DISTINCTIO XXIX (ae).

Post praedicta etc. *; [amplius quam se ipsum, 681, 29]. Prosper, De vita contemplativa : "Illi plus quam se Deum diligunt, qui propter eius amorem ad tempus suae saluti non parcunt et, ut totum dicam, non solum ipsam mortem non refugiunt, sed libenter excipiunt, et ambientes magis a corporis sui vita, quam a Deo, vitae suae vita, recedere"

(= n. 23).

Quaeratur utrum Deus aequaliter possit dici diligendus beatitudini creatae. Quantum quisque diligit Deum, tantum vult frui Deo ; et quantum vult frui Deo et quantum diligit frui Deo, tantum diligit beatitudinem creatam ; et quantum diligit beatitudinem creatam, tantum diligit creaturam. Ergo, a primo, tantum diligit creaturam quantum diligit Deum. -Dicunt quidam quod 'tantum quantum' possunt dicere comparationem, et sic vera est, ut is sit sensus: si multum, multum:

vel possunt dicere proportionem, et sic falsa est, quoniam tunc exigeretur aequalitas. Sed haec divisio non est artificiosa. Vel dicendum quod proportionalitas est comparatio proportionum, ut quanta est linea ad lineam, tanta est superficies ad superficiem ; non tamen sequitur: tanta est linea quanta est superficies. Sic quantum est meritum in suo genere, tantum est praemium in suo genere. Sed haec solutio hic non aptatur convenienter. - Ideo dicendum est quod frui dupliciter considerari oportet: vel per modum medii, ut in transitu ad id quo fruendum est, et sic vera est prima: 'quantum quis diligit Deum, tantum vult frui'. Vel potest sumi per modum eius in quo quiescitur cum desiderato, et sic est idem cum beatitudine, licet dicatur modo diverso; et sic secunda vera, scilicet:' quantum vult frui, tantum diligit beatitudinem creatam' (= n. 24).

Aliquis diligit Deum propter se, ut filius; alius diligit Deum propter beatitudinem creatam, ut mercenarius bonus. Quaeratur an sic diligens diligat ex caritate, et an idem sit motus sic diligere Deum et sic; tertio, an aeque diligatur ab utrisque, nam si non, tunc plures videntur esse gradus diligendorum.

I. Sed talis mercenarius non diligit Deum ex caritate, ut videtur: pervertit enim ordinem, quoniam de beatitudine facit finem. - Contra, super illud: [Fac me sicut unum de mercenariis tuis], Glossa : "Bonus mercenarius est, qui spe aeternorum et desiderio regni caelestis" operaturi ergo, cum habeat spem, et habebit caritatem. - Dicendum quod, licet ponat creaturam pro fine, tamen non peccat; quoniam est finis quo quiescitur et in quo quiescitur, qui artificiosius dici potest 'finis intra' et 'fmis extra', qui est finis finium, Deus; et qui pro tali fine ponit creaturam, peccat. Unde, cum dicitur: 'iste diligit Deum propter se, Deus ponitur finis dilectionis et dilecti; et cum dicitur: 'iste diligit Deum propter beatitudinem creatam', beatitudo ponitur finis dilectionis, sed non dilecti.

II. De secunda quaestione dicendum quod alia est ratio diligendi in filio et in mercenario. Sed motus conformat se rationi diligendi: quare alius erit motus. - Contra: ponamus quod sint in eadem, et idem est diligens, et idem dilectum, et idem finis: ergo idem motus. - Dicendum quod motus diversificantur secundum rationes diligendi proximas, quae sunt diversae in illis.

III. Ad tertium dicendum quod non aeque diligitur Deus ab utrisque, quoniam rationes diligendi sunt improportionales penes quas est intensio, sicut creatum et increatum; secundum tamen diligentem possunt esse proportionales (= n. 25).

In primo capitulo huius distinctionis dicitur quod 'alius homo plus quam corpus proprium diligendus est' [682, 1-2]. Contra: plus diligere debeo animam meam quam proximum meum; sed stola secunda est de beatitudine animae; ergo, cum sit in corpore materialiter, plus diligere deberem proprium corpus in relatione ad animam quam proximum .

