DISTINCTIO XLI.

Si autem quaerimus *. Nota: dupliciter intelligitur obduratio: aut gratiae subtractio, vel elongatio a gratia ; sed proprie dicitur elongatio. Unde Augustinus, libro De praedestinatione sanctorum : " Hos qui vocationis munus congrua pietate susceperint, quantum in homine est Dei in se dona servantes, in agone huius vitae certantes, Deus adiuvat et coronas vincentibus largitur aeternas. Rursus delinquentes deserit, resistentes indurat, contemnentes condemnat". Et sic patet quod obduratio proprie non est idem quod non appositio gratiae, sed est non appositio gratiae idem quod desertio.

Ex his etc. * ; nullum est meritum *. Contra Rom. 9, 13: Iacob dilexi, Glossa: "Esau, subtracta gratia, est reprobatus "; sed subtractio gratiae ex meritis est; ergo merito est reprobatus.

Item, in eodem : Numquid iniquitas apud Deum? Glossa: "Esau per iustitiam reprobavit".

Contra, in eadem Glossa: "Sine meritis unum dilexit et alterum reprobavit".

Respondeo: per hunc ablativum 'subtracta gratia' non notatur causa, sed concomitantia. Sed si notatur causa, tunc reprobatio sumitur pro effectu reprobationis, qui est damnatio. Cum autem dicitur in alia Glossa: 'Esau per iustitiam reprobavit', sumitur iustitia, vel quae Deus est vel congruentia meritorum praecedentium vel futurorum. Primo modo vera, secundo modo falsa.

Elegit Iacob *. 9 Rom., 13: Esau odio, Glossa: "In Iacob, antequam natus fecisset aliquod bonum, quid in eo dilexit, nisi gratuitum misericordiae donum? Et in Esau quid odio habuit, nisi originale peccatum " ? Ergo videtur quod aliquod bonum praedestinatorum sit antequam sint, et aliquod malum reproborum antequam sint, in ipsis parentibus.

Respondeo quod non est prioritas in Iacob dilexi et in li odio habui in Esau attendenda respectu eius quod dicitur ' fecisset', immo respectu eius quod dicitur ' natus'. Erat enim aliquod gratuitum bonum antequam operaretur bonum et antequam natus esset. Est enim duplex Dei dilectio: aeterna et temporalis.

Item, utrum scivit quaecumque scit. Dubium est super praescire est enim ante etc. [258,10-11]. Idem est eius praescientia et eius scientia ; sed de scientia conceditur quod quidquid scit, scivit et sciet ; ergo quidquid praescit, praescivit et praesciet. -Dicendum quod praescire est ante scire. Licet enim idem sit in substantia praescientia et scientia, et sint idem in principali significatione, tamen praescientia determinat tempus in suo scito, scientia vero non. Haec enim praepositio prae' notat ordinem ad futurum vel futuri ad ipsam scientiam, nam futurum ab ipsa scientia dependet et non e converso ; ideo conceditur de scientia, non autem de praescientia. Si enim accipiantur secundum modum cognoscendi in tempore, non quocumque modo exsistens est scitum, fuit scitum vel e converso, ut scivit hunc fore nasciturum, non autem scit hunc fore nasciturum. Sed quoniam scientia abstrahit a tempore, ideo, licet scitum sit temporale, intemporaliter tamen accipiendum est secundum modum quo scitur. Unde Augustinus, II De Trinitate : " Ordo temporum in aeterna Dei sapientia sine tempore est ".

