DISTINCTIO XXXIX (ae).

Nunc de periurio etc. *. Nota quod periurium aliquando dicitur falsa iuratio, aliquando perversa iuratio, aliquando transgressio iuramenti, aliquando reatus incidens ex iuramento.

Prius egit de mendacio ratione praecepti huius : Non falsum testimonium dices; nunc agit de periurio ratione eiusdem praecepti.

Iuramentum tres habet conditiones vel tres comites *. Videtur autem quod, habito iudicio, habeatur iustitia: iudicium enim est exsecutio iustitiae. Adhuc, si recte iudicat, iuste agit ; quoniam si non iuste agit, non recte iudicat. - Dicendum quod, licet virtutes sese concomitentur, a quibus eliciuntur recte iudicare' et 'iuste agere', non tamen est consequentia quantum ad actum, quoniam iudicium ad discernentem, et iustitia ad rem pro qua vel de qua iuratur, refertur (= n. 26).

Adhuc obiciatur de hoc quod ipse dicit: Si ista defuerint, non erit Iuramentum [725, 18-19]. Videtur enim quod Iosue secundum hoc [peccavit] parcendo Gabaonitis . Iuravit enim indiscrete, cum praeceptum erat ei ut deleret omnem gentem terrae illius, ne cum eis foedus iniret, ut Ex 23, circa finem ; et ita contra praeceptum Domini non erat iuramentum. -Dicendum ut dicit super 9 Iosue, 19, Glossa Augustini , textus: Iuravimus eis in nomine Domini, " quoniam iuratio sic iurantis, quamvis hominibus mentiris ut ad clementiam sententia flecteretur, non displicuit [Deo] "; nec transgressi sunt praeceptum Domini. Quod enim Iosue pepercit, qui typum Christi gessit, instinctu Spiritus Sancti factum est, in figura primorum motuum qui debent esse sub potestate hominis et valere ad meritum tamquam poena, et propter hoc non deleri. Non sic autem fuit de Saule qui pepercit Agag pingui, I Reg. 15, 9 , quoniam per ipsum significatur mortale peccatum, quod omnino delendum est. Adhuc, adimpletum est litteraliter praeceptum Domini de gente delenda: licet enim non puniret illos quoad mortem corporalem, punivit eos in labore perpetuo, qui est mors civilis. Deputati enim erant ad scindendum ligna et ad alios labores eorum quae exigebantur (= n. 27).

a. Quaeritur utrum iuramentum habens tres conditiones sit obligatorium. Videtur enim, per hoc quod * conditiones nominantur et non aliae; nihil autem diminutum est in doctrina Spiritus Sancti. - Quod si verum est, ponatur quod aliquis, sciens suam infirmitatem, iuret se nunquam fore episcopum. Et sunt hic tres conditiones iuramenti: iurat enim licitum, quoniam episcopatum non suscipere est licitum; et discrete, considerans suam infirmitatem; [et iuste]: est enim in statu in quo non potest prodesse. - Adhuc, legitur de Gregorio , qui quaesivit de quodam si iuravit ; hoc autem superfluum esset, nisi ad hoc teneretur ; et ita videtur teneri illo iuramento.

b. Adhuc, cum iudicium sit virtutis quae est prudentia, vere [autem loqui sit virtutis quae est veritas qua homo dicitur verax, iuste autem agere sit virtutis quae est iustitia, iuramentum autem habeat hos comites, potest esse quaestio: cum in] opere sit merces, cuius per se sit istarum virtutum iuramentum.

c. Adhuc, ille qui peierat, cum iniuriosus exsistat, cui principaliter infertur iniuria ? An Deo, quem invocat testem ? aut iudici, quem mentiendo fallit ? aut innocenti, contra quem falsum testimonium dicit ?

d. Ad primum, dicendum quod est licitum expediens, et est licitum non expediens. Si autem iuret licitum et expediens, iuramentum huius rei est obligatorium ; sed si fuerit liciti et non expedientis, tunc in casu in quo non expedit, non obligat ; in casu autem in quo expedit, obligare potest. Unde Beda : " Quod in deteriorem vergit exitum, salubri consilio est mutandum ". Et licet tunc non expediret ipsum suscipere onus episcopale, expedire tamen poterat, ut si incumberet necessitas,

ut I Tim. 3, 1 : " Negotium iustum suscipit necessitas caritatis, et otium quaerit caritas veritatis ".

