DISTINCTIO III (L).

De carne Verbi [557, 20]. Fomes, secundum quod comparatur ad peccatum antecedens ex quo corrupta est tota massa humana, est poena peccati et a Deo ; ut autem comparatur ad id quod post est, ut apparens delectabile non observata lege Dei, sic est causa peccati et a diabolo est. Et in illis qui sanctificati sunt in utero est fomes secundum primam rationem, non secundum ultimam. Unde in illis, licet sit causa potens ad peccandum, non tamen est causa operans. Sed in beata Virgine sic omnino exstinctus est fomes, quod in ea nec erat causa potens, nec causa operans ad peccandum.

Ambrosius, in libro De incarnatione: "Ita expiata fuit caro Christi a Spiritu Sancto, ut in tali nasceretur, qualis fuit caro Adae ante peccatum ". Unde sua caro non fuit obnoxia peccato.

Item, A ugustinus, De baptismo parvulorum: " Sola medicinam nostro corpori parare potuit, quae non ex peccati vulnere germen piae prolis emisit"

Sicut reliqua Virginis caro *. Augustinus, libro De baptismo parvulorum: " Quod carnis de materna carne suscepit, aut suscipiendum mundavit, aut suscipiendo mundavit". Sed licet Virgo beata sanctificata erat in utero, non postea peccavit, quia potestas peccandi ita erat exinanita in ea, quod non habuit potestatem declinandi nec in veniale nec in mortale: sed post carnem Verbi susceptam, omnino exstinctus est fomes in ea. Sed in aliis sanctis exstinguebatur fomes respectu mortalis tantum (= n. 2).

Quaestio est quantum ad conceptionem, utrum in carne Virginis ablatus esset fomes in conceptione aut exstinctus, et quid sit fomitem exstingui; deinde, utrum in ipsa sola esset exstinctus fomes peccati: et utrum collata esset ei potentia receptiva aut exsistens praeparata respectu Verbi Dei; et utrum collata esset virtus genitiva aut exsistens praeparata; et utrum miraculosa esset potentiae praeparatio, sed actus naturalis, aut utrumque mirabile sive miraculosum.

I. a. Quod autem ablatus esset fomes, videtur per hoc quod dicit Augustinus in libro De baptismo parvulorum : " Sola medicinam parare nostro corpori potuit, quae non ex peccati vulnere germen piae prolis emisit". Sed 'germen piae prolis' fuit illud ex quo erat caro Christi, et 'vulnus peccati' est fomes: ergo non erat fomes tunc in beata Virgine.

b. Praeterea, videtur quod sit ablatos, quia in fomite est carentia debit ac iustitiae ante Baptismum , quae non fuit in beata Virgine, quia tunc inesset peccatum. Nec erat concupiscentia carnis, qua caro concupiscit

aduersus spiritum ; haec enim non posset esse sine peccato. Haec enim militat in membris et repugnat spiritui . Peccatum autem non fuit in beata Virgine, nec actuale nec veniale, ut habetur in libro De natura et gratia : "Nullus homo purus sine peccato, excepta beata Virgine, de qua, propter Domini honorem, nullam prorsus, cum de peccatis agitur, volo haberi quaestionem". Relinquitur ergo quod sit ablatus,

c. Quod autem sit exstinctus, accipitur ex hoc quod dicitur ab A ug u s t i n o in libro De baptismo parvulorum : " Non praestatur in Baptismo ut lex peccati, quae in membris est, exstinguatur prorsus et non sit, nisi forte miraculo ineffabili Creatoris ". Ex quo derelinquitur quod in aliquo potest exstingui fomes peccati. Sed si in aliquo exstingueretur, maxime in beata Virgine in conceptione Salvatoris. Quod enim fuerit in ea fomes peccati, patet per hoc, quod ipsa descendit ab Adam per concupiscentiam seminalem.