Super scivit aliquid quod modo non seit [258,17-18]. a. Quaestio est, cum nihil lateat scientiam Dei nec secundum se nec secundum suum modum, et res ante transeunt et aliae adveniunt, non ergo sub omni modo quo scitae fuerunt, scitae fuerunt ab aeterno.

b. Contra: quae transeunt in tempore, manent in aeternitate; unde Anselmus : " Non dico orationem meam crastinam nullo tempore esse, sed non hodie, quae tamen semper est in aeternitate ", et secundum quod ibi, ita scitur a Deo. Ergo quidquid scivit Deus, scit. Sed hoc quomodo potest esse, quod ea quae in tempore transeunt manent in aeternitate, vel quod actio crastina semper sit in aeternitate? quoniam ' semper' aeternitatis continet 'semper' temporis: actio crastina non habet 'semper' temporis: quare nec 'semper' aeternitatis habebit c. Ad primum dicendum quod haec dictio ' quidquid' distribuit pro rebus, et divinum scire attingit illas prout sunt in causa et non pro enuntiabilibus ut tempore determinantur, licet tamen et sic sciantur ; sed modus ille non est scientis sed rei scitae.

d. Ad alterum dicendum quod actio crastina, in se considerata, non habet 'semper' aeternitatis, sed actio in causa: non causa proxima sed causa prima. Secundum enim egressum a causa proxima, habet esse temporale, non autem quoad hoc quod habet a causa prima.

Opinati sunt tamen *. Est electio temporalis et aeterna; et quod hic dicitur, intelligendum est de electione aeterna.

a. Et quod haec duplex electio sit, patet 9 Rom., 18: Cuius vult miseretur, Glossa: " Diligenter distinguendum est de praedestinatione et reprobatione ". Sed cum praescientia sit ratio eligendi - sicut enim videtur in nostra electione quod oportet esse praescientiam rei praeintellectam, ita in electione Dei oportet scientiam Dei praeintelligere - et ita videtur quod hic dicitur verum .

b. Praeterea, gratia datur ad credendum et ad ei serviendum, et ita videtur quod praescientia operum sit ratio electionis, scilicet praeparationis gratiae.

c. Dicendum quod, licet scientia intelligatur in electione, omnis enim qui eligit recte, scit, non tamen scientia ipsius electi, quoniam credet et serviet, est ratio eligendi. Licet enim gratia sit data ad credendum et Deo serviendum, non tamen ipsa opera sunt causa gratiae.

d. Sed numquid opera in Dei praevisione sunt causa praevisionis gratiae? Dicendum quod praevisio operum et gratiae eadem est in substantia: et licet gratia detur ad operandum, nec praevisio gratiae vel operum est causa electionis ipsius personae, sed sola Dei voluntas, cuius nulla causa quaerenda est.

Super si propter futura merita *. Contra: super illud: Iacob dilexi, 1 Malach., 2, Glossa: " Dilectio Dei vel est ex praescientia vel ex operibus ". Ex quo sumitur quod electio ex operibus, cum idem sit electio Dei quod eius dilectio. - Dicendum quod loquitur ibi de electione temporali, et non aeterna, quae est idem quod dilectio, de qua hic loquitur.

Sed numquid dilectio temporalis in appositione gratiae est ex operibus? Dicendum quod non, immo quoad gloriam praeparatam, quam oportet praecedere merita in adultis.

Super 9 Rom., 13: Iacob dilexi, Glossa: " Hoc quod in Malachia legitur, Iacob dilexi, intelligitur de iam praeteritis, ex quorum vita anteacta et operibus patet alterum fore damnandum et alterum salvandum: et de iam actis iudicium solet fieri et notis ". Et sic patet quod loquitur ibi de dilectione temporali. Diligit enim Deus multipliciter: creando et servando, 11 Sap., 25: Diligis omnia quae sunt; et recreando, 3 Ioan., 16: Sic Deus diligit mundum, ut Filium: et gratiam apponendo reprobatis, non finalem, sed in praesenti, 14 Ioan., 21: Qui habet mandata mea et servat ea, ille est qui diligit me; et praedestinando, 1 Eph., 4: Elegit nos ante mundi constitutionem; et praerogativam dando, 21 Ioan., 24: Hic est discipulus; et ad gloriam est dilectio, quae gloria sequitur merita, et de illa dicitur in praedicta auctoritate.

