DISTINCTIO XXVI.

Nunc de proprietatibus *; Si quis tres hypostases non confitetur *. Quaeritur primo utrum hoc nomen ' hypostasis ' aequivoce dicatur, et utrum hoc nomen ' hypostasis' dicat essentiam aliquo addito sicut hoc nomen 'persona' hypostasim dicit aliquo addito: deinde utrum supposita persona, supponatur essentia, sicut supposita hypostasi, supponitur persona.

I. a. Ad primum obicitur: si hypostasis dicitur aequivoce et cadit in ratione personae, ergo persona aequivoce: quod est contra illud supra, XXIII distinctione, cap. Qua necessitate , ubi dicitur: " Commune est eis esse personam ".

b. Et Augustinus, VII De Trinitate , dicit quod hoc nomen persona " nomen generale est ": ergo univocum; et si univocum, ergo dicit aliquid unum de tribus ; sed nihil unum dicitur de tribus nisi essentia ; ergo idem est quod essentia.

II. c. Praeterea , si persona superaddit hypostasi, ergo hypostasis est resolubile in intellectum priorem ; sed nihil est prius essentias ergo hypostasis idem dicit quod essentia.

d. Contra, Boethius dicit : " Persona est hypostasis individua rationabilis naturae ", et hoc male diceretur si hypostasis esset idem quod natura vel si esset natura aliquo addito.

e. Praeterea, non est ita simile in creatura, quia ' hypostasis' in natura non dicit idem quod essentia aliquo addito. Ut ' iste est homo': 'iste' dicit hypostasim, 'homo' essentiam. Si quis autem resolvat significatum per hoc nomen 'iste', resolvet in materiam et formam, ut in animam et corpus ; significatum ' hominis ' in genus et differentiam, dicendo 'homo est animal rationale' etc. Cum ergo alia sint principia huius et illius, manifestum est quod hypostasis non dicit essentiam aliquo addito.

f. Praeterea, hypostasis in natura est particulare, essentia commune; illud additum aut est particulare aut commune. Si commune: sed commune communi additum facit commune et non omnino particulare, et sic hypostasis non esset particulare.

Si vero illud additum sit particulare, cum particulare dicit hypostasim, aut eamdem hypostasim aut non. Si eiusdem essentiae, ergo erit idem in ratione sui; si alterum, erit in infinitum abire. Eodem modo nec in divinis, cum essentia simplex sit et hypostasis.

III. Tertio quaeritur, si supposita persona, supponitur hypostasis, an supposita persona vel hypostasi, supponatur essentia.

g. Et videtur quod sic: in rebus creatis ita est: cum unum vere attribuitur alteri et non secundum accidens, supposito uno, supponitur reliquum: sed vere dicitur, non secundum accidens: ' persona divina est essentia', per illam regulam Boethii : "In omni simplici non differt quod est et quo est", sive ' quis est' et 'quod est'. Propter quod, cum persona dicat 'quis est', essentia 'quo est', Deus autem 'quod est', non differt persona ab essentia. Ergo, supposita persona, supponitur Deus et essentia.

h. Praeterea, in quibus est omnimoda indifferentia secundum substantiam, supposito uno, supponitur alterum: sed omnimoda est indifferentia personae et essentiae; ergo prima.

i. Praeterea, intelligamus proprietates abstrahi, ut paternitatem etc: non iam sunt tres personae; ergo intelligetur tantum essentia: sed hypostasis videtur prius in intelligendo quam proprietas; ergo erit idem quod essentia.

k. Contra: persona distinguitur, essentia non distinguitur: ergo supposito uno, non supponitur alterum.

l. Praeterea, communiter dicuntur haec de Creatore et creaturis, ut dicit Augustinus, VII De Trinitate , qui dicit * esse nomina generalia ; sed in creaturis sic est quod, supposita persona, non supponitur essentia: est enim de persona hominis dicere quod est animal rationale, de essentia non ; et de persona dicitur quod est individuum, de essentia quod est universale. Arguitur ergo sic: persona gignit vel gignitur vel procedit, essentia non; ergo persona non est essentia. Ideo dixerunt antiqui quod forma argumentandi in inferioribus non tenet in superioribus.

