DISTINCTIO XIX.

Nunc postquam *; et infra: aequalitate *. Sed cum aequalitas attendatur penes aeternitatem, male videtur facere distinctionem inter aequalitatem et aeternitatem. Item, contrarium videtur infra, XXXI distinctione, cap. 1 , ubi dicitur: " nihil est sibi aequale "; ergo aequalitas non attenditur secundum substantiam.

Respondeo: aequalitas potest sumi communiter, et sic complectitur aeternitatem ; vel proprie et specialiter, et sic differunt in modo dicendi, idem tamen sunt in substantia.

Ad aliud dicendum: aequalitas est personarum ut quorum ; essentiae divinae ut respectu cuius, et sic non idem aequale sibi.

Nullus horum trium *. Quare ponit ista et non alia, tria et non plura? Item, supra, VIII distinctione , dixit: " Non mole magnus est, sed virtute "; virtus autem et potentia idem ; ergo magnitudo et potestas, et ita male distinguit inter haec.

Respondeo: secundum quantitatem discretam aequalitas non dicitur, sed secundum continuam, ut in magnitudine . Est autem magnitudo secundum tempus et est magnitudo secundum molem dimensionis, et haec est in corporibus ; aut secundum extensionem virtutis, et haec est in spiritibus creatis.

Ea autem quae sunt in creaturis per similitudinem transferuntur ad Creatorem. Magnitudini temporis in creatura proportionatur aeternitas in Creatore: magnitudini secundum molem, magnitudo ambitus creaturarum in esse; potestas autem est ambitus in posse sive in agendo. Et sic patet solutio alterius quaesiti, quomodo differunt magnitudo et potestas, quia magnitudo dicit ambitum in esse, potestas ambitum in operando .

Immensitas *: id est magnitudo absque terminis.

Divinitas *: ponitur pro potestate, quia potestas per essentiam cognoscitur.

Aequalitas * Cum dicatur ' Filius est aequalis Patri', quaeritur an e converso sequatur: ergo Pater est aequalis Filio. Dionysius, libro De divinis nominibus : " In aequipotentibus possibile est et similia esse haec inter se et converti: in causali autem et causativis non recipimus reciprocationem "; id est, licet dici possit causatum simile causae, non tamen e converso dicitur, sed in his solum quae aequaliter consimilem qualitatem participant. Quamvis creatura ad Creatorem dependeat ut causatum ad causam, non tamen e converso est dependentia.

Item, 1 Hebr., 3: Cum sit splendor, dicit Chrysostomus quod in personis est ordo naturae et habitudo principii ad habens principium. Ergo, secundum Dionysium, non convertitur.

Respondeo: immo, secundum modum dicendi.

Non excellit *. Hilarius, libro De Trinitate : " Aeternitas [Patris] locum, tempora, speciem et quidquid humano sensu concipi potest continet: ipse extra omnia et in omnibus capiens universa, non accessu decessuve mutabilis, sed incomprehensibilis, plenus, perfectus, non aliunde quid sumens, sed ad id quod ita est manens sibi ipsi sufficiens ".

Cumque enumerantur *. Non alio magnus et alio Deus [125, 9-10]. a. Cum idem sint secundum substantiam esse Deum et magnum, quaeritur an secundum rationem sint idem. Et videtur quod sic: si diversae essent rationes, ergo diversi intellectus: ergo et res diversae: quod est contra primum; ergo idem ratione. Ergo solum est verborum inculcatio, cum sint idem secundum rationem et rem.

Respondeo: Pater et Filius, cum sint idem secundum esse, differunt secundum aeternam rationem ; magnitudo autem et potestas secundum temporalem rationem, scilicet secundum connotata in creaturis, quia magnitudo dicit ambitum, ut dictum est , secundum esse, potestas secundum agere.

b. Item, si magnitudo idem est quod essentia, ut ipse dicit, ergo aequalitas idem est quod identitas, cum tamen sit scriptum in Philosophia : " Aequalitas est unitas in quantitate: identitas est unitas in substantia ".

Respondeo: idem sunt, sed differunt secundum connotatum, quia magnitudo ambitum connotat creaturarum temporalem.

c. Contra: magnitudo Dei est aeternaliter, et ambitus creaturarum temporalis: ergo male determinatur unum per alterum.

