DISTINCTIO IX.

Nunc ad distinctionem * ; et infra: Unam Deum naturaliter [65,27-28]: non nuncupative vel participatione. - Qui Pater est *. Nota : 'qur' designat personam, 'quae' notionem, 'quod' essentiam. Et ratio est: neutrum dicit substantiam, non distinguendo sexum ; ergo est repraesentativum eius quod Indifferenter se habet ad utrumque, et Ita essentiam. Masculinum vero, ultra substantiam, proprietatem sexus determinat generantis in alio; femininum proprietatem sexus generantis ex alio. Sexus autem est ex Individuantibus, et ita ' quis' et 'quae' personas et personales proprietates designant. - Item, generatio considerata masculine est subsistens se ipsa; quae autem feminine, est aliunde dependens. Et Ideo hypostasis per se subsistens masculine representatur ; notio dependens aliunde, scilicet ad personam, feminine.

Quod autem tres sint personae, trahitur ratio a 66 Is., 9: Numquid ego, qui alios parere facio, non pariam? et si generationem aliis tribuo, numquid sterilis ero?

Et Ioannes Damascenus : " Impossibile est Deum, cum sit bonitas supereffluens, esse desolatum a propria generatione ; generatio est ex propria sui substantia sibi similem producere".

Item, Dionysius, libro De divinis nominibus : " Ex Immateriali et simplici bono In corde bonitatis manentia pullulaverunt lumina, et a mansione in ipso et in se ipsis coaeterna in germinatione permanserunt inegressibilia". Comparat generationem luminis generationi aeternae, quia lumen subito generatur ab Oriente resplendendo in Occidentem, nec in generante diminuitur et sine contactu generatur.

Genitus est * ; et infra: coaeternae *. Quaeritur quare aeternus sine praepositione solum singulariter dicitur, cum praepositione pluraliter, ut hic; et quare non sequitur: coaeterni, ergo aeterni; et quare non sequitur: tres sunt unus aeternus,

ergo unus. - Respondeo: regula est 'omne verbum vel participium vel adiectivum notans respectum unius personae ad alteram, dicitur de tribus personis in summa pluraliter', ut coaequales, coaeterni, coaequantur, quia 'con' notat simul quod requirit notio, scilicet pluralitatem communicantem; et ideo oportet quod tali termino componatur, in quo tres personae communicent, ut est 'aeternus', quod notat unitatem In duratione, scilicet perpetuitatem. Unde, licet significatio sit singularis, consignificatio est pluralis: et licet tres sint unus aeternus, non tamen unus, quia ' unus', sicut'quis', personale est et per se supponit unitatem personalem: cum termino tamen essentiali notat unitatem essentiae.

Qui hoc etc. [66, 15-16]. Hilarius, XII De Trinitate : " Haeretici Ita contendunt: non fuit Filius antequam nasceretur, quia, ut esset quod non erat, natus est: nec eguit nativitate qui erat ad Id ut esset, sed ut qui non erat esset, conveniebat nasci".

Coaeternus *. Ioannes Damascenus :" Docet sancta Ecclesia Patrem simul et Filium esse, sicut simul est ignis et lumen. Sed ex Igne generatum est lumen inseparabiliter, et in ipso manens non habet propriam hypostasim: qualitas enim naturalis est Ignis. Filius autem a Patre genitus inseparabiliter, propriam habet hypostasim; igitur Verbum splendor dicitur, quia impassibiliter sine tempore et Inseparabiliter sine fluxu est genitum ".

Item, si Dei Filius * ; et infra: sapientia *. Videtur quod aequivoce procedat, quia primo sapientia tenetur personaliter, secundo essentialiter. - Respondeo: cum dicitur 'Filius est sapientia Patris', potest teneri essentialiter, ut sit sensus: est sapientia quae est Patris; vel personaliter, ut sit sensus: sapientia quae est a Patre. Similiter hic, et sic uniformiter procedit.

Item, Augustinus, ad Prosperum : " Quantum ad effectum dicitur Filius ; quantum ad allocutionem, qua (nos) per ipsum alloquitur Deus, Verbum ; quantum ad cognitionem, qua nobis revelat sacramenta per ipsum, est Sapientia; quantum ad operationem, qua per ipsum operatur, Virtus ".