Praeterea, 'exstingui fomitem' est proximum ei quod est 'non habere fomitem'; sed non fuit fomes peccati in Christo; ergo, cum caro beatae Virginis ei maxime approximaretur in puritate, fuit beata Virgo habens fomitis exstinctionem.

d. Videtur etiam quod omnino esset ablatus, per hoc quod dicitur ab Anselmo in libro De conceptu virginali , ubi dicitur: "Decebat [ut] illius hominis conceptio de matre purissima fieret, ea autem puritate qua maior sub Deo nequit intelligi Virgo niteret, quam Deus Pater Filio suo matrem eligebat Sed insuper videtur ex hac auctoritate quod non fuerit fomes: haec enim est [maior] puritas quae sub Deo potest intelligi. Nonne enim Adam habuit puritatem hanc ? Praeterea, nonne ipsa habuit ignorantiam ? et ita non habuit puritatem tantam, quanta potest sub Deo intelligi. Praeterea, dicit Ambrosius, De incarnatione : " Expiata fuit caro Christi, ut in tali corpore nasceretur, quale fuit ante peccatum Adae". Numquid ergo caro beatae Virginis, quia de altera non potest dici quod fuit expiata, fuit talis, qualis caro ante peccatum ? Et si hoc, tunc non fuit in ea fomes, aut erat ablatus.

e. Responsio ad hoc est, quod in Adam nulla fuit poena; in Christo fuit poena naturae assumpta: in beata Virgine fuit eadem poena, et superadditur ignorantia plurium scibilium ; sed non ignorantia rerum faciendarum, quae proprie dicitur poena peccati propinqua. Sed non fuit fomes post conceptionem, secundum quod est ante Baptismum; nec secundum quod est pronitas post Baptismum: remansit tamen substantia fomitis. In sanctificatis vero remanet pronitas, sed non ad mortale peccatum, sicut videtur haberi in illo capitulo quarti libri Sententiarum: Illud etiam ignorandum', distinctione VI *.

f. Ratione huius respondeo ad obiectum, quod auctoritas in libro De baptismo parvulorum intelligitur, non quod in beata Virgine non fuerit fomes, sed quod in Christi carne, quae non fuit ex ea per concupiscentiam quae est vulnus peccati.

g. Ad alterum responsio est, quod, licet non esset in ea fomes, scilicet concupiscentia carnis militans adversus spiritum: nihilominus remansit concupiscentia, sed subiugata spiritui.

h. Ad aliud vero quod dicit Anselmus, dicendum est quod fuit in ea puritas, quantum ad depurationem a peccato, quanta poterat inveniri in puro homine: sed non quod esset habens eamdem puritatem quam habuit Adam. Nec sequitur quod non habuit ignorantiam, quia non est huiusmodi ignorantia necessitas ad peccatum vel ipsum peccatum, sicut est ignorantia rerum faciendarum.

II. Consequenter quaeritur quid sit fomitem exstingui.

a. Aut enim idem est fomitem exstingui quod non esse, aut ita quod aliquid fomitis remansit. Si aliquid remansit, quid ? Non materia aut forma: neque enim stimulus carnis, nec pronitas ad peccatum infuit.

Praeterea, cum exstinctio conveniat ei quod igneam habet naturam, propter quid dicitur concupiscentia 'gnis'

Praeterea, cum exstinguitur ignis, tunc non est ignis ; quare, proportionaliter, cum exstinguitur ignis concupiscentiae, tunc non est concupiscentia.

b. Contra: manente appetitu irrationali, manet concupiscentia: sed appetitus sensualis, qui fuit irrationalis, mansit in beata Virgine: ergo mansit concupiscentia.

Praeterea, sicut in Antichristo exstincta est scintilla syndercseos quoad appetitum boni gratuiti et detestationem peccati, non autem quoad detestationem poenae, sicut nec in damnatis: semper enim remurmurant contra malum poenae, sicut dicit Bernardus in libro De libero arbitrio ;ita oppositus ignis, scilicet coneupiscentiae, non erit totaliter exstinctus in aliquibus bonis.

c. Respondeo: est accipere fomitem, in quantum est fomes, secundum triplicem gradum. Primo secundum intensionem, quomodo est ante Baptismum; et huius diminutio fit per Baptismum. Secundo, quoad materialem dispositionem, cum sic se habet appetitus, quod per adiunctum potest in peccatum, sicut accidit in baptizatis: et hic tollitur in confirmatis. Est iterum materia fomitis, quae remanet in illis, sed non exstinguitur. Remanet autem materiae possibilitas, privata dispositione per quam materia est fomitis. Unde potest dici in beata Virgine non esse fomitem nisi secundum possibilitatem privatam ratione materiae; sed adhuc non est illa puritas quae fuit in Adam antequam peccavit.

