DISTINCTIO XI.

Si autem quaeritur etc. *. XI distinctio. Qualis sit illa conversio *. a. Quaeritur pro quanto dicitur hic esse conversio, quia in omni transmutatione aliquid manet commune. - Praeterea, cum sit conversio substantialis, et in substantiali aliquid maneat, videtur aliquid substantiale manere.

b. Hic dicunt Magistri , et bene, quod est quaedam mutatio secundum substantiam et secundum aliqua accidentia, ut cum ex igne fit aer vel e converso. Est alia, cum manet substantia et fit mutatio secundum accidens, ut cum album fit nigrum. E converso autem hic: manent accidentia et fit conversio secundum totam substantiam: materiam et formam. - Huic etiam addi potest quod est communitas generis primi salvata in transmutatione : corpus enim fuit quod convertitur, et corpus est in quod convertitur. Non enim fit transmutatio corporei in incorporeum vel e converso. Haec autem est minima communitas in transmutatione. Non tamen materia propinqua vel remota manet. Et ideo patet quod 'genus' non est idem quod materia aut forma in naturis. Tunc enim non totaliter desineret panis esse quoad omnem sui formam substantialem et materiam.

c. Praeterea, notandum est quod duplex est mutatio: una secundum substantiam, et altera secundum quantitatem: in augmento. Haec autem habet aliquam convenientiam cum una mutatione et altera. Mutationes enim divinitus factae et mirabiliter non habent exemplar in naturis vel similitudinem, sed ex pluribus similitudinibus intelliguntur. In hoc enim quod desinit esse panis quoad formam, in hoc assimilatur mutationi naturali; in hoc autem quod non remanet materia remota, non assimilatur. In hoc autem quod conversio fit in corpus Christi iam exsistens, habet similitudinem cum mutatione in augmento sive nutrimento: in hoc quod non fit maius illud in quod convertitur nec in ipso quoad esse salvatur, differentia est respectu nutrimenti et augmenti. Et ita ex pluribus similitudinibus divinitatis in naturis potest haec conversio quae est supra naturam intelligi.

Si vero quaeris modum quo id fieri *. Quod ergo corpus Christi panis etc. *. Ioannes Damascenus : " Omina quaecumque fecit Dominus, Spiritus Sancti actione fecit: et ita nunc fit actio quae super naturam operatur, quam non potest capere nisi sola fides. Dixit angelus Virgini 2 Spiritus Sanctus superueniet etc. (Et nunc interrogas: qualiter panis corpus fit Christi, et vinum et aqua sanguis Christi] ? Dico tibi: Spiritus Sanctus supervenit et haec facit quae sunt super rationem et intelligentiam ". Et paulo post: " Si modum inquiris qualiter fit, sufficit audire quod per Spiritum Sanctum: quemadmodum et ex sancta Dei Genitrice per Spiritum Sanctum [Dominus] sibi ipsi et in se ipso carnem substituit. Et nihil plus cognoscimus: sed quoniam verbum Dei verum et activum est et omnipotens: modus autem imperscrutabilis est". -Ad haec beatus Bernardus, Ad Hugonem : " Sacramentum Dei altissimi suscipiendum est, non discutiendum, venerandum, non diiudicandum: fide sortitum, non innatum: traditione sancitum, non ratione inventum ".

Postquam facta est caro Christi vel sanguis *, Quaestio est utrum illae duae conversiones simul fiant vel una praecedat aliam. Quod non simul, videtur, quia virtute verborum fiunt ; sed verba non simul proferuntur ; non ergo simul conversiones. Si non simul, ergo corpus est conversum sine sanguinis conversione; ergo corpus sine sanguine: quod falsum est. - Respondet Manducator : " Cum totum dictum est, totum factum est"; sed de hoc non est dubitatio. Alii dicunt quod prolationes sese coexspectant quoad effectum. Al i i vero dicunt quod successive ; et haec est opinio sustinenda ut supra habuistis, distinctione VIII, cap. Hic autem alia quatuor consideranda *.

