I.

• .

Materia huius primi libri potest trabi ab eo quod dicit Dominus In 3 Ex, 14-15: Ego sum qui sum. Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Iacob, et hoc nomen mihi In aeternum. Materia subsequentium librorum sumitur ab eo quod antecedit Immediate In eodem capitulo : Dicit Dominus: Vidi afflictionem populi mei qui est In Aegypto et duritiam eorum qui praesunt I n operibus. Audiens eorum clamorem et sciens dolorem, descendi ut liberem eum et Introducam In terram fluentem lacte et melle.

Distinguit autem Magister sic, per quamdam propositionem sumptam ab Augustino, libro De doctrina christiana : "Omnis doctrina vel est de rebus vel signis ". Et non negat quin signa sint res. Rerum autem aliae sunt quibus est fruendum tantum, aliae quibus utendum tantum, aliae quibus fruendum et utendum . De rebus fruendis est primus liber, scilicet Trinitate et unitate. De rebus utendis, scilicet creatis, est secundus liber. De utrisque tertius, scilicet de Christo, virtutibus et preceptis. Quartus est de signis, scilicet ecclesiasticis sacramentis.

Vel distinguantur per praedictas auctoritates sic: Cum dicitur Ego sum qui sum, notatur hic Trinitas cum unitate essentiae. Unde Dionysius, libro De divinis nominibus : " Si non de tota aiunt deitate laudari, cum dicitur Ego sum qui sum, sed secundum unam partem circumscribere conentur, quomodo audient Qui est, qui erat, qui venturus est, Omnipotens " ? Et Ioannes Damascenus : " Principale nomen eorum, quae dicuntur de Deo secundum substantiam, est Qui est, sicut Ipse oraculo Moysi dixit: Ego sum qui sum " . Et quamvis sit commune singulis, tamen potest appropriari. Ego quidem est primae personae, et sine qualitate Indicium est primae personae In Trinitate. Qui, quod est nomen articulare, notat Identitatem substantiae cum prima persona sub modo alterius personae, et sic notatur Filius. Per sum notatur Spiritus Sanctus, qui procedit ab utroque. Sum enim significat substantiam ut actum, et sic ut procedentem a substantia personarum praecedentium, et Ideo cum utroque geminatur.

Agitur autem In hoc libro de Trinitate dupliciter: vel secundum se et absolute, vel In quantum refertur ad creaturam rationalem, ut ubi agitur quomodo Spiritus Sanctus mittitur etc, ut Ipsa perficiatur. Et hoc dominium significatur per hoc quod sequitur: Deus Abraham, Deus etc. Et quia non erat Dominus ab aeterno, sed solum In aeternum, Ideo sequitur: Et hoc nomen mihi In aeternum, non ab aeterno.

Sequitur distinctio materiae aliorum per praecedentem partem auctoritatis. Per Aegyptum notatur confusio peccati.

Afflictio notat peccatum ut poena. Populi notat praedestinatum esse ad vitam. Per duritiam eorum qui praesunt operibus notantur daemones, qui suggerendo praesunt in peccatis. Potest autem sumi ' duritia' vel ut in se, et sic notat peccatum in Spiritum Sanctum, quo daemones peccabant, quia ex adipe prodiit iniquitas eorum ; vel potest sumi ut peccatoribus dominatur.

Sic igitur sumuntur partes materiae secundi libri: prima pars est de creatura rationali omnino spirituali, lapsa in peccatum irremediabiliter, suggerente alii continue ut peccet. Secunda pars est de creatura partim spirituali, lapsa in peccatum remediabiliter ; quod notatur per populi, quo designatur praedestinatio. De hac afflictione habetur 52 Is., 4-6: In Aegyptum descendit populus meus ut esset colonus ibi, et Assur absque ulla causa calumniatus est eum. Et dominatores eius inique agunt et iugiter nomen meum tota die blasphematur. Propter hoc sciet populus meus: ecce ego qui loquebar adsum. Ecce materia secundi libri.

Materia tertii libri sumitur ab eo quod sequitur. Ponuntur ibi tria verba: vidi, audivi et sciens. Visus accipit per penitus extrinsecum ; auditus per partim intrinsecum et minus remote: aer enim, medium audiendi, subintrat instrumentum ; scientia est per penitus intraneum. Per hoc notatur maior et maior compassio movens Deum ad liberandum genus humanum. Ad profunditatem enim peccati sequitur profunditas compassionis, et ad profunditatem compassionis, profunditas liberationis. Unde 30 Iob, 27: Interiora mea efferbuerunt absque ulla requie. Et in Cantico : Vulnerasti cor meum, sponsa mea, vulnerasti cor meum in uno oculorum tuorum, id est in affectu compatiendo. Et in Psalmo : Non obliviscetur misereri Deus.

