DISTINCTIO IV.

Hie oritur quaestio *. Quaeritur, cum Idem et diversum Immediate dividunt ens , quare non sequitur 'Deus genuit Deum: ergo se Deum vel alium Deum'. - Respondeo: virtute significationis huius nominis 'Deus', notatur unitas essentiae; virtute verbi, personalis discretio. Ratione substantiae sive essentiae, non sequitur: 'ergo alium Deum'. Ratione personalis distinctionis, non sequitur: 'se Deut'. 'Se', quod est pronomen reciprocum, exigit Identitatem substantiae, quae est secundum hypostasim. 'Alius' est nota diversitatis personalis. - Sed opponitur: 'alius' est nomen personale; ergo, coniunctum cum nomine substantiali, trahet Illud ad personam: ergo totum coniunctum est personale. Et sic haec erit vera 'Deus genuit alium Deum'. - Respondeo: licet 'alius' secundum se sit personale, si adiungatur cum nomine substantiali, trahitur ad substantiam. Unde notandum quod quaedam sunt nomina personalia, quaedam notionalia, quaedam essentialia simpliciter. Essentiale simpliciter non trahitur ad personam, ut essentia, unitas, deitas. Essentiale substantiale, aliquo adiuncto, bene trahitur ad personam, ut Deus sapiens. Si personale sive notionale, potest sumi essentialiter ex adiunctione termini essentialis, dummodo fuerit de personalibus per appropriationem, ut non ' alius Deus' ; per se vero personaliter. Propria vero simpliciter, tantum personaliter.

Quidam tamen etc. *. a. Concedunt hanc ' Pater et Filius et Spiritus Sanctus sunt unus Deus', sed e converso non. Et ratio eorum est, ut dicit Boethius, libro De Trinitate : " Divina essentia nulli subiectum est ". In praedicato autem locus est essentiae, in subiecto locus substantiae ; sed, ut dicit Boethius, libro De hebdomadibus , id est maximis propositionibus, "in simplicibus idem est quod est et quo est ", et ideo neque subiectum neque praedicatum. Unde Dionysius, libro De divinis nominibus : " Quomodo haec sunt, neque dicere neque intelligere possibile est; sed usque ad hoc nostrae intellectualis factionis) virtus nititur, quia omnis divina paternitas et filiatio est ex patriarchia ex omnibus separata et filiarchia ". Ergo divinae personae comprehendi non possunt, ut supra habitum est quod divina essentia in se non possit comprehendi. Intellectus tamen noster, infirmus aliter cognoscere, per modum propositionis sive compositionis intelligit. Unde et per modum subiecti ponimus 'quis' praedicatum ante 'essentiam'. Et ideo nolunt hanc concedere ' divina essentia est tres personae'.

b. Sed si hoc nomen 'persona' est personale, et nomen personale non trahit essentiam ad personam, falsa erit ista ' essentia est tres personae ', sicut haec ' divina essentia generat '.

c. Respondeo: in personis divinis cum essentia omnino est identitas, gratia cuius idem est 'quod est' et 'quo est '; et ideo, gratia identitatis, ista convertitur, non ad designandum quod alterum sit suppositum respectu alterius.

d. Ad alterum dicendum quod potest fieri adiunctio termini designantis substantiam vel personam, vel designantis proprietatem sive notionem. Persona autem, licet personam supponat, non tamen ut 'ad aliquid', immo absolute et communiter. Et ideo potius designat hic substantiam. Et bene dicitur similiter, si adiungatur terminus designans personam, ut Pater, licet respective dicatur, sed non cum dicitur 'generat ' quia appropriatur personae.

Substantia * dicitur hypostasis vel essentia. ' Essentia ' est quo res est, ut dicit Hilarius ; 'substantia' quo res subsistit) 'natura' quo res est principium actionis.

Item, quaeritur de ista praedicatione ' Deus est Trinitas' *. - a. Boethius, libro De Trinitate , dicit: "Cum plura sint praedicamenta, sola haec duo, substantia et ad aliquid, dicuntur de Deo "; sed Trinitas non est 'ad aliquid';- ergo praedicatur substantialiter.

b. Contra: Boethius, libro De Trinitate, cap. De iis quae dicuntur ad aliud : " Quo fit ut nec Trinitas de Deo praedicetur. Non enim Pater est Trinitas, nec Filius, nec Spiritus Sanctus ".

Item, ponit Boethius pro regula : Omne nomen dictum de Deo, de tribus personis dicitur essentialiter. Augustinus tamen excipit hoc nomen ' persona '

Idem : " Trinitatem personarum diversitas facit ; Trinitas igitur non pertinet ad substantiam Trinitatis ".

c. Respondeo quod Trinitas est ' ad aliquid' intrinsecus, per suppositionem, non per significationem; non extrinsecus: communiter enim nominat personas, quae ad invicem referuntur.

Patrem et Filium *. Quaeritur: 'Deus est Pater', quae praedicatio sit hic ? utrum substantialiter praedicetur aut non ? Boethius : "Pars praedicamentorum in reliquarum rerum praedicatione substantia est, pars in accidentium numero. At cum quis haec in divinam vertit praedicationem, cuncta mutantur quae praedicari possunt. 'Ad aliquid' vero omnino non potest praedicari". Ergo Pater non praedicatur 'ad aliquid' de Deo; ergo, cum non sint nisi duo modi praedicandi de Deo, praedicatur ut substantia.

Respondeo: 'ad aliquid' non praedicatur, id est non potest mutari ut praedicet substantiam, sicut alia nomina accidentium.

Nunc vero. An Pater genuerit se Deum [42,1-2]. Augustinus, Super Ioannem, in originali : "Pater mittens Filium se alterum misit". Et in XV libro De Trinitate, Augustinus : " Tamquam se ipsum dicens Pater genuit Verbum sibi per omnia coaequale. Non enim se ipsum integre perfecteque dixisset, si amplius vel minus esset in Verbo quam in se ipso ". Expressius autem dicit hoc Anselmus, libro Proslogion , id est de personis: " Cum dicimus 'Deus de Deo', 'Filius de Patre ', non intelligimus alium Deum, sed eumdem Deum de ipso". Ergo Deus eumdem Deum genuit. Sed hoc pronomen 'se' reciprocum dicit substantiam hypostasim, eamdem in substantia cum substantia hypostasi praecedente; ergo eadem ratione haec est vera 'se Deum genuit'.

Respondeo: Filius est hypostasis eadem in substantia cum hypostasi Patris, non tamen eadem hypostasis. Et ideo conceditur quod 'se alterum genuit.

Item, bene invenitur in Augustino 'essentia de essentia'; non tamen conceditur 'essentia genuit essentiam et hoc est propter diversum modum significandi. Item ' Deus genuit Deum': '' genuit' notat personalem distinctionem vel differentiam: ergo distinguitur a Deo vel est persona differens a Deo. - Resp o n d e o: ' ''distinguitur' vel ' differt' notat differentiam generaliter, non attingendo propriam rationem distinguendi: 'genuit' autem propriam definit ; et ideo ' genuit' trahit nomen essentiale ad personam, illud autem non.