a. Alia quaestio: si panis desinit esse et corpus incipit esse hic, aut in eodem instanti, aut in alio. Si in eodem instanti, ergo simul est panis et corpus Christi. Si vero in alio, sit ergo A instans in quo panis desinit esse, et B in quo corpus Christi incipit esse. * inter quaelibet duo extrema plura, et ita tempus totum : ergo aliquod tempus est in quo neque corpus neque panis erit hic in sacramento. - Respondemus quod, cum desinere sit 'nunc primo non esse', incipere nunc primo esse', in eodem instanti desinit panis esse et corpus Christi incipit esse. Nec sequitur tunc: ergo panis simul est cum corpore Christi: quia non sequitur: 'desinit esse, ergo est', sed sequitur: 'desinit esse, ergo non est'. Sed si ponatur haec interpretatio in 'desinit': 'nunc ultimo est', adhuc est ibi duplicitas: nam potest esse sensus: nunc ultimo est, id est ad istud nunc ultimum terminatur: et secundum hoc in eodem instanti incipit esse corpus et desinit esse panis.

b. Sed quid si dicatur desinit: 'est et non post hoc erit'? Cum enim forma panis sit substantialis, desitio panis est in instanti: et ita videtur procedere prima obiectio. - Respondemus quod desitio proprie fit in tempore ; inceptioni vero accidit esse in tempore et per se est in aevo. Aevum enim est eorum quae habent principium et non habent finem . Desitio autem est eorum quae habent principium et finem: et haec sunt temporalia. Est ergo dicendum quod inceptio fit in instanti ipsius corporis sub sacramento, ut dicit Gregorius : "In eodem momento et in caelum rapitur ministerio angelorum " etc, ut in sequenti capitulo [804, 22-23]. Desitio autem panis fit in tempore. Si vero fit in instanti, hoc accidit: et secundum hoc non est accipere ultimum, propter hoc quod in non entibus vel quae ad non esse tendunt, ut haec sunt, non est: accipere ultimum impartibile.

Quidam vero sic dicunt etc. *; ut sub illis accidentibus *. Contra, Ioannes Damascenus : "Non quia ipsum corpus descendat tunc de caelo, sed quoniam ipse panis et vinum transit in corpus et sanguinem Christi ". - Magister Hugo super hoc : " Conversio ista non secundum unionem ", ut in nutrimento, " sed secundum transitionem credenda est esse, quoniam eius esse nequaquam in augmentum cedit. Nec sic de pane corpus Christi consecrari dicimus, ut de pane corpus Christi esse accipiat, nec quasi novum corpus subito factum de mutata essentia, sed in ipsum corpus verum mutatam essentiam dicimus; non tamen substantiam panis et vini in nihilum redactam quia desinit esse quod fuit, sed mutatam in melius, quia coepit aliud esse quod non fuit, et ipsum quod coepit esse ex ea non accepit esse ".

Alii vero putant *. Quaeritur, si caro Christi est salvatrix nec Deus vult aliquid perire, cum sit causa permanendi in omnibus, et corpus Christi glorificatum potest simul esse cum corpore non glorificato: propter quid desinit esse panis, cum idem effectus posset esse sine desinitione et cum ?

Respondent Magistri quod, si panis haberet esse completum, non esset simpliciter ductivum in aliud ; ut ergo simpliciter esset ductivum in aliud, remansit species sensibilis sine substantia. Praeterea, ut non quaereretur ibi refectio corporalis, sed spiritualis. Praeterea, ut se Dominum totius naturae ostenderet: quantum ad accidens, cuius est esse in, cum sit sine subiecto et sic tantum remaneat sub esse signi ; quantum ad substantiam corporis sui, cuius, secundum naturam corporis, non est simul esse totum in diversis locis.

Quis fidelium habere dubium possit *. a. Quaeritur quae sint "summa et una "quae sociantur *; et ex quibus " visibilibus et invisibilibus " fit unum *; quod etiam "ministerium angelorum" sit in illo sacramento [804,22-23]; quae etiam sit consociatio cum dicitur: " consociandum corpori Christi" * ; quid etiam " rapitur in caelum" *. Praeterea, si corpus Christi "aequaliter " sumptum est ab omnibus *, numquid similiter corpus mysticum ab omnibus? b. Respondemus: per 'summa' et 'ima' intelliguntur angeli et sacerdotes qui sunt in celebratione. Vel per ' summa' intelligitur corpus et sanguis, quae sunt in caelo ; per 'ima' species panis et viiii, quae sociantur ad unum sacramentum: hoc ut signum, illud ut causa.

