IV.

Legitur IV Reg. 5,10 : Dixit Eliseus ad Naaman : Vade et lavare septies in Iordane etc. Tangitur hic historia Legitur enim primo quod venit cum equis et curribus, et stetit ad ostium domus Elisei, misitque ad eum Eliseus nuntium suum dicens: Vade et lavare septies in Iordane, et recipiet sanitatem caro tua atque mundaberis. Hic agitur de sacramentis, et de gratia suscepta per sacramenta, et de beatitudine consequente omnes gratias.

In primo libro agitur de iis quae pertinent ad Creatorem quoad unitatem essentiae et trinitatem personarum, et de scientia, voluntate et potentia, quae respectu creaturae dicuntur. -In secundo autem libro dicitur de creatura triplici, videlicet corporali, spirituali et composita ex utraque, quarum unaquaeque ex nihilo ; et de eo quod procedit ex creatura duplici, spirituali simpliciter vel in parte, in quantum nihil est. Et est similiter triplex differentia illius, id est peccati, quae similiter tangitur ibi . Est enim peccatum quod corrumpit personam, et est peccatum quod corrumpit naturam ; tertium quod personam corrumpit ratione naturae. Primum dicitur actuale ; secundum dicitur peccatum primorum parentum ; tertium originale.

In tertio vero libro agitur de reparatore corruptionis illius creaturae quae reparabilis, scilicet compositae: pure enim spiritualis non fuit reparabilis ; et de gratiis et praeceptis.

In hoc quarto libro, quia nondum est in iis sufficientia ad salutem, agit de sacramentis et gratiis sacramentorum: quae gratiae sacramentorum non respiciunt solum quod immediate influit a Deo, sed quod per Mediatorem ; et de beatitudine et poena opposita. Tangitur primum per hoc quod dicitur in principio auctoritatis, per hoc quod dicit: Vade et lavare septies in Iordanes secundum autem tangitur per hoc quod dicitur: Recipiet sanitatem caro tua etc.

Misit Eliseus nuntium etc. Quis est Eliseus nisi Christus ? Quod patet ex interpretatione: Eliseus enim dicitur 'Dei mei salvator sive salutare' Quod bene competit Christo, de quo dicitur in Gen. 49,18: Salutare tuum exspectabo, Domine; et in Matth. 1,21: Ipse salvum faciet etc. Et bene dicitur 'Dei mei salvator': hoc enim attribuit Deo Patri ; et non solum hoc, immo omnia quae habet. Unde in Ioan. 6, 38: Descendi non ut jaciam voluntatem meam etc.; et in 5, 19: Non potest quidquam Filius a se facere etc.

Iste Eliseus mittit nuntium, id est sacerdotem, dispensatorem sacramentorum. Qui dicitur 'nuntius' quia debet nuntiare divina mysteria. Unde et 'angelus', in Malach. 2, 7: Labia sacerdotis etc, quia angelus Domini exercituum est etc. Mittitur autem hic nuntius ad Naaman syrum leprosum. In quo tria: Naaman, syrus, leprosus. Naaman interpretatur 'decorus', et ''syrus 's''ublimis' per hoc quod leprosus, intelligitur peccator totaliter infectus. In quo intelligitur genus humanum corruptum per peccatum primi parentis, quod processit ex adipe, id est ex consideratione sui decoris. Unde in Psalmo : Ex adipe prodiit iniquitas. Et hoc exponitur etiam de peccato primi parentis Dixit enim serpens, Gen. 3, 4-5: Eritis sicut dii etc; et iterum: Non moriemini etc. ; et ex conceptione huius scientiae et immortalitatis inclinatur Eva ad esum pomi. Fuit ergo peccatum in conceptione decoris et sublimitatis. In hoc autem primi parentes et filii omnes facti sunt filii irae, ut ad Eph. 2, 3: Eramus filii irae; facti etiam sunt filii diaboli per imitationem, in Ezech. 28, 17: Eleuatur cor tuum in decore tuo.

Unde decorus et sublimis accedit Naaman ad Eliseum, instinctu puellae parvulae Israelitae captivatae a latrunculis Syriae . Quae est synderesis sive conscientia recta in omni homine, de qua Basilius dicit quod est 'naturale iudicato riun'. Quae non est corrupta, puella est, quia remurmurat semper peccato ; diminutive tamen puella, quia coniuncta est libero arbitrio. Parvula est ratione effectus generalis. Unus enim effectus generalis est, remurmurare peccato ; unus autem est specialis, non exsistens in quolibet, scilicet excitare liberum arbitrium ad bonum operandum: non enim in illis in quibus est exstincta. Israelita: aspirat enim semper ad aeterna videnda . Captivata a latrunculis Syriae: qui sunt motus sensuales, qui aliquando procedunt ex stimulo carnis, aliquando ex suggestione carnis et a Syria, quia ex superbia processerunt. Per hos captivatur quantum ad effectum: licet enim remurmuret, tamen non excitat liberum arbitrium. De quibus in Osee 7,1: Fur ingressus est spolians, latrunculus foris. Per 'latrunculum intelligitur veniale: per 'furem' mortale, quia spoliat.

