DISTINCTIO XXV (L).

Praedictis adiciendum *. Cognitione *: ut * clericis: quantitate *: ut in patria, ubi omnes comprehenduntur et magis exprimuntur: constantia *: id est ad affectus stabilitatem: devotione *: quando assensus incenditur (= n. 1).

a. Distinguuntur autem duodecim articuli sic: primus articulus est ad Patrem, quem posuit Petrus; secundus Andreae, de Filio: tertius: 'qui conceptus est', et est Iacobi Maioris; Ioannis: 'passus, crucifixus, mortuus, descendit'; Thomae: 'resurrexit' ; Iacobi Minoris: 'ascendit, sedet ad dexteram'; Philippi: 'indc venturus'; Bartholomaei: 'credo in Spiritum Sanctum'; Matthaei: 'ecclesiam catholicam, sanctorum communionem'; Simonis: 'demissionem peccatorum'; Thaddaei sive Iudae: 'carnis resurrectionem'; beati Mathiae: ' vitam aeternam'. Ita distinguuntur in symbolo.

Aliter autem distinguuntur in symbolo Athanasii: primo ponuntur quae ad divinam essentiam pertinent; deinde, quae ad Trinitatem; tertio, quae ad incarnationem; quarto, quae ad passionem et resurrectionem Christi: ultimo, [quae] ad nostram resurrectionem.

b. Si vero quaeritur quare Paulus et Barnabas non apposuerunt articulos, respondeo: quia symbolum factum fuit statim post electionem Mathiae et antequam Dominus dixit: Segregate mihi Paulum et Barnabam, ut habetur 13 Act., 2.

c. Item, triplex fit symbolum: Apostolorum scilicet, Nicaeni concilii et Athanasii. Primum fuit factum ad fidei instructionem ; secundum ad impugnandas haereses de inaequalitate personarum, contra eos qui dixerunt [quod] latria non esset exhibenda Spiritui Sancto. Et ideo dicitur ibi: 'qui cum Patre et Filio simul adoratur' et 'Deus de Deo', ut notetur aequalitas, et quod Filius non creatura. Tertium fuit ad excludendum omnes haereses, et ideo plura ponuntur ibi.

A. Item, quaeritur quare 'poena a''eterna' ''non ponitur pro articulo sicut 'vita aeterna'; quia sicut [vita] amorem incendit, ita poena timorem incutit.

Respondeo: fides est fundamentum respectu spei et caritatis prout unit articulos in Deo: sed proximum puniens est creatura, et ideo non cadit sub fide ut est fundamentum.

e. Item, quare in uno ponitur pro articulo descensus ad inferna per se ?

Respondeo: quia descensus non erat nisi ascensus. Haec est etiam causa quare exprimitur in uno et non in altero, scilicet in symbolo Nicaeno.

f. Item, cum unus sit de Dei omnipotentia, sicut omnipotentia Patri et sapientia summa Filio, ita et summa bonitas Spiritui Sancto attribuitur: quare ergo de aliis duobus non sunt duo articuli ?

Respondeo: unum expresse ponitur, et alia determinantur ex adiunctis. Sapientia enim decepit adversarium et bonitate redemit nos. Quia facere est opus omnipotentiae, alia autem omnipotentiae cum sapientia vel bonitate, et ideo de omnipotentia per se est unus articulus.

g. Item, quare symbolum Apostolorum occulte, alia aperte dicuntur i

Respondeo: in novella Ecclesia non confitebatur fides in aperto, et ad hunc statum significandum dicitur occulte. Alia sunt ad destruendas haereses, ut omnibus manifestentur, et ideo aperte dicuntur. Unde

Rom., 10: Corde creditur ad iustitiam, ore fit confessio etc., ut denotet utramque dictionem, et cordis et oris.

h. Item, quare symbolum Nicaeni concilii legitur post evangelium ? -Respondeo: quia manifestatur per ea quae dicta sunt in evangelio, cum ipsum sit supra rationem (= n. 2).

Eadem est fides *. Quaeritur post an fidei virtuti subsit falsum, an tantum verum; et si verum, an necessarium tantum, an necessarium et contingens; si autem verum et necessarium, an complexum, an incomplexum fidei subsit; et si incomplexum, an abstractum a tempore, an cum tempore determinato. Et hac quaestiones sumuntur ex parte crediti. Ex parte credentis quaeritur an eadem sit fides ante incarnationem et post, simplicium et instructorum, et de fide Philippi et discipulorum euntium in Emmaus.

a. Ad primum ponuntur quatuor rationes: prima ex parte potentiae in qua est fides; secunda ex parte eius cuius est fides, ut crediti; tertia ex parte agentis, id est infundentis fidem; quarta ex forma.