m. Respondeo: Ad id quod quaeritur, an hypostasis univoce vel aequivoce tenetur, respondeo: haec divisio non est sufficiens. Cum enim dicitur: 'substantia est ens', 'quantitas est ens', vel 'substantia universale', vel ' Petrus individuum' vel ' Paulus individuum', in nulla istarum est praedicatio univoca, quia nec praedicatur unum natura, et ita non est univocum ; nec diversa natura praedicantur, et ita nec aequivocum ; sed id ipsum est in supposito et apposito aliter designatum: utrobique enim designatur 'quis'. Sed cum dicitur ' Pater ', designatur in respectu ad Filium ; cum autem dicitur ' hypostasis', designatur in respectu ad proprietatem vel essentiam: sunt enim tres hypostases trium proprietatum et tres hypostases unius essentiae.

n. Si vero quaeratur de respectu qui est in hoc nomine ' hypostasis ', responsio est quod, licet ex parte rei non sit medius respectus inter Patrem et divinam essentiam, immo se ipso Pater est divina essentia, secundum tamen quod ista comprehenduntur ab intellectu humano, comprehenditur Pater sub quodam respectu ad essentiam et essentia sub quodam respectu ad Patrem, cum dicitur:'Pater est hypostasis essentiae' et cum dicitur: ' essentia commune est Patri et Filio et Spiritui Sancto'.

o. Ad illud vero quod obicitur: an hypostasis dicat essentiam aliquo addito, respondeo: non, sed oblique cadit essentia in ratione hypostaseos, sicut patet ex definitione quam ponit Boethius ; et idem vocatur ibi natura quod essentia. Nec est simile de persona respectu hypostaseos et hypostasi respectu essentiae. Quod ex eorum definitionibus patet: persona (enim) est hypostasis distincta proprietate: hypostasis vero est res substans essentiae sive hypostasis est res subsistens proprietati.

p. Ad illud quod tertio obicitur, quod supposita persona supponitur essentia, respondeo quod non, licet quidam antiquorum ita dicerent. Haec enim fuit haeresis reprobata in Ioachim : concessit enim quod essentia generatur. Ratio autem haec est: illud dicitur supponi, altero supposito, quando ipsum est in ratione eius secundum rectitudinem, ut supposito homine, supponitur animal, et supposito Petro, supponitur homo. Et ideo, quia hypostasis est secundum rectitudinem in persona, ideo supposita persona, supponitur hypostasis. Essentia autem non est in ratione personae vel hypostaseos secundum rectitudinem, sed oblique, et ideo per unum non supponitur alterum. Similiter supposita notione, non supponitur persona: et qualiter hoc sit, postea dicetur . Si autem coarctemus omnino intentionem eius quod est ' supponi ' illud dicitur supponi, supposito altero, quando quidquid attribuitur uni, et alteri. Ideo dixerunt quidam antiqui [quod] licet persona essentia esset, quia tamen persona generat, essentia non, persona supposita, non supponebatur essentia. Ista autem nomina generalia sunt in creatura et Creatore. In creatura autem differt 'quod est' et 'quo est'. 'Quo est' est essentia, 'quod est' est substantia, ut: non est homo sua humanitas. Eodem modo in creatura differt 'quis est' et 'quo est', ut: non est iste homo sua humanitas. Haec enim duo ' quod est' et 'quo est' vel 'quo est' et 'quis est' sunt duo principia in omni composito. Cum autem in simplici omnino sint idem ' quo est' et 'quod est' vel 'quo est' et 'quis est' et non differant, nihilominus modus significandi est differens: ille enim est generalis ; et ideo, quantum est de se, supposita persona vel hypostasi, non supponitur essentia, sed distinguitur quadam ratione intelligentiae, ut infra, XXXIV distinctione, cap. Non ergo secundum corporales modos . Nec sequitur: 'si hoc est idem illi, isto supposito, supponitur illud'. Quod enim persona est idem quod essentia in divinis, hoc est quia in divinis, non quia persona, non quia essentia: tunc enim teneret in creaturis, in quibus et illa reperiuntur. Nec si omnino est indifferentia secundum rem, sequitur uno supposito, quod supponatur alterum, sed si est indifferentia secundum rationem intelligentiae. Est autem differens ratio intelligentiae in hoc nomine ' persona' et in hoc nomine ' essentia', sicut in creaturis est videre ; et ideo non sequitur: 'si persona gignit vel gignitur vel procedit et essentia non, ergo persona non est essentia', sed: altera est ratio intelligentiae in hoc nomine ' persona' et in hoc nomine ' essentia'. 2. Iam de proprietatibus * ; Aliud genuisse [165, 1-2], supple: ratione, ut Damascenus : " Commune re consideratur, ratione quod divisum est ". Sed cavendum est hoc nomen ' divisum ', quia supra habitum est, XXIV distinctione, cap. Cum autem dicimus , quod divisio non est in personis, sed 'divisum' accipitur ibi pro 'distinctum'; supra autem pro separatione secundum substantiam, quemadmodum Petrus et Paulus secundum substantiam dividuntur.