Et solet dici quod bene debemus exponere proprium corpus ut alius salvetur spiritualiter ; et sic praefertur vita spiritualis vitae corporali. - Duae sunt rationes diligendi in gloria proximi, scilicet ut habeat gloriam propter se ipsum, cum sit imago Dei; et ut habeat [gloriam propter me ipsum. In corpore autem una sola est ratio, ut glorificetur propter animam; ergo plus est diligenda felicitas proximi quam glorificatio] corporis proprii. Quod ad praesens non determino (= n. 26).

5. Videtur quod proximus sit aeque diligendus ut ipsemet. Aeque enim susceptibilis est gratiae et aeque factus ad imaginem et similitudinem Dei; et proximus forte praedestinatus est, et ego praescitus. Unde Bernardus, super illud: Ordinavit in me caritatem, 2 Cant., 4 : " Sapies ipse tibi prout es, cum te senseris nil habere prorsus unde te ames, nisi in quantum Dei es: quippe qui totum unde amas, in illum effunderis". "Qui vero te non diligis nisi quia diligis Deum, consequitur ut omnes qui diligunt Deum, diligas tamquam te ipsum ". -Dicendum quod proximus aequalem gratiam habens, aequaliter est diligendus: et maiorem habens, magis; non tamen magis a te. Est enim ordo caritatis quoad Deum, et est ordo quoad nos. Secundum ordinem quoad Deum, aequaliter sunt diligendi. Sed cum me ipsum diligo propter Deum, intenditur motus propter diligentem et dilectum et finem ; sed respectu proximi intenditur motus propter dilectum et finem solum (= n. 27).

Unde super hoc *. Hoc praeceptum Diliges Dominum, 6 Deut., 5, utrum intelligendum sit secundum affectum vel secundum effectum. Videtur quod pro affectu, quoniam non intelligitur secundum primam partem quoad effectum: ergo nec quoad secundam. - Contra, Bernardus, Su-per Cantica : "De illa quae est operis puto esse mandatum datum homini ; nam in affectu quis habet ut mandatur i Illa mandatur ad meritum, ista datur in praemium " . " Quomodo fuit iubenda, quae implenda nullo modo fuit" e Ergo intelligitur de utroque. - Quod autem de dilectione affectus, ubi supra Augustinus exposuit istud: Ex toto corde etc. - Dicendum quod de utraque intelligitur. Unde Bernardus, Super Cantica : " Si placet de affectuali datum esse mandatum, non valde contendo, dummodo acquiescas in hac vita a quodam mortalium minime posse adimpleri. Ergo mandando impossibilia, non praevaricatores homines fecit, Sed humiles, ut omne os obstruatur et subditus sit omnis homo Deo, quia non ex operibus tegis iustificamur in conspectu tuo (= n. 28).

[Pari affectu omnes, 682,18]. Augustinus, De doctrina christiana : "Omnium qui nobiscum possunt frui Deo partim eos diligimus [quos ipsi adiuvamus, partim eos a] quibus adiuvamur ; partim quorum indigemus adiutorio vel indigentiae subvenimus; partim quibus nec ipsi conferimus aliquid commodi, nec ab ipsis attendimus ut conferatur. Velle tamen debemus ut omnes nobiscum diligant Deum, et totum, quod adiuvamur vel adiuvamus, ad illum unum finem referendum ". (= n. 30).

[Quasi quadam sorte, 682, 24]. Augustinus, De doctrina christiana : " Sicut si tibi abundet aliquid quod dare oportet ei qui non habet, nec duobus dari posset, et tibi occurrerent duo quorum neuter alium vel aliqua indigentia vel necessitudine superaret, nihil iustius faceres quam ut sorte legeres cui dandum esset quod utrique dari non posset: sic in hominibus, quibus omnibus consulere nequeas, pro sorte habendum est, prout quisque tibi temporaliter colligatius haerere poterit "(=n. 31).

De modo diligendi proximum dicit Prosper :"Proximos tunc diligimus sicut nos, si non propter aliquas utilitates nostras, non propter speranda beneficia, non propter consanguinitatem vel affinitatem, sed propter hoc quod nostrae naturae sunt participes, quae Dei est imago, et ad vitam aeternam naturaliter praeordinantur, diligamus ". In praecepto ergo caritatis 'sicut' est adverbium similitudinis, non quantitatis ; unde non notat ibi aequalitatem (= n. 32).