Si fides est intelligentia, ut dicit Augustinus, quae est supra rationem; sed illa tantum est verorum. Unde Augustinus: In illa vi non occurrunt nubila phantasmatum; et Philosophus: Indivisibilium est intelligentia et circa quae non est falsum. Est enim suprema vis, inter quam et Deum nihil est medium, ut dicit Glossa II Cor. : "Ibi est visio illarum rerum quae non habent abas similitudines quam quod ipsae sunt". Est ergo fides tantum verorum.

Item, fides est illuminatio procedens a summa veritate supra intelligentiam: sed summa veritas non illuminat ad falsum, quod falsum est ei dissimile: ergo tantum ad verum. - Item, fides est tantum de articulis, et articuli omnes sunt veri; ergo fides tantum verorum.

Item, fides est supra scientiam, quia scientia omnis cum ratione, fides non.

Loquamur autem de scientia principiorum, quae est sine medio; fides sine medio, sed differt, quia haec est de creatura, illa de Creatore. Sed nobilioris nobilior est habitus, dum tamen consimilis scienti; ergo fides est nobilior quam scientia. Sed scientia est verorum, sed et necessariorum; ergo fides.

b. C o n t r a, I Cor. 15,17: Si Christus non surrexit, vana est fides, Glossa : " Vana, id est falsa, non tantum inutilis"; ergo fides potuit esse falsa, cum possibile fuit Christum non surrexisse. - Item, sumus ante tempus incarnationis: Abraham credidit Christum incarnandum: sed alius modus nostrae liberationis erat possibilis: contingat: ergo Abraham credidit Christum incarnandum, et hoc est falsum: ergo credidit falsum, et meritorie: ergo prima propositio possibilis.

Item, aliquis est praescitus, habet tamen in praesenti caritatem et credit se habiturum vitam aeternam, et est falsum. Sed, ut dicit Augustinus in Enchiridion , cuius est spes, eius est fides: ergo fidei subest falsum.

Similiter opponitur de hostia quae creditur esse consecrata in altari.

c. Respondeo: fidei virtuti non subest nec subesse potest falsum. Quod opponitur de 15 Cor., dicendum quod ducit ibi ad manifestum inconveniens si negetur oppositum antecedenti, et ideo non est illa conclusio sumenda pro vera.

Si autem sic opponatur: si Christus non incarnaretur, non moreretur: et si non moreretur, non resurgeret: sed non incarnari erat possibile: ergo non resurgere, et ita possibile ex possibili sequitur, respondeo: (quod) dicit Apostolus, sumit de Filio Dei postquam incarnatus erat. Tunc enim necesse erat mori et resurgere: unde cum antecedens erat necessarium, suum oppositum erat impossibile, et sic vana esset fides quoad articulum resurrectionis. -Ad aliud dicendum quod fides habet triplicem respectum, scilicet ad credentem et infundentem et creditum, et ab his tribus individuatur. Erat ergo in Abraham necessitas praedicationis, habito respectu ad credentem et ad infundentem; sed creditum adhuc dependebat ad futurum, ex qua parte fides mutabilis erat. Ex parte autem infundentis, immutabilis, quia si summa veritas infunditur, et semper manet veritas. Unde non sequitur: 'Abraham credidit, hoc autem est necessarium credidisse', cum non sit necessitas universaliter secundum omnes illos respectus. Et etiam in positione est incompossibilitas, cum positum sit Abraham hoc credidisse, licet possibile sit non evenire: actus non eveniendi repugnat fidei Abrahae.

Ad aliud dicendum quod spes non est de complexo: unde non respicit verum ut verum, sed bonum. Unde et accidit ei quod sit verum vel falsum. Spes autem non generatur ex fide quacumque, sed ex fide quae credit quod Deus remunerabit credentes in se finaliter. Unde talis spes non est generata ex fide (= n. 6).

Quid ergo dicetur *; et infra: simplices *. Quaeritur utrum omnes teneantur ad credendum omnes articulos. Et videtur: 14 Levit., 10, leproso praecipitur ut offerat sextarium olei; sed si aliquid defuerit de sextario, quo plena mensura fidei significatur, non est sextarius: ergo prima.

Respondeo: plena mensura dicitur, vel quia nullus desit qui non creditur universaliter sive in propria ratione, vel quod nullus sit qui discredatur (= n. 4).

Sed quaeritur etc. *. 7 Luc, 19: Tu es qui venturus es, Glossa Augustini: "Poterat pius vates, quem venturum crediderat, non credidisse moriturum ". Dicit tamen Hilarius se non dubitasse, sed consuluisse ignorantiae discipulorum; "neque enim credi debet Spiritus Sancti gratiam posito in carcere defuisse".