d. Ad illud vero quod obicitur, dicendum est quod bene sequitur: est exstinctus, ergo non est fomes, sub ratione fomitis: est enim sic dictus in quantum est fomes peccati. Sicut enim calor naturalis est in nobis principium conservandi naturam, ita calor concupiscentiae est principium conservandi peccatum et generandi.

e. Ad alterum dicendum est quod concupiscentia dicitur exstingui, quia est eius natura secundum dominium caloris sensualis. Habet enim ratio suum calorem, qui est in synderesi, et sensualitas suum in fomite; et hi faciunt contrarios motus.

f. Ad ultimum dicendum est quod, sicut manet exstincta synderesis non quoad malum poenae, sic nec in bonis exstinctio concupiscentiae quoad bonum naturae. Haec enim opponuntur: bonum naturae et malum poenae, et bonum gratiae et malum culpae.

De beato Bernardo, in quodam sermone ad Lugdunenses De conceptione beatae Virginis : "Miramur satis quid visum fuerit hoc tempore quibusdam vestrum, voluisse mutare colorem optimum, novam inducendo celebritatem quam ritus Ecclesiae nescit, nec probat ratio, nec commendat antiqua traditio. Numquid Patribus doctiores aut devotiores sumus ? Periculose praesumimus quidquid ipsorum in talibus prudentia praeterivit. At valde, inquis, honoranda est Mater Domini. Bene admones, sed honor Reginae iudicium diligit. Virgo regia falso non eget honore, veris cumulata honorum titulis, infulis dignitatum. Honora sane integritatem carnis, vitae sanctitatem: mirare in Virgine fecunditatem, prolem venerare divinam: extolle nescientem in conci piendo concupiscentiam, vel in pariendo dolorem. Praedica reverendam angelis, exspectatam gentibus, Patriarchis Prophetisque desideratam, electam ex omnibus, praelatam omnibus. Magnifica gratiae inventricem,

mediatricem salutis, restauratricem saeculorum. Exalta denique exaltatam super choros angelorum ad " etc. " Haec mihi de illa cantat Ecclesia, et me eadem docuit decantare. Ortum siquidem Virginis didici in Ecclesia et ab Ecclesia indubitanter habere festivum et sanctum, firmissime cum Ecclesia sentiens in utero eam accepisse ut sancta prodiret". " Ego puto quod et copiosior benedictio sanctificationis in eam descendit, quae ipsius non solum sanctificaret ortum, sed et vitam deinceps ab omni peccato custodiret immunem: quod nemini aliorum, in natis quidem mulierum, creditur esse donatum. Decuit nimirum Virginem, singularis privilegio sanctitatis, vitam ducere a peccatis immunem: quae, dum peccati mortisque pareret peremptorem, munus vitae et iustitiae prae omnibus obtineret". "Sed profertur, ut aiunt, scriptum supernae revelationis " etc. " Facile ipse mihi persuadeo scriptis talibus, non quibus nec ratio suppeditare, nec certa invenitur auctoritas favere. An forte mutuatus sit sanctitatem a posteriore prior ? Potuit sane illa, quae in iam concepta facta est sanctificatio, ad ipsum qui sequebatur transire natale: redire vero retrorsum ad conceptum qui praecesserat iam omnino non potuit. Unde ergo conceptionis sanctitas ? An forte inter amplexus maritales se ipsi conceptioni immiscuit sanctitas, ut simul fuerit sic sanctificata et concepta ? Nec hoc quidem admittit ratio. Quomodo namque aut sanctitas absque Spiritu sanctificante ? aut Sancto Spiritui cum peccato societas fuit ? Aut certe quomodo peccatum non fuit, ubi libido non defuit ? Nisi quis forte dicat de Spiritu Sancto eam, et non de viro, conceptam fuisse: sed id hactenus inauditum. Libenter gloriosa hoc honore carebit, quo vel peccatum honorari, vel falsa videtur indici sanctitas. Et ante quidem apud aliquos errorem compereram, sed dissimulabam, parcens devotioni quae de simplici corde et amore Virginis veniebat. Verum apud sapientes atque in famosa nobili ecclesia, et cuius specialiter filius sum, superstitione deprehensa, nescio an sine gravi offensa etiam vestri omnium dissimulare potuerim ". Post dicit quod Romanae Ecclesiae auctoritatem de hoc approbabit.