Super Non ergo elegit Deus *. Contra: Ambrosius, 9 Rom., 15: Miserebor cui misericors ero, Glossa: " Miserebor illius vocando, gratiam apponendo, cui praescius eram quod misericordiam daturus essem, sciens illum convertendum et apud me permansurum ". Et expressius post dicitur : " Dabo illi misericordiam, quem praescio post errorem ad me toto corde conversurum. Hoc est dare cui dandum est ". Et ita videtur quod, quia scivit illum convertendum et apud ipsum permansurum, vocavit illum et gratiam apposuit.

Dicendum quod non apponitur dictio denotans causam, sed convenientiam effectus ad causam. Hoc enim facit articularis dictio, scilicet ' quem' vel participium habens in se articularem dictionem. Quod autem dicitur: 'hoc est dare cui dandum est', per hanc dictionem ' dandum' non notatur debitum, sed congruum. Congruit enim dare gratiam bene operaturo, sed non est debitum: tunc enim gratia non esset gratia.

Super Deus operatur omnia in omnibus *. Quae sunt quae attribuuntur Deo in nobis, cum non attribuitur credere in nobis? Item, postulat pro nobis Spiritus .

Dicendum quod spirituales operationes, quae non attingunt imperfectionem, sunt attribuendae ; vel quae secundum quid sunt spirituales, secundum quid corporales, quantum ad hoc quod sunt spirituales. Per primum attribuitur Deo diligere in nobis et non credere, quoniam credere est in aenigmate et per speculum . Per secundum intelligitur quod postulare aut loqui attribui potest, non genuflectere aut aliquid huiusmodi corporale. Et cavendum est ne fiat in huiusmodi locutionibus extensio, sed tantum illae recipiendae sunt quae in sacra Scriptura reperiuntur.

Super propter fidem et merita aliqua [255, 25-26]. a. Utrum aliquis possit alii impetrare quod praedestinetur, cum potest impetrare ei primam gratiam, quae est primus effectus praedestinationis.

b. Adhuc, Gregorius, super 21 Gen., 12: In Isaac vocabitur semen, Glossa: "In Isaac facta est promissio, sed sanctorum orationibus adjuvanda est Dei praefinitio ", quae nihil aliud est quam praedestinatio.

c. Adhuc, Augustinus, in libro De perseverantia : " Si qui nondum sunt vocati, ut vocentur pro illis oremus. Fortasse enim sic sunt praedestinati, ut nostris orationibus concedantur et eamdem accipiant gratiam, qua velint et efficiantur sancti ".

d. Dicendum quod non sequitur, licet unus alii impetret gratiam, quod impetret ei praedestinationem. Gratia enim temporalis est, quam possunt praecedere orationes sanctorum ; praedestinatio vero est aeterna, quam nihil potest praecedere; unde non potest impetrari.

e. Ad auctoritatem Gregorii, dicendum est quod ipsa loquitur de gratia impetranda in praesenti vel gloria in futuro, ad quam iuvari potest praedestinatus orationibus sanctorum. Et quod ita sit exponendum, patet per Augustini praedictam auctoritatem, cum dicit sic: " Sunt fortasse praedestinati, ut nostris orationibus concedantur ", id est conceditur nostris orationibus quod, cum sint praedestinati, concedatur illis ut vocentur sancti.

f. Illud quod dicitur in principio auctoritatis, ' si qui nondum sunt vocati', intelligendum est de vocatione temporali et non aeterna ; vocatio tamen proprie dicitur de temporali, ut 8 Rom., 30, super Quos vocavit : " Vocare est cogitationem de fide adiuvare ". Quae autem sit differentia vocationis, praedestinationis, dilectionis, electionis, in proximo habebitur .

