemus: bene teneret, si data esset definitio per essentiam. Sed quia data est per causam efficientem; efficiens autem causa quaedam est simul cum effectu, quaedam praecedens; quae vero est simul, quaedam est semper manens cum effectu, quaedam vero non. Est autem consensus expressus per verba de praesenti efficiens causa Matrimonii, simul ens cum illo vere vel interpretative, sed non semper simul manens secundum idem tempus. Sed sequitur: si est Matrimonium, ergo fuit consensus sive animorum coniunctio.

g. Si vero quaeratur de eo, quod coniunctio est quaedam relatio quae est in utroque coniunctorum, et ita, [cum] sint duae relationes, qualiter Matrimonium erit unum, - respondemus: unitas Matrimonii est ab eo in quod est consensus, scilicet maritalem societatem. Sicut ergo similitudo dicitur una, licet sit in diversis, propter qualitatem unam in specie unientem; ita consensus dicitur unus sive coniunctio. Matrimonium autem dicitur unum quia fit a consensu secundum quod unius est. Nec sequitur, si duo consensus, quod duo matrimonia: non enim sic multiplicatur Matrimonium secundum subiecta, sicut consensus, sed penes illud cuius principaliter est signum et cuius principaliter est causa.

Efficiens autem causa *; Accipio te in virum [917, 5-6]. Quaeritur: si vis Matrimonii consistit in his verbis: "Accipio te in uxorem " etc, et eodem modo in ordinante aliquem, (si) dicat ordinator verba spectantia ad Ordinem, imprimitur character Ordinis, quia est operatio congrua et debita forma verborum et potestas ordinantis, et suscipitur Ordo, licet sit irregularitas ex parte ordinati: cum ergo sic sit in Ordine, critne sic in Matrimonio, ut vis illa verborum efficiat Matrimonium, licet sit irregularitas in personis ? - R e s p o n d em u s quod non. Et ratio huius est, quia in Matrimonio exigitur dispositio ex parte personarum ad hoc ut sit Matrimonium. Item, in definitione Matrimonii exprimitur de personis, in Ordine autem non. Cuius etiam ratio est, quia in prima institutione Matrimonii, Gen. 2,24, expressio facta fuit de personis ; in institutione Ordinis minime, cum dictum est Ioan. 20, 23: Quorum remiseritis etc.

Non est consensus iste efficax matrimonii [917, 6-7]: ut Extravagantibus I, De sponsalibus et matrimonio, Consuluit : nisi carnalis subsequatur commixtio ; quia, si post contracta sponsalia commiscentur, verum est Matrimonium et perfectum. Unde eodem titulo, De illis . - Sed ponatur quod animo fornicandi tantum cognoscat: numquid est ibi Matrimonium ?Videtur quod non, quia non intercessit consensus realis vel vocalis.

Dicunt quod immo, quantum ad iudicium hominum, quia vere vel interpretative. Sed numquid est Matrimonium quoad Deum?- Dicendum quod sic, quia accipienda sunt verba secundum communem illorum intellectum. Unde si verbis consensum quis expresserit, corde tamen nolit, nihilominus reputatur Matrimonium [917, 8-ll], etiam quoad Deum, ut

Extravagantibus 1, De sponsalibus et matrimonio, Ex litteris , argumentum ad hoc. Ita, cum Ecclesia ex coitu consequente interpretatur consensum animorum intervenisse, apud Deum est ita obligatus acsi consensus animorum intervenerit.