Praevenit in ipsa *. Haec posterioritas non est tempore sed natura.

Angelus ipsam purgans *. In utero erat purgata quoad actum peccandi, nunc vero quoad potentiam. Dionysius: "Eius obumbratio nostra fuit illuminatio".

Sanctissimis [558, 20-21]: quoad gratuitum: purissimis *: quoad naturale (= n. 3).

Simul conceptam et assumptam *. Augustinus, in Ecclesiasticis dogmatibus: "Natus est Filius Dei ex homine, non per hominem, id est viri coitu, sicut Ebion dicit: sed carnem de Virgine trahens,

non de caelo afferens, sicut Marcion et Eutyches affirmant; neque in phantasia, id est absque carne, ut Valentinus: neque putative imaginatum sed verum corpus: non tantum carnem ex carne, ut Martinianus, sed verus Deus et verus homo: in divinitate Verbum Patris et Deus, in homine anima et caro. Anima, non absque sensu et ratione, ut Apollinaris; neque caro absque anima, ut Eunomius. Neque sic natus de Virgine ut antequam nasceretur ex Virgine Deus non fuerit, sicut Artemon et Marcellus" (= n. 4).

Constat nullam habuisse *. Augustinus, libro De perfectione humana: " Esse [sine] peccato de solo in hac vita Unigenito dictum est".

Respondeo: 'sine peccato', id est sine fomite. Augustinus, in eodem: " Apostolus, cum ministros eligeret ordinandos, non ait: Si quis sine peccato est: quod inveniri non potest: sed ait: Si aliquis sine crimine est: quod inveniri potest" (= n. 6).

Cum autem illa caro *. a. Illa decimatio aut fuit secundum carnem, (aut secundum animam). Secundum animam constat quod non fuit, quoniam non fuit Levi in Abraham secundum animam: fuit utique secundum carnem. Sed tam Christus quam Levi fuit in Abraham secundum carnem: ergo uterque in eo decimatus est.

Respondeo: "In semine cum sunt duo, scilicet visibilis corpulentia et invisibilis ratio, utrumque cucurrit ex Abraham vel Adam usque ad corpus Mariae. Christus vero visibilem substantiam corpulentam de Virginis carne sumpsit: ratio autem conceptionis non a virili semine, sed desuper venit". Invisibilem autem rationem non assumpsit, quae est vis propagationis cum libidine.

b. Augustinus, Super Genesim: "Decimabatur quod curabatur, non unde curabatur. Eadem namque caro primi hominis terreni et Abrahae vulnus habuit praevaricationis et medicamentum vulneris: vulnus scilicet in lege membrorum repugnanti legi mentis, quae per omnem propagatam carnem seminali ratione transfunditur: medicamentum vero in hoc, quod sine opere concupiscentiali, in sola corporali materia, per divinam rationem conceptionis et formationis corpus assumptum est, propter mortis consortium sine iniquitate, et sine falsitate resurrectionis exemplum ".

c. Sed quaeritur quare Christus fuit circumcisus et oblatus, et non fuit decimatus, cum illa fiant propter originale peccatum.

Respondendum: decimatio spectat ad ipsam naturam, circumcisio et oblatio ad personam (= n. 7).

Quocirca *; et infra: Similitudinem earnis peccati [561,4-5]. Augustinus, Enchiridion: "Propter similitudinem carnis peccati dictus est Christus peccatum, sacrificandus ad diluenda peccata. Unde in veteri Lege dicebantur sacrificia oblata pro peccatis ipsa peccata: quod vere factus est ille cuius umbrae erant illa ". "Ipse vero est peccatum ut nos iustitia: non nostra, sed Dei ".

