DISTINCTIO XXI.

Solet etiam quaeri * Quaedam enim culpae *.

I. Quaeritur de venialibus peccatis quoad culpam, utrum oporteat [dimittere] voluntatem sive appetitum venialem ad hoc quod culpa tollatur, sicut in mortali peccato oportet.

a. Quod videtur: aliter enim non esset meritum dimissionis peccati. Sed si hoc, tunc oportet conteri super venialibus. Aut ergo in propria ratione, aut in generali. Sed non in propria, quia secundum hoc in imperfectis, qui venialiter amant uxorem vel temporalia, oporteret esse contritionem in fine, aut peccarent mortaliter. Si vero in generali dolendo de peccato: ad hoc enim tenetur unusquisque cum advertit et maxime in fine, videtur quod non distet venialis culpa a mortali in genere quoad rationem dolendi.

b. Si vero non oportet adesse voluntatem dolendi de peccato veniali, tunc erit dimissa culpa venialis ex gratia tantum. Sed si hoc, tunc, cum semper inest gratia in habente caritatem, semper delerentur venialia; et ita, quam cito fierent, delerentur.

c. Si vero poena delet culpam venialem, nihil prohibet veniale quoad culpam dimitti in purgatorio. Sed hoc qualiter, cum proprium sit gratiae delere culpam ; - Praeterea, si poena delet culpam venialem, videtur quod in poena mortis omnia venialia deleantur in habente gratiam. Si enim macula venialis fuit in anima ex unione carnis peccatricis, per separationem ipsius exsistentis in caritate a carne, tolletur huiusmodi culpa; et ita delentur in morte in exsistente in caritate.

II. Praeterea, quaeritur si venialia quoad culpam possint post mortem deleri.

d. Non enim locus est merendi post mortem; unde, cum non remittatur peccatum nisi aliquo merito, non erit dimissio culpae venialis in purgatorio. - Praeterea, poena per se liberat a poena et non a culpa; ergo non fit dimissio culpae in purgatorio. - Praeterea, supra habitum est, XVI distinctione, cap. ultimo *, quod contritio praecedit ad hoc quod venialia deleantur. Cum ergo proprie contritio sit ante mortem, non erit in purgatorio dimissio quoad culpam.

e. Contra: sit quod aliquis in caritate praeoccupatus moriatur cum veniali. Numquid cadet a caritate per illud ? Non videtur, quia secundum hoc veniale adveniens tolleret caritatem. Cum ergo maneat in caritate, et non tollitur hic veniale, tolletur in purgatorio. - Si forte dicatur quod per poenam mortis tolluntur, ergo nullus deferret secum cremabilia in purgatorio.

f. Respondemus quod, si venialia quoad culpam dimittuntur in purgatorio, hoc est per poenam in quantum voluntaria est, hoc est per poenam et per meritum caritatis, dum esset in vita mortali, ut vult GlossaI ad Cor. 3,12: Superaedificat lituum etc.: "Peccata minima atque levissima, quae ignis facile consumat", per haec intelliguntur ; "de quibus, licet minimis, illic nihil quis purgationis obtinebit, nisi in hac vita positus hoc promereatur ".

Ad id vero quod obicitur in contrarium, quod poenae non est delere culpam, dicendum quod hoc verum est de poena per se considerata. Sed hoc est per virtutem gratiae, quae in vita mortali meruit ut in futuro dimitteretur.

g. Si vero quaeratur utrum possit dimitti culpa venialis manente appetitu veniali, dicimus quod non; sed manente uno appetitu veniali, potest alia culpa venialis deleri. Nec exigitur sic in veniali peccato sicut in mortali. Oportet enim ad remissionem culpae mortalis dolorem voluntarium inesse poenitenti, informatum gratia, et quod sit in statu merendi. Non sic autem est in veniali, sed exigitur quod praesens sit gratia; aliter poena non esset deletiva culpae.