Proprium solius Patris [165, 4-5], id est' non esse natum' non est proprietas Patris. Contra: idem est 'non natus' quod 'non genitus' ; sed 'non genitus' est proprium Patris, ut infra, XXVIII distinctione, cap. 2 . - Respondeo'' : non est idem dicere 'est non genitus' ''et' non est genitus'. Primo enim modo idem est quod ' ingenitus ', quod est propria notio Patris ; sed cum dicitur 'non est natus', negative sumitur et convenit Spiritui Sancto.

Accidentales *. Hoc potest dici ad differentiam respectuum qui ex tempore conveniunt, ut ' dominus ', ' creator'; vel simpliciter dicitur, quia non habent rationem accidentis.

Secundum relationem, quae non est accidens [165, 24-25]. Augustinus, V De Trinitate , hanc ponit obiectionem haereticorum: " Quidquid de Deo dicitur, non secundum accidens sed secundum substantiam dicitur, si non relative dicatur. Quapropter ingenitum esse, cum conveniat Patri, et genitum Filio, diversa est ergo substantia Patris et Filii".

Respondeo per interemptionem.' Ingenitum' enim non dicitur secundum substantiam de Patre, sed relative secundum negationem ;' genitum' vero de Filio relative secundum positionem. Non autem sequitur, licet diversae sint relationes, quod diversa sit substantia.

Quocirca *; non est accidens *. Haec divisio sufficiens videtur: aut in subiecto aut non in subiecto; in subiecto, accidens ; non in subiecto, substantia. Si ergo non omne quod dicitur de Deo dicatur secundum substantiam, ut quae relative dicuntur, ergo secundum accidens dicuntur.

Respondeo: dicta divisio sufficiens est, sed non est nisi entis creaturae; unde in creaturis bene tenet argumentatio: omnis praedicatio quae non est secundum substantiam, est secundum accidens. Non sic autem est in divinis, quia, ut dicit Boethius, libro De Trinitate , nihil est subiectum in Trinitate; et ideo, cum accidens dicat esse in subiecto, nihil dictum de Deo est accidens. Unde praeintelligenda est haec divisio: ens aut ab alio aut non ab alio. Si ab alio, aut ens in alio aut ens non in alio. Sub hoc autem membro 'ens non ab alio' comprehenduntur quae sunt in divinis, et ideo locum non habet dicta divisio.

Nihil in eo mutabile *, atque contra in creaturis, ubi accidentia sunt inseparabilia et tamen inamissibilia.

Respondet Augustinus in V De Trinitate : "Amissio intelligitur aut per formae destructionem solum, sicut in separabilibus accidentibus: vel per mutationem subiecti, sicut contingit mutari materiam corvi ; vel per diminutionem, sicut vita animae: magis enim vivit anima cum sapit, minus cum desipit".

Hic quaeritur * ; et infra: Homines filii Dei factura *. Sed quaeritur si mali homines sint filii Dei. Et videtur, quia rationales et factura Dei.

Contra: sunt filii diaboli, ut in 8 Ioan., 44: Vos ex patre diabolo estis, diabolus mendax est et pater eius: et I Ioan. 3, 10: In hoc manifestati sunt filii Dei et filii diaboli .

Respondeo: aliquis secundum quid dicitur filius Dei et sine determinatione filius diaboli) sicut mali homines, secundum quod homines, sunt filii Dei factura, mali tamen homines sunt filii diaboli. Et ita sine determinatione non est concedendum quod idem sit filius Dei et diaboli.

Sed adhuc quaeritur de diabolo, cum sit rationalis creatura, an dicendus sit filius Dei factura: et si hoc, utrum ex consequenti sit filius Dei. - Respondeo: haec est duplex 'filius Dei factura est', quia potest esse sensus quod creatus est filius Dei, vel quod ipse creatus, modo sit filius Dei. Si secundo modo intelligatur, falsa est: non enim habet gratiam nec possibilitatem ad gratiam, propter confirmationem in malo ; propter quod non est modo filius Dei altero istorum modorum. Nihilominus tamen, cum creatus fuit, in sua innocentia vel quoad naturam fuit filius Dei ; unde 38 Iob, 7: Cum me laudarent astra matutina et iubilarent omnes filii Dei .