Praeterea, magnitudo Dei est infinita; penes infinitum autem non est aequalitas; ergo nec penes Dei magnitudinem.

d. Respondeo: ista determinatio non est magnitudinis in se, sed quoad nos, eo quod intellectus noster semper inchoatur a temporali et infinitum non comprehendit nisi [per] finitum, finitum autem per aequale, sicut tantum potest et adhuc amplius .

e. Ad aliud dicendum: nomen speciei salvatur ibi, sed non generis . Aequalitas enim est ibi, sed non proportio: " proportio enim est rerum eiusdem generis, quantaecumque sint, certa habitudo " ; quod non congruit personis divinis. Sed est ibi aequalitas; aliter tamen quam in aliis, quia in aliis est diversarum substantiarum respectu aequalis quantitatis, hic autem diversarum personarum respectu eiusdem substantiae. Nec est hic inequalitas in partibus, ut in aliis, quia Pater et Filius simul sumpti non sunt maiores Spiritu Sancto nec e converso. Aliunde autem attenditur aequalitas et aliunde infinitas, quia aequalitas est penes unitatem virtutis respectu unitatis substantiae ; infinitum autem dicitur secundum excessum ambitus in creatura, ut tantum potest et amplius . De hac autem aequalitate dicit Augustinus, libro IV De Trinitate : " Cum tres visi sunt Abraham, quisquam in eis maior vel forma vel aetate vel potestate ceteris dictus non est. Cur non hic accipiamus (Visibiliter insinuatam) per creaturam visibilem Trinitatis aequalitatem " ?

Sciendum i gitur *; et infra: Pater non est maior *. Augustinus in altercatione Contra Faustum : " Maior dicitur tribus modis: aetate, forma, potentia, ut senex puero, longior parvo, fortior imbecilli ". Nullus istorum hic est; ergo omnimoda aequalitas.

Omnem in Patre *. Distributio fit hic ratione eorum secundum numerum quae attribuuntur Patri, ut potentia, sapientia etc. Item, Anselmus, in Proslogion : " Non potest verbum tuum aliud esse quam quod es aut aliquid maius aut minus esse in Verbo quo te ipsum dicis, quoniam Verbum tuum non est alia veritas quam tu. Hoc ipsum est amor tuus, unus et communis tibi Filioque ; nam idem amor non est impar tibi et Filio, quia tantum amas te et illum, et ille te et se ipsum. Quantus es tu, et ille: nec est aliud a te et ab illo, quod sit dispar tibi et illi ".

Et inde est *; et infra: Pater est in Filio * et e converso, ut 14 Ioan., 10: Ego in Patre et Pater in me. Quidam volunt dicere quod sit idem modus essendi in, et hoc dicitur ratione communis essentiae. Nos tamen dicimus cum Ioanne Damasceno quod differens est modus essendi in. Pater enim est in Filio ut principium in habente principium, quod Damascenus appellat causam et causatum: Filius in Patre ut habens principium in principio.

Nullas horam extra *. Hoc dicitur secundum illum modum quo Pater in Filio et e converso.

Nee exemplum aliquod [127, 4-5]. Contra, IV distinctione, supra , ponit Augustinus exemplum: memoriam, intelligentiam et voluntatem.

Respondeo: non potest inveniri proprium exemplum, sed proportionale .

Ego in Patre *. Ioannes Damascenus, libro IV : " Eorum quidem quae ante humanationem modi sunt sex. Nam haec quidem eorum copulationem naturae et homoousion quod est ad Patrem ostendunt, ut hic: Ego et Pater unum samus et Qui videt me, videt et Patrem . Alia autem perfectionem hypostaseos eius, ut Filius Dei et character hypostaseos eius et Magni consilii angelus et similia. Alia autem circumincessionem quae est in invicem hypostaseon significant, ut Ego in Patre et Pater in me . Alia vero indecessibilem stabilitatem, ut Verbum , Sapientia , Virtus et Splendor . Verbum enim in intellectu est, Verbum autem inquio substantiale, et sapientia similiter in intellectu est et in potentia est virtus et in lumine splendor. Alia autem velut ex causa Patre, ut hic: Pater maior me est : ex ipso enim habet esse et omnia quaecumque habet, esse quidem generative, non conditive. Aliae autem prophetice figuratae ".