h. Si vero quaeratur utrum venialia dimittantur in poena mortis, concedendum est, si voluntarie sustineatur mors: tunc enim poena informata est a gratia. Si vero non, tamen, quia adiuncta est gratia, delentur venialia vel in poena mortis vel purgatorii. Ratio autem propter quam poena cum gratia potest delere veniale peccatum, est quia huiusmodi peccatum plus habet de ratione poenae quam culpae. Est enim poena originalis peccati ; et propter hoc delebile est per poenam exsistentem cum gratia; e contrario vero mortale per gratiam coexsistente poena.

i. Si vero quaeratur utrum exsistenti in peccato mortali dimittantur aliqua venialia: potest enim suscipere quaedam sacramenta, ut aquae benedictae vel benedictionis episcopalis, quac habent effectum ad dimissionem venialium, respondemus quod. cum multiplex sit bonum in genere, et ex circumstantia, et meritorium remissionis peccati quoad poenam, et meritorium de congruo remissionis culpae, et meritorium de condigno vitae aeternae, peccator, dum est in peccato, posse habet ad bonum in genere et bonum ex circumstantia, et ad resistendum aliquibus peccatis, sed non ad merendum dimissionem peccati nec vitam aeternam, vel de congruo in actu remissionem culpae. Habilitare tamen se potest ad hoc ut per contritionem mereatur. Quia ergo indignus est omni bono quod ad aeterna respicit, non dimittitur ei veniale peccatum. Nihilominus tamen sacramenta, quantum in ipsis est, habent posse in hunc effectum, sed indignitas est ex parte recipientis.

Venialia peccata secum portant [ 881,5-6].a. Contra: nihil quod est de aedificio est cremabile cum in se sit purum; veniale ergo peccatum non erit aedificium. - Praeterea, qualiter se habet peccatum ad ignem ? vel sicut materia, vel sicut materialis dispositio, vel propter quod debetur ardor ignisb. Respondemus quod aedihcia cremabilia dicuntur venialia peccata, non quia sint de spirituali aedificio, sed quia iuxta ipsum collocantur et sunt de aedificio carnali ; et quia non sunt de unitate spiritualis aedificii, cremabilia sunt. -Secundum autem illam opinionem quae dicit culpas dimitti etiam post mortem , ipsae culpae veniales non tantum sunt pro quibus debetur ignis purgatorius animae ad poenam, sed erunt materia ignis ad consumptionem, sicut scoria argenti est materia respectu ignis corporalis ut argentum purificetur. Et hoc idem dicit magister Hugo, Ad Bernardum : "Per incendium purgatorii scoria peccati excoquitur ". Et Augustinus, XXI De civitate Dei : " Salvus eris, si ardere ceperit quod aedificasti".

In illo tamen igne *. Qui vero superaedificant *. Nota quod 'aurum et argentum' etc. quandoque sumuntur exclusive, ut dicatur 'aedificare aurum' etc. qui sic cogitat quae Dei sunt et quae Deo placent, ut non cogitet quae mundi sunt, nisi momentanee: et tunc " peccatum absumitur in eis veniale fervore caritatis, sicut gutta aquae in camino ignis " [882, 15-16]. Et sic sumitur in GlossaI ad Cor. 3,12: Aurum etc. Quandoque non exclusive ; et tunc non est verum quod "de utroque igne sunt securi" [881,18-19]. - Lignum etiam et foenum et stipula quandoque sumuntur pro mortali, ut in originali Hieronymi super Is. 5,8: Vcie qui