c. Ad secundum dicimus quod per 'visibilia' intelliguntur species panis et vini; et per 'invisibilia' corpus Christi et sanguis ut sunt sub sacramento. Ex iis autem fit unum non sicut ex partibus integralibus, sed definitivis. Dicunt tamen quidam quod ipsa species panis et vini est materia sacramenti, corpus vero Christi forma; quod si esset verum, essent partes essentiales. A. Ad tertium dicimus quod 'ministerium angelorum' vocatur ipsa oblatio nostrarum precum. Angelos autem offerre preces ministrorum Ecclesiae Deo, nihil aliud est quam affectum suum in excitatione nostrorum affectuum Deo offerre.

e. Ad quartum dicimus quod consociatio illa respectu corporis Christi intelligitur de illa consociatione quae est membrorum cum capite in corpore mystico, secundum quod per caritatem uniuntur vel amplius uniuntur.

f. Ad quintum dicimus quod raptus nihil aliud intelligitur ibi nisi transsubstantiatio momentanea pairis et viiii materialis in corpus Christi et sanguinem.

g. Ad ultimum dicimus quod, licet corpus Christi aequaliter sumatur ab omnibus, non tamen aequalis unio est in omnibus in corpore mystico. Quidam enim dignius sumunt et quidam minus digne. Et est exemplum: sicut Deus aequaliter est in creaturis rationabilibus, non tamen omnes aequaliter participant ipsum.

Sub alia autem specie tribus *. a. Super hoc magister Hugo dicit : " Voluit sapientia Dei, quae per visibilia manifestat invisibile, ostendere quod ipsa animarum [refectio et] cibus est. Et propterea carnem assumptam in edulium proposuit, ut per cibum carnis ad gustum divinitatis invitaret. Ne autem humana infirmitas contactum carnis in assumptione horresceret, consueti et principalis edulii specie illam velavit et sic sumendam proposuit, ut sensus in uno foveretur et fides in altero aedificaretur ". Summa rationis est: ipsa sapientia Dei est cibus animarum, et animarum unitarum corporibus: propter hoc sapientia assumpsit carnem ; et ideo sub alia specie, scilicet panis, ne horreret, apparet.

b. Ioannes Damascenus : " Quia consuetudo est hominibus oleo ungi et aqua lavari, coniugavit aquam et gratiam Spiritus Sancti, et fecit id lavacrum regenerationis. Et quia consuetudo est hominibus panem comedere et vinum bibere, coniugavit eis [suam] deitatem, et fecit ea corpus eius et sanguinem, ut per haec quae sunt secundum naturam consueta, in quibus vita conservatur, ad ea quae sunt supra naturam anima transferatur ".

Quia ergo Christum vorari etc. *. Quaeritur quid sit agendum si post consecrationem appareat caro vera Christi in sua forma: numquid sumenda est?

Respondemus quod non, per auctoritatem Hieronymi, super Leviticum in originali dicentis: "De hostia quae in commemoratione fit, edere licet; de illa quam Christus in ara crucis obtulit secundum se nulli edere licet". Reponi ergo debet in aliquo vase mundissimo et pro reliquiis haberi.

Sed quare sub duplici sumitur specie *. Hoc determinat ita Ioannes Damascenus : "Sicut naturaliter per comestionem panis, et vinum et aqua per potum, in corpus et sanguinem comedentis et bibentis transmutatur, et non fit aliud corpus praeter prius corpus eius; ita panis propositionis et vinum et aqua, per invocationem et superadventum Spiritus Sancti, spiritualiter transit in corpus (Domini) et sanguinem; et non sunt duo, sed unum et idem. Fit igitur iis qui digne accedunt et assumunt in remissionem peccatorum et vitam aeternam, et custodiam animae et corporis: quia mors Christi facta est credentibus vita " respectu animae, "incorruptio " respectu corporis, " et in assumptionem aeternae beatitudinis " respectu coniuncti.

Sub utraque tamen specie totus [806, 12-13]. Notandum quod sub specie panis est corpus sacramentaliter et in sua essentia, sanguis vero in sua essentia, non sacramentaliter ; sub specie vero vini sanguis utroque modo, sed corpus in sua essentia, non sacramentaliter.