Sed licet peccator aliquando stimuletur a sua conscientia ut veniat ad Christum, non tamen vult plene venire ad eum. Duplex est huius causa. Primo, non vult venire ad eum a quo est aversus: unde Ier. 2 cap., 27: Verterunt ad me tergum, et non faciem. Quos alloquitur Dominus in 3,14: Convertimini ad me, filii etc. - Praeterea, causa est in historia dicta tacta. Prima est propter humilitatem nuntii: altera propter humilitatem sacramentorum. Exemplum: si aliqui credunt regem locuturum, omnes currunt: sed quando per servientem loquitur, a multis contemnitur: Dominus autem per nuntios loquitur. Error tamen est: licet enim exterius loquatur per servientem, tamen interius operatur et loquitur, gratiam infundendo et culpam remittendo: sed non respiciunt nisi ad exterius. - Secunda causa: humilitas sacramentorum, quia dantur per aquam, per oleum, per panem, quae nullam videntur habere vim. Unde Naaman indignatus recessit dicens : Credebam quod ad me accederet.

Dixit etiam : Numquid non meliores fluvii Damasci, Abana et Pharphar, fluviis israeliticis ? Damascus interpretatur 'potus sanguinis', vel 'saccus' sive 'sanguis cilicii' . Secundum primum intelligitur peccatum. Unde in Osee 4, 2: Sanguis sanguinem tetigit. Gregorius similiter in Moralibus : " Sanguis sanguinem tangit, cum culpa culpis exaggeratur ". Ille potat sanguinem, qui cum delectatione peccat. - Abana: idem quod 'colligens lapides' per quod intelligitur obstinatio peccati. Qui bene dicitur 'fluvius Damasci', quia ex delectatione peccati generatur obstinatio. Sed potest Deus de his lapidibus suscitare filios Abrahae, ut in Matth. 3, 9. - Pharphar: talpae sive suffossiones ; per quod intelligitur occultatio peccati. Talpa fodit terram, metuens venire ad lucem ; ita induratus non vult venire ad lucem confessionis, et peccator moritur si diu est in luce, morte scilicet peccati.

In his autem fluviis vult potius peccator lavari quam in Iordane, scilicet in his sacramentis sive in gratiis procedentibus ab humilitate Christi. Iordanis enim interpretatur 'humilis descensus; ;quod bene Christo aptatur, qui primo in carnem, deinde in crucem (descendit). Unde ad Philip. 2, 8: Humiliavit se, obediens etc.

Considerandum quod illi fluvii non mundant, sed sordidant animam; immo omne peccatum: ergo multo fortius ista. Unde in Ier. 2, 22: Maculata es in iniquitate tua; et in Thren. 1,9: Sordes eius in pedibus. Sed flumina sacramentorum mundant per gratiam, ut Glossa(dicit) ibidem : Vade, lavare septies; et in Zach. 13,1: Erit fons patens domui David etc. Quid intelligitur per fontem nisi virtus passionis, a quo procedunt rivuli sacramentorum ad abluendum peccatum et sequelam eius ?

Recedentem autem peccatorem propter humilitatem ministerii et propter huiusmodi humilitates, quae sunt vasa medicinalia, monent servi ne salutem suam contemnat. Dixerunt enim : Si etiam rem grandem etc. Servi sunt motus rationis rectae, qui servi sunt, quia vinculis peccati tenentur; sed cum a Domino liberantur, boni servi sunt. Unde Eccli. 33, 31:

Si est tibi servus faciens etc . Hi monent ipsum peccatorem accedere ad lordanem ut septies lavetur, ut praecepit Propheta.