Nec per insitivam capacioris substantiae naturam *. Idem Hilarius interponit quod sequitur : " Quia per corporalem necessitatem exteriora fieri his quibus continentur interiora non possunt, sed per naturae unitam " etc.

Eadem plenitudo divinitatis [128, 6-7]. Magister Richardus de S. Victore : " Plenitudo summae felicitatis requirit plenitudinem summae iucunditatis ; plenitudo summae iucunditatis requirit plenitudinem summae caritatis; plenitudo summae caritatis plenitudinem summae perfectionis exigit. Ubi autem oportet esse aequam perfectionem, necesse est omnes in summa aequalitate congruere ".

Per hoe intelligitur Pater in Filio, quia una substantia [ 128, 12-14]: id est consequitur ex hoc, non quod sit simplex ratio.

Nec est aliqua trium personarum pars *. a. Sed cum ratio 'totius' Trinitati et personis tribus attribuatur, quare nomen 'partis' ab illis removetur?

Respondeo'' : quia ' ''pars', secundum quod pars, diminuitur respectu 'totius', exceditur et imperfectionem habet.

b. Contrarium tamen videtur 5 Levit., 11, ubi dicitur: Decimam partem ephi, Glossa: " Ephi est mensura continens tres modios, et ephi Trinitatem significat, decima pars ephi significat carnem Christi "; ergo, sicut decima pars ephi est eius pars, ita Filius sive caro eius, quocumque modo intelligatur, erit pars Trinitatis.

Respondeo: aliunde dicitur 'pars' et aliunde ' decima' Decima enim dicitur secundum humanitatem, secundum quam praestatur adiutorium ad observantiam Decalogi; pars autem dici potest secundum animam et corpus istius hominis, Christi, vel respectu totius humanae naturae.

Si natura anum essent et consensione *. Bernardus, Super Canticum : Dilectus meus etc. : " Non simpliciter Pater et Filius sunt 'unus', sed cum adiectione: verbi gratia, unus Deus, unus dominus et quidquid aliud est quod ad se quisque dicitur et non ad alterutrum. Quid illa unitas qua multa corda sunt unum? Non est censenda nomine unitatis, comparata huic quae non multa unit, sed unum singulariter significat. Non hanc facit spiritualis manducatio, non consensio voluntatum, non communio. Si quis tamen inter Patrem et Filium consensum dicat, non contendo, dum tamen non unionem, sed unitatem intelligat voluntatis ".

Item, quaeritur an plus simplicitatis vel unitatis intelligitur, cum dicitur divina essentia per se, quam cum essentia in personis. Et videtur quod sic: in personis est unitas personarum et voluntatum, in essentia solum unitas naturae; ergo in personis minor unitas.

Respondeo: unitas in tribus nihil addit vel diminuit unitati essentiae, sed solum fit ostensio virtutis, ut si multiplicentur individua speciei, nihil superadditur essentiae speciei, sed ostenditur virtus multiplicationis eius.

Hi ergo tres etc. *; Nec maius aliquid *. a. Ternarius maior est quavis unitate: quare Trinitas non est maior qualibet persona? Praeterea, potestne convenienter dici 'ternarius ' personarum, sicut dicitur trinitas?

b. Item quae aequalitas possit attendi secundum numerum, ut dicatur: plures sunt tres quam unus, sicut secundum magnitudinem ? Ergo videtur quod personarum sit inaequalitas secundum illum modum.

c. Item, cum persona non sit pars Trinitatis, quaeritur an ipsae naturae sint partes hypostaseos in Christo.

d. Respondeo: ternarius proprie dicitur ubi tres sunt unitates in tribus substantiis. Trinitas autem dicitur " quasi trium unitas" , scilicet una substantia) et ideo non dicitur ternarius personarum. Et haec est ratio quare tota Trinitas non est maior singulis, quia non est aggregatio unitatum diversarum substantiarum.

e. Ad aliud dicendum: inaequalitas utroque modo removetur a Trinitate: proprie tamen aequale et inaequale dicit oppositionem circa magnitudinem , et ideo, licet tres plures quam una, non conceditur ibi inaequalitas secundum numerum, nec est ibi proprie numerus, quia numerus pluralitatem substantiarum concomitatur .

f. Ad ultimum respondeo quod naturae non possunt dici partes, quia si hypostasis Christi hominis composita esset ex utrisque naturis, sic naturae tempore praeexsisterent: quod falsum est de divina. Humana tamen non repugnat naturae partis, sed tamen non dicitur, quia non habet compartem sibi respondentem.