Et licet sub utraque *; tamen non fit conversio [806, 18-19]. a. Quaeritur, si aliquod impedimentum accideret sacerdoti ante haec verba: 'Hic est sanguis meus', quo non possit procedere, quid agendum est ? An esset repetendum totum sacrificium ab alio sacerdote ? et tunc iteraretur benedictio super panem: quod statim infra negatur *. Aut ubi ipse dimisit essetne incipiendum ? et tunc videretur mysterium unitatis dividi.

Respondet Innocentius : Reservari convenit sacramentum corporis, " et super aliam hostiam totum officium celebretur ".

b. Sed si non possit haberi vinum, numquid non est consecrandus panis ? Plus enim excusat necessitas quam ignorantia. - Innocentius papa ita definit Ob necessitatem videtur quod debeat consecrari panis, quia in eius consecratione est corpus cum sanguine: et si utrumque non sumitur in sacramento, sumitur tamen utrumque in essentia et sub sacramento.

Aqua vero admiscenda *; aqua et vino mixtum debet offerri [807, 1-2]. a. Quaeritur utrum aqua convertatur in sanguinem. Quod non videtur, cum non sit sacramentum sanguinis. Unde, sicut panis non convertitur in sanguinem, cuius non est sacramentum ; nec vinum in corpus, cuius non est sacramentum, ita videtur de aqua. - Praeterea, estne imperfectum sacramentum sine aqua ?

b. Respondemus quod aqua prius convertitur in vinum: quae conversio aquae in vinum designat conversionem fidelis populi in corpus Christi mysticum. Et cum aqua conversa sit in vinum, transmutatione vini in sanguinem Christi et ipsa transmutatur. Assignat autem Innocentius quare aqua unitur: " Ut populus Christo adunetur ". " Per hoc enim quod ipse suscepit de nostro et nos ipsi de suo, tam insolubili nexu coniungimur, ut qui est unum cum Patre per ineffabilem unitatem, fiat unum nobiscum per unionem admirabilem ".

c. Ad alterum dicendum est quod, licet desit aqua, nihilominus est perfectum sacramentum, quia remanent ibi ea quae significant totum Christum, quo exsistente, est corpus mysticum ; sed non significatur unio quorumlibet membrorum cum capite in corpore mystico. Nihilominus tamen est ipsum corpus mysticum in se perfectum. Sicut enim in corpore nostro quaedam sunt partes essentiales, sine quibus non potest subsistere corpus ; quaedam vero partes organicae, quibus diversa operatur: eodem modo est in corpore mystico. Fideles autem sunt partes in corpore mystico quoad rationem operandi diversa. Sed quia perfectio gratiae est in capite, remanet perfectio corporis mystici in Christo et quoad esse et quoad omnem potestatem operandi; non tamen quantum ad omne organum operandi.

Si vero quaeritur *; calix Domini non est aqua sola *. Quaeritur quare aqua apponitur, cum Melchisedech panem et vinum tantum obtulit in quo figurabatur hoc sacramentum.

Respondemus: in sacrificio Melchisedech figurabatur tantum illud quod est prima res sacramenti huius, scilicet Christus ; sed in aqua adiuncta figuratur " res significata, non contenta " *, scilicet unitas membrorum cum capite in corpore mystico.

Si quis tamen non intendens [807, 14-15]; aqua vero sine vino *. Quaeritur: si comperiat sacerdos in tempore sumptionis vinum omissum, quid faciendum est ?

"Dieunt qui d am quod vinum apponere debet et super illud consecrationem repetere. Alii quod, apposito vino " ipsi speciei panis iam consecratae, "sicut in die Parasceves debet ipsum panem consecratum immittere. Tutius autem est praeferendum". Tutius autem est si fiat consecratio. Praesumitur enim, si digne suscipitur sub utroque sacramento, quod amplioris gratiae sit effectus.

Quaestio sequens est, si liceat celebrare iterum, sumpto vino puro post celebrationem sacramenti.

Respondemus ad hoc quod non licet, quia ieiunos oportet celebrare. Ideo bis celebrantes in die non debent vinum post primam sumptionem accipere .