Quibus obviat Illud praeceptum etc. *. I. Utrum magis sit diligendus pater quam filius. Quod videtur, quoniam natura obligat ad dilectionem patris, et praeceptum dominicum similiter ; sed ad dilectionem filii obligat natura solum ; ergo magis diligendus est pater quam filius. - Sed contra: humor ascendit a radice ad ramos ; sic humor spiritualis debet transire a patre in filium. Bernardus : Maius beneficium magis indigentibus est exhibendum. - Dicendum quod multipliciter dicitur aliquid 'magis diligendum' alio: quoniam aut ad maius praemium, aut maiori affectu, aut maiori effectu sustentationis vel reverentiae. Et sic pater magis diligendus filio. Sed aliquando filius magis diligendus, quoad effectum sustentationis ; et aliquando pater, ut in senectute (= n. 34 I).

II Utrum uxor magis diligenda sit patre. Quod videtur: Relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori suae, ut in Genesi , et idem habetur 10 Marc, 7. - Dicendum quod hic intelligitur ordo diligendi ubi inclinat natura. Unde dicendum quod ex diversis causis est dilectio patris et uxoris, quoniam natura et mos, sive sacramentum matrimonii. Unde ista possunt esse excedentia et excessa (= n. 34 II).

III. Utrum pater spiritualis magis sit diligendus patre carnali. - Dicendum quod in spiritualibus bonis spiritualis pater magis diligendus; et in corporalibus, carnalis magis (= n. 34 III).

Super 6 Deut, 5 : "Per amorem Dei gignitur amor proximi, et amore proximi nutritur amor Dei. Nam, qui amare Deum negligit, diligere proximum nescit ; et plenius in Dei dilectione proficimus, si in eius dilectionis gremio proximi caritate laetamur". - Dicendum quod, sicut universale salvatur in suis singularibus, singulare tamen trahit esse ab universali: similiter, cum summum bonum sit universalis natura, et ab ipsa nascitur particularis natura, universalis tamen natura salvatur in particulari (= n. 35).

[Primo Deus, secundo parentes, 683, 20-21 ]. Post Deum nos sumus diligendi, ut patet supra *. - Dicendum quod intelliguntur illae quae sunt aliae personae a diligente (= n. 33).

Bernardus, Super Cantica : "In mente bene affecta non dubium est quin dilectioni hominis dilectio Dei praeponatur, et in hominibus ipsis perfectiores infirmioribus, ut caelum terrae, et aeternitas tempori, anima carni. In bene vero ordinata actione, semper ordo oppositus invenitur. Nam circa proximi curam pluries occupamur " quam circa divinum officium, et "infirmioribus fratribus diligentiori sedulitate assistimus, adimplentes verbum Domini : Erunt novissimi primi, et e converso. Illum ordinem caritatis veritas, hunc autem veritatis caritas sibi vindicat. Nam vera est in hoc caritas, ut qui indigent amplius, accipiant plus; et rursum in eo cara apparet veritas, si ordinem tenemus affectu quem illa ratione" (= n. 36).

Bernardus, Super Cantica : " Da mihi hominem qui ante omnia ex se toto diligat Deum, se vero et proximum in quantum ipsum diligunt, inimicum autem tamquam aliquando forsitan dilecturam ; porro parentes carnis suae germanius propter naturam, spirituales vero eruditores profusius propter gratiam ; atque ad hunc ordinem [quo]ad cetera Dei ordinato intendat amore, despiciens terram, aspiciens caelum, utens hoc mundo tamquam non utens , et inter utenda et fruenda intimo quodam mentis sapore discernens, ut transitoria transitorie, ad id quod opus est tantummodo et prout opus est, curet, et aeterna desiderio amplexetur: pronuntio ipsum audacter sapientem, cui sapiunt quaeque res prout sunt, et poterit dicere cum sponsa : Ordinavit in me caritatem " (= n. 37).

Solet etiam quaeri etc. *. a. Utrum extranei boni magis diligendi sunt domesticis malis. Quod videtur, quoniam bonum naturae et bonum gratiae magis diligendum est quam bonum naturae tantum; et ita magis diligendi extranei boni quam domestici mali.

Item, tenemur conformare voluntatem nostram voluntati divinae; sed magis diligit Deus extraneum bonum quam domesticum malum; ergo et nos similiter debemus facere.

Dicendum quod in spiritualibus extranei boni sunt praeponendi domesticis malis sed in temporalibus e converso. Dicendum utique quod, licet in extraneo bono sit bonum naturae, tamen in eo est natura generalis ; sed in domestico est natura specialis ; ideo praevalere potest illud bonum naturale in domestico.