e. Ad illud quod obicitur, propter quid hae tres conditiones ipsius iuramenti, dicendum quod iuramentum respicit tria, ratione quorum trium respicit tres conditiones. Oportet enim ut debitus servetur ordo quoad se ipsum: quod fit per iudicium rationis discernentis circumstantias iuramenti; et quoad Deum: quod fit ratione veritatis: invocat enim Deum testem; et quoad proximum: ratione iustitiae, ne iurando proximo iniurietur. - Sunt autem plures conditiones quae observandae sunt in iudicio iurantis. Male enim iurandi plures sunt species, quae cognoscuntur his versibus:

Si male iurandi species sit cura notandi:

Per primas fata, per idonea commemorata.

f. Ad illud quod quaeritur, cuius virtutis sit principaliter, dicendum quod illius speciei iustitiae quae veritas dicitur. Dividendum tamen quod, quoad essentiam potest esse unius virtutis, et quoad circumstantias potest esse aliarum virtutum.

g. Ad aliud dicendum quod [dicitur] super Prov., textus: Falsidicus testis , quod in periurio diversis iniuriatur personis. Unde B e d a : " Falsidicus testis tribus est obnoxius personis: primum Deo, cuius praesentiam contemnit ; secundo iudici, quem mentiendo fallit: postremo innocenti, quem falso testimonio gravat". " Si falsi testes separantur, mox falsi testes inveniuntur ". " Uterque reus est, et qui veritatem occultat, et qui mendacium dicit ; quia ille prodesse non vult, et iste nocere desiderat" (= n. 28).

Sed melius etc. *. Periurium aliquando dicitur iuratio falsi, et hoc aliquando fit sine peccato, sicut Apostolus iuravit . Est etiam reatus periurii, et hoc est semper peccatum vel cum peccato. Est iterum perversa iuratio, quando iniuste iuratur, et hoc semper est malum. Est iterum non adimpletio iuramenti, cum tamen iuretur adimplendum, et hoc aliquando bonum, sicut David non interficiendo Nabal, I Reg. 25, 22 (= n. 25).

Omne mendacium iuramento firmatum est mortale peccatum ; sed periurium est tale ; ergo peccatum mortale. -Adhuc, sicut ad verum iuramentum exigitur veritas iurantis et iurati et per quod iuratur, sic ad periurium exigitur aut falsitas iurantis aut iurati aut utriusque. Et ita videtur quod non omne periurium est mortale, ut scilicet si fuerit falsitas ii in re iurata et non in iurante.

Propterea dicendum quod, cum definitur periurium ab Augustino , non comprehenditur omne periurium sub illa definitione, sed solum quando fuerit falsitas ex parte iurantis vel utriusque.

a. Adhuc, Augustinus : "Iuratio non est bona, non tamen est mala ".

Adhuc, iurare non est malum nisi quia, remota una circumstantia, alia adicitur ; sed hoc modo ipsum loqui sic dicetur malum. Unde Gregorius : " Otiosum verbum est, quod sine ratione et causa pronuntiatur)). Et ita videtur quod ipsum iurare in se non sit malum, sicut nec loqui. - Adhuc, 20 Ex, 7: Non accipias nomen Domini in vanum: sicut illi qui pro nihilo iurant ;et ita ibi prohibitum est iurare. - Adhuc, Matth. 5, 34-37, prohibitum est iurare.

b. Ad hoc dicendum quod actus iurandi indifferens est; unde secundum se nec bonus nec malus . Et non sequitur: 'est prohibitum, ergo est malum'. Quaedam enim sunt prohibita quoniam secundum se sunt mala; et quaedam, non quoniam ipsa sunt mala, sed quoniam ex ipsis sequitur malum; et tale est iurare.

c. Nota quod iuramentum dicitur illicitum, aut propter naturam personae iurantis, ut si exsistens infra sacros Ordines iuret se debere contrahere cum aliqua. Est etiam illicitum propter naturam iurati, ut si quis iurat se homicidium facere; et transgressio huius iuramenti non est peccatum. Est etiam illicitum propter naturam eius per quod iuratur, ut si quis iuret per falsos deos vel per idola. Est etiam iuramentum secundum quid licitum et secundum quid illicitum.

[Non est mens rea, ideo nec lingua, 726, 32]. Argumentum quod idem est peccatum cordis et oris, voluntatis et operis.

Si autem quaeritur etc. *. Utrum iurare sit malum in genere ; deinde utrum iurare sit semper mortale.