Spiritualis, non corporalis [129, 26-27] Psalmus Lauda Ierusalem , Glossa: " In his quae non mole magna sunt, hoc est maius esse, quod et melius est".

Numquid bonitas, sapientia *. Boethius, libro De consolatione :" Omnia haec* bona, sufficientia, potentia ceteraque velut quaedam sunt membra beatitudinis, an ad bonum velut ad verticem omnia referuntur ? Si omnia haec beatitudinis membra forent, a se quoque invicem discreparent. Sed haec omnia unum esse aliquid monstrata sunt; minime igitur membra sunt ; alioquin ex uno membro constaret beatitudo. Restat ergo cetera ad bonum referri. Idcirco sufficientia appetitur, quia bonum esse iudicatur: idcirco potentia quia bonum ", et ita de aliis. Sed bonum idem quod beatitudo aut idem quod Deus; haec omnia igitur idem quod Deus et ad invicem: non ergo sunt partes eius.

Ut tres equi *. Cum duplex sit maioritas, scilicet quantitativa, quam modo removit a Trinitate: vel secundum excessum in praedicando, et hanc modo removet sic arguens: a. Multiplicata substantia individuorum, multiplicatur substantia generis, ut: tres asini, ergo tria animalia: sed multiplicatis personis, non multiplicatur vel numeratur essentia: ergo essentia non est genus vel species ad personas.

b. Contra, Hilarius, VII De Trinitate : "In Patre et Filio credere duos deos impium est: Patrem et Filium praedicari singularem Deum sacrilegum est: Deum ex Deo quod in similitudinem generis unum sunt negare blasphemum est". Ergo, cum genus sit substantialis similitudo specierum, de qua et hic loquitur, divina essentia erit genus ad personas.

c. Idem, in eodem : " Visus est adeo Pater in Filio ex proprietate naturae, dum ex indifferentia atque veritate generis unum sunt natus et generans, ut hic Domini sermo sequeretur: Non creditis quia ego in Patre et Pater in me est ? Inseparabiles esse per naturalem similitudinem non possumus aliis verbis docere quam Filii". Ergo divina essentia est tamquam genus.

d. Item, Ioannes Damascenus : " Deitas naturam manifestat, Pater autem hypostasim, quemadmodum humanitas naturam et homo hypostasim: Deus autem commune naturae significat et In unaquaque hypostaseon, Id est personarum, ordinatur denominative quemadmodum homo. Deus enim est qui habet divinam naturam et homo qui habet humanam ". Ergo, sicut humanitas est quaedam natura specialis, Ita et divinitas. Praeterea, falsum videtur dicere, cum dicat Deum denominative dici.

e. Respondeo: ad primum, Hilarius non sumit genus sicut Philosophi : " quod praedicatur de pluribus differentibus specie " etc. Appellat enim genus, quod habet ambitum predicationis secundum substantiam. Unde non sequitur: praedicatur secundum substantiam, ergo est genus vel species.

f. Ad aliud dicendum quod denotatur similitudo hic secundum generalem modum, non secundum specialem. Unde non sequitur quod sit quaedam natura specialis.

g. Ad aliud dicendum: denominative dici multipliciter dicitur : Proprie, secundum quod dicit concretionem substantiae cum accidentibus, et ad huius similitudinem transfertur, ut Improprie dicatur de substantiis. Impropriissime dicitur In divinis, ut quando volumus loqui de divina essentia secundum se et secundum quod est In personis.

h. Item, quod divina essentia nec universale nec particulare, videtur sic probare Philosophus : In illis est universale et particulare, In quibus est duplex natura, aliquo modo formae, aliquo modo materiae . In Deo autem omnino est simplicitas; ergo nec universale nec particulare. Boethius enim dicit quod " Deus est forma absque materia ".

i. Item dicit Boethius in libro De Trinitate : "In simplici non differt 'quod est' et 'quo est', in composito aliud est". (Universale vero est 'quo est', differens ab eo 'quod est'; particulare est illud 'quod est', differens ab eo ' quo est'. Cum ergo in Deo non differant 'quod est' et 'quo est', in Deo non est universale vel particulare, et sic nec genus nec species.