coniungitis donum: domui etc.: "Haeretici dogmata dogmatibus coniungunt ; quibus dicitur per Michacam : Nolite aedificare domum vestram in deserto, ne super fundamentum Christi, quod Paulus posuit, in quo debuerant aedificare aurum et argentum et lapides pretiosos, e contrario aedificent lignum, foenum, stipulam, quorum finis est incendium ". - Quandoque sumuntur pro veniali cum mortali ; et secundum hoc in Iosue 3,4, super illud: Et cavete , ubi dicit Glossaquae sic incipit: Populus: " Si aurum et argentum fueris et igni approximaveris, clarius per ignem effulgebis; si superaedificaveris lignum, foenum, stipulam, consumeris". - Quandoque sumuntur indistincte pro mortali et veniali cum mortali, ut in Num. 15, 36: Cumque eduxissent eum, Glossa: "Lignum, foenum, stipulam trahuntur in escam ignis aeterni". - Quandoque sumuntur pro venialibus, quae non compatitur caritas sanctorum, ut Dionysius in quadam epistola dicit, directa beato Ioanni : "Si illi, quos dicis esse sanctos, diligunt ea quae sunt super terram, ab inhaerentibus materiae zelata, a divino omnino ceciderunt amore, et non novi quomodo sancti vocantur".

Hic obici potest *; aediflcant aurum, argentum, lapides pretiosos *. Hugo de S. Victore : "Aurum consistit in amore virtutis, argentum in cognitione veritatis.

lapides pretiosi in incorruptione operis "; lignum in affectu cognationis, foenum in amore possessionis, stipula in amore familiaritatis.

Nec pro eis aliquid fraudis [882, 10-11]. Augustinus, XXI De ciuitate Dei : "Non rapit ille villam alienam, sed sic amat suam, ut si perdiderit, conturbetur. Non appetit uxorem alienam, sed sic hacret suae, ut modum non teneat proscriptum liberorum procreandorum causa. Non tollit aliena, sed repetit sua; et contendit christianus amplius pro rebus terrenis quam decet, cui promissum est regnum caelorum. Non totum cor suum levat in caelum, sed aliquam partem trahit in terra". Hic superaedificat lignum, foenum, stipulam. "Sunt autem [homines] omnino contemptores huius saeculi, quibus non est notum quidquid finit temporaliter. Non baerent aliqua dilectione terrenis operibus, casti, sancti, continentes et iusti. omnia vendentes, pauperibus distribuentes, vel utentes hoc mundo tamquam non utentes "; quibus "si veniat tentatio martyrii, alacres currunt, dicentes : Bonum est dissolvi et esse cum Christo, non contristati, vel modice de terrena fragilitate". Hi superaedificant aurum, argentum et lapides pretiosos.

Non superaedificarent *. a. Quaeritur hic qualiter venialia superaedificentur, cum fides non sit fundamentum peccati. - Praeterea, ut dicitur in Glossa super illud I ad Cor. 3,12: Aedificant ligna etc, " fundamentum spiritualis fabricae est in summo ", non in imo; ergo 'upe' nihil aedifieatur, sed infra. - Item, in Glossa habetur quod quidam superaedificant plumbum, aes et lapides, per quae mortalia intelliguntur ; quod est contra hic dictum, quia ii non superaedificant, cum fundamentum destruant.

b. Propter hoc distinguitur triplex 'super' : vel proprie, in directo situ, et sic aurum superaedificatur ; quod tamen uno ordine est super et alio ordine infra. Cum enim dicitur quod ' fundamentum spiritualis fabricae est in summo', non excludiditur caritas, quae est in summo. Fides enim non est fundamentum nisi quae est formata caritate vel gratia amoris spiritualis, et utraque dicitur esse in summo: sed haec in summo quoad haerentiam veritatis summae, illa quantum ad haerentiam summae bonitatis. Ceterae autem virtutes, ut iustitia, prudentia et huiusmodi, ratione suorum actuum dicuntur infra ordinari in aedificio spirituali, quia respiciunt proximum vel ipsum hominem in se. Nihilominus tamen fides dicitur fundamentum respectu spei et caritatis, nam credere antecedit sperare et diligere . Et per hoc solvitur secundo quaesitum. - Sumitur etiam 'super' pro 'uxta', ut super flumina Babylonis , id est iuxta . et sic dicitur de veniali peccato quod superaedificatur: non quia est de unitate aedificii spiritualis, sed quia fides fundamentum praecedit, et consequitur veniale, manente fide. - Aliquando [sumitur] 'super' pro 'post', ut in Ezech, ultimo, 3: Super terminum Aser; ibi dicit Glossa: " Super, id est post"; et sic superaedificatur mortale. Potest enim manere cum fide informi, licet destruat gratiam spiritualem quae est fidei perfectio.