Super elegit ut *. a. 8 Rom., 30: Quos praedestinavit, Augustinus, De fide ad Petrum : " Si non esses, non praedestinareris; nisi aversus esses, non vocareris: nisi impius esses, non iustificareris: nisi despectus esses, non magnificareris ". Ex quo videtur quod praedestinatio est tantum non exsistentis.

b. Contra: praedestinatio videtur esse aliquod bonum in exsistenti. Dicit enim Augustinus super principium Ioannis de Nathanaele : Antequam esses novi te, Gl o s s a : " Melius

Nathanaeli cognoscere utramque naturam in Christo quam esse praedestinatum "; ergo esse praedestinatum est aliquod bonum, et ita in exsistenti.

c. Dicendum quod praedestinatio convenit tam exsistenti quam non exsistenti ; sed proprie et primo dicitur respectu non exsistentis: quod designatur per 'prae', quae significat destinationem Dei praecedere rem destinatam ; et ita intelligitur auctoritas Augustini.

d. Quod autem dicitur super principium Ioannis, intelligendum est quod praedestinatio non est aliquod bonum creatum in aliquo, ut in Nathanaele ; sed in ipsa praedestinatione cointelligitur bonum creatum, scilicet gratia et gloria.

e. Sed numquid fuit melius ei cognoscere utramque naturam quam esse praedestinatum? - Dicendum quod in cognitione utriusque naturae intelligitur donum sapientiae, quod quoad suum usum superaddit dono gratiae generalis, quae fuit in illis qui praecesserunt Incarnationem, etiam si non cognoscerent per fidem distincte Incarnationem, dummodo implicite eam crederent. Gratia vero in cognoscendo Incarnationem fuit ex speciali dono dato discipulis Christi.

His tamen adversari * ; super quem vult indurat [256,3-4]. Glossa Rom. 9, 18: " Sola gratia discernit redemptos a perditis, quos in unam perditionis massam concreverat ab origine ducta causa communis. Universum quippe genus humanum tam iusto Dei iudicio in apostatica radice damnatum est, ut etiam si nullus inde liberaretur, nemo Dei iustitiam vituperaret. Illis ergo qui liberantur ostenditur pluribus non liberatis quid commeruisset universa conspersio et quo istos Dei debitum iudicium perduceret, nisi eis eius indebita misericordia subvenisset".

Super Venit de occultissimis [256, 4-5]. a. Nulla merita praecedunt voluntatem praedestinationis: voluntas enim talis aeterna est; omne autem meritum temporale est; quare non praecedit. - Adhuc, si haec aliquo modo vera est: 'voluntas Dei venit de occultissimis meritis', utrum venit de occultissimis operibus? Nam omne meritum opus est. - Adhuc, utrum naec sit vera: 'voluntas Dei venit de meritis'.

b. Adhuc, de hoc quod subsequitur in eadem auctoritate: ' praecedit ergo' etc. Cum peccator, in quantum huiusmodi, sit indignus bono gratiae, qualiter verum est ' digni efficiantur iustificatione'? Et praeter hoc, omne opus peccatoris mortuum est; operibus autem mortuis non meretur aliquis iustificationem; ergo nihil praecedit in peccatoribus, quo digni efficiantur iustificatione.

c. Dicendum quod haec praepositio 'de', cum dicitur ' venit de' etc, non notat causam voluntatis divinae, sed materiam extra circa quam: vult enim Deus ipsum mereri cui confert gratiam. Et adhuc notatur convenientia. Et non accipiuntur ibi opera exteriora ut procedunt de libero arbitrio, sed quae procedunt a gratia: et sic dicuntur merita. Non autem accipiuntur merita prout temporalia sunt, sed prout sunt in praevisione divina: et ideo dicuntur occultissima. Horum autem meritorum est convenientia ad Dei praevisionem sive congruitas: congruit enim Deum velle dare gratiam illi qui bene usurus est ea, non quod usus gratiae sit causa divinae voluntatis. Et plus est dicere ' meritis occultissimis' quam ' meritis' ; et plus est dicere ' meritis ' quam 'operibus'. Unde, licet dicatur quod venit de occultissimis meritis, non tamen sequitur: de meritis: meritum enim per se dictum dicit opus procedens a gratia prout temporaliter fit: sed occultissimum dicit modum per quem est in scientia beneplaciti. Nec sequitur quod si venit de meritis, quod venit de operibus, nam opera, secundum se dicta, non determinant gratiam et rem temporalem supponunt.