I. a. Videtur quod sit bonum in genere. Iurare enim est asserere quod est verum cum invocatione Dei testis ; hoc autem est bonum in genere. - Sed contra, Augustinus in sermone De periurio : " Falsa iuratio exitiosa est, vera periculosa, nulla secura ". " Qui enim iurat, iuxta praecipitium est; qui non iurat, longe est". Et ita, cum exitiosum et periculosum non sint bonum in genere, nulla iuratio erit bonum in genere. - Dicendum quod iurare est bonum in genere quantum ad istud quod est 'asserere quod est vertum'; sed in hoc quod dicitur 'cum invocatione Dei testis', adicitur circumstantia quae trahit bonum in genere usque ad bonum in circumstantia ; et hoc est malum, nisi fiat ex aliqua necessitate, ut ex infirmitate eius qui audit et non credit. Quod significat illud praeceptum Ex 20, 7: Non assumes nomen Dei tui in vanum.

- Si vero obiciat aliquis quod iuratio vera est periculosa, et ita malum in genere, dicendum quod non sequitur, quoniam 'periculosum' dicitur respectu iurantis, malum autem 'in genere' dicitur respectu ipsius actus. Vera autem iuratio dicitur 'periculosa', quoniam de facili potest esse omissio in aliqua conditione iuramenti, scilicet in iudicio vel iustitia vel veritate; et ideo dicitur: " Qui iurat, iuxta praecipitium est".

b. Si vero obiciat aliquis quod iurare non est bonum, quoniam ipsum multiplicatum [est] peccatum; unde Augustinus in libro De mendacio : " Non est iurare, ne scilicet ad facilitatem iurandi perveniatur, ex facilitate in consuetudinem, et ex consuetudine in periurium decidatur ; et ideo non invenitur Apostolus iurasse nisi scribens , ubi consideratio cautior non habet linguam praecipitem". Et ita videtur quod iurare sit peccatum. - Quod autem non sit, arguitur per hoc quod Deo assimilamur. Dei enim est iurare, ut in Psalmo : Iuraui Dauid seruo meo ; et alibi : Iuravit Domitius et non poenitebit eum. - Et ratione huius est quaestio quid sit Deum iurare, cum in Deum nulla cadit obligatio ; se ipsum enim non invocat testem; et quid addit iuramentum super simplicem eius dictionem ?

c. Ad primum dicendum quod iurare non est peccatum, licet consuetudo fuerit peccatum ; non quod ipsa consuetudo, absolute, fuerit peccatum, sed si cum consuetudine accidat contemptus. Unde Gregorius : "Non est contra Dei praeceptum iurare, sed dum usum iurandi facimus, periurii crimen incurrimus ". Et Augustinus, in libro De mendacio : " Dicit Dominus : Omnino non iurare, hoc est, quantum est in te, non ames, nec cum aliqua delectatione appetas ". -Ad aliud dicendum quod iuramentum addit supra simplicem dictionem hoc, ut dicit Ioannes Damascenus , non ex parte iurantis, sed ex parte rei iuratae: "Iuramentum enim significat intransmutabilitatem voluntatis ". Unde "iuramentum Dei est firmatio promissionis" . Dictio ergo significat voluntatem, sed iuramentum significat voluntatis stabilitatem. Et licet obligatio cadat in hominem iurantem, non tamen cadit in Deum: obligatio enim est respectu superioris (= n. 31 I).

II. a. Utrum iuramentum sit mortale. Quod videtur: prohibitum est enim in Evangelio. Unde Glossa super 5 Matth., 37: " Veritas Evangelii iuramentum non recipit". In 5 Iac, 12: Ante omnia, nolite iurare. - Contra: iuramentum aliquando fit sine iudicio, aliquando sine iustitia, aliquando sine veritate. Sed sine iudicio, fut) quando fit negligenter, sicut Iosue vel principes Gabaonitis ; vel impetuose, ut David cum iuravit se interfecturum Nabal , non est mortale ; ergo non omne periurium est mortale.

b. Dicendum quod iurare non est simpliciter prohibitum, sed iurare non ex causa debita ; item, nec per creaturas, ne aestimetur aliquid numinis inesse creaturis. Adhuc, non est contrarium summae perfectioni, sed est deficiens a summa perfectione; quod habetur in Glossa super Matth. 5, 37: Sit sermo vester: " Christus enim quod perfectionis est docuit, quod infirmitatis est indulsit, quod superstitiosum est resecavit".-Unde 'veritas Evangelii iuramentum non recipit' intelligendum est: sine additione alicuius causae . Unde subiungitur in Glossa : "Alterius infirmitas id cogit, dum veritati non credit". - Augustinus, in sermone De periurio , exponit Ante omnia nolite iurare, id est: "Ante omnia ait, ut attendatis prae ceteris ne subrepat consuetudo iurandi ut omnes motus tuos inspiceres et tuae malae consuetudinis custos esses" (= n. 31 II).

