DISTINCTIO XVIII.

Praetepea diligenter *. Isidorus : " Ante adventum Domini Prophetae tantum et pauci ex populo Iusti donum Spiritus Sancti merebantur. Post adventum autem Domini cunctis est credentibus distributus, Iuxta quod dictum est a Domino per Prophetam Ioelem : Et erit In novissimis: effundam de spiritu meo super omnem carnem. Nunc autem cunctis gentibus gratia Spiritus Sancti credita est, neque In paucis, ut In populo Israel, sed In omni credentium multitudine Spiritus Sancti gratia manet. Aliquando non dignis Spiritus Sancti dona conferuntur ; unde multi dicturi sunt: Nonne In nomine tuo fecimus virtutes " ? Ex prima parte auctoritatis videtur quod non habens caritatem possit mereri. - Respondeo: Intelligitur de gratis dato, non de gratum faciente.

Cum enim *; et infra: non datur nisi ex tempore * Sed donari et donum sunt correspectiva. Quid autem sit datio, dicit magister Richardus : "In Patre est plenitudo amoris gratuiti, In Spiritu Sancto plenitudo amoris debiti, In Filio plenitudo amoris debiti et gratuiti. Non autem aliud est Spiritus Sanctus quam amor Ipsius. Quid Itaque datio Spiritus Sancti, nisi amoris debiti Infusio? Datur autem Spiritus Sancti amor divinitus, quando debitus divinitatis amor menti Inspiratur et eam Inflammat. Quid enim est Spiritus Sanctus, nisi Ignis divinus? Omnis enim amor est Ignis spiritualis. Quod facit corporalis Ignis circa ferrum, hoc facit Iste Ignis circa cor durum et frigidum: nam ex Intensione Ignis divini incandescit, totum exardescit et liquescit In Dei amorem, iuxta illud Apostoli : Caritas Dei diffusa est In cordibus nostris ".

Donum vero dieitur *. a. Quare dicit Magister quod donum ab aeterno, datum ex tempore nomen accepit? Item, donum quandoque ponitur pro dato, quandoque pro donabili ; ergo non secundum omnem modum respicit aeternum. Praeterea, cum donum et Spiritus Sanctus sint Idem, quae est ratio nominationis ?

b. Ad hoc dicendum: ' datum' significat per modum motus, eo quod est participium quod substantiam significat cum agere et pati, et sic cum tempore ; ' donum' autem nominaliter, et Ideo abstrahit a tempore.

c. Ad aliud dicendum: donum dicitur tripliciter: Uno modo notat notionem aeternam, non connotando effectum In creatura nec ponendo respectum ad creaturam, et sic dicitur donum proprie Increatum Patris et Filii, ut quorum, non cui. Alio modo dicit notionem aeternam ponendo respectum ad creaturam, non effectum In creatura, et sic Idem dicit donum quod donabile: et sic respicit a quibus donatur et cui. Tertio modo sumitur ut dicit notionem ponendo respectum et effectum In creatura, et sic dicitur datum. Unde quidquid dicitur secundum substantiam de dono, et de donabili et non convertitur: et quidquid de dono secundum substantiam, et * dato et non e converso.

d. Ad tertium dicimus quod duplex est processio ab aliquo: vel secundum esse vel bene esse sive secundum liberalitatem. Primo modo procedit Filius a Patre: secundo modo Spiritus Sanctus a Patre et Filio, non propter bene esse Spiritus Sancti, sed ut ex quo emanet bene esse creaturarum. Unde, sicut bene esse post esse increatum, ita processio secundum ordinem naturae post processionem. Cum ergo processioni liberalitatis approprietur donum quod est post esse, scilicet bene esse, recte Spiritus Sanctus donum dicitur, non Filius.

Sicut natum est [118,16-17]; et Infra: eo dicitur Spiritus Sanctus quo donum est [118,25-26]. Sed Filius est procedens a Patre; ergo est donum. Item, Filias datas est nobis, 9 Is., 6, et datus respicit aeternum: ergo ponitur pro dono; ergo Filius est donum Patris.

Respondeo: ut dictum est , secundum rem eo est Spiritus Sanctus quo donum'' ; 'datus' autem dicitur respectu creaturae de Filio ratione sapientiae vel ratione Incarnationis, donum non. ''

Semper procedit [119,10-1 l]; sic procedebat ut esset donabile *. Cum Spiritus Sanctus procedit ab aeterno ut sit donabilis In tempore, quare non similiter dicitur: Filius nascitur ab aeterno ut sit nascibilis in tempore?

Respondeo: Filius nullum respectum ponit ad creaturam, nec secundum se nec secundum suum actum, sed ad Patrem. Spiritus autem secundum suum actum ponit effectum In creatura. Donabile autem cum datur, actum ponit In tempore respectu creaturae.