Item, quaeritur quid sit aetemitas, et quae differentia aeternitatis ad aevum et tempus, et an aetemitas idem sit quod Deus an differens.

I. a. Boethius sic definit : " Aeternitas est interminabilis vitae possessio tota simul".

b. Contra: si 'tota', ergo habet partes ; ergo, cum sit duratio, habet partem post partem ; non ergo 'simul'. Non enim reduci potest duratio nisi ad praedicamentum quantitatis et ad speciem continui . Si dicat quod totum non dicit partes, sed idem nunc semper durans: ergo opponitur ei quod est 'simul', quod dicit multitudinem.

Item, cum aetemitas derivetur ab esse, potius esset definienda per esse quam per ' vitam'.

Praeterea, 'possessio' contrarium videtur ei quod est ' simul' cum virtute nominis dicat prius et posterius.

c. Respondeo: quaedam res sunt, quarum esse est suum vivere, ut in plantis et animatis; quaedam vero in quibus non vivere est, sed esse, (ut) in eis in quibus est spiritualis substantia movens: et ideo in Deo idem est vivere, esse et intelligere. Unde et definitur aetemitas per ' vitam'. Esse enim non distinguit, cum secundum analogum sit commune. 'Possessio' dicitur, quia est ad nutum possidentis, cum nihil ibi sit quod eis displiceat. 'Tota', id est unum nunc et idem in substantia,

multa in ratione: est enim unum nunc semper durans. 'Simul', cum proprie sumitur, dicit multa convenientia in unam substantiam mensurae, loci vel temporis: hic notat multa secundum rationem cum indistinctione.

II. a. Quod autem aevum idem quod aeternum, videtur per litteram , quia dicit coaequaevam et coaeternam esse generationem.

b. Contra: Boethius : "Qui tempus ab aevo ire iubes "; ergo non est idem.

Et Aristoteles : " Quod est aeternitas aeterno, hoc est aevum aeviterno et tempus temporali ". - Item, aeternitas est duratio non habens principium nec finem ; aevum habet principium et non finem, ut in anima et angelo: ergo non idem. Tempus autem est eorum quae habent principium et finem.

c. Contra, videtur quod eadem sit significatio cum dicitur: quando est motus, est anima et Deus. Quando enim est tempus, est aevum et aeternitas, non est diversum nunc in substantia, quod utrobique imponitur, quia eadem duratio; ergo idem sunt in substantia tempus, aevum et aeternitas.

d. Respondeo: non est eadem substantia horum. Nunc tamen aeternitatis non est aliud nunc quam nunc temporis vel aevi; sed nunc temporis dupliciter sumi potest: vel stans, quod est aeternitatis; vel fluens, quod proprie temporis est, et hoc dicitur instans.

Cum autem dicitur 'quando est motus, est aevum' etc., 'Quando' non dicit nunc temporis, sed nunc aeterni, quia aeternitas est mensura aeviternorum et temporalium, sed non convertitur; et aevum est mensura temporalium et non e converso, eo quod superius mensurat inferius et non e converso. Et ideo dicitur tempus esse "pars aeternitatis", et definitur tempus a Tullio " annui, diurni, mensurni temporis certa dimensio ". Et cum dicitur ' quando est motus, est anima', ' quando' notat nunc aeviterni. Nunc autem aeternitatis est in tempore non sicut pars vel de substantia temporis, ut tempus ex temporibus, sed sicut eius exemplar. Sicut enim Deus in aeternitate, ita iste motus in suo tempore. In hoc autem est differentia, quia Deus est aeternitas, motus autem non est tempus. Et haec est ratio quare Boethius dicit tempus fluere ab aevo, propter similitudinem imitationis. Patet ergo quod aevum non est aeternitas, sicut nec Creator creatura.

III. Item, quaeritur an aeternitas idem sit quod Deus.

a. Si dicatur quod non, cum sit aeternaliter et Deus aeternaliter, ergo duae res differentes sunt aeternaliter: quod est impossibile.