Ad aliud dicendum quod apud Deum non est unus domesticus et alter extraneus, sed apud nos solum; unde aliter est in dilectione nostra et in dilectione Dei. Unde apud nos consideratur natura specialis in domestico, sed apud Deum non consideratur natura specialis in uno et in alio Ideo specialis est dilectio, et Dominus vult non ut magis diligamus domesticum, sed ut velimus magis domesticum diligere quam extraneum.

b. Sed ponatur quod aequalitas bonitatis sit in domestico et extraneo: utrum similiter diligendi sunt ?- Dicendum quod in casu uno citius conferendum est extraneo quam domestico, quoniam aliqui crederent ipsum fecisse hoc motu familiaritatis, et sic possent scandalizari ; sed paribus circumstantiis exsistentibus, citius domestico esset conferendum (= n. 38). 16. Ambrosius, in libro De officiis : "Pulcra liberalitas est in ipso pauperis dato mensuram tenere, ut abundes pluribus; non conciliandi favoris gratia ultra modum fluere. Quidquid enim ex affectu puro et sincero datur, decens est". "Consideranda est etiam in largiendo aetas, debilitas, nonnunquam verecundia quae ingenuos prodit natales, ut plus senibus largiaris qui sibi nequeunt acquirere ; si quis etiam ex divitiis cecidit in egestatem, maxime sine suo vitio ". "Proximos seminis tui non despicias, si egere cognoscas. Melius enim est ut ipse tuis subvenias, quibus pudor est ab aliis subsidium poscere; non ut ditiores fiant ex eo quod potes conferre inopibus. Neque enim propterea te Deo dicasti, ut tuos divites facias". "Compatiamur alienis calamitatibus, et plus aliquando quam possumus" (= n. 41).

Solet etiam quaeri *. Utrum citius conferendum sit extraneo meliori aliquod spirituale quam bono domestico. 14 Deut., 29: Veniet levites qui non habet aliquam partem aut possessionem tecum, et peregrinus et vidua et pupillus, qui intra portas tuas sunt, comedent etc. - [Contra]: 2 Osee, 15: Dabo eis vinitores etc. - Dicendum quod, si aliquis profiteretur statum perfectionis, citius conferre deberet extraneo meliori quam bono domestico ; si autem non profitetur statum perfectionis, sufficit ut bono domestico conferat (= n.39).

Anselmus, 25 Monologion : "In illa perfecta caritate innumerabilium beatorum, angelorum et hominum, ubi nullus minus diligit alium quam se ipsum, non aliter gaudebit quisque pro singulis aliis quam pro se ipso ". - Cum caritas viae vult conformari caritati patriae secundum quod potest, ergo in via diligendus est proximus sicut ipse qui diligit. -Dicendum quod secus est de ordine caritatis in via et in patria ; quoniam in via est ordo secundum carnales affectus, sed in patria non est ordo nisi prout Deus et proximus ordinantur, ita quod unus[quisque] illorum ordinatur ad vitam aeternam et omnia ibi currunt secundum Dei voluntatem ; et tunc perfecte cognoscemus Dei voluntatem (= n. 40).

Sciendum quoque *. Nota quod septem sunt perfectiones. Prima est sufficientiae, ut 5 Matth., 48: Estote perfecti sicut Pater vester perfectus est; [ ad hanc tenentur omnes]. Secunda est excellentiae, ad quam omnes ordinati tenentur; et differt a prima solum in hoc, quod amplius tenentur ad observationem preceptorum. Tertia est perfectio Ordinis, ad quam tenentur qui sacros Ordines susceperunt; et horum debet esse vitae continentia. Est etiam perfectio religionis, ad quam tenentur ex voto; et consistit in tribus quae dicuntur 4 Act., 32, scilicet erat cor unum et anima una; et de ista, 19 Matth., 21: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia quae habes. Est etiam perfectio praelationis, ad quam tenentur illi qui debent ponere animam pro subditis, 10 Ioan., 11: Bonus pastori 10 Matth., 28: Nolite timere eos qui occidunt corpus. Est etiam perfectio tranquillitatis, ut in beata Virgine et in Christo, in [quo omnes motus sensualitatis pacificari fuerunt ; unde Augustinus, Super Genesim : " Omne animal pacatum erat in arca Noe" Est etiam perfectio patriae, in] qua videbimus Deum facie ad faciem . Unde Ambrosius de praelatorum perfectione :"Si petat imperator agrum vel fundum vel res alias, non refrenata eum ; si vero petat altare, ibi inveniet Ambrosium episcopum" (=n.42).

a. Utrum caritas intendatur. Quod non, videtur, quoniam aut se ipsa fiet maior, aut ex dono gratiae. Constat quod non ex se ipsa, quoniam tunc semper intenderetur ; nec ex virtute liberi arbitrii, cum ipsum non potest dare gratiam: ergo multo fortius nec intensionem. Ergo, si sit ex dono, non erit nisi ex dono geminato ; et ita effectus erit geminatus, et sic alia caritas et non * intensa.