Ab aeterno processit donabilis [119,19-20]. Sed si donum dicitur quia est amor, et amor solum est Patris ad Filium, ergo et donum.

Respondeo: non tangitur hic tota ratio doni. Sic enim non procederet processione perfectissima. Sed donum dicitur amor, quo exsistente Inter Patrem et Filium, fit donum creaturae.

Sed quaeritur cui donabilis *; et infra: vere datus est nobis *. Bernardus, in sermone quodam : "Venit a Patre missus Dei Filius et dedit fidem: post Filium missus est Spiritus Sanctus et dedit et docuit caritatem. Itaque per haec duo, fidem et caritatem, facta est spes redeundi ad Patrem ; et haec est trinitas: fides, spes, caritas, secundum quam velut per tridentem reduxit de limo profundi ad amissam beatitudinem incommutabilis Trinitas et beata mutabilem et miseram animae trinitatem ".

Donum erat etc. *. Ergo temporale erat causa aeterni

Respondeo: ' eo ipso' non notat causam, sed rationis concomitantiam: et illa ratio est ordo causae ad causatum, id est dati in tempore et doni ab aeterno.

Et notandum *; et infra super illud: procedendo accepit *. Contra: deitate Deus est Spiritus Sanctus: ergo non est verum quod procedendo est Deus, ut ipse dicit .

Respondeo: ita separatim dicit 'procedendo accepit ut sit Deus', quia procedere, secundum modum significandi, dicit ut in fieri; sed cum facta est res, tunc est, et ideo dicit divisim. Deitate autem Deus est ut ratione formali, processione ut ratione personali

Procedendo. ut sit essentia [120,26-27]. a. Sed si dare convenit Patri ratione essentiae, ergo potius diceretur 'divina essentia dat vel mittit Spiritum Sanctum'.

Contra: mittere, dare et hujusmodi dicunt rationem distinctionis mittentis a misso: ergo, cum divina essentia nihil habet quo distinguatur a personis, nec recte dicetur mittere.

Quod concedimus. Dicitur tamen dare donum creatum, quod est commune toti Trinitati: non increatum, propter distinctionem quam exigeret.

b. Praeterea, Deus dat Spiritum Sanctum. Potestne concedi de essentia?

Respondeo: non, quia 'Deus' trahitur ad personam ex adiuncto, essentia non.

c. Praeterea, si divina essentia non potest dici mittere vel dare, ergo non est missio. - Respondeo: Immo, quia In hoc verbo 'mittit', ut coniungitur personis divinis, tria Intelliguntur: divina essentia, distinctio mittentis ad missum et effectus In creatura; sed missio abstrahit ab actu, et sic a distinctione

Hie oritur quaestio * ; nativitate essentia est [121,5-6]. Si Iste ablativus determinet verbum ex parte suppositi, vera est; si ex parte appositi, falsa est.

Processione essentia *. Hic removetur triplex processio temporalis. Est una secundum quod creatura procedit a creatura per generationem, et haec est per defectum decisionis Est alia secundum processionem, ut lux in sole est circumscriptive ; ut autem per aerem diffunditur, non est circumscriptive. Tertia est per derivationem, secundum quod rivulus a fonte procedit, sed In Iis nunquam procedens est Idem In essentia cum eo a quo procedit.

Non enim etc. *. Hilarius, libro De Trinitate : " Absolutum et perfectum fidei sacramentum est Deum ex Deo et Deum In Deo confiteri, non corporalibus modis, sed divinis virtutibus ; nec naturae in naturam transfusione, sed ministerio et potestate naturae ". Et ad hoc continuatur quod dicit hic: Non enim etc.

Ex virtute naturae in naturam *. Hilarius, V De Trinitate, circa finem : " Non alius Deus deputabitur ad Christum ut Deus sit. Deus est ex natura divina, ex nativitate, ex Deo ". Sed nota: 'Deo' dicit hypostasim ex qua procedit ; ' nativitate ' dicit rationem procedentis ; 'natura' rationem secundum quam procedit.

Unde idem ipse [121, 23-24]; proprietate personali est Spiritus Sanetos [121, 30-31]. Contra: immo, se ipso est Spiritus Sanctus. - Respondeo: utraque vera est, si 'se ipso' determinat ex parte hypostasis hoc ipsum, ' proprietate' vero determinet ex parte appositi. - Nativitas Dei non potest [121, 24-25]. Haec auctoritas exposita est supra, V distinctione .