Illis tribus [882, 22-23]. a. Quaeritur utrum illi qui aedificant aurum etc. sentiant ignem. Quod non videtur, quia si esset aliquid in eis cremabile, esset i, lignum vel foenum vel stipula. - Sed contra, in Glossa super illud I ad Cor. 3,12: Lapides pretiosos: "In operibus bonis, quae non consumuntur ab igne, sed nihil vel parum sentient". Praeterea in textu dicitur : Uniuscuiusque opus quale sit ignis probabit.

b. Praeterea quaeritur quis sit ille quo purgabuntur electi qui aedificant aurum etc.

c. Respondemus quod in eis potest esse cremabile, licet aedificent aurum etc. Et distinguendum quod est cremabile repentinum, quod in transitu ignis velocissimo depurabitur: et non repentinum, quod fit cum mora. Secundum ultimum modum purgabuntur aedificantes lignum, foenum et stipulam ; secundum primum modum aliqui qui aedificant aurum etc.

d. Ad secundum dicimus quod est duplex ignis: unus purgatorius animarum nunc usque ad diem iudicii; alius qui praecedet iudicium, quo exuretur facies linius mundi, quo emundabuntur qui aedificant aurum etc, si tunc inventi fuerint cum aliquo cremabili. Et nota quod, cum sint tres species ignis: lux, flamma, carbo , in tres partes facta est eius divisio: ut secundum superiorem serviat salvandis, secundum medium deserviat purgandis, secundum ultimum comburendis.

Sed forte dices *. a. Quaeritur utrum veniale in malis puniatur aeternaliter. Quod videtur, quia pro venialibus fiet poena in inferno. Dicitur enim Luc. 12,59: Donec rctlthi nouissimum minutum, Glossa: "Reddas, semper poenas pro peccatis patiendo, sed nunquam veniam consequendo ". Et alia interlinearis dicit: "Pro minimis peccatis puniaris". Unde colligitur quod pro venialibus erit poena aeterna in inferno.

h. Praeterea, simile habetur Matth. 5,26: Donec reddas novissimum quadrantem, Glossa: "Minuta peccata, quia nihil erit impunitum ".

c. Praeterea, Matth. 12,36: De omni verbo otioso etc: per quod intelligitur veniale. Sed constat quod boni non solvent tunc rationem pro venialibus, quia deleta erunt per ignem exurentem faciem mundi ; ergo de malis intelligitur ; ergo post punientur mali pro venialibus. Et nullam merebuntur ibi remissionem ; ergo punientur in aeternum pro eis.

d. Praeterea, remordebit ipsum conscientia super huiusniodi peccato, et vermis non morietur, ; ut Isaiae in fine Nec potest dici quod omnia venialia deleantur in morte malorum, quia fortius in bonis, et ita nullus portaret cremabilia in purgatorium.

e. Alii dicunt quod in malis venialia ex contemptu fiunt mortalia. Sed hoc qualiter erit: cum non commiserit forte aliquis nisi unum veniale pro quo puniri debeat, et potest praeoccupari morte in mortali peccato; et ita neque ex contemptu propter multiplicationem venialium, neque ex contemptu confitendi fiet de veniali mortale.

f. Respondet Hugo quod non punitur aliquis poena actcrna pro veniali quantum est in se, sed in quantum est coniunctum mortali. Et est exemplum de eo qui suspenditur pro furto; commisit tamen multa mala, pro quorum unoquoque non suspenditur, sed pro omnibus suspensionem meretur.

g. Sed videtur Deus punire supra condignum, quia veniali debetur poena temporalis et ipse punit aeterna. - Respondemus: licet debeatur poena temporalis veniali secundum se. non tamen in quantum est coniunctum mortali irremissibili. Et Vitra meritum punitio' refertur ad quantitatem acerbitatis, non durationis; secundum hoc enim in nullo peccato mortali puniret citra condignum.