Sed contra: si maior caritas adveniat minori et non intenditur minor, nec maior opponetur minori: ergo in eodem subiecto remanent duae formae eiusdem speciei ; quod esse non potest. Adhuc, otiosa esset caritas illa minor, quoniam sine illa maior consequeretur effectum.

Dicendum quod minor intenditur et fit maior. Nec est ibi duplex gratia, scilicet praeveniens et subsequens, sed eadem est, licet ad alium effectum; et per gratiam auctam augetur caritas.

b. Super Psalmum Quam dilecta, versus: Ascensiones, ibi dicit Glossa : " Ascensiones ad gradus quibus ascendit, quoniam semper proficit". Unde quanto plus amaveris, tanto plus ascendis. - XXIX distinctione tertii libri, cap. Sciendum quoque *, ibi dicitur : " Cum fuerit nata caritas, nutritur ; et cum nutritur, roboratur, et postea perficitur". - 17 Luc, 5: Adauge nobis fidem, Glossa : "Apostoli, qui in alieno et minimo, id est in contemptu terrenorum, fuerant fideles, in suo et in maiori fidem postulabant augeri, ut qui ex fide habent exordia virtutis, in eadem proficiant, donec ad perfectionem veniant ". - Super II Cor. 11, 28: Sollicitudo ecclesiarum, Glossa 3: "Quae ex caritate provenit. Quanto ergo maior est caritas, tanto maiores sunt plagae de alienis peccatis".

c. Quidam dicunt quod intensio caritatis est secundum minorem admixtionem cum suo opposito. Et sumunt hoc ex 64 Is., 6: Omnis iustitia nostra quasi pannus menstruatae.

Sed contra: caritas adveniens expellit omnem malitiam ei oppositam ; ergo nihil remanet de admixtione malitiae adveniente caritate; ergo ante omnem intensionem hoc habet (= d. 32, n. 3).

a. Quod caritas remitti potest, 24 Prov., 16: Septies cadit iustus et resurgit; sed casus iste non est a caritate; ergo ab intensione caritatis. Sed casus iste fit (per) veniale peccatum ; ergo veniale remittit caritatem. - Dicendum quod iustus cadit septies a fervore caritatis, sed non ab intensione caritatis.

b. Super ultimum I Thess., 23: Ut integer spiritus, Glossa : "Ut gratia Spiritus Sancti, quae data est nobis in Baptismo, servetur integra et incorrupta, ne nostro vitio vel immunditia corrumpatur vel minuatur vel fugetur. Nam, dum homo agit quae odit Spiritus, recedit ab eo gratia vel minuitur ".

I ad Cor. 3,15: Si cuius opus arserit, detrimentum patietur minoris gloriae; sed hoc non est nisi per veniale. - Dicendum quod istud detrimentum non est nisi retardatio gloriae.

c. Contra, super Psalmum habetur quod "caritas aut proficit, aut deficit" - Hoc facit veniale peccatum caritati, quod gutta aquae in camino ignis ; sed gutta aquae non minuit caminum ignis ; ergo nec veniale minuere potest caritatem. Quia, si per veniale diminueretur caritas, ergo tot possent esse venialia, quod totaliter destrueretur caritas. - Idem est principium remissionis formae et destructionis eiusdem 3; sed veniale non est principium destructionis caritatis ; ergo nec remissionis.

d. Dicendum quod remissio dicitur in caritate diversis modis: quoniam perficitur caritas tum quoad intensionem, tum quoad radificationem. Unde dicendum quod remittitur per veniale quoad fervorem vel quoad radificationem; sed non quoad quantitatem remittitur per veniale nec per alterum, sed destruitur per mortale. Sed quoad confirmationem nec remittitur nec destruitur (= d. 32, n. 4).