His quoque addendum est *. Probatur in hoc capitulo quod divina essentia non dicitur secundum materialem causam nec secundum formalem. Materia est possibilis, imperfecta, non actu exsistens ; ergo non convenit divinis personis. Item, tres causae incidunt in unam: efficiens, formalis et finalis , sed nunquam cum materiali ; ergo, cum Deus sit multoties in ratione trium, nunquam incidit in materialem.

His autem adversari *; commune et universale [ 133, 12-13]. Non intendit Ioannes Damascenus hic dicere quod divina essentia sit universale et persona particulare, sed utitur tali modo arguendi contra quosdam haereticos, qui dixerunt unam personam incarnari non posse nisi omnes incarnarentur. Sicut in naturis est accipere commune et particulare, ita quodammodo in divinis est commune, scilicet essentia, et (particulare, scilicet) persona; sed in creaturis, patiente una hypostasi, non patitur alia; ergo a simili in divinis una persona incarnari potest sine alia. Cuius haec sunt verba : " Praedicatur autem substantia de hypostasi, id est persona, quia unaquaeque homoydeon hypostaseon, id est, earum quae sub eadem specie sunt personarum, perfecta substantia est. Ideo non differunt ad invicem hypostases secundum substantiam, sed secundum accidentia, quae sunt characteristica idiomata hypostaseos, non naturae. Etenim hypostasim determinant: substantiam cum accidentibus. Substantia autem non secundum se ipsam subsistit, sed in hypostasibus contemplatur. Patiente enim una hypostasi, substantia passibilis est secundum quam est haec hypostasis, non tamen necesse est omnes homoydeas hypostases compati. Ita igitur confitemur divinitatis naturam " etc.

Ecce dicit substantiam esse universale, hypostasim *. a. Sed cum concedatur quod omnis individua hypostasis est particulare et omnis persona est individua hypostasis, per definitionem personae a Boethio in libro De duabus naturis ; ergo omnis persona est particulare.

Respondeo: universale non potest esse nisi ubi est particulare et e converso ; sed universale removetur a divina essentia: ergo particulare removetur a persona. Praeterea, particulare dicitur ubi est natura partis ; sed natura partis removetur a divinis: ergo particulare.

b. Contra: " particulare est quod de nullo dicitur, sicut universale est quod aptum natum est praedicari de pluribus "; sed persona de nullo dicitur: ergo est particulare. - Respondeo: haec non est ratio a qua est nomen institutum, sed est negatio consequens. Praeterea, cum persona non partitur essentiam quae tota est in singulis, et particulare dicitur quia capit partem universalis, manifestum est quod nec ratio universalis nec particularis erit in divinis.

c. Item, tres sunt individuae hypostases, per definitionem personae a Boethio : " Persona est individua substantia" etc.; ergo tria debent dici individua.

Respondeo: argumentum non valet. Prima enim falsa est, quod individua hypostasis sit individuum. Individua enim substantia dupliciter dicitur: uno modo est substantia prima separata ab alia separatione ultima, et sic substantia est individuum vel atomum ; et haec est divisio prima, nec convenit aliquo modo Trinitati. Alio modo est individuum " collectio proprietatum " etc. Prima propositio vera est in naturalibus, ubi hypostasis et substantia prima convertuntur. Individuum autem in divinis dicitur ad similitudinem illius, scilicet ' collectio proprietatum ': subiectis enim per modum praedicatorum non dividunt ad invicem, immo se ipsis.

