DISTINCTIO XXIX (L).

Post piaedieta * ; ordinavit *; 2 Cant., 4. - Ignorantia conturbat *. Id est ordinatio perversa aufert formam meritorum, sed ignorantia perturbat, ut dicit, non aufert.

Aeque diligendum *. Omnis proximus ut sic, nulla causa alia adiecta, aeque diligendus est. Si opponatur de damnato, quod habet imaginem Dei etc, ista dilectio generalis est, non tangit specialiter hoc individuum vel illud.

Amplius quisque Deum diligere *. P r o s p e r, De vita contemplativa: "Illi plus quam se Deum diligunt, qui propter eius amorem suae ad tempus saluti non parcunt et, ut [totum] dicam, non solum ipsam mortem non refugiunt, sed libenter accipiunt, et ambientes magis a corporis sui vita quam a Deo, vitae suae vita, recedere " (= n. 1).

Item, quaeritur an Deus aequaliter possit dici diligendus beatitudini creatae. Sic: quantum quisque diligit Deum, tantum vult frui Deo; et quantum vult [frui] Deo et quantum diligit frui Deo, tantum diligit beatitudinem creatam ; et quantum diligit beatitudinem creatam, tantum diligit creaturam. Ergo, a primo, quantum diligit Deum, tantum diligit creaturam.

Respondent quidam quod ' tantum quantum' possunt dicere comparationem, et sic vera, ut sit sensus: si multum, multum etc.; vel proportionem, et sic falsa, quia exigeretur utrobique aequalitas. Sed haec solutio est artificiosa. Vel dicendum quod proportionalitas est comparatio proportionum, ut quanta linea ad lineam, tanta superficies ad superficiem. Non tamen sequitur: quanta est linea, tanta est superficies. Sic quantum est meritum in suo genere, tantum est praemium in suo genere. Proportio autem est aequalitatis; quod in iis non verum. Sed haec solutio hic non adaptatur convenienter.

Ideo dicendum quod frui dupliciter considerari potest: vel per modum medii, ut in transitu ad id quo fruendum, et sic vera est prima: 'quantum quis diligit Deum, tantum vult frui'. Vel potest sumi per modum eius in quo quiescitur cum desiderato, et sic est idem cum beatitudine, licet dicat modo diverso ; et sic secunda vera: 'quantum vult frui Deo, tantum diligit beatitudinem crecatam'. Sed si sumatur ut prius per modum desiderii tendentis in desideratum, ut dictum est prius, sic esset falsa. Unde est ibi fallacia accidentis (= n. 2).

Item, aliquis diligit Deum propter se, ut filius: alius tantum propter beatitudinem creatam, ut mercenarius bonus. Quaeritur an sic diligens diligat ex caritate, et an idem sit motus sic diligere Deum et sic, tertio an aeque diligatur ab utrisque, nam si non, tunc plures videbuntur gradus diligendorum.

I. Primo videtur quod talis mercenarius non diligit Deum ex caritate, quia pervertit ordinem: quia de Deo facit dilectum, et de beatitudine, quae deberet esse dilectum, facit finem: ergo inordinate.

C o ntra, in Evangelio, super locum illum dicit Glossa : "Bonus mercenarius est, qui spe aeternorum et desiderio regni caelestis" operatur:

ergo habet spem et caritatem.

Respondeo: licet ponat creaturam pro fine, tamen non peccat, quia est finis quo quiescitur et finis in quo quiescitur; quod artificiosius dici potest 'finis intra' et 'finis extra', qui est finis finium, Deus. Et qui pro tali fine ponit creaturam, peccat. Unde cum dicitur: 'iste diligit Deum propter se', Deus ponitur finis dilectionis et dilecti; cum vero dicitur: 'iste diligit Deum propter beatitudinem creatam', beatitudo ponitur finis dilectionis, sed non dilecti, immo Deus. Hoc enim ponere peccatum esset. Quod patet: cum dicitur: ' diligo Deum propter beatitudinem', quid est beatitudo creata ? Frui Deo. Quid est frui ? Inhaerere propter se . Ergo hoc est diligere Deum, ut ei amore inhaereamus propter se.

