DISTINCTIO XXXIV.

Post praedicta, de peccato actuali etc. *. a. Augustinus, Contra Manichaeos , dicit quod ipsi errabant quaerendo unde malum, non prius quaesito quid sit malum. Quapropter sciendum prius an sit, deinde quid sit, postea quia est, deinde propter quid est.

b. Boethius, in Consolatione : " Esse est quod ordinem retinet servatque naturam "; sed malum non hoc facit; ergo non habet esse. In malo rationalis vis succumbit, et concupiscibilis imperat, cum e contrario deberet fieri; ergo in malo non retinetur ordo.

Anselmus : " Liberum arbitrium est potestas conservandi rectitudinem voluntatis ", et hoc non servatur in malo; ergo primum.

Sicut natura est principium vitae in naturalibus, sic natura est principium boni in moralibus: et sicut deficiente vita, non dicimus ipsum esse, sic nec deficiente bono dicemus illud esse.

c. 28 Ezech., 19: Nihili es, et non eris in perpetuum: et hoc dicitur propter sui malitiam: ergo malum nihil est. - Anselmus, in libro De originali peccato, 5 cap. : " Sicut iniustitia non est aliud quam absentia debitae iustitiae, ita malum non est aliud quam absentia debiti boni ". Sed absentia nihil est: [ergo] nec malum esse est ulli aliquid esse? non enim est aliud dicere " quam deesse bonum " Super illud Psalmi : Infixus sum in limo : " Substantia dicitur illud quod quaeque res a Deo facta est; iniquitas vero non substantia est, sed hominis perversitas ".

d. Dicendum quod 'esse' dicitur multipliciter. Aut enim esse naturae, aut esse moris ; et hoc dupliciter, quoniam aut esse gratiae aut non. Dicendum ergo quod, si malum fuerit privatio 'esse secundum naturam', non est illud cuius est privatio. Similiter, si privetur 'esse moris', non est illud cuius est privatio. Si autem privetur 'esse gratiae' per summum bonum inhabitans, tunc privatur fine omnium, et sic dicetur ipsum non esse. Dionysius : " Malum est defectus boni ;; nihil autem exsistentium universaliter privatur bono, divina Providentia in omnibus exsistente ". " Malum esse aliquid dicetur secundum accidens " . Dionysius : " Daemoni malum est contra deiformem intellectum esse ;; animae vero malum est contra rationem esse ;; corpori autem malum contra naturam ". Sed aliae privationes, ut caecitas et ignorantia, aliquo modo dicuntur esse, quoniam sunt poenae inflictae. Unde Augustinus, in libro De libero arbitrio : Mali poenae Deus auctor est, sed mali culpae non.

Ergo ex bono oritur malum *. Augustinus, XII De civitate : Aut bona voluntas est causa mali: quod nullus ita desipiens dicit ; aut mala, et tunc in infinitum est abire; aut aliqua res quae nec bona nec mala voluntas est. Sed tunc illa res, aut est superior voluntate, et tunc est summum bonum tantum, cuius non est adducere malum ; aut fuit par, et tunc non habet potestatem supra illud ; aut inferior, et tunc impotentior est Dicendum sicut Augustinus , quod mala voluntas est causa mali, " non quia malum sit inferius bonum ad quod se convertit", relicto bono superiori, " sed quoniam perversa est ipsa conversio ". Non ergo causas efficientes II sed deficientes ipsius mali est quaerere. Simile autem accidit in eo quod est velle " videre tenebras et audire silentium ", et [in eo quod est) malum esse ex bono deficiente .

Mala autem voluntas Illa angeli et hominis *. a. Multae sunt definitiones mali. Secundum Augustinum, in libro De libero arbitrio : " Malum est aversio a bono". Secundum Ioannem Damascenum : " Malum est ex eo quod est secundum naturam in id quod est praeter naturam voluntaria aversio ". Ioannes Damascenus : "Malum est tenebra intelligibilis ". Secundum Anselmum : "Malum est absentia boni ubi debet esse " . Au gustinus, De civitate Dei : " Malum est male uti bono ". Augustinus, 83 Quaestionum : " Malum est privatio boni". Basilius : " Malum est dispositio animae contrarie se habens ad virtutem ". Augustinus, Denatura boni : " Malum est corruptio modi, speciei et ordinis". Augustinus, De Trinitate : "Malum est uti fruendis vel" e converso. Augustinus, De vera religione : " Malum est carere bonis immutabilibus quibus fruebatur vel posse frui speraverat".