Item, Augustinus, Super Genesim: "Si pulvis assumptus de terra, in qua nullus hominum fuit operatus, meruit divinitus animari, quanto magis corpus assumptum ex carne, in qua nullus hominum fuit operatus, sortitus (!) est animam bonam, cum ille erigeretur casurus, * descenderet levaturus ".

Item, Augustinus, Super Genesim: " Non accepit inde reatum moriendi qui apparet in motu carnis non voluntario, quamvis voluntate superando, adversus quem spiritus concupiscit: sed accepit inde (non) quod contagioni praevaricationis, sed quod exsolvendae * debitae morti et ostendendae promissae resurrectioni sufficeret: quorum unum nobis ad non timendum, alterum ad sperandum valet" (= n. 8).

autem sententiae *; forma humani corporis perficitur [561,28-29]. Augustinus, libro Quaestionum: "Conceptio humana dicitur sic procedere et perfici: ut primis sex diebus quasi lactis habeat similitudinem: novem diebus convertatur in sanguinem: deinde duodecim diebus solidetur: deceni et octo diebus formetur usque ad perfecta membrorum lineamenta: et hinc reliquo tempore usque ad tempus partus in magnitudine augeatur. Quadraginta quinque ergo et uno addito, quod summam significat, fit consummatio templi. Quod si multiplicetur hic numerus per sex, qui erat caput huius numeri, fiunt ducenti et septuaginta sex dies, id est novem menses et sex dies, qui computantur ab octavo calendas Aprilis: quo die sic dicitur conceptus quia eodem die passus, osque ad octavum calendas Ianuarii, quo die natus est. Non absurde ergo quadraginta sex annis fabricatum est templum, quod corpus eius significat, ut quot anni [fuerunt] in fabricatione templi, tot dies in fabricatione corporis dominici" (= n. 9).

ADDITIONES CODICIS E.

Post intellectum (p. 35, lin. 17):

Super illud: Spiritus Sanctus superveniet etc *. 1 Luc, 35, super illud: Obumbrabit tibi, Glossa : " Umbra obiecto corpore a lumine solet fieri. Et Virgo, sicut purus homo, plenitudinem divinitatis capere nequibat, sed virtus Altissimi obumbravit eam, dum incorporea lux divinitatis corpus in ea suscepit humanitatis ".

Augustinus, libro De virginitate : " Beatior est Maria concipiendo fidem Christi, quam concipiendo carnem Christi. Nam dicenti : Beatus venter qui te portavit etc., respondit Dominus: Immo beati qui audiunt verbum Dei et custodiunt illud. Sic materna propinquitas nihil profuisset, nisi felicius Christum corde quam carne gestasset". "Ipsa virginitas ideo gratior, quia non eam Christus conceptus viro violaturo praeripuit, sed prius quam conciperetur Deo dicatam de qua nasceretur elegit" (= d. 4, n. 18).

Post hoc (p. 36, lin. 17):

Super illud: Potentiam quoque generandi *. Nonne simul fuerunt potentia et actus ? Respondeo: loquitur quoad prius natura.

Obicitur per simile quod, secundum hoc, actus debet esse naturalis licet potentia miraculosa. Respondeo quod utraque sunt supra naturam.

Post concessum autem sacrae [558 14-15]. Si post concessum purgavit et in consensu concepit, prius concepit quam purgata esset: quod non potest esse.

Respondeo: simul fuerunt tempore purgatio et conceptio, scilicet in tempore consensus; sed prius natura est hoc illo et e converso, sicut accidit de infusione gratiae et peccati remissione. Loqui tamen videtur ac si esset successio.

Quaeritur quae sit differentia inter generativam et receptivam virtutem *. Respondeo: per simile loquitur, ut sit receptiva respectu Spiritus Sancti, generativa respectu carnis decisae.

Antiquae conspersionis, seminans [558, 21-23]. Augustinus, De symbolo , super illud 1 Rom., 3: Qui factus est ex semine: "Nam si non praecessit semen hominis in conceptione Virginis, tamen quia ex ea constat Christus carne, quae constat ex semine hominis, dicitur factus ex semine".

Augustinus : "De potestate Dei si nullus ecclesiasticorum dubitat quin possit matrem sine corruptione in perpetuum servare, cur dubitandum est voluisse quod attinet ad tantam benignitatem? Si elegit, sola gratia, divina potestas inter flammas corpora puerorum servare illaesa, immo vestimenta inusta 1, cur abnuat in matre propria quod elegit in veste aliena" ?