Haec autem quae hic *; et infra: speciem circumplectivam * Species uno modo dicitur secundum quod "praedicatur de pluribus differentibus numero " etc, et sic sequitur: est species, ergo universale. Alio modo dicitur species totum esse Individuorum , et sic maxime proprie divina essentia est totum esse personarum. Unde Ioannes Damascenus : " Aliud est considerare re et aliud ratione. In omnibus creaturis hypostaseon divisio re consideratur: re enim Petrus a Paulo alius consideratur; communitas autem ratione et cogitatione. Et non sunt hypostases indistinctae, sed secundum se ipsam unaquaeque est separata. Etenim loco et tempore dividuntur et In omnibus characteristicis proprietatibus. In sancta vero et supersubstantiali Trinitate aliter est videre. Illic enim commune et unum re consideratur propter Identitatem substantiae, voluntatis, operationis ", et Ita de aliis; " cogitatione autem et ratione quod divisum. In solis proprietatibus differentiam Intelligimus. In se Invicem sunt, non ut confundantur, secundum Sabellii syneresim; neque extra se stantibus et secundum substantiam incisis, secundum Arii divisionem. Impartibilis enim In divisis, ut oportet succincte dicere, est deitas ". Dicit Igitur Damascenus quod In naturis sit communitas in ratione, distinctio in re ; in divinis communitas est in re, distinctio in ratione: non sic tamen in ratione quin respondeat res.

Cavendum autem est quod supra dicitur esse divisio hypostasium, quia proprie loquendo non est divisio, nisi ubi fuerit multitudo substantiarum: sed divisionem pro distinctione accipit. Praeterea, divisio exigit naturam partis, quod scilicet non est accipere in Trinitate.

Quod autem Ioannes: differre numero *. Boethius, libro De Trinitate : " Verissime est unum, in quo nullus numerus est"; ergo, cum ibi verissima unitas est et summa, non est ibi numeralis differentia. - Respondeo: ut dicit Isidorus , numerus est quasi ' nutus memeris' ; est autem nutus sensibilis, qui cadit supra sensibilem substantiam, et sic non differunt numero; vel est nutus intelligibilis, qui est ex parte numeri quo numeramus

primus ex parte numeri numerati -et hoc modo numero differunt, secundum Ioannem Damascenum , personae.

Cavendum autem est ne extendatur hoc nomen: non enim proprie dicitur numerus, nisi ubi est substantiarum separatio.

Sciendum aequalitatem *. a. Contra: dicitur in quadam antiphona : "In Patre est unitas, in Filio aequalitas, in Spiritu Sancto unitatis aequalitatisque connexio ". Sed nihil quod Filio est proprium convenit Patri: ergo, cum Filio approprietur aequalitas, male dicit quod conveniat toti Trinitati.

b. Item, Filius est aequalitas Filii ad Patrem: estne e converso Et videtur quod sic, quia eadem est aequalitas. Si hoc, contra: non vere dicitur 'aequalis qui est Pater est aequalis qui est Filius'; sed idem est esse aequalitatem et aequalem in divinis: ergo non vere dicitur cum hoc verbo ' aequalitas' .

c. Respondeo: aequalitas non est proprium Filii, licet approprietur, immo est appropriatum, et ideo potest convenire toti Trinitati. Item, cum Pater sit a nullo et sit prima persona in ordine naturae, recte appropriatur ei unitas, Filio aequalitas quia est secunda. Aequale autem non est in uno per se, sed in ei adiuncto: et non appropriatur aequalitas Spiritui Sancto (sed Filio), quia Filius communicat et assimilatur Patri in eo quod est cum eo unum principium a quo procedit Spiritus Sanctus, et ideo Filius est prima aequalitas et similitudo Patris.

d. Ad aliud dicendum quod bene dicitur ' Pater est aequalitas Filii ad Patrem', quia aequalitas significat divinam essentiam ut potentem unire personas, quamvis non vere dicatur ' Pater est aequalis qui est Filius', quia aequalitas proprie significat divinam essentiam ut in rectitudine et connotat personalem distinctionem oblique; aequalis autem proprie significat personalem distinctionem et oblique dat intelligere divinam essentiam.

Praeterea eum Deus, triplex [136,30-31]. Athanasius, libro De Trinitate : " Quia unitatis nomen, id est deitatis, per singulas personas ter designavi, numquid tres deos potero confiteri? Absit. Unde quamvis triplex dictum est, unum tamen tenet in deitate Trinitatis nominis indicium "; ergo videtur quod triplex. - Respondeo: triplex non sonat hic nisi 'ter dictum' super unitatem substantiae eiusdem: nec sequitur: si ter est dictum, ergo triplex, nam triplex positionem notat, trinus vero distinctionem.