d. Ad illud quod sequitur in auctoritate, dicendum quod illa 'praecessio' non est respectu peccatoris ipsius: sed, cum iam est peccator et facit quod potest ad gratiam habendam, quod in ipso est voluntas obedientiae, respectu cuius est convenientia ut detur gratia; et haec voluntas obedientiae est illud quod dicitur praecedere in peccatoribus. Et non accipitur ibi dignitas illo modo quo dicuntur mereri vitam aeternam, sed prout ille qui interim facit quidquid boni potest, ut Gregorius dicit , ut Deus cor eius illustret, meretur de congruo gratiam. Convenit tamen magis nomen congruitatis quam dignitatis et meriti.

e. Ad illud quod obicitur, dicendum est quod licet peccator, in quantum talis, non sit dignus aliquo bono, tamen congruit ei aliquod bonum ratione congruitatis obedientiae.

Super illud: in quibusdam peccatoribus *. Quaestio est, cum omnes peccaverunt in Adam et Deus est summa iustitia, quare non omnes sunt digni obtusione et non omnes damnantur. Augustinus, De perseverantia : " Quoniam misericors est, cur non omnes salvat? Quoniam iustus iudex est ". Et Augustinus in eodem : " Cum sit Deus iustus etiam si omnes puniret qui liberantur, qui liberatur habet unde gratias agat; qui damnatur non habet unde reprehendat ". Anselmus, in Proslogion : " Si punis, iuste punis, quoniam hoc congruit meritis peccatorum. Si parcis, iuste parcis, quoniam hoc condecet tuae bonitati ".

Multi vero de isto * ; super volentes disputare [257,6-7]. Augustinus, super 9 Rom., 16: Dei miserentis, Glossa:

" Cur potius hunc quam hunc liberat, scrutetur qui potest tam magnum profundum iudiciorum Dei. Verumtamen caveat praecipitium! Quare illum et non illum liberat, nolo ut a me quaeras. Profundum nimis adverte ; non scrutor, sed expavesco ".

Non quia fideles [257, 13-14]. Haec dictio 'ut', licet notet finem aut terminum, non tamen notat causam finalem: tunc enim aliquid creatum esset causa aeterni. Non ergo concedenda est coniunctio causalis, sicut est haec dictio 'quia' vel haec praepositio ' propter', prout causam notat.

Super non propter merita *. 9 Rom., 14, textus: Numquid apud Deum est iniquitas, Glossa: " Nemo dicat [Deum] quia futura opera praevidebat alterum elegisse, alterum reprobasse ".

Super sicut dicitur elegisse *. Cum quatuor sint praedestinatio, electio, vocatio, dilectio, quaestio est quae sit prior in intellectu vel ratio alterius.

Dicendum quod praedestinatio est propositum miserendi ; hoc autem ' misereri' est in collatione gratiae ; et quoniam vult dare gratiam sive proponit, diligit bonum in futuro: quod pertinet ad dilectionem. Et diligens eligit, et vocatur electio praedestinatio alicuius ad bonum cum praescientia alterius in malo. Unde videtur praedestinatio connotare dationem gratiae finalis, dilectio vero habitum gratiae, electio vero usum gratiae. Prius est dare quam habere, et habere quam uti: ex quo perpenditur quod praedestinatio prior est etc. Licet haec omnia sint ab aeterno, sumuntur tamen dilectio et electio pro dilectione et electione temporali ; sed differunt, quia dilectio respicit bonum sine discretione a malo, et electio cum separatione. Cum autem haec tria uno modo aeternaliter accipiantur, vocatio temporalis est. Sed est vocatio interior et exterior. Exterior per praedicationem, interior per gratiae infusionem vel per liberi arbitrii excitationem. Et haec interior vocatio est " cogitationem de fide adiuvare " vel de peccatis compungi, ut