Prohibuit malum *: quando dixit non per creaturas iurandum ;et 'suasit bonum' *, quando dixit : Sit sermo vester: Est est, Non non; et 'indulsit necessarium' *, cum dixit : Quod amplius est, a malo est (= n. 30).

Quaeritur etiam utrum etc. *; [Sanetis vero non prohibuit, 729,3-4]. Contra: ad amplius tenentur sancti quam infirmi ; ergo, si infirmis prohibitum fuit, et multo fortius perfectis.

Dicendum quod, considerato genere mali in se, tunc id quod prohibitum est infirmis, et prohibitum est sanctis. Si vero habeatur respectus ad statum personae, non est necesse. Aliquid enim potest esse occasio peccati in una persona, quod non in alia. Hieronymus, in originali super Marcum : "Iurare per Deum quasi parvulis concessum fuit in Lege, non per creaturas ; ut quomodo victimas Deo immolabant ne eas immolarent idolis, sic iurare permitterentur in Deum: non quod recte hoc facerent, sed quod melius esset hoc Deo exhibere quam daemoniis" (= nn. 32, 35).

Si autem quaeritur etc. *. a. Si maius sit iurare per Deum quam per Evangelium ad quid ergo praeponimus iurantibus Evangelium ? Item, quod solemnius est, maius est; sed iuramentum per Evangelium solemnius est quam per Deum; ergo maius.

b. Adhuc, quaeratur utrum maius sit iurare per Filium Dei quam per istum hominem, demonstrato Christo ; utrum maius sit iurare per Deum quam per membrum aliquod Christi.

c. Ad primum dicendum quod non sunt circumstantiae pares utrobique. Quoad hoc enim quod 'qui iurat per Deum, per sanctius [iurat] quam per Evangelium', maius est per Deum ; sed quoad hoc quod 'solemne', maius est per Evangelium, et plus obligat quoad forum Ecclesiae.

d. Ad aliud dicendum quod magis transgreditur qui iurat per istum hominem, demonstrato Christo, quam qui per Filium Dei. Nam, qui falso iurat per Christum, contemnit Filium Dei, et insuper est ingratus Deo de hoc quod Deus factus est homo pro ipso.

Adhuc, qui iurat per membra Christi, quasi crucifigit Christum sedentem in caelis, quasi eum secundum membra lacerando, cum non ausi essent satellites Pilati dividere tunicam Christi inconsutilem . De hoc Pius papa : " Si quis per capillum Dei vel per caput iuraverit, vel aliquo modo blasphemia contra Deum usus fuerit, si est in ecclesiastico Ordine, deponatur; si laicus est, anathematizetur". Istud dictum est ad incutiendum horrorem (iuramenti) per membra Iesu Christi, cum pro maxima gratia rependitur opprobrium (= n. 36).

Hic quaeritur quid sit dicere etc. *; super illud : Testis est mihi Deus *. Augustinus : " Cum video mihi non credi, et ei qui mihi non credit non expedire quod non credit, hac perpensa ratione, cum magno timore dico: 'Coram Deo', aut 'Testis est mihi Deus', aut 'Scit Christus quod sic est in animo meo'" (= n. 37).

[Per filios meos, 730,12]. Augustinus, in sermone De mendacio : " Timet falsum iurare per filium suum, et non timet falsum iurare per Deum suum " ? (= n. 38). - [Per exsecrationem, 730,9]. Augustinus : "Subreptio est subitus animi motus ex infirmitate naturae veniens sine deliberatione"; sed peccatum quod fit per exsecrationem, fit per subreptionem ; quare non erit gravissimum.