Post haec considerandum *. Venialia, quae innumerabilia *. a. Quaeritur utrum pro veniali, pro quo aliquis poenitct, iniungenda sit poenitentia. Et videtur, quia debetur ei poena temporalis quac est purgatoria ; sed susceptio poenitentiae commutat purgatoriam in temporalem ; ergo iniungenda est poenitentia. - Contra: poenae temporales sunt proportionales illi poenae quae iniungitur pro mortali, et veniale inproportionale mortali ; ergo nulla iniungetur pro veniali, quia secundum aestimationem peccati est aestimatio poenae, considerato statu poenitentis. - Quod concedunt aliqui , dicentes quod non imponitur vel indicitur poenitentia nisi ad cautelam ; immo, quod non tenetur aliquis ad confessionem illorum speciali intentione quae transgressionem importet. Confessio enim ad hoc est, ut fiat aestimatio poenae secundum quantitatem peccati.

b. Praeterea, si dubitetur utrum sit mortale vel veniale, qualiter confitendum est ? Et utrum teneatur confiteri illud specialiter, supposito quod super veniali non sit confitendum "

c. Respondemus per illud quod dicitur in ipso capitulo: "Nisi aliqua frequenter iterata " *. Ex quo intelligendum est quod aliter est in venialibus quae iterantur, et aliter in aliis. Nam si iterantur, tenetur ad confessionem in speciali ratione, et iniungenda est poenitentia; quia illa iterata possunt inducere contemptum, ex quo est mortale peccatum. Sed debet esse levis aliqua poena, nisi dictet conscientia quod inciderit in mortale peccatum, vel nisi dubitaverit.

d. Si vero dubitaverit, in tutiorem partem vergendum est, ut accipiat poenitentiam tamquam pro mortali. Cum autem confitetur, non dicat se commisisse mortale: hoc enim esset mittere se in praecipitium mendacii tamquam humilitatis causa: sed quod dubitat utrum sit mortale aut veniale. Cum enim cogitatio super delectabili aliquo inordinata fuerit cum aliqua mora, dubitatur utrum sit veniale aut non.

e. Ad illud vero quod quaeritur, utrum sit iniungenda poenitentia pro quocumque veniali, dicendum quod non; sed inliotescendum est ei de remediis venialium, verbi gratia de oratione dominica, de aqua benedicta et de aliis supradictis. Si vero suscipiat poenitentiam, in consilio sit, non in praecepto.

Quod generalis etiam confessio mortalia delet *. a. Super illo Psalmo: Domine, ne in furore tuo, primo poenitentiali, dicit Glossa quod "septem sunt praecipue modi remissionis quibus peccata delentur: baptismus, eleemosyna, martyrium, conversio fratris, remittere peccanti in se, fletus [et] satisfactio pro peccatis, communicatio sanguinis et corporis dominici". - De Baptismo, Act. 2,39: Emundamini et baptizetur unusquisque vestrum. De eleemosyna, Eccli. 3,33: lauem ardentem exstinguit aqua, et eleemosyna resistit peccatis; et in Dan. 4,24: Peccata tua eleemosynis redime. De martyrio, ad Hebr. 6,1-2, Glossa super illud: Fundamentum, baptismatum etc. De conversione, in fine Iacobi : Qui converti fecerit peccatorem. De remissione peccati, Luc. 6, 37: Dimittite et dimittetur vobis; et Eccli. 28,2: Relinque nocenti te, et peccata tua solves. Communicatio sanguinis et corporis, ad Hebr. 9,14: Quanto magis sanguis Christi mundabit conscientias vestras ab omni inquinamento. De fletu Petri, in Luc. 22, bi, Ambrosius : "Lacrimae lavant delictum quod voce pudor est confiteri", supple: publice. De satisfactione, per definitionem eius habetis [832,10-11] ; et Augustinus dicit in Enchiridion : " Qui non curant mores corrigere " et pro peccatis satisfacere, Dominus obliviscetur misereri eorum.