Augustinus, in libro De virginitate : "Mater est spiritu, non capitis nostri quod est ipse Salvator, ex quo magis illa spiritualiter nata est, quia omnes qui in eum crediderunt, in quibus etiam ipsa, recte filii sponsi dicuntur: sed plane mater membrorum quae nos sumus, quia cooperata est caritate ut fideles in Ecclesia nascerentur qui illius capitis membra sunt. Corpore vero ipsius capitis mater. Oportebat enim caput nostrum, propter insigne miraculum, secundum carnem nasci de Virgine, quo significaret membra sua de virgine Ecclesia secundum spiritum nascitura. Sola ergo Maria et spiritu et corpore mater et virgo: mater Christi et virgo Christi. Ecclesia vero in Sanctis Deum possessura, spiritu tota mater Christi, tota virgo: corpore autem non tota, sed in quibusdam virgo Christi, in quibusdam mater, sed non Christi ".

Super illud: SI dixerimus quoniam peccatum non habemus [559, 21-22]. Quaeritur cur de parvulis baptizatis et sanctificatis in utero.

Respondeo: 'habere peccatum' dicitur ratione maculae aut poenae, quae est pronitas contracta per originale peccatum. Alterum autem dicitur cum dicitur 'habere peccatum' et 'peccare', Iob 14, 4: Nullus est absque peccato, nec etiam infans unius diei .

Loco Quaeritur... personam (p. 37, lin. 15-19):

a. Quaeratur quare Christus fuit circumcisus et oblatus, et non fuit decimatus, cum illa fiant propter originale peccatum, cum circumcisio, oblatio et decimatio fuerint propter curationem originalis peccati.

Item, tota caro beatae Virginis fuit in lumbis Abrahae materialiter et seminaliter: ergo tota fuit decimata. Sed caro illa ex qua fuit caro Christi, fuit pars carnis beatae Virginis: ergo illa fuit decimata: ergo caro Christi fuit decimata.

b. Respondeo: circumcisus est ut non videretur Legem solvere, sed adimplere , cum tamen esset dominus Legis: sed voluntarie se subiecit Legi, nec adhuc fuit facta evacuatio observantiae Legis. Non sic est de decimatione: illa enim non attribuitur personae ratione sui, sed ratione naturae communis corruptae, circa quam non accidit voluntas. Dicendum igitur quod decimatio spectat ad ipsam naturam, circumcisio et oblatio spectant ad ipsam personam.

c. Ad id vero quod post obicitur, dicendum quod non sequitur, si tota caro Virginis fuit in lumbis Abrahae decimata, quod propter hoc caro Christi. Nam caro Christi non fuit nisi materialiter et secundum potentiam passivam in carne Abrahae sive in lumbis, vel in carne beatae Virginis prout fuit decimata. Sed caro beatae Virginis fuit utroque modo. Unde sic intelligitur, quod quaecumque pars carnis, ens materialiter et concupiscentialiter, fuit beatae Virginis, illa fuit in lumbis Abrahae decimabilis.

Post dominici (p. 38, lin. 24):

Super illud: Caro illa opere Spiritus Sancti [562, 7-8]. Contra, supra, Ioannes Damascenus : " Ex purissimis sanguinibus " etc. Et praeter hoc, non est existimandum quod aliquid sit subtractum ei quod sit necessarium ad esse ipsius beatae Virginis. Et praeter hoc, actu caro non habet potestatem ad hoc, quod omnia membra consimilia fiant ex ea .

Ideo videtur dicendum quod de residuo operis virtutis nutritivae habentis in se veritatem humanae naturae ex transitu per membra, et per hoc potentia ad omnia membra, factum est corpus Christi. Et 'caro' accipitur ibi pro corpore, et nominatur ratione termini, et non ratione eius quod esset caro ante assumptionem. Et est opus creationis, sicut dicit Ioannes Damascenus , non successivae generationis secundum naturam. Nec videtur intelligi separatio 'carnis actu' in beata Virgine ab 'actu carne'.