Quod vero inter sponsam *; licet sponsae ante carnalem copulam *. De hoc Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, Ex publico , ubi quaeritur an statim post contractum Matrimonium teneatur reddere debitum vel eligere monasterium.

a. Quod videtur ex eo quod dicitur XXX, quaestione ultima, Feminae , ubi dicitur: " Eadem vitta purpureo candidoque colore permiscetur. Candor ad munditiam, purpura ad sanguinis posteritatem adhibetur, ut hoc signo continentia ad tempus utriusque admoneatur; et post reddendi debitum non negetur ". Ergo non potest debitum reddendi negare. - Contra: supradicta decretali dicitur quod ad religionem transire vel ad virum redire infra spatium duorum mensium oportet. - Quod concedendum est. Unde tunc debet compelli ad alterum.

b. Sed esto quod transeat ad religionem; remanens in saeculo secundo contrahere potest, sicut eodem titulo habetur . Sed qui transit, annum potest habere probationis ; et si displicuerit religio, redire potest, rectius tamen vivendo, ut Extravagantibus III, De regularibus, cap. ultimo . Sed esto quod sic rediens velit contrahere ; non contrahit cum prima, quia illa licite transiit ad secunda vota ; et si hoc, tunc ruptum est Matrimonium, utroque in saeculo remanente. - Si dicatur quod remanens in saeculo debet exspectare per annum, non videtur: sit enim quod dicat se non posse, sed vult vel uti matrimonio contracto, vel novum contrahere. Praeterea, timetur de eius lapsu. Sic etiam posset defraudari per plures annos, si ille se transferret ad diversas religiones. - Ideo videtur quod talis non est recipiendus nisi cum voto continentiae ; et si habet annum probationis, non licebit contrahere. Sed si illam religionem non poterit sustinere, mitiorem potest eligere, ut Extravagantibus III, De regularibus et transeuntibus, cap. ultimo Sed nota quod semper ante carnalem copulam licebit alteri ad meliora vota transire, ut Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, Ex publico .

Quod autem dicitur, quod post duos menses debet compelli alterum eligere, hoc dicitur quia donec ad illud tempus compelli non debet, uno in saeculo manente, nec debitum solvere libere potest.

c. Sed ponatur quod infra illud tempus vir coniugem suam oppresserit vi: numquid post poterit illa transire ? Non videtur, quia iam sunt una caro effecti. Praeterea, non dicitur fecisse raptum; argumentum XXXVI, quaestione 1, Lex iila ; et eodem, quaestione 2, Si quis viduam vel virginem . Ergo videtur talis usus fuisse iure suo et Matrimonium consummasse. - Dicunt quidam quod non fuit caro eius divisa, si nulla fuit animae delectatio ; et ita quod remaneat ei libertas modo sicut prius. - Alii dicunt quod non potest et quod divisa est eius caro; et licet ipsa non consenserit delectando in carnali copula, consensu tamen coniugali promisit se non dissentire a carnali copula ; et ita m hoc cum illo consummatum est Matrimonium.

SENTENTIARUM 1.1B. IV.

Et eremi solitudinem sibi elegit *. Quaeritur: cum eremita non transferat voluntatem suam in alterius potestatem, si proprium potest habere, ut XIX, quaestione 3, Econtra , numquid propter hoc deobligatur a vinculo Matrimonii ? - Respondemus quod persona religiosa est; annexum est ei nomen continentiae, et ideo deobligatur.

Hoc autem coniugatis etc. *: habitum sumere *. Quaeritur si quis, manens in saeculo, potest mutare mores sine mutatione habitus, per quod deobligetur a vinculo Matrimonii. - Respondemus quod non potest, nisi ita senex sit, quod non habeatur de eo suspicio vel haberi possit, ut Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, Cum sis praeditus .