Si idem quod Deus vel divina essentia. contra: angeli ut sunt in proprio esse, non sunt in divina essentia: sed sunt in aeternitate; ergo Deus vel divina essentia non est aeternitas.

b. Contra: Anselmus, in Monologion : " Aeternitas eius rei est, quae nihil aliud est quam ipsa, immutabilis ens et sine partibus "; ergo idem est quod Deus.

c. Contra, dicit Aristoteles in libro De causis : "Omne esse aut est ante aeternitatem aut cum aeternitate aut post aeternitatem et ante tempus "; sed ante aeternitatem non est nisi esse divinum et Deus: ergo Deus non est aeternitas.

d. Respondeo: est idem quod Deus, ut dicit Anselmus. Non tamen sequitur: est in aeternitate, ergo in Deo. Nihil enim est in Deo, quod non sit Deus secundum rem. Dico ens secundum praedicationem. Non tamen, si hoc idem est secundum rem quod Deus, in quocumque est hoc et illud est Deus. Ut cum dicitur: Deus est, 'esse' idem est cum Deo: non tamen de quocumque dicitur 'esse', illud est Deus. Unde, sicut non sequitur quod in omni eo in quo sit esse, quod in eo sit Deus vel e converso vel quod sit Deus, ita non sequitur quod omne quod est in aeternitate sit Deus. Aeternitas enim ratione durationis communior est, licet secundum rem idem quod Deus. In libro autem De causis aeternitatem appellat Philosophus aevum, ante quod est Deus, cum aevo angelus, post aevum et ante tempus anima. Unde dicit ibidem commentum , quod " anima sita est in horizonte aeternitatis et temporis ".

Item, die mihi, si ante Deus et postea Pater [67, 10-13]. Videtur quod hoc argumentum non valeat. Eadem ratione valeret istud: Deus non semper erat creator et incepit esse creator: ergo mutabilis.

Solvit hoc Ioannes Damascenus : "Versionem hypostaseos Patris inducemus, quoniam non ens Pater qui est Pater, post factus est Pater. Creatio enim, etsi postea facta est, non est ex Dei substantia. Ex non ente vero ad esse et voluntate et virtute eius deducta est; et non tangit versio Dei naturam, nam generatio est ex substantia generantis produci ". Patet ergo quod non sequitur: ergo Deus est mutabilis ex hac parte, licet sequatur ex illa parte ; immo potius res illa quae a Deo est, non de Dei substantia, quia de nihilo, est mutabilis .

Hic quaeri solet *; semper natus est *. Ioannes Damascenus : " Sine tempore et principio eius est generatio. Non enim ex non ente [ad esse] deductus est Filius Dei, qui est splendor gloriae et character hypostaseos Patris et viva sapientia et virtus et Verbum enhypostatum, id est subsistens, substantialis et perfecta et vivens imago invisibilis Dei, semper cum Patre et in ipso et ex ipso sine principio genitus. Non enim unquam fuit Pater quando non fuit Filius. Si (autem esset non habens Filium, et] post habuit Filium, factus est Pater ; et ita versus est ex non esse Patrem in fieri Patrem ".

Ne imperfectus *.' Nascitur' et ' natus est' eamdem habent significationem. Quod non dicitur alterum, scilicet ' semper nascitur', sicut hic dicitur , non est gratia significationis: ergo gratia consignificationis; sed consignificatio praesens propinquius se habet ad esse aeternum quam praeteritum, quia praeteritum secessit in non esse.

Respondeo: praesens dupliciter sumitur. Uno modo ut partibile cuius pars praeteriit etc, et sic non convenit aeternae generationi, ne imperfecta videatur. Vel dicitur praesens impartibile, quod et aeternum est, et de hoc concedi posset: sed non conceditur propter similitudinem cum altero. Nec conceditur ' nascebatur' propter discontinuationem ad praesens quam importat, quia ubi est aeternitas, ibi omnimoda continuatio.

Praeterea, dicitur in littera: Deus est natus de Deo vel Filius est natus, non nascitur, ne imperfectum esse videatur [68, 22-23].