Nullo modo triplex *. Contra, 7 Sap., 22: Est enim in ea spiritus intelligentiae sanctas, unicus, multiplex; ergo multo fortius triplex, cum spiritus ibi essentialiter tenetur. Item, VIII distinctione supra, cap. Hic diligenter notandum ; et si multipliciter dicitur, ergo triplex. - Respondeo: illa multiplicitas in libro Sapientiae retorquetur ad multiplicitatem effectuum, non personarum ; nec tamen potest dici proprie triplex in effectibus, quia potentia divina est ad infinitos effectus, non ad definitos. Unde, cum triplex dicit multitudinem determinando numerum, non recte dicitur.

Quod dicitur supra, VIII distinctione, intelligitur de multiplicitate secundum modum dictionis.

Pater est perfectus [137, 8-9]. Vult probare quod non est ibi triplicitas, quia aequalitas. Sed videtur non valere ratio, quia, licet pannus iste triplex sit, nihilominus aequalis est alii.

Respondeo: in corporalibus ad differentias quantitatis sequitur situs, sed non ita est in divinis. Cum enim situs concernit secum materiam, quae omnino removetur a divinis, ideo nec triplex nec duplex eis attribuendum est.

Deus trinus et unus *. Cum sic dicatur, quaeritur: aut supponit essentiam tantum aut personam tantum: et si sic, aut distincte aliquam aut indistincte omnem aut collective. Si essentiam, non videtur, quia Trinitas ad personam refertur, non ad essentiam, sicut generare et hujusmodi. Similiter videtur quod hoc nomen ' Deus' non stat ibi pro persona: ' unus' enim secundum se unitatem essentiae supponit Similiter 'Deus' nec trahitur ad personam virtute adiuncti: ergo supponit essentiam.

Sed videtur quod nec supponit personam tantum, quia aut pro una distincte, et tunc recte dicitur ' Pater est trinus' vel Filius ; si indistincte, tunc cum distinctione posset dici ' Pater vel Filius est trinus'; nec collective, quia non dicitur 'Trinitas est trinus'. Ergo videtur quod nec essentialiter nec personaliter. Unde haec est rationis summa: cum nec persona trina et una dicatur nec essentia, quomodo Deus dicatur trinus et unus? - Respondeo: Deus supponit 'quod est', deitas vel essentia 'quo est', persona 'quis est'. Unde, cum sit medium, ratione coniuncti recte ei attribuitur quod est extremorum: 'unus' ratione essentiae, ' trinus' ratione personarum ; quod tamen coniunctum est extremis non attribuitur. Quod ita sit, patet per auctoritatem Damasceni, supra , quae dicit: Hoc nomen ' Deus' dicit " qui habet divinam naturam " . 32. In rebus corporeis *; in Trinitate summa *. Augustinus, VII De Trinitate : "Non capit consuetudo carnalis haec, [non] ob aliud nisi quia vera quae creata sunt sentit ut potest, veritatem autem ipsam, qua creata sunt, non valet intueri. In substantia enim veritatis non est maior aliqua alia nisi quae verius est. Quidquid autem intelligibile et incommutabile est, non aliud alio verius est. Non ergo Pater verius est quam Filius nec maius utrumque quam singulum. In corporibus autem non sic est, in quibus magnitudo aliud est quam veritas ".

Singula sunt in singulis *. Quidam dixerunt quod tantum valet sermo iste ' Pater est in Filio' quantum 'essentia divina, quae tota est in Patre, est tota in Filio'. Et quod non ita est, patet per Damascenum, supra : Cum dicitur Ego et Pater unum sumus , notatur modus dicendi, quod essentia divina, quae est in Patre, est in Filio ; cum dicitur Ego in Patre etc, notatur circumincessio personarum, et ita alius modus, quia non est idem modus dicendi 'in': ' habens principium est in principio' et e converso.

Arguunt tamen contra: Si Pater in Filio et e converso, ergo idem in se. Non valet, quia non est idem modus essendi in.