Quidam tamen volunt dicere quod Ioannes bene potuit dubitare descensum apud inferos, cum dicant non esse articulum, eo quod non ponitur in symbolo Apostolorum 1. Gregorius, in Moralibus: Morte imminente, cum se ad inferos descensurum esse cognosceret, voluit scire adventum Christi, [ut] qui praecursor erat nativitatis eius, annuntiator esset apud inferos descensionis.

Respondeo: [est] triplex dubitatio vel nescientia: infidelitatis, quae fuit in Iudaeis; vel tarditatis, quae fuit in discipulis euntibus in Emmaus, quos Dominus increpat : O stulti et tardi ad credendum: vel amoris sive pietatis, unde 7 Luc, 19, super eumdem textum: Tu es etc, Glossa : " Non fide, sed pietate dubitavit, quia lapsus amoris fidem non impedit. Quasi enim admiratione amoris dubitabat. Talis namque lapsus est religiosus ". Unde haec dubitatio fuit virtutis operativae (= n. 5).

Solet etiam quaeri *; et infra: incarnationis *. a. Quaeritur, cum habitum sit quod fides sit veri tantum, an sit necessarii. Unde Augustinus: "Nullus miseriae nostrae sanandae convenientior erat". Sed si convenientissimum, ergo optimum; ergo per sapientiam ab aetemo ordinatum: ergo necessarium: ergo prima.

Item, I Cor.13,13: Maior horum, Glossa ambrosii : " Quod imperfectionis est tolletur, non id quod verum est ": ergo fides manet secundum cognitionem. Cum igitur eiusdem sit visio, cuius est cognitio, et visio in patria est necessarii, ergo et in via fides necessarii erit.

b. C o n t r a, II Cor. 4, 13: Habentes eumdem spiritum fidei, Glossa : "Illi venturum, passurum, resurrecturum crediderunt; nos autem venisse, passum fuisse, resurrexisse ". Sed alius modus erat nostrae redemptionis possibilis: ergo non necessarium.

Item, fides est de resurrectione praedestinatorum; sed predestinati peccare possunt: ergo in libertate arbitrii habent ut peccent et damnentur et non resurgant ad gloriam.

c. Respondeo: necessarium dupliciter dicitur: vel quod est ordinatum secundum sapientiam Dei, non dependens ex aliquo singularis arbitrio, secundum quod prophetia praedestinationis definitur : "quam necesse est modis omnibus evenire sine aliquo singularis arbitrio"; vel necessarium secundum Dei potentiam, ut necessarium est Deum non posse creare aliquam creaturam aequalem sibi virtute et potentia. Sapientia conveniens respicit, et sic est fides de necessariis. Necessitas potentiae respicit quod fieri possit, et sic non necessarium. Sed conveniens dupliciter dicitur: vel secundum rem pro qua fit, vel secundum Dei sapientiam. Licet autem visio et fides sint eorumdem. non tamen sequitur: 'hoc est necessarii, ergo et illud', propter commutationem quid in quando (= n. 7).

Item quaeritur an fidei subsit complexum. Et videtur quod non: II Cor. 4,13, ut supra in Glossa . Praeterea, dicit ibi alia Glossa : "Tempora variata sunt, sed fides est eadem "; ergo iidem articuli. Sed non est idem enuntiabile praeteriti et futuri ; ergo enuntiabile non est articulus; ergo res incomplexa non sub tempore determinato cadit sub fide.

Respondeo: fidei non subest enuntiabile ut enuntiabile, quia fides, ut est habitus intelligentiae quae est supra rationem, cuius est facere complexionem enuntiabilium, etsi sit de complexis, non tamen ut complexa. Fides enim in assensu insimul non complectitur, etsi in dicendo insimul complectuntur. Immo quidam articuli sunt de aeternis, quae non determinant tempus ; quidam determinant, ut articulus de incarnatione et tempore secundum prophetiam. Non tamen omnes ad tempus illud tenebantur. Accidit enim articulo temporis determinatio, eo quod idem est tempus quod est praedictum sub eodem articulo: quandoque erat praesens, quandoque futurum (= n. 8).

Item quaeritur de fide in dubitatione Thomae et Philippi, 14 Ioan., ubi Thomas ait: Domine, nescimus quo vadis etc. Et Dominus probat ei quod sic: Ego sum via, veritas et vita, et me scitis; ergo viam scitis ad veritatem secundum intellectum, et ad vitam secundum affectum. Ergo ex mala credulitate dixit: Nescimus etc.

Item, Philippus dixit: Ostende nobis Patrem etc, Glossa Augustini : Philippus erat de illis qui credebant Patrem meliorem Filio ; ergo discredidit.