De hoc Isidorus, libro De Trinitate : " Deus, qui non est factus, quomodo est perfectus? Sed hunc sermonem de usu nostro sumit inopia, sicut reliqua verba, quatenus id quod est ineffabile utcumque dici possit, quoniam de Deo digne nihil dicit humanus sermo ".

Quod factum non est, non potest dici proprie perfectum [ 68, 27-28]. Ergo male dicitur, 12 ad Rom., 2: Voluntas Dei beneplacens et perfecta.

Respondeo: in quantum participialiter sumitur, verum est: non in quantum nominaliter.

Tamen dicitur Filius Dei ' factus', 1 Ioan., 15: Qui post me venit, ante me factus est. Videtur quod hoc non dicatur de Christo secundum humanitatem, quia Ioannem tempore non praecessit; ergo in quantum Filius Dei. - Respondeo: ut vult Augustinus in originali , retorquendum est ad Christum hominem, quia prior erat dignitate Ioanne, licet non tempore.

Ego hodie genui te *. Si intelligatur de temporali generatione Christi, exponendum est ut in 3 Matth., 9: Potens est Deus de lapidibus istis suscitare etc, Glossa: " In Ecclesiae praesagium genuit Deus de Sara filium ", id est fecit quod nasceretur.

In aeternitate praesens tantum [69, 5-6]. Augustinus, Super Ioannem : " Vera aeternitas est ubi temporis nihil est; ubi modo erat hoc, modo illud, tempus admissum est, et sic aeternum non est". Ergo, cum nulla variatio in aeternitate, corpus glorificatum non movetur localiter. - Respondeo: intelligitur sic auctoritas, quod in aeternitate non est pars post partem, sed totum simul ; et hoc vult dicere per 'modo' et 'medo'.

Item, cum conceditur 'semper natus est', quare non conceditur ' semper nascetur' ? Et videtur, quia praeteritum secessit in non ens, praesens autem est, futurum erit; ergo propinquius est ad praesens futurum.

Respondeo: non conceditur de praeterito gratia praeteritionis sed perfectionis, et ratione illius plus convenit cum praesenti.

Essentia genuit * Contra: superius dixit : Essentia neque genuit neque genita est.

Expone sic: id est ex ipso Patre, qui est essentia.

Origenes *; et infra: semper nascitur *. Augustinus, 83 Quaestionum : " Melior est ' qui semper natus est' quam 'qui semper nascitur' ".

Oritur splendor *. Quaeritur quare splendor Filio appropriatur et claritas Patri potius quam e converso.

Respondeo: differt lumen, lux, splendor et color. Lux est, ut est in corpore luminoso sive claritas: lumen, ut est in corpore transparenti, ut in aere ; splendor, ut reflectitur a corpore opaco, ut a terra; color, ut est in corpore composito. Claritas ergo, quia dicit ut in principio, ideo Patri appropriatur.

Sed cum dicat in littera: Quoties splendor oritur, et lux oritur *: ergo, cum lux sive claritas Patri approprietur, potest concedi quod Pater oritur.

Respondeo: est similitudo in parte, non omnino, scilicet quoad hoc, quod illud quod ortum est, est; unde lumen in hoc proportionatur Patri quod est, non in eo quod oritur.

Differentiam autem inter humanam et divinam generationem assignat Ioannes Damascenus : " Non similiter generat Deus et homo. Deus enim sine tempore ens et sine principio, influxibiliter et sine tempore generat: infinite vero et inquiescibiliter, quia semper similiter se habet. Homo autem manifestum est quod contrarie generat, sub generatione ens et fluxu et multitudine, marem et feminam habens in natura ".

Arius , contra Victorinum disputans de generatione Dei, duodecim modos generationis assignat in creatura, sic: iuxta fluxum lineae a puncto: radii emissionem a sole; characterem sive impressionem, ut in sigillo; iuxta immissionem, ut quando immittitur a Deo bona voluntas: iuxta exitum accidentis a subiecto ; iuxta abstractionem, ut species, quae est in anima, abstrahitur a specie extra; iuxta excitationem, sicut voluntas a cognitione boni excitatur; iuxta transfigurationem, ut ex agre fit aliqua Imago: Iuxta productionem motus, in quantum procedit ab Immobili: Iuxta speciei a genere deductionem, in quantum genus est principium suarum specierum; iuxta ideationem, ut arca exterior ad arcam Interiorem ; iuxta nascentiam, ut homo filius nascitur a patre.