Ne forte eius voluntate *. a. Videtur quod sola voluntas uxoris sufficiat ut alter transire possit, licet illa non transeat. - Sed (contra), nisi sterilis sit vel vetula, debet ad idem compelli, ut Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, Cum sis praeditus . Idem tamen dicunt utrinque debere exigi. - Per hoc solvitur quod dicitur Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, cap. 1 , ubi dicitur quod vir quidam de licentia uxoris suae monasterium ingressus est, et tamen ab episcopo debet revocari ad thorum, nisi ipsa ad religionem transierit.

b. Sed obicitur contra hoc quod dicitur ibi: Cum sis praeditus , et XXXII distinctione, Seriatim , ubi dicitur quod clericus de licentia uxoris suae potest promoveri ad sacros Ordines, uxor tamen eius nec illi nec alteri poterit commisceri, etiam post mortem [cius]. Et si talis potest permanere in saeculo, multo fortius illa cuius vir transit ad religionem, quia non est tanta mali suspicio nec tanta occasio incontinentiae, quando inclusus in claustro non potest ad uxorem venire. - Respondemus: transire debet uxor utriusque, ut Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, Sane . Unde quod canon minus dicit, supplet decretalis.

Si iam tonsuratus est *. a. Quaeritur si vir iam tonsuratus reddatur uxori, utrum teneatur in saeculo habitum gestare. - Et respondetur quod non, propter scandalum, ut XXXIII, quaestione 5, Quod Deo . Item, nec etiam tonsuram, si non habuerit Ordinem, oportet habere; si habuerit, debet. Argumentum ad hoc, XX, quaestione 3, Eos ; et Extravagantibus I, De conversatione clericorum, Si quis . - Restitutus autem debitum non potest petere; exactus, tenetur solvere, ut XXXIII, quaestione 5, Una .

b. Mortua autem uxore, non potest cum alia contrahere, nec tenetur transire, Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, Quidam ; et Extravagantibus II, eodem titulo, Placet , ubi dicitur quod non debet cogi.

c. Sed contrarium videtur, quia mulier fuit in causa; causa autem cessante, et constitutio ex causa cessare debet. - Item, Extravagantibus I, De eo qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium, cap. 1 , ubi dicitur quod, si quis habens uxorem contrahit cum alia, ignorante illa quod uxorem habeat, mortua prima, non potest ad secundam accedere nisi petente secunda. A simili videtur hic, quod, mortua uxore, petitus a monasterio, tenetur ad religionem transire. - Item, si statim eo revocato, vellet uxor mutare propositum et transire, nonne similiter teneretur ipse redire? Quod videtur; ergo eadem ratione ea mortua.

d. Quod concedunt quidam, dicentes tamen illum non debere compelli ab Ecclesia ; et ideo dicit decretalis quod non tenetur. - Sed hoc non videtur verum. Si enim peccatum eius est publicum et constat Ecclesiae, et corrigi potest, compelli debet ad correctionem. - Respondemus: non est generaliter verum, ut Extravagantibus I, De sponsalibus, Requisivit ; et Extravagantibus II, De conversione coniugatorum, Ex parte , ubi dicitur quod quidam vovit castitatem et suscepit habitum religionis, uxore nesciente. Quae cum reclamasset, ad eam est reversus ; "et aliam, ea defuncta, temere sibi copulavit ". Super quo scribit Papa ut eam dimittat et ad monasterium revertatur, quia, "uxore sua manente in saeculo, ad religionem non potuit proficisci ; ea tamen sublata de medio, votum quod fecit sine periculo suae salutis nequaquam potuit violare ".

Quia nisi fornicationis causa *. a. Numquid, si uxor fornicata fuerit, poterit vir transire ? Videtur, quia non tenetur solvere debitum ; ergo uxor non habet potestatem in corpore viri; poterit ergo libere transire. Argumentum ad hoc, Extravagantibus I, De conversione coniugatorum, cap. ultimo, in fine .

b. Contra: non potest transire nisi uxor voveat continentiam ingrediens monasterium, ut Extravagantibus I, De conversione coniugatorum . Sed constat quod vota debent esse spontanea, ut XXXVIII distinctione, cap. 1 [967,10-11]; ergo compelli non debet ad continentiam ; ergo, ea invita, non poterit transire, licet fuerit fornicata.

c. Praeterea obicitur ex eo quod dicitur 'quondam' in ipsa littera *. Ex hoc enim videtur quod causa fornicationis factae si esset in claustro, repetitus, non posset eam repudiare ; quia vir ipse causam dedit adulterio, ut infra, eodem cap.: Si abstineas etc. [921,1-3], et qui occasionem dat, ipse videtur facere

Quod videtur concedendum.

d. Sed contrarium videtur, quia, licet vir votum fecerit, tamen [mulier] debet servare fidem continentiae, ut XXXIII, quaestione 5, Quod Deo .