II. Item, ad secundam quaestionem: alia est ratio diligendi in filio et mercenario ; ergo, cum conformet se motus rationi diligendi, et alius erit motus.

Contra: ponamus quod sint in eodem: idem est diligens, et idem dilectum, et idem finis, per definitionem eius quod est 'frui', ut supra; ergo idem motus.

Respondeo: idem est finis ultimus et idem diligens etc, non tamen idem motus, quia motus diversificatur secundum rationes diligendi proximas, quae sunt diversae in illis.

III. Ad tertiam quaestionem respondeo quod non aeque diligitur Deus ab utrisque. Intensio autem dilectionis est secundum rationem diligendi: ratio autem rationi est improportionalis, sicut creatum et increatum. Secundum tamen diligentem proportionales esse possunt (= n. 3).

Alius homo plus diligendus quam corpus proprium [682,1-2]. Contra: plus diligere debeo animam meam quam proximum: ergo et salutem animae meae quam proximum ; sed stola secunda est de beatitudine animae; ergo, cum sit in corpore materialiter, plus debeo diligere proprium corpus relatione ad animam quam proximum.

Solet ad hoc responderi, et bene: debemus exponere corpus proprium ut alius spiritualiter salvetur, et sic praefertur spiritualis vita alterius vitae corporali propriae.

Sed Augustinus assignat rationem: quia anima proximi frui potest beatitudine, quod non potest corpus [682,3-4]. " Frui enim est amore inhaerere" , et corpus non amat nisi per animam. Ergo, cum gloria nobis accrescit ex gloria proximi et gloria nobis accrescit ex stola corporis, praeferenda est gloria quae accrescit in proximo nobis gloriae quae est ex corpore. Praeterea, duae [sunt] rationes diligendi in gloria proximi, scilicet ut habeat gloriam propter se ipsum, cum sit imago Dei, et ut habeat gloriam propter me ipsum. In corpore autem una sola est ratio: ut glorificetur propter animam. Ergo plus est diligenda felicitas proximi quam glorificatio corporis proprii. Quod ad praesens non determino, cum non habeam ad hoc auctoritates (= n. 4).

Quod nos sumus *. Immo, videtur quod proximum aequaliter nobis diligere debemus. Omnes enim aequaliter creati sunt ad imaginem Dei et aequaliter susceptibiles gratiae ; et fortasse proximus praedestinatus est, ego praescitus. Ergo aequaliter vel amplius nobis est diligendus. Unde Bernardus, super haec verba 2 Cant.,4: Ordinavit in me caritatem: " Sapies ipse tibi prout es, cum te senseris nil habere prorsus unde te ames, nisi in quantum Dei es: quippe qui totum unde amas, in illum effunderis ". " Qui vero te non diligis, nisi quia diligis Deum, consequitur ut omnes qui diligunt Deum diligas tamquam te ipsum".

Respondeo: bene concedimus quod proximus aequalem gratiam habens est aequaliter diligendus, et maiorem habens, magis: non tamen magis a te. Est enim ordo caritatis quoad Deum, et est ordo quoad nos. Secundum ordinem ad Deum, aequaliter diligendi. In me enim, dum me ipsum diligo propter Deum, intenditur motus propter diligentem, dilectum et finem; sed cum proximum diligo propter Deum, intenditur solum propter dilectum et finem, et sic ex hac parte maior est intensio et plurium rationum (= n. 5).

Unde super hoc *; et infra: pari affectu sed non effectu [682,18-19]. Quaeritur an hoc praeceptum 6 Deut., 5: Diliges Dominum etc., sit intelligendum secundum affectum vel effectum. Videtur quod pro affectu: hoc praeceptum est duplex, et quoad primam partem non intelligitur quoad effectum: ergo nec quoad secundam.

Contra, Bernardus, Super Cantica: "De illa quae est operis puto esse mandatum datum homini: nam in affectu quis habet ut mandatur i Illa mandatur ad meritum, ista mandatur (!) in praemium". "Quomodo sint iubenda, quae implenda nullo modo sint" ? Ergo intelligitur de utroque. - Quod autem de dilectione affectus, dicit Augustinus supra, in capitulo supra: Dilectionis etc. *, ubi exponit: "Ex toto corde, id est [ex toto intellectu; ex tota anima, id est] voluntate: et tota mente, id est memoria ".