Econtra Victorinus, contra Arium : Non sufficienter divisi sunt modi, quia aeterna generatio est improportionalis omni generationi temporali. Huius propositionis sensus manifestatur ad Hebr. 1, 3: Cum sit splendor gloriae, Glossa: " Coaevos dicimus illos qui eamdem habent temporis mensuram. In creaturis autem non sunt simul generans et generatum; in Creatore vero non praecessit [genitor genitum]. Non possunt ergo temporalia comparari aeternis integra collatione, sed aliqua tenui similitudine coaeva coaeternis. Quod enim est temporali coaevum, hoc est aeterno [co]aeternum. Cum homo nascitur de homine, aequalitas est naturae, non coaevitas ; cum vero splendor de igne, coaevitas est, non naturae aequalitas; cum de Patre Filius, coaeternitas et coaequalitas. Quod non possit esse Integra collatio, intelligitur, quia non est possibile reperire unum exemplum omnino conveniens, sed multa, ut pars convenientiae sumatur ab uno et pars ab altero ".

Ex illo capitulo supra: Sed quaeris a me *, super hunc locum: Vox silet, non mea tantum sed angelorum *, solet moveri quaestio de voce angelorum. Quaeritur ergo primo an angeli Deo loquantur et quomodo, et quomodo ad Invicem et utrum secundum eamdem rationem, et an superiores tantum inferioribus vel e converso, et an loqui insit eis per naturam an per gratiam, an quoddam per naturam, quoddam per gratiam.

I. Ad primum sic: a. I Cor. 13, 1: Si linguis hominum loquar etc, dicit Glossa quod angeli loquuntur nutibus et signis. - Et 18 Num., 12: Offerunt primitias, Glossa Origenis : " Diversi angeli diversas in hominibus linguas operati sunt ".

Et Ioannes Damascenus, in tractatu De angelis : " Angeli tradunt sibi ad invicem sua consilia et intelligentias sermone sine voce prolato ".

b. Ratione etiam sic potest ostendi: Naturae angelicae est intelligere, et non est notum statim uni quod alter intelligit vel quod animae intelligunt: ergo indigent aliquo, quo praesto fiant mutuae voluntatis indicia, et hoc est loqui ; ergo indigent locutione, quoniam nulla convenientior ostensio quam talis.

c. Contra: loqui est voce praesto fieri mutuae voluntatis indicia: sed vox non est ibi, quia vox est passio aeris percussi, quae fit per motum violentum et per organi vocalia , quae ibi non sunt; ergo nec vox: ergo nec sermo.

d. Si dicatur quod sermo iste sit intelligibiliter sine voce prolatus, ut in auctoritate Damasceni , aut ergo idem est quod intellectus aut aliquid alterum. Si idem, ergo intellectus se ipsum ostendit per se. Quod et Augustinus videtur velle, XV De Trinitate : " Aliud est locutio, aliud visio, cum per corpus fiunt: intus autem cum cogitamus, utrumque unum est. Sicut auditio et visio duo quaedam sunt inter se distantia in sensibus corporis, in anima autem non est hoc aliud ab illo ".

e. Item, cum dicitur in secundo Libro infra : Quatuor sunt attributa angelis: simplicitas essentiae, distinctio personalis, perspicacitas intelligentiae, habilitas voluntatis: ergo, cum loqui sit angeli, non videtur ad aliquod istorum posse reduci, nisi ad intelligentiam, et sic erit idem quod intellectus.

f. Contra, dicitur in Psalmo : Laudate Dominum omnes angeli, Glossa: " Angelorum proprium est hymnis laudare "; sed, ut dicit Glossa super principium Psalterii, "hymnus est laus Dei cum cantico "; canticum autem, ut dicit Glossa super Psalmum Iubilate Deo , " est exsultatio mentis habita de aeternis in vocem prorumpens ". Ergo locutio eorum est cum voce.