Praeterea, contra hoc videtur Extravagantibus I, De divortiis, Significasti , ubi praetextu novae fornicationis uxor repellitur. - Quod concedendum est.

Singulariter proviso constituantur loco *. Ut XVIII, quaestione 2, Gregorius in Registro : In nullo, ubi dicitur : "In nullo monachos et monachas in unum monasterium permittimus habitare, sed nec ea quae duplicia vocantur ". Et eodem dicitur : "Monasteria puellarum longius a monasterio monachorum, aut propter insidias diaboli, aut propter hominum oblocutionem, collocentur ".

Vir eius Lotharius *. Cum iste Lotharius fuerit publicus adulter, ut II, quaestione 1, Scelus , nonne potuit uxor eius, eo invito, transire ? - Respondemus quod fuit viro reconciliata post primum adulterium, et ita ratione reconciliationis non potuit.

Aliquando enim *; nulli de consanguinitate *. Concorditer Extravagantibus I, De sponsalibus et matrimonio, cap. 1, ubi habetur quod tantum fit hoc propter publicam honestatem.

Irruentibus quibusdam causis *: ut frigiditate vel maleficio. Idem enim iuris est, sive desponsatio interveniat de solo facto an de iure. Et ita, si quis desponsavit consanguineam suam vel aliam, cum qua non posset contrahere et separetur ab ea, nullus de consanguinitate eam ducere potest; et ita monachus impedire potest consanguineos vel frigidus natus. Argumentum ad hoc, Extravagantibus I, De sponsalibus, cap. 1 ;nam propter desponsationem quae nulla est, notatur quis infamia, ut Extravagantibus III, De bigamis, Nuper . Unus tamen casus excipitur, quando infra septennium facta est desponsatio, ut Extravagantibus I, De sponsatione impuberum, Accessit .

Vocatur etiam sponsa * ; sed sponsio de futuro *. Sponsalia sunt nuptiarum futurarum repromissio, ut XXX, quaestione 5, Nostrates . Dicuntur autem sponsalia a spondendo.

Contrahuntur autem quatuor modis: alia nuda promissione; alia datis arrhis sponsalitiis: alia interveniente anuli subarrhatione, alia interveniente iuramento.

Nuda promissione, cum dicitur: Accipiam te in meam; et ista sunt vera sponsalia. Si vero per verba de praesenti, fit Matrimonium; unde non licet alteri nubere, et si nupserit et etiam cognoscat, est compellendus redire ad primam, ut Extravagantibus III, De sponsa duorum, cap. 1 . - De subarrhatione anuli, XXVII,

quaestionc 2, Si quis desponsaverit , et de beata Agnete : "Anulo suo subarrhavit me". - De iuramento, Extravagantibus I, De sponsalibus, cap. 1: De illis . - Contrahuntur autem sponsalia post septennium, quoniam tunc dicuntur habere discretionem tam pueri quam puellae, et tunc placent eis sponsalia, ut Extravagantibus I, De sponsatione impuberum, Litteras . Si vero ante septennium contrahuntur sponsalia, nihil agere dicuntur, ut XXX, quaestione 2 : "Ubi non est consensus utriusque, non est Coniugium". Quidam tamen praeveniunt annos discretionis. Qui vero pueris dant puellas in cunabulis, nihil faciunt, nisi uterque puerorum, postquam venerit ad annos discretionis, consenserit. Nec est Coniugium, etiam si pater et mater consenserint. Si vero, cum venerint ad septennium, incipiant placere quae acta sunt a parentibus, tunc valent; ita quod, quamvis non cognoscat eam, non potest consanguineus eius habere eam in uxorem, ut Extravagantibus II, De sponsatione impuberum, Duo pueri .