b. Sed potest quaeri propter quid bi modi remissionis sunt praecipui et quare tot. - Respondemus quod, cum Domini sit dimittere peccata et quoad culpam et quoad poenam, ratio dimittendi potest sumi quoad dispositionem exsistentem in poenitentc quantum ad illud quod recipit per passionem Christi; vel quantum ad dispositionem secundum quam habet se ad proximum, vel quantum ad dispositionem in se ipso respectu peccati. Si vero fuerit dispositio in ipso cui dimittitur peccatum, habens virtutem a passione Christi secundum causalitatem et signum, aut est baptismus, aut communicatio corporis et sanguinis. Unum enim illorum est sacramentum habens virtutem in caritate Christi passi, alterum vero sacramentum habens virtutem in fide Christi passi. In quantum ergo Christus passus est, pro nobis satisfaciens, in quibus est signaculum illius satisfactionis per fidem et caritatem, virtute huius duplicis sacramenti dat dispositionem qua est congruitas ex parte recipientis ad dimissionem peccati.

Si vero fuerit dispositio respectu proximi motiva ad dimissionem peccati, potest esse tribus modis: aut per compassionem defectus in proximo corporalis, et sic est eleemosyna; aut per remotionem defectus spiritualis per intellectum mediantem, et sic est conversio fratris; aut per remissionem poenae pro defectu spirituali ex parte ipsius affectus, et hoc est remittere peccanti in se.

Si vero quoad se ipsum, potest esse tribus modis. Est enim triplex voluntaria passio: principalis est passio mortis pro fide Christi aut pro iustitia; secunda est dolor spiritualis prorumpens in fletum, et haec est ex parte animae; tertia est secundum differentes passiones ex parte corporis proportionales poenae peccati, et haec dicitur satisfictio. 11. Sicut autem poenitens *; reum illius quod se non commisisse noscit [ 884,21-22]. a. Contra, Gregorius dicit : "Bonarum mentium est ibi culpam agnoscere" etc. -Praeterea, dicit Augustinus in libro Confessionum : " Si

quaeratur a me utrum sim iustus, respondeo: non"; sed sic dicens nonne contra conscientiam dicit ?

b. Respondemus quod intelligitur de agnitione affectus sive operativa, quae est in sustinentia poenae; hic autem loquitur de agnitione in confessione. - Ad aliud dicimus per hoc quod dicitur Iob 9,2: Scio quod non iustificatur homo compositus vel comparatus Deo. Cum ergo dicit quod non est iustus, intelligendum est in comparatione, eo quod iustitiae nocstrae sicut pannus menstruatae, Is. 64, 6; et dicit Gregorius super illud Iob " Cognoscat se homo peccantem a se, iustum a Deo ".

Ne alicui recitet *. Crimen prodere est dictum periculo damni vel scandali vel infamiae revelare . Secundum hoc quaeritur si Dominus prodiderit crimen Iudae cum dixit : Qui intingit mecum manum etc.

R e s p o n d e m u s: est proditio criminis dicto vel facto. Quod autem dixit Christus non fuit proditio dicti, sed prophetia faciendi. Nec hoc dixit causa damni vel scandali, sed causa correctionis, ut se retraheret, si vellet. Nec hoc dixit sub nomine proprio, sed generali.