Iordanis: humilitas crucis. Per fluvium Iordanis intelligitur principaliter Baptismus, qui principaliter abluit. Sed quia dixit Septies lavetur, ut notetur humanum genus infectum (esse) septem infectionibus, quae abluuntur in adulto in Baptismo, nota: Septem infectiones quibus infectum est sunt hae: prima est originalis peccati; secunda actualis; tertia, quae minima est, vernalis peccati; quarta, difficultatis discernendi inter bonum et bonum, et malum et malum, malum et bonum; quinta, difficultatis proficiendi in bono; sexta, resistendi contra concupiscentias carnis; septima, difficultatis standi in bono contra tentationes. - Tres primae ad tria peccata, quatuor sequentes ad poenas peccati pertinent. Sed tres illarum ad tres poenas in tribus motivis viribus. Nam in rationabili est difficultas discernendi; in concupiscibili difficultas resistendi, nam illa potentia corrupta est et infecta; in irascibili difficultas proficiendi in bono. Motus enim ab anima est irascibilis, ad animam autem concupiscibilis. Et est locutio de concupiscibili et irascibili rationali, non brutali sive communi. Quarta vero poena, scilicet difficultas standi in bono, pertinet ad tres vires.

Contra has septem infectiones sunt data nobis septem sacramenta in adiutorium. Contra originale peccatum principaliter est Baptismus, qui successit circumcisioni, cuius effectus specialis fuit contra originale. Sed amplior gratia exhibetur in Baptismo. Delet enim originale et actuale quoad culpam et poenam, si digne suscipiatur. Contra actuale est Poenitentia in adiutorium : est enim "secunda tabula post naufragium" ; et quia multoties recidivat homo in actuale, repetitur hoc sacramentum. Ratione vero venialis peccati datur Extrema Unctio. Ratione vero difficultatis discernendi datur Ordo. Ut * dicit Dionysius in Ecclesiastica Hierarchia , ad Ordinem pertinet illuminare et purgare. Quod etiam patet in clavibus quae in summo Ordine conferuntur, scilicet potestas ligandi atque solvendi, et auctoritas discernendi inter lepram et lepram . Ratione difficultatis proficiendi in bono datur Confirmatio in adiutorium, ut sit signatus firmus athleta in certamine Domini. Ratione difficultatis resistendi concupiscentiis carnis datur Matrimonium. Matrimonium enim datur "in remedium contra carnalis concupiscentiae corruptelam", ut in II distinctione, 2 cap.: Si vero quaeritur *. Ratione difficultatis standi contra tentationes datur sacramentum Eucharistiae. Nam ille qui est signatus sub sacramento est panis vivus qui cor hominis confirmat, ut in Psalmo et in Ioan. 6, 51: Ego sum panis vivus etc.

Quorumdam autem fit simpliciter ablutio, quorumdam in parte. Deletur enim simpliciter originale in Baptismo quantum ad culpam et poenam quae est carentia [visionis]; quantum ad poenam aliam non deletur. Tollitur enim reatus originalis et diminuitur fomes. Similiter in Poenitentia remittitur culpa actualis peccati, sed non semper poena, nisi post satisfactionem. Sed difficultas quae est poena peccati non ex toto tollitur, sed diminuitur.

Quid autem sequitur tianc ablutionem ? Quod caro recipiet sanitatem, et quod ipse Humilabitur. Per quae duo notantur: receptio gratuitorum et redintegratio naturalium, ut habetur in Luc. 10,30: Homo quidam descendebat etc. ; fuit vulneratus et spoliatus: quae spoliatio a gratuitis, vulneratio a naturalibus. Contra vulnerationem dicitur hic sanatio ; contra spoliationem vestirio gratiae, ad quam sequitur mundatio a peccato. Quod autem gratiae sint vestimenta, in Apoc. 16,15: Beatus qui custodit vestimenta sua, ne nudus etc. - Haec autem sanatio facta est per samaritanum transeuntem. Qui non est nisi Eliseus, propheta in Samaria, qui 'samaritanus' dicitur, id est custos ;vineae, id est Ecclesiae sive fidelis animae: in Hab. 2,1: Super custodiam meam stabo etc. Sanat autem samaritanus in tundendo oleum, id est gratiam sacramentorum, quae mitigat dolorem vulneris ; et vinum, id est correctionem disciplinae Et hoc habetur in 1 cap. huius IV libri [745,11-13]. Haec autem sanatio in via imperfecta, sed perfecta erit, recepta duplici stola. Sanatio pertinet ad corpus, aut ad animam ut pene carnalis; mundatio autem ad animam. De perfecta autem sanatione in patria dicitur in Apoc. 21,4: Absterget Deus etc; in quo significatur illud de quo ultimo agitur, scilicet de beatitudine. - Sic ergo per illud quod dicitur in dicta auctoritate, habetur de quibus agitur in hoc quarto libro.

(EXPOSITIO LIBRI QUARTI)