Item, ponuntur haec tria nomina: afflictio in corpore, clamor in aure, dolor in scientia: et ideo dicit: Descendi ut liberem. Est autem duplex descensus, secundum quos distinguuntur duae partes huius libri. Primus erat in uterum Virginis.

Unde 64 Is., 1: Utinam disrumperes caelum et descenderes. Et est descensus in passione ut 8 Ioan., 36: Si Filius vos liberaverit, vere liberi eritis. Penes Christum enim mansit auctoritas liberandi, non penes Legem mosaicam: quod significatur per Moysen, qui eduxit populum de Aegypto, sed in terram promissionis non induxit, immo Iosue, qui gerit typum Christi. Unde 7 ad Hebr., 19: Lex neminem duxit ad perfectum. Et IV Reg., cap. 4, 29-35, baculus Elisei missus est ab eo, per quem significatur Lex; non resuscitatur filius Sunamitis per Legem, sed per ipsum venientem in propria persona. Hoc autem proprie pertinet ad mediatorem. Unde 42 Is., 7: Ut educeres de conclusione vinctum et de domo carceris sedentem in tenebris. Et in 9 Iob, 24: Terra data est in manus impii.

Materia quarti libri sumitur secundum id quod sequitur : Et introduxi in terram fluentem lacte et melle, de terra, inquam, peccati in Ecclesiam, de qua Gen. 1, 11: Germinet terra herbam virentem. Per lac intelligitur mansuetudo sacramentorum, per quae fidelis sicut parvulus nutritur: quoad quartum librum. Per mel dulcedo virtutum, quae determinantur in fine tertii.

Vel exponitur de patria, quae est spatiosa, ut in Psalmo : Et eduxit me in latitudinem; et diuturna, ut in Psalmo : Longitudinem dierum in saeculum saeculi. Haec terra fluit lacte et melle. In lacte notatur candor vel claritas: ecce principalis dos corporis: in melle dulcedo caritatis: ecce principalis dos animae. Et secundum hoc distinguuntur partes materiae quarti libri: primo enim agit de sacramentis secundum quod fluunt a Christo: deinde, in fine, de beatitudine et dotibus.

Sed quaeri potest quare ordine praepostero in praedicta auctoritate librorum fit distinctio.

Respondeo: duplex est ordo. Est ordo rerum prout exeunt a Creatore vel Recreatore vel Reparatore, et sic proceditur in hoc opere. Et est ordo rerum prout reducuntur ad Creatorem, et hac via agitur in exemplo auctoritatis praedictae, in parte ; hic autem, ut dictum est, e contrario.

Cupientes *, et Infra: Gazophylacium *, Marc 12,41 et Luc. 21,1. Gazophylacium dicitur a 'phylaxe' quod est servare, et 'gaza' quod est divitiae . Unde Interlinearis super Marcum : " Divitiarum custodiam ". Et habebat triplex repositorium : corban sacerdotum, gazophylacium pauperum, phylaxe regum .

Ultra vires praesumpsimus *. Contra: 3 Eccli., 22: Altiora te ne quaesieris. Et 23 Prov., 5: Ne erigas oculos tuos ad opes quas habere non potes.

Solvitur II Cor. 3, 4-5: Fiduciam a Deo habemus per Christum;non quod simus sufficientes cogitare ex nobis quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est.

Super Illud: Quamvis non ambigamus etc *, Augustinus, II De Trinitate : "Gratanter suscipit osculum columbinum pulcherrima et modestissima caritas: dentem autem caninum vel evitat cautissima humilitas vel retundit solidissima veritas ".

Super Illud: Veritati non intellectae etc. * nota hanc distinctionem: Credere Intelligere difficilia sine alio adminiculo, temerariae praesumptionis est; consentire cum non Intelligit, levitatis est; ostendenti contradicere, obstinationis est; intellectae vero veritati, Impietatis est. Unde Augustinus : " Multi amiserunt scientiam studio contradicendi".

Super Illud: Non a paternis discessit liminibus *. Ratio huius, Ex 19, 21: Descende et contestare populum, ne forte velit transcendere terminos ad videndum Dominum; et Infra, 23: Pone terminos circa montem. Ex quibus colligitur quod sunt termini positi humanae Inquisitioni. Super quem locum dicit Glossa: "Multa discretione opus est, ne quis velit divinam naturam rimari ultra quam potest. Prov. 25 g, 27: Perscrutator maiestatis opprimetur a gloria, et : Mel Invenisti, comede quod sufficit ". Propter hoc dicit Ioannes Damascenus : "Quae tradita sunt nobis per Legem et Prophetas et Apostolos, veneremur et cognoscamus, nihil ultra haec Inquirentes".

• .