Et 38 Iob, 7: Cum me laudarent astra matutina et iubilarent omnes filii Dei. Ergo sermo eorum non est idem quod intellectus.

II. Item, videtur quod superiores tantum loquantur inferioribus. - a. Dicit Dionysius in Hierarchia : " Tres sunt operationes angelorum: purgare, illuminare et perficere sive consummare, et hoc secundum utramque hierarchiam, scilicet ecclesiasticam in ordinibus et caelestem. Sed loqui est operatio angelorum; ergo erit aliqua istarum: sed inferiores non illuminant etc. superiores, immo potius e converso influit lux, ut a superiori luminari ad inferiores: ergo inferiores superioribus non loquuntur.

b. Contra: dicit Damascenus quod "tradunt ad invicem consilia "; ergo, cum intelligere sit omnium commune et consilium commune, invicem et mutuo loquuntur.

c. Praeterea, locutio in hominibus non distinguit inferiorem a superiore: ergo nec in angelis. Cum tamen locutio nostra sit sermo cum voce, ibi autem sine voce est, et simplex essentia est in eis, ergo minor distinctio.

III. Item, quaeritur an loqui in angelis sit a natura an a gratia.

a. Videtur quod a natura: 1 Iob, Dominus loquitur ad Satan et e converso: ergo, cum loqui inest daemoni non quia malus est, erit eadem natura in omnibus angelis quoad hoc.

b. Item, videtur quod quaedam locutio per gratiam. Gregorius, super illud 1 Iob : " Vox angelorum nihil aliud est quam in vera laude Conditoris admiratio intimae contemplationis ". Item, "loqui Dei nihil aliud est quam per vim internae visionis eorum mentibus exhibenda iudicia occultis motibus inspirare " . Animae vero sanctorum loquuntur Deo per desideria nunquam ab eo discordantia .

c. Respondeo quod locutio angelorum est sine voce. Sed differt sermonem intelligibilem esse in homine et angelo, quia sermo intelligibilis et intellectus in nobis non sunt idem, sed in angelis sunt idem. Unde Augustinus, XV De Trinitate : " Formata quippe cogitatio ab ea re quam scimus, verbum est". Sed ratione differt in angelis. Cum enim in anima sit sensibilis potentia et intelligibilis, quandoque animabus loquuntur secundum sensibilem potentiam, quandoque secundum intelligibilem. Et quando ad sensibilem, licet sermo sit intelligibilis, tamen sensibiliter recipit, ut discipuli euntes in Emmaus , secundum congruentiam suae impotentiae corpus Christi glorificatum viderunt: et Thomas palpavit , quod tamen non erat sensibile a non glorificato. Quando autem fit secundum partem intelligibilem animae, tunc ex utraque parte est intelligibilis, scilicet et recipientis et recepti. Et sic sermo angelicus dupliciter similitudinem sui generat: in angelo semper intelligibiliter, in nobis quandoque sensibiliter, ut dictum est. Unde, cum non habeat instrumentum, non requiritur ibi nisi intellectus habens rerum intelligibilium similitudines. Unde, sicut angelus sibi sufficit ad intelligendum, sic et ad loquendum. Est enim, ut dicit Dionysius , lumen intelligibile, et " daemones sunt clarissimi, etsi non a se ipsis conspiciantur ". Unde, sicut lumen sibi sufficit ad indicandum similitudinem coloris, ita et angelus ad indicandum suum intellectum, et haec est locutio naturalis.

d. Quandoque videt per gratiam, ea scilicet quae sunt liberi arbitrii et in voluntate angelica, quae nota non fiunt per locutionem, sed leguntur in speculo aeternitatis. Unde discunt a Verbo aeterno sicut vident, et hoc loqui est secundum voluntatem divinam et angelicam ; et hoc modo fiunt inspirationes secundum quod superior revelat inferiori. Quoniam ea quae liberi arbitrii sunt in nobis, angelus malus per suam naturam noscere non potest, sed solum novit cogitationem de rebus corporalibus quasi per coniecturas, ut Augustinus, Ad Nebridium , quaerit quomodo daemones cognoscunt cogitationes, et dicit quod solum cognoscunt illas quae relinquunt aliquam impressionem in corporibus.

e. Item, dicendum quod inferiores angeli naturaliter loquuntur superioribus, etsi non illuminant eos, ut ostensum est , immo potius e converso) sed speculum aeternitatis, ut Verbum, affectum inferioris ostendit superiori ; et sic animae loquuntur angelis.