Respondeo quod de utraque intelligitur. Unde Bernardus, Super Cantica: " Si placet de affectuali datum esse mandatum, non valde contendo, dummodo acquiescas in hac vita a quoquam mortalium minime posse adimpleri. Ergo mandando impossibilia, non praevaricatores homines fecit, sed humiles, ut omne os obstruatur et subditus [sit] omnis homo Deo, quia ex operibus Legis non iustificabitur in conspectu tuo, scilicet vir (= n. 6).

Pari affectu * Quia omnes habebunt unum denarium ; unde Augustinus : "In dispari claritate par erit gaudium, id est commune ".

Potissimum consulendum, qui pro locorum etc. [682, 22-23]. Augustinus, libro De doctrina christiana: " Omnium qui nobiscum possunt frui Deo, partim eos diligimus quibus (adiuvamur, partim quos ipsi) adiuvamus, partim quorum indigemus adiutorio vel indigentiae subvenimus, partim quibus nec ipsi conferimus aliquid commodi, nec ab ipsis attendimus ut conferatur. Velle tamen debemus ut omnes nobiscum diligant Deum, et totum, quod adiuvamur vel adiuvamus, ad illum unum finem est referendum" (= n. 7).

Constrictius quasi sorte *. Augustinus, De doctrina christiana: " Sicut si tibi abundaret aliquid quod dare oporteret ei qui non haberet, nec duobus dari posset, et tibi occurrerent duo, quorum neutrum alium vel indigentia vel aliqua necessitudine superarct, nihil iustius faceres quam ut sorte legeres cui dandum esset quod utrique dari non posset: sic in omnibus (I) quibus omnibus consulere nequeas, pro sorte habendum est, prout quisque tibi temporaliter colligatius haerere poterit". Unde Salomon : Sortes mittuntur in sinum et a Domino temperantur (=n.8).

De modo autem diligendi proximum, dicit Prosper: " Proximos tunc diligimus sicut nos, si non propter aliquas utilitates nostras, non propter speranda beneficia, non propter consanguinitatem vel affinitatem, sed propter [hoc] quod nostrae naturae sunt participes, quae Dei est imago, et ad vitam aeternam naturaliter ordinantur diligamus ". In praecepto ergo caritatis 'sicut' est adverbium similitudinis, non quantitatis: unde non notat ibi aequalitatem (= n. 9).

Quibus obviat *; et infra: post omnium patrem *. Contra, supra dixit Augustinus quod post Deum immediate quis se ipsum diligere debet *; ergo non patrem carnalem. Si autem dicat quod non intelligitur immediate, eadem ratione dicere posset Hieronymus : 'Post omnium patrem [Deum, patrem], sororem vel fratrem debemus diligere'.

Respondeo quod hic intelligitur de diligendis quae sunt aliae personae a diligente, et de dilectione caritatis ad quam inclinat natura. Supra autem locutus est de dilectione caritatis simpliciter (= n. 12).

I. Item, quis magis diligendus, an pater quam filius ? Ad dilectionem patris obligat nos natura et praeceptum in Exodo et in Deuteronomio : Honora patrem et matrem, ut superveniat tibi benedictio a Deo; ad filium autem solum natura: ergo pater magis.

Contra: humor ascendit a radice ad ramos et non revertitur. Item, dicit beatus Bernardus quod maius bonum ei est exhibendum qui plus indiget.

Respondeo: ut dicitur in littera [684, 3-7], 'plus diligere' dicitur tripliciter: vel ad maius, ut in eo [cui] revelata est praedestinario alterius, quia tenemur conformare voluntatem nostram divinae; vel maiori effectu beneficiorum, vel reverentiae. Quoad effectum reverentiae generaliter pater est plus diligendus ; quoad effectum sustentationis etiam in aliquo tempore, ut in statu senili (= n. 10 I).

II. Item, quaeritur quare non ponit uxorem Ambrosius in hoc ordine [683, 17-22]. Praeterea, estne magis diligenda quam pater ? Videtur quod sic, quia dicitur 2 Gen., 24: Propter hoc relinquet homo potum et matrem etc.