Quaeritur utrum maius sit (peccatum falsum) iurare per Creatorem vel per creaturam. Augustinus : "Tanto maius est periurium, quanto sanctius est per quod iuratur"; sed sanctior est Creator quam creatura; ergo etc. - Sed contra : fui iurando contemnit Creatorem et creaturam, magis peierat Item, magis peierat qui blasphemando peierat, quam qui sine blasphemia ; sed qui per creaturam iurat, attribuit creaturae aliquid numinis quod Creatori est attribuendum ; ergo blasphemat. - Dicendum quod, omnibus circumstantiis paribus, magis peierat iurans per Creatorem quam per creaturam. Tres sunt autem circumstantiae in iuramento, scilicet solemnitas, ut tactus sacramentorum, et horror naturalis, et exsecratio. Dicendum ergo quod, qui iurat per creaturam, non contemnit Creatorem, nisi quoniam Creator lucet in creatura, quae est vestigium Trinitatis. Unde maiestas Dei in se amplius dicit quam prout in hac creatura consideratur tantum .

Habetur autem solutio huius XXII Causa, 1 quaestione, cap. Sic : " Apparet quod iurans per creaturas dupliciter peccat: graviori tamen se subicit poenae qui per Creatorem mendaciter iurat" (= n. 33).

Ad quid additur in Evangelio de iuratione, cum in Veteri Testamento hoc idem prohibetur, cum dicitur : Non assumes nomen Dei tui in vanum; et 19 Levit., 12: Ego Dominus; 23 Eccli., 9: Iurationi non assuescat os tuum.

Dicendum quod additur in Evangelio ad maiorem expressionem. Exprimitur enim per quid est iurare et per quid non, et ex qua causa, et quando - quod non dicitur in Veteri Testamento -cum dicitur : Quod amplius est, a malo est (= n. 34).

Triplex est forma iurandi, scilicet in Veteri Testamento : 'Vivit Dominus', ut in Ier. 4, 2; alia est forma in primitiva Ecclesia, ut: 'Testis est mihi Deus', ut 1 Rom., 9; sed hodie iuratur: 'Per Deum' vel 'Sic adiuvet me Deus'. -Si vero quaeratur quare mutata est forma iuramenti, dicendum quod in Veteri Testamento erat haec forma 'Vivit Dominus', ut per hoc intelligeretur: 'Deus vivit, qui ultor est iniquitatis'. Oportuit enim eis incuti timorem; quod significatur in hoc nomine 'Dominus'. Unde 1 Malach., 6: Si ego Dominus, ubi timor meus ? Postquam autem assumpsit humanam naturam, factus est quasi unus ex nobis , et tunc dictum est: 'Testis est mihi Deus'. Dicitur autem '''Deus', ''quoniam in iurante debebat esse respectus amoris et honoris: ei enim debetur honor et amor. Quoniam vero illud enuntiative dicebatur, non modo iurativo, subsecuta est haec forma: 'Per Deum', in quo exprimitur modus iurandi. Non enim hic sunt duae enuntiationes : 'Per Deum, ita est', sicut hic: Testis est mihi Deus, ita est' Adhuc, cum dicitur 'per ''Deum', ''Deus ut mediator significatur: quod bene convenit, ut sit mediator veritatis cognoscendae (= n. 39).

Post haec quaeritur etc. *. Iurantes per idola, aut habent fidem formatam, aut informem. Si primum, ergo habent caritatem, quoniam 'caritas est forma omnium virtu-''taxri' ;'' si fidem informem, ergo ipsi habent articulos fidei: quod non est verum, cum sint infideles. - Dicendum quod hic non sumitur fides prout est virtus, sed prout fides dicitur naturalis veritas, quae est species iustitiae; unde vocat * in littera 'fidem pollicitam' *.

[Minus malum per deos falsos, 731, 4]. a. Omnis iurans per idola, ea veneratur ; sed qui veneratur idola est idolatra ; ergo iurans per idola est idolatra. Sed maius est peccatum idolatria quam periurium; ergo semper peius est iurare per idola quam per Deum verum.

b. Adhuc, Augustinus, in libro De mendacio : " Nullo modo ad opprobrium coactae voluntatis trahitur, quod [illicita] conditio necessitatis extorsit". - XXII Causa, quaesidone 1 : "Si servatur quod iuratur, bonum est, ut evitetur peccatum mendacii et dolositatis". Recipientes ergo huiusmodi iuramenta intendunt fidelitatem ex iuramento et non idolatriam. Quod si intenderent, participes essent sceleris.

c. 23 Eccli., 12: Vir multum iurans implebitur iniquitate. -David comedit panes propositionis quos sacerdotes deberent comedere ; et quoniam hoc necessitate cogente fecit, ideo excusatur. Similiter discipuli Domini colligebant spicas in sabbato ; sed quoniam necessitate fecerunt, ideo excusantur.

d. Augustinus : "Maius est peccatum falsum iurare per Deum quam verum per idola".