Nec mulier virum [923, Quaeritur quare interdicitur mulieri nubere cum oppressa fuerit: non enim videtur peccasse. - Respondemus: ipsa consensit. Unde 'opprimere' large sumitur. Vel forte ideo punitur, quia postquam fuit cognita a patre, permisit se duci a filio eius .

Non liceret eis alia sortiri coniugia [923,17-18]. Supple: nisi post mortem alterius. Et sic volunt quidam hic intelligi "licita coniugia non negentur " *. - Sed contra hoc est supradictum: "Decretum est ut quamvis nupta"etc. *. Hoc enim falsum videtur, quia si per verba de praesenti eam desponsasset, licet postmodum a patre sponsi corrumperetur, sibi non fieret praeiudicium quin contracto matrimonio uteretur, ut Extravagantibus III, De eo qui cognovit consanguineam uxoris suae, cap. Discretionem . - Contra, Extravagantibus I, eodem titulo, Veniens , et De divortiis, Si quis . - Sed haec capitula correcta sunt per illud in Extravagantibus III. Posset tamen illud cap. Veniens exponi, ut quibusdam placet , de sponsa per verba de futuro, et sic tenet. Illud de divortiis intelligunt de separatione quantum est in viro, ut scilicet non petat, sed exactus reddat; et sic tenet.

[Si quis sponsam alterius rapuerit, 923, 20]. Sed numquid poterit eidem raptor copulari per matrimonium ? Non videtur: per hoc quod dicitur XXXVI, quaestione 2, Si quis virginem vel viduam , ubi prohibetur ut nullatenus raptas vel furatas vel seductas ii qui rapiunt habeant uxores, quamvis postmodum conveniant aut eas dotaverint vel nuptialiter eas acceperint cum consensu parentum. - Contra, eadem quaestione, cap. Tria ; et Extravagantibus III, De raptoribus, Accedens ; et Deut. 22, in fine , ubi raptor cum rapta contrahere permittitur. - Respondemus: dicunt quidam quod illud quod hic dicitur, cum suis concordantiis, intelligitur de eo qui rapuit sponsam alterius; ducta in contrarium, de eo qui rapuit solutam. Hoc autem non videtur verum, cum sponsa de futuro, postquam corrupta fuerit a raptore, possit in alium a sponso consentire sicut soluta, ita ut firmum sit matrimonium; et ita, ut videtur, si postea consenserit in raptorem, verum est matrimonium. - Quod concedunt alii dicentes hoc dictum abrogatum esse per alia capitula. Alii dicunt quod hoc quod hic [dicitur] dictum est de rigore, aliud vero de dispensatione intelligitur.

Et sciendum est *; viduae maritus *. a. Quaeritur quae ratio huius irregularitatis. - Respondemus: per oppositionem ad rationem sacramenti, quod est sacramentum unitatis. Sicut enim requiritur unitas ex parte sponsi, ex parte sponsae similiter, ut non cum multis contrahat.

b. Sed cum non sit ibi peccatum, qualiter est ibi poena peccati ? Irregularitas enim quaedam poena est. -Respondemus: poena habet duos respectus: unum ad illud pro quo punitur, alium ad eum qui punitur, habito respectu ad finem. Est enim quaedam poena promovens, quaedam damnans, quaedam satisfaciens. Irregularitas autem, cum dicat inidoneitatem respectu sacramenti unitatis ecclesiasticae, ponit poenam non pro peccato, sed pro similitudine peccati: significat enim intensionem concupiscentiae et est poena promovens. Si enim aliquis patienter ferat irregularitatem, cedit ei in augmentum boni.