Item, quaeritur de Adam, utrum in statu innocentiae fuit filius Dei, propter quoddam verbum supra: Fiunt filii Dei, non nascuntur [167, 6-7]: ergo non ab initio fuit filius.

Respondeo: ipse de filio creatione, factus est filius per gratiam innocentiae ; nos de filiis irae, filii gratiae .

Ita etiam de Spiritu *; et infra: Non apparet, sicut in hoc nomine donum [168, 28-29]. Duplex est ratio. Sicut Pater correlative dicitur ad Filium, ita donum ad donatorem et e converso. Praeterea, Spiritus Sanctus videtur plus referri ad hypostasim personae, donum vero ad proprietatem hypostasis, quia Spiritus Sanctus non potest convenire creaturae; sed donum, secundum nomen saltem, convenit creaturae, quia dicitur: 'caritas est donum'. Praeterea, ' Spiritus' est nomen substantiae divinae et 'Sanctus', si dividantur: unde, si coniungantur, coniunctum nominabit quod proximum est substantiae, et hoc est hypostasis.

Iterare *: quia supra habitum est de hoc, X distinctione .

Pater sanctus *. Spiritus a spirando dicitur ; 'sanctus' est idem quod ' agios' graece: sine terra . Duplex enim est effectus Spiritus Sancti: inspirat bonum immutabile et purgat mentem a terrenis mediante gratia creata. Primo modo dicitur 'Spiritus', secundo modo 'Sanctus'; et ideo Spiritui Sancto haec coniuncta appellatio convenit, quia est munus Patris et Filii ; quo munere medio omne munus gratiae nobis confertur, licet appellatio divisim tribus conveniat.

Et nomen proprie tenet quod communiter *. Quaeritur ergo utrum univoce vel aequivoce teneatur, cum sumitur essentialiter et cum personaliter. Et videtur quod non aequivoce: cum hoc nomen 'Deus' stat personaliter, tum stat essentialiter, non propter hoc est aequivocum; ergo nec in praedicto nomine. Praeterea, Pater et Filius communiter dicuntur 'spiritus sanctus' sed Spiritus Sanctus proprie ; proprie autem et communiter non faciunt aequivocationem.

Praeterea, alia est ratio eius cum essentialiter, et alia ratio cum personaliter: ergo aequivoce. Ratio essentialis Spiritus Sancti est 'substantia aeterna potens spirare'; ratio personalis, secundum Ioannem Damascenum , est " hypostasis a Patre procedens, in Filio requiescens ". Sed cavendum est ne ex hoc credatur Spiritum Sanctum a Patre procedere et non a Filio.

Respondeo: nec aequivoce nec univoce, sed secundum prius et posterius .

Hic quaeri potest *; Quidam *, et infra: Spiritum Sanctum Patris *. Anselmus, libro De processione Spiritus Sancti : " Pater ad Filium et Spiritum Sanctum refertur sicut ad illos qui de ipso; Filius ad Patrem et Spiritum Sanctum, quia est de Patre et Spiritus Sanctus de illo ". Ergo Pater et Filius referuntur ad Spiritum Sanctum. - Respondeo'' : non est haec relatio in hoc nomine ' ''Pater', sed in hoc nomine ' principium' vel 'spirator'.

Vicissim respondeant *. Augustinus, V De Trinitate : " Quid tam manifeste dicitur relative ut 'pignus'? Ad id quippe refertur cuius est pignus, et semper pignus alicuius rei pignus est. Num ergo, cum dicitur 'pignus Patris et Filii', vicissim possumus dicere ' Patrem pignoris' aut 'Filium pignoris'?

Cum ergo dicimus Patris et Filii donum [170,24-25]; et cum: donum donatoris [170, 26-27]. Sed si donator non dicitur ab aeterno et donum ab aeterno, ergo non sunt correlativa, quia non sunt simul . - Illic non potuit *. Contra: Numquid potuit dici'spiritus spiratoris spiritus', sicut'donum donatoris donum' ?

Respondeo: ad primum, hoc nomen 'donum' dupliciter dicitur: aliquando in actu, et tunc correspectiva sunt et simul donum et donator; vel potest sumi secundum habitum, et sic non est dictum ad donatorem, nam aeternaliter dicitur.

Ad aliud dicimus quod non est simile, quia spirator non dicitur ad Spiritum Sanctum sed ad spiritum, quia spirator etiam reperitur in creatura, sed non Spiritus Sanctus est creatura. Sed ubicumque reperitur donum, et donator .