Contra: hic est idolatria, ibi non. - Dicendum quod Augustinus considerat genus peccati et non circumstantiam ; sed quoad circumstantiam, reliquum est maius peccatum (= n. 40).

20. Nunc superest videre *; [ut Herodes, 731, 15]. Super iuramentum, 14 Matth., 9, G 1 o s s a : " Sub occasione pietatis impius fuit, dum iuramento scelus excusat". - [Salubriori consilio mutandum, 731, 24-25]. Beda, in homilia 43 : "Non solum iurando, sed in omne quod agimus, haec est moderatio sollicitius observanda, ut si in talem forte lapsum versuti hostis inciderimus insidiis, ex quo sine aliquo peccati contagio surgere non possumus, illum potius evadendi aditum petamus, in quo minus periculi perpendimus" (= n. 41).

[Non esse observanda, 732, 4-5]. "Illicitum est iuramentum quod servari prohibetur: intelligitur quod scitur illicitum dum iuratur ; si autem nescitur, ipsa ignorantia excusatur, quae non sit ruris, sed facti. Ignorantia autem facti est qua quisque fere excusatur". Est autem iuramentum ilicitum tum ratione iurati, ut si iuretur illud quod non possit servari salva caritate ; vel ratione modi iurandi, ut si temere iuretur, sicut fecit David ;vel ratione personae: non enim decet quemlibet in quacumque causa iurare ;vel ratione eius per quod iuratur, ut si iuret quis per idola ; vel ratione temporis, ut si non usitato tempore iuret ; vel si non ex debita causa iuret, ut si pro nihilo iuret (= n. 42).

Qui vero mutat *; super melius est iurantem [732, 11-12]. Contra: maius peccatum fuit peierare quam imaginem frangere; quoniam vere iurando reddit Deo quod ei debetur et ita colit Deum latria ; sed imaginibus non debetur nisi dulia ; ergo, cum maior sit latria quam dulia, maius erit peccatum fractione sacrarum rerum. - Dicendum quod non loquitur de omnibus imaginibus sacrarum rerum, sed de illis in quibus virtus Dei manifestatur; et ita in hoc Deus dehonoraretur, et sic erit oppositum latriae, quoniam in contemptum Dei (= n. 43).

Hoc etiam sciendum *. a. Gregorius : " Humanae aures talia verba nostra iudicant qualia foris sonant; divina vero iudicia talia foris audiunt qualia ex intimis proferuntur ".

b. Quaeratur: "si aliquis iurans super lapidem, credens esse Evangelium, nonne sic tenebitur per Evangelium sicut si iurasset per Evangelium, licet * cui iurat" cognoscat ipsum iurare super lapidem ? - Dicendum quod. secus est de sermone quo iurat et opere quod est iuratio. Opus autem quod est iuratio secundum intentionem proferentis iudicandum est, secundum illam regulam : " Quantum quis intendit, tantum facit "; sed intentio proferentis debet referri ad hoc ut credat qui audit, et ideo sermo secundum intentionem eius accipi debet cui iuratur. Unde ille cui iuratur dictat ei quid iurare debet (= n. 44).

c. Aliquis simplex iurat falsum, credens iurare verum, et proponit sermonem multiplicem. Cui autem iuratur verum intendit sensum illius sermonis: quaeratur utrum accipienda [sint verba] sicut audiens intelligit. - Adhuc, sit quod aliquis iuret proponendo sermonem multiplicem et referant intellectum ad diversa, tamen uterque procedit cum intentione fallendi: quaeratur an accipienda sint illa verba per quae iuratur.

Quaeritur etiam si peccat *. Utrum iuramenta coacta obligent. Et videtur quod non, quoniam in omni iuramento, aut Deus testis adhibetur, aut creatura Deo obligatur [730, 18-19]. Sed qui coactus iurat, nec Deum testem adhibet, nec creaturam obligat Deo; ergo primum verum. - Dicendum quod iuramentum coactum, aut est licitum et expediens, et tunc obligat; aut illicitum et vergit in peiorem exitum *, et tunc non obligat.