Corpus vero tale etc. [808, 7]. a. Quaestio utrum Dominus tradiderit corpus suum passibile aut impassibile. Si impassibile, ergo glorificatum. Cum idem ergo non sit glorificatum et non glorificatum, non posset post pati. Restat ergo quod passibile tradidit. - Sed si hoc, cum passibile adiunctum activo recipiat passionem et corpulentum discernitur tactu, pateretur et tactu discerneretur ; quod quia falsum est, non fuit passibile. - Praeterea, si esset passibile, moreretur hora passionis, si reservaretur hostia in pixide.

b. Respondemus: dedit uno modo passibile, alio modo non. Nam una est passio in separatione carnis et animae, et altera in divisione partium inter se. Primo modo dedit passibile, alio modo non. - Respondet Hugo sic : "Tutius in se ipso subsistit, qui non dicit 'mortale dedit , ne videatur dicere contra sacramenti dignitatem ; nec 'inmortale', ne existimetur credere contra eam veritatem quae fuit mortalis corporis ante resurrectionem. Si vero alterum oportet dicere, praebuit se ut impassibilem. Quia enim mortalis fuit voluntate, non necessitate " contracta, tamen assumpta, "ipsius mortalitatis proprietatem, secundum quod ratio et ordo ipsius temporis postulabat, priusquam eam totam deponeret, aliquando in parte deposuit". Unde aliquando ostendit claritatem in corpore suo, Matth. 17, 1-2, ut sic invitaret ad aeternam claritatem ; aliquando agilitatem, ambulando super undas, Matth. 14, 25-25 ; aliquando subtilitatem, ut Luc. 4,29, cum statuerunt eum in supercilio montis ; hic vero in sacramento impassibilia ternis, a. Item, quaeritur utrum sumpsit corpus suum in coena. Et videtur, per illud Ruth 3, 7: Cumque comedisset Booz, Glossa: "Cum in coena corporis et sanguinis sacramentum tradidit discipulis ; et quia pueri communicaverunt corpori et sanguini, Christus communicavit eisdem ". Ergo sumpsit Christus suum corpus.

b. Item, super Levit. 8, in fine (24): Cumque de sanguine arietis etc, GlossaUt in bona actione ; dicitur ibi quod "primus sacerdos, et [postea] filii eius ungebantur sanguine, quia Christus in coena [primus] sanguinem suum accepit, et post discipulis suis dedit ". Et ibidem, alia Glossa: " Cum bibit et Apostolis bibere dedit, intelligibilem sanguinem super altare, id est corpus suum, fudit".

c. Item, melior est spiritualis manducatio quam sacramentalis. Sed Apostoli sumpserunt sacramentum spiritualiter et corpus Christi sacramentaliter. Si ergo Christus tantum sacramentaliter sumpsisset, melius sumpsissent Apostoli quam ipse.

d. Contra: spiritualiter sumere est corpori mystico incorporari vel amplius firmari ; sed neutro modo sumpsit ipse ; ergo non sumpsit spiritualiter. Et sumere sacramentaliter ordinatur ad illud: ergo nec sumpsit sacramentaliter. Sacramentum enim Novae Legis, susceptum digne, efficit quod figurat.

c. Respondemus quod non accepit spiritualiter, quia in instanti conceptionis aeque fuit incorporatus sicut tunc corpori mystico, quia tunc summam habuit caritatem. - Dicunt tamen q u i d a m quod sacramentaliter sumpsit, ut daret aliis exemplum sumendi ; sicut baptizatus est ut eius baptismus esset typus nostri baptismatis. Sed videtur melius quod non sumpsit sacramentaliter.

f. Et respondendum est ad primam glossam quod 'Christum communicare eisdem' dicitur dupliciter: vel quia cum eis sumpsit sacramentum, vel quia eis communicavit suum sacramentum ; et ultimo modo videtur intelligi. Vel ut sit sensus: cum ipsi manducarent sacramentaliter, in communione sui corporis mystici eos amplius univit, qui digni erant. Vel sumpsit sacramentum quia utramque Christi naturam novit et in ea delectatus est

g. Ad sequentem glossam respondemus quod, cum dicitur ' Christus sanguinem suum accepit', non intelligitur quod sibi accepit, sed ad dandum discipulis. - Alia vero glossa, quae dicit: 'Cum bibit et Apostolis bibere dedit', [sic] potest intelligi, quod primo bibit ipse potum materialem, et postea, cum dixit: Hic est sanguis meus, dedit potum intelligibilem discipulis.