Dicunt quidam quod, quia Apostoli nondum confirmati fuerunt virtute ex alto et latuit eis, sic crediderunt. Glossa super eumdem locum distinguit triplicem statum: quidam habebant fidem, et tamen non sciebant omnia quorum fidem habebant in generali: alii habuerunt fidem et sciverunt in propriis rationibus [omnia] quorum fidem habebant. Et de primis erant Thomas et Philippus. In generali sciebant, sed non pertractabant quid via, quid veritas in propriis rationibus ; sed facta collatione, distincte crediderunt. Unde locuti sunt de via corporali quo tenderent secundum corpus. Philippus enim credidit trinum et unum, sed non distincte sub personarum aequalitate, quia vidit creaturam Deo Patri aequalem non esse. Et sic opinione carnali videntes, spirituali intelligentia non pertractabant (= n. 9).

Post hae quaeritur etc. *. Ad Tim. I,1, 5, definitur sic caritas: Caritas est finis praecepti de corde puro, conscientia bona, fide non ficta.

Dicitur caritas esse maior [669, 29-30]. Ut dicit Augustinus, libro De christiana religione, ideo " caritas maior est, quia, cum quisque ad aeterna pervenerit, duobus aliis discedentibus, caritas auctior et altior (!) permanebit".

Hanc definitionem idem in eodem exponit sic: "De corde ponitur, ut nihil aliud quam quod diligendum sit diligatur. Conscientia bona: ille enim se ad quod credit et diligit perventurum esse desperat, cui malae conscientiae scrupulus est. Addidit autem fide non ficta: si autem fides nostra caruerit mendacio, tunc non diligimus quod non est diligendum, et recte vivendo id speramus, ut nullo modo spes nostra fallatur" (= nn. 10-11).

a. Videtur per hanc definitionem quod fides et spes naturaliter praecedant caritatem, quia conscientia ponitur pro spe, ut exponit M agister in Sententiis

• . Innuitur tamen in littera quod carius sit causa aliarum *.

Item, videtur supervacuum quod dicitur: corde puro.

Item, caritas vult bonum sibi, et spes vult bonum sibi in futuro: ergo, cum hoc concretius quam illud, et spes sequi debet caritatem, non praecedere. Item, verum ante bonum: ergo fides ante spem.

b. Respondeo: finis praecepti ponitur hic tamquam intentio consequens: alia vero duo priora sunt. Sicut sonus, licet prior sit, definitur tamen sensibile auditus. Ponuntur autem in definitione ista haec tria.

Primo enim oportet intellectum et affectum depurari a temporalibus, ne appetat ea propter se, et ideo dicitur: corde puro; unde in Actibus : Fide purificans corda. Deinde ut haereat summo vero et extendat se ad summam bonitatem. Ordinantur autem partes in hac definitione non secundum prius naturaliter, sed secundum quod prius dicitur quod proximius est. Fides purificat intellectum, spes affectum, fides et spes cor, quod est subiectum caritatis et propinquius ; et fides non ficta remotior est, et ideo ordinatur ultimo.

c. Ad illud quod opponitur de spe, respondeo: sicut in pomo odorifero, dum longe est, amatur, sed non speraturi dum autem ita prope est quod habere praesumit, speratur et amplius diligitur, maxime autem dum gustatur

tale exemplum ponit Augustinus

sic amor in patria est tamquam gustus consequens ex praedictis. Est etiam amor antecedens spem, ex cognitione summi veri per fidem; et alius consequens spem, quando amatum vel delectabile comprehendi speratur.

ADDITIONES CODICIS E.

Post religiosus (p. 299, lin. 11):

Super illud: mortem, resurrectionem *. Numquid similiter et aeque meremur credendo eius passionem sicut resurrectionem ?

Respondeo quod non, per illud quod dicitur II De Trinitate : "Meritum nostrae fidei est resurrectio corporis Domini. Nam mortuam esse carnem illam in cruce passionis inimici credunt, sed resurrexisse non credunt. Unde certa spe exspectamus resurrectionem corporis nostri , quia hoc in membris speramus quod perfectum in capite videmus".

Post dividere (p. 302, lin. 13):

a. Obicitur de fide paralytici. Videtur enim quod non habuit dem, per hoc quod dicitur : Videns Iesus fidem illorum, dixit: Confide ; unde videtur quod in fide aliena sit salvatus.

Respondeo: fides eorum impetravit ei fidei gratiam.

b. Sed adhuc obicitur. Dicit Glossa : "Prius sanatur anima, nec amen gratias agit, qui plus desideravit curam corporis". Sed si praetulit salutem corporis saluti animae, peccavit mortaliter.

Respondeo: loquitur ante statum sanationis, et ante fuit in mortali peccato, sed simul utrobique curatus.