b. Nota quod prima definitio assignatur penes defectum primi motivi ; secunda, penes defectum motoris coniuncti ; tertia, penes defectum dirigentis in intellectu speculativo, id est gratiae illuminantis ad bene operandum ;quarta, penes defectum dirigentis in intellectu practico quinta, penes defectum formae in actu: sexta, penes defectum formae in habitu; septima, penes qualitatem malam quae est principium operationis malae; octava assignatur penes defectum causatum in subiecto, et nona penes defectum actus comparati ad finem; decima, penes defectum finis prout est sub multis rationibus.

Ecce habes primam voluntatem etc. *Augustinus, De fide ad Petrum : " Naturae quae a Deo sunt ideo proficere possunt, quoniam esse coeperunt: et ideo deficere, quoniam ex nihilo sunt et ad defectum [eas conditio] ducit creationis ". Augustinus, XII De civitate Dei : " Deficere ab eo quod est summe ad id quod est minus, hoc est incipere habere malam voluntatem " .

Ostensa origine mali etc. *. Dionysius, in libro De bono , contrarium dicit: " Non corrumpitur aliquid exsistentium secundum quod est essentia aut natura, sed defectu iuxta naturam ordinis, harmoniae et commensurationis ratio infirmatur manere similiter habens". Dionysius, in eodem : "Malum est corruptio naturalium habitudinum, operationum et virtutum "; et ita natura non corrumpitur. Dionysius, in eodem : "Virtutis boni est superexcellens magnitudo, quoniam privata et sui privationem post se facit, secundum quod est universaliter sui participare. Et si oportet dicere verum, pugnantia ei sua virtute sunt et pugnare possunt" .

Ex quo colligitur etc. [489, 27]. a. Utrum aliquid sit summe malum, sicut aliquid est summe bonum. Quod videtur: magis et minus dicuntur respectu maxime ;unde, cum in genere mali sit reperire unum maius alio et minus alio, et in genere mali erit reperire aliquid maximum.

b. Dicendum quod magis et minus dicuntur dupliciter : aut enim secundum accessum ad terminum, aut secundum recessum a termino opposito. Et sic dicuntur acutum et obtusum in angulo penes recessum a recto. Unde cum malum dicatur secundum II superfluum et diminutum , penes recessum maiorem et minorem a bono, dicetur magis malum et minus. Unde Augustinus : " Natura non capit malitiam participatione malitiae, sed privatione boni ". Dionysius : " Tenetur malum boni participatione, et bonum sustentat privationem sui "; si enim aliquid esset summe malum, tunc summum bonum in eo nullam haberet potestatem. Unde Augustinus, De moribus Ecclesiae : " Dei bonitas ad omnino non esse perduci non sinit: et deficientia sic ordinat, ut ibi sint, ubi congruentissime possunt esse, donec, ordinatis motibus, ad id recurrent unde defecerunt". Augustinus, in eodem : Malum est corruptio boni. Corruptio non potest esse nisi sit corruptibile: illud autem non est malum, sed bonum: non ergo omnino deficiens erit a bono: quare nihil summe malum.

Ideoque in his contrariis etc. * Quaedam sunt contraria simpliciter se habentia et secundum positionem dicta, ut album, nigrum, dulce et amarum: et ista non sunt in aliquo eodem, nec unum in altero. Sunt etiam alia contraria II et secundum privationem dicta; et sic bonum et malum sunt contraria, sub privatione tamen dicta. Unde prout sunt contraria, nunquam simul sunt in eodem, quoniam nec contrarie [opposita] nec contrarii habitus simul sunt in eodem. Sed prout sunt privative opposita, nihil prohibet privationem illam esse in bono; sed non in illo bono quod privat, sed in illo quod remanet; non enim potest tantum bonum malum privare quin remaneat bonum. Et sic patet qualiter regula dialecticorum non fallit .

Nisi ex angeli et hominis etc. *. Quod peccatum principaliter sit in voluntate, Anselmus : " Sicut voluntas in membris et sensibus operatur, ita in ipsis torquetur aut delectatur. Unde usus habet, actiones quas facit iniusta voluntas, dici peccata, quoniam in voluntate, qua fiunt, est peccatum ".