Item, quaeritur utrum maiorem efficaciam habuit corpus Christi post passionem quam ante, ut Baptismus habuit, quia maioris fuit effectus post quam ante. - Respondemus quod hoc sacramentum ibi completum fuit quoad materiam et quoad formam, scilicet in coena. Sacramentum vero Baptismi quoad materiam fuit institutum ante passionem, non quoad formam: non enim instituta fuit forma adhuc. Habuit ergo Baptismus maiorem effectum post quam ante ; hoc autem sacramentum, ut sacramentum passionis, habuit plenum effectum, ut dicit hic Magister: "Non maiorem habet efficaciam" [808, .

Ante cum aliis discipulis perceperat *. Quaeritur de forma, utrum liceat addere vel subtrahere vel mutare. - Respondet Innocentius : "Forma verborum quam Christus expressit ", secundum convenientiam idiomatis, quantumcumque potest, " debet observari ".

Praeterea, quaeritur: cum dicitur 'Hoc est corpus meum', quid demonstretur? an panis, aut corpus Christi? Non panis, quia tunc falsum diceret 'hoc est corpus meum'. Non corpus, quia adhuc non est transsubstantiatio facta cum dicitur 'hoc'. - Respondemus: demonstratio non est huius dictionis absolute, sed secundum quod est pars orationis. Unde ad instans completae orationis refertur ista demonstratio ; et non cadit demonstratio super corpus Christi eo quod in se habet sensibilia accidentia quae oculis conspici possunt, sed sub ipso sacramento exteriori quod est sensibile. Unde sensus est: Hoc est etc, (id est) res sub hoc signo est corpus meum. Unde haec oratio est recitativa in quantum est proferentis ; factiva vero est in quantum est Christi.

Item, quaeritur: cum plene et perfecte sit consecratio in his verbis, ad quid adduntur benedictiones super panem et calicem acsi non essent consecrata ?

Innocentius respondet : "Verba principaliter spectant ad historiam, et verbis utimur ad consecrandum panem et vinum ; signis utimur ad recolendum ea quae facta sunt per hebdomadam ante Pascha circa Christum. Patet ergo, quantum ad ordinem Eucharistiae consecrandae, quod istud capitulum Qui pridie quam pateretur in fine canonis subici debuisset, quoniam in eo consecratio consummatur. Sed quoniam impediret ordinem historiae recolendac, quia quod gestum est in medio, in fine recoleretur, propterea (providus canonis ordinator) praedictum capitulum quasi cor canonis collocavit". - " Septem autem vicibus signatur in canone. Primo ter, ubi dicitur: Haec dona, haec munera etc, propter trinam Christi traditionem, quae facta est a Deo. Iuda et iudaeo. Secundo quinquies, ubi dicitur: Quam oblationem tu, Deus, digneris etc, propter quinque personas: venditoris, venditi, sacerdotum, scribarum et pharisaeorum, scilicet emptorum. Tertio bis, ubi dicitur: Benedixit ac fregit, Similiter et hunc praeclarum calicem, in quo designatur benedictio panis qui transsubstantiatur et vini. Quarto quinquies, ubi dicitur: Hostiam puram etc, propter quinque plagas Domini commemorandas. Quinto bis, ubi dicitur: Sacrosanctum Filii corpus, propter vincula quibus ligatum est corpus, et flagella quibus allisus est sanguis, quae pro nobis sustinuit. Sexto ter, [ubi dicitur: Sanctificas, vivificas etc], propter crucifixionem hora tertia linguis Iudaeorum ter dicentium : Crucifige. Septimo quinquies, ubi dicitur: Et per ipsum, et in ipso, ter super calicem et bis in latere calicis, propter tres cruciatus quos Christus sustinuit: passionis, propassionis, compassionis, et propter aquam et sanguinem quae de latere Christi fluxerunt" . Hae omnes signationes sunt viginti quinque, qui est deliciis numerus, ut designetur quod "quantumlibet multiplicetur sacramentum, semper est unum sacrificium ".