Ex praedietis *; secundum alteram processionem dicitur donum [122, 9-10]. Cum donum sit aeterna notio Spiritus Sancti, potestne dici quod sempiterne sit donabile, sicut dicitur donum? Et videtur, quia ab aeterno fuit donabilis.

Contra: nulla notio aeterna ponit respectum ad creaturam: donabile est tale: ergo non est aeterna notio.

Respondeo: donabile, ut respicit eum qui est donabilis, semper est, sed non secundum omnem respectum, quia non secundum illud cui donatur, sed a quo. Donum autem secundum omnem respectum aeternum est.

Et secundum hae quod *; et infra: Spiritus Sanctas dicitur noster spiritus [122, 29-30]. a. Sed, cum Pater pater noster dicatur et Filius sit incarnatus, quod non Pater, potius deberet dici filius noster; quaeritur quare non. Praeterea, Filius dicitur redemptor noster, quare non filias noster? Et quare non dicitur sapientia nostra, cum tamen connotet effectum qui in nobis est? Et cum Spiritus dicatur respective ad Patrem et Filium, sicut Filius ad Patrem, quare non dicitur filius noster, sicut spiritus noster? Et quare dicitur Deus noster et non essentia nostra?

b. Respondeo: ad primum, Pater dicitur dupliciter: vel essentialiter, id est creatione, et sic tota Trinitas dicitur pater et Filius pater noster ; vel personaliter, ut Pater Filii dicitur. -Teneturne ergo aequivoce cum dicitur Pater Filii et Pater noster?

Respondeo: nec omnino aequivoce nec omnino univoce. Pater enim est principium per modum generationis, et sic dicit respectum ad Filium ; in quantum autem principium creaturae, creatura ut principiatum respectum habet ad ipsum, et ideo dicitur ' noster ', licet non secundum eumdem modum. Filius autem est habens principium secundum generationem: quare secundum dictum modum ' noster' dici non potest. Spiritus autem Sanctus dicit principium procedens per modum spirationis, et nullum istorum, nec procedens a Patre et Filio, nec spiratio, ad creaturam dicitur. Unde secundum illum modum Spiritus non dicitur ' noster', sed secundum alium modum: quia nobis inspiratur. Sapientia autem nullum dicit respectum secundum aliquem praedictorum modorum, et ideo non dicitur 'nostra', nisi dicatur effective, ut supra dictum est . Redemptor autem non solum ad redimentem, sed ad redemptum dicit respectum, et ideo dicitur ' noster'.

c. Ad aliud dicendum: ut dictum est , " Deus dicitur a ' thein', quod est fovere; vel a 'theaste', quod est considerare". Unde ratione effectus connotati dicitur Deus 'noster'. Sed effectus ei attribuitur gratia personae, et ideo non dicitur 'nostra essentia'. Unde et tenetur personaliter in talibus. Unde talis datur regula: Nomen essentiale abstractum vel personale dictum relative ad personam non recipit hanc dictionem ' noster'. Abstracta essentialia, ut sapientia, essentia, magnitudo, misericordia, iustitia. Personale relative ad personam mutuo dictum, ut Filius. Hoc dico, quia est personale quod non dicitur relative ad personam, ut Spiritus secundum se non dicitur ad Patrem et Filium, sed solum cum hac additione 'Spiritus Patris et Filii' ; similiter redemptor et hujusmodi.

Hic quaeritur *; Non autem Spiritus Sanctus noster dicitur [123,23-24]. a. Et quaeritur quare. Item, cum quaedam sint genera donorum communia, quaedam specialia, ut prophetia, quaeritur an dicatur Spiritus Sanctus datus ratione communium, an ratione specialium tantum, an utrorumque.

b. Respondeo: ad primum, ultimum in hac appellatione ' Spiritus Sanctus' est hoc nomen ' sanctus' quod appropriatur divinae personae cui adiungitur; 'noster' autem additur solum in iis quae essentialiter tenentur vel principaliter vel secundario, et ideo ad Spiritum additur 'noster': omnes enim tres ' spiritus' dicuntur.

c. Ad aliud dicendum: quaedam sunt a Spiritu et cum Spiritu, ut virtutes; quaedam, licet a Spiritu, non cum Spiritu, ut prophetia Caiphae ; quaedam quandoque a Spiritu et cum Spiritu, quandoque a Spiritu sed non cum Spiritu, ut prophetia simpliciter. Omnia tamen sunt a Spiritu. Unde secundum primum modum intelligitur dari Spiritus Sanctus.

Post haee etc. *. Solutio huius quaestionis habetur in XXX distinctione, cap. Potest solvi . - Ergo refertur ad se ipsum *. Non sequitur: immo potius: ergo creatura dicitur ad Spiritum Sanctum, quia non dicitur donum respectu sui ipsius.