Hilarius *, et infra: Sacramento *, id est sacro secreto.

Omnia viva [70, 31-32], id est attributa Filio, quibus attribuitur vivere.

Vivo generatur *. Augustinus, Super Ioannem : " Vitam dedit qui gignendo vitam dedit. Quid dedit nisi esse vitam? Et quia aeterna est, ipsa nunquam non fuit vita et nunquam fuit Filius sine vita; et sicut est aeterna nativitas, sic qui natus est, est vita aeterna ".

Dicamus *, et infra: Pater auctor est Filii [71, 17-18]. Hoc nomen ' auctor' aut dicitur de tribus communiter, et sic idem est quod creator et dicitur ad creaturam) aut de duabus, et sic notionem significat et aequipollet notioni quae est spiratio: aut dicitur de Patre solum, et sic aequipollet notioni quae est innascibilitas aut paternitas.

Omne quod semper est, aeternum est *. Contra: mundus et tempus semper sunt, et tamen non sunt aeterna. Augustinus, De civitate, XII libro, cap. 15 : " Semper fuerunt angeli, quia omni tempore fuerunt. Ubi enim nulla creatura est, cuius mutabilibus motibus tempora peragantur, tempora omnino esse non possunt, nec omnino sunt Creatori coaeterna. Tempus enim, quoniam mutabilitate transiti immutabili non potest esse coaeternum ".

Aliter dicit Isidorus, libro De Trinitate : " Quaedam in rebus temporalia sunt, quaedam sunt perpetua, quaedam sempiterna. Temporalia sunt, quibus inest ortus et obitus: perpetua sunt, in quibus ortus, non terminus: sempiterna sunt, in quibus nec ortus nec terminus". Ergo quod semper est, est aeternum.

Respondeo per Boethium, libro De Trinitate : " Nostrum nunc quasi currens facit sempiternitatem ; divinum autem nunc permanens neque movens sese facit aeternitatem ". Unde, sicut duplex est nunc, ita duplex semper, et intelligitur quod hic dicitur de semper aeterno.

Si quid ei qui ab aeterno Patre [71, 30-3l]. H i 1 a r i u s, XII De Trinitate : " Cum verbum et sapientia et virtus in nobis interioris motus nostri sit opus, tecum tamen perfecti Dei, qui et verbum tuum et sapientia et virtus est, absoluta est generatio, ut sit a te semper inseparabilis, qui in his aeternarum proprietatum tuarum nominibus ex te natus est".

Quia sine utroque neutrum *. Hilarius, XII De Trinitate : " Tua res est et unigenitus tuus est, non portio, non protensio, non secundum efficientiarum opinionem nomen aliquod inane, sed Filius, (Filius) ex te vero Patre Deus verus, et a te in naturae tuae ingenitae genitus potestate: ita ex te confitendus ut tecum, quia aeternae suae originis auctor est aeternus. Nam dum ex te est, secundus a te est; dum vero tuus est, non separandus ab eo es, quia nec sine tuo fuisse aliquando confitendus es, ne aut Imperfectus sine generatione, aut superfluus post generationem arguaris ".

Sed Inquiet * ; et Infra: Hoc autem humanum sensum [72, 22-23] Hilarius, XII De Trinitate : " Si nasci ante tempora aeterna neque In naturis humanis est neque In Intelligentia est, et tantum * hoc professionibus Dei de se credatur, quomodo Id quod In sensu intelligentiae aeternae natum esse fides apostolica collocuta sit, id non fuisse antequam nasceretur per sensum humanae intelligentiae nostra infidelitas eloquitur " ?