Rom., 30, super Quos praedestinavit . " Interior vero est tantum electorum, sed exterior est communiter bonorum et malorum ". De interiori dicitur super 10 Rom., 17 : " Cum ex gratia sit auditus, necessaria est alia gratia quae cor moveat". Item, 11 Rom., 29 : " Non potest quisquam dicere: 'credidi ut sic vocarer', quoniam praevenit eum misericordia Dei, qua vocatus est ut crederet". Et sic patet quod vocatio non est ex merito illius qui vocatur.

Quoniam electio habet de suo intellectu lectionem, lectio habet de suo intellectu librum vitae, in quo scribuntur praedestinati ad vitam aeternam, quaestio est quid sit liber vitae et quid scribi in libro vitae ; et utrum conveniat praedestinatis et aliquibus reprobis ; et quid sit deleri de libro vitae et utrum possibile sit deleri.

a. Super 4 Philip., 3 : " Liber vitae est praedestinatio in quo omnes salvandi praescripti sunt ". In Ps. 68, 29 : " Liber vitae est notitia Dei, qua praedestinavit ad vitam aeternam quos praescivit". Sed quoniam non tantum praedestinati sunt scripti in libro vitae, nisi dicamus simpliciter, ideo potest dici liber vitae in quo est praecognitio omnium communicantium in gratia, sive transeunte sive permanente.

b. Notandum quod quidam scribuntur per praedestinationem, [quidam] per praesentem iustitiam, sicut Saul et Iudas, ut 9 Rom., 23, super Ut ostenderet divitias, Glossa: " Sunt quidam quibus gratia data est in usum, ut Sauli et Iudae [et illis discipulis] quibus Dominus dicit : Ecce nomina vestra scripta etc. ; [et post abierunt retro ] 6 Ioan., 67. Sed hoc de eis Dominus dixit propter iustitiam cui deserviebant". In hoc libro scribuntur mali quoad poenam per praescientiam divinam.

c. Iste autem liber est Filius Dei, scilicet Dei Patris scientia, ut 39 Ps., 8: In capite libri, Glossa: " Ego sum liber humani generis ". Convenit autem ei librum vitae esse, qui est Dei sapientia et per quem facta est redemptio et qui est nobis forma vivendi, 11 Matth., 29: Discite a me.

d. Sed cum scriptura sit indelebilis, qualiter quidam delentur et quidam non?

Dicendum quod hoc est ex parte eorum qui scribuntur, non ex parte libri; liber enim est immutabilis. Unde super Deleantur , Glossa: " Non sic accipiendum tamquam in hoc libro aliquem scribat Deus et post deleat, sed secundum spem illorum qui scriptos se putant".

e. Sed Ex. 32, 31: Aut dimitte eis hanc noxam etc, et ita videtur quod non in hoc conformavit Moyses voluntatem suam voluntati divinae.

Adhuc, petitio fuit indiscreta, quoniam aliquo casu petiit suam damnationem, maxime cum de Dei iustitia esset illos punire, et ita petiit contra Dei iustitiam vel misericordiam.

Dicendum quod est scribi in libro vitae quoad auream vel quoad aureolam. Secundum ultimam potest intelligi, secundum quam respectu illius populi non scriberetur, si non dimitteretur illa noxa. Sed non fuit delebilis secundum auream: unde Glossa: " Securus dicit, ut, quia Dominus non deleret eum de libro suo, populo peccatum illud remitteret".

Si. Super obdurare *. Contra, ultimo Apoc, 11: Qui in sordibus, Augustinus dicit quod iustum est hoc; sed hoc est obduratio ; ergo iustum est ut obduratus peccet, et ita obduratio est causa peccati.

Dicendum quod ut est Dei, non est peccatum; sed ut est hominis, sic est peccatum, ut dicit in libro De gratia et libero arbitrio : " Pharao obduravit se per liberum arbitrium ".