Respondeo: ponitur hic ordo caritatis ad quam natura inclinat; sed ad dilectionem uxoris non inclinat natura, sed mos, et sacramentum est ibi potius coniunctio voluntatum. Et per hoc solvitur aliud, quia ex diversis causis est haec dilectio et illa: unde sunt excedentia et excessa. Quoad naturam plus pater diligendus est: quoad morem, uxor (= n. 10 II).

III. Item, quaeritur an pater spiritualis plus diligendus carnali.

Respondeo: utique in spiritualibus; sed in carnalibus, carnalis (= n. 10 III).

Diliges Dominum Deum tuum, 6 Deut., 5, Glossa : "Per amorem Dei gignitur amor proximi: amore proximi nutritur amor Dei. Nam amare Deum negligit, qui diligere proximum nescit; et plenius in dilectione Dei proficimus, si in eius dilectionis gremio proximi caritate lactamur ".

Contra: quod amor Dei gignit amorem proximi, non est hoc intelligendum de habitu, eo quod unus et idem est habitus; ergo de motu. Sed quod est productivum rei in esse, est salvativum eiusdem in esse: ergo potius amor proximi nutritur amore * quam e converso. - Respondeo: sicut universale per singularia habet esse, et tamen universale salvatur in particulari: ita amor Dei est tamquam bonum universale, dilectio proximi tamquam particulare bonum; et salvatur unum in altero, licet e converso alterum sit ab altero (= n. 11).

Quorum nonnulli *: et infra: Incomparabiliter pius Deo *. Bernardus, super Cant. 2,4: Ordinavit etc: "In bene affecta mente non dubium quin dilectioni hominis dilectio Dei praeponatur, et in hominibus ipsis perfectiores infirmioribus, caelum terrae, aeternitas tempori, anima carni. In bene vero ordinata actione semper ordo oppositus invenitur. Nam circa proximi curam plus urgemur et pluries occupamur quam circa divinum officium, et infirmioribus fratribus diligentiori sedulitate assistimus, adimplentes quodam modo verbum Domini : Quod uni ex minimis meis fecistis etc, et alibi : Erunt primi novissimi et novissimi primi. Illum ordinem caritatis veritas, [hunc autem veritatis caritas] vindicat sibi. Nam vera est in hoc caritas, ut qui indigent amplius, accipiant plus; et rursum in eo cara appareat (!) veritas, si ordinem tenemus affectu, quem illa tenet ratione " (= n. 13).

Item, idem, cap. Verum quia praemissa *; et infra: Inimicos *: "Da mihi hominem qui ante omnia ex toto se diligat Deum, se vero et proximum in quantum ipsum diligit (I), inimicum vero tamquam forsitan aliquando dilecturam; porro parentes carni (!) suae germanius propter naturam, spirituales vero eruditores profusius propter gratiam; atque ad hunc ordinem [quo]ad cetera Dei ordinato intendat amore, despiciens terram, suspiciens caelum, utens hoc mundo tamquam non utens, et inter utenda et fruenda intimo quodam mentis sapore discernens, ut transitoria transitorie, ad id quod opus est tantummodo et prout opus est, curet, aeterna desiderio amplexetur: pronuntio ipsum audacter sapientem, cui sapiunt quaeque res prout sunt, et poterit dicere cum sponsa: Ordinavit in me caritatem " (= n. 14).

Solet etiam quaeri *; et infra: Si parentes *. a. Sed cum magis bonum magis diligendum, et amplius est bonum bonum gratiae cum bono naturae quam bonum naturae solum, ergo amplius dili gendum. Sed in bono extraneo est utrumque, in malo domestico alterum solum: ergo plus est diligendus bonus extraneus quam malus domesticus.

Item, tenemur conformare voluntatem nostram voluntati divinae in motu caritatis: sed apud Deum plus diligendus est bonus extraneus: ergo et a nobis. -Respondeo: in spiritualibus sic est, non autem in temporalibus. Ad primum dicendum quod non sequitur, quia bonum naturae non est aequale utrobique, quia in malo parente est bonum naturae commune, quia homo, et ultra superadditum. - Ad aliud dicendum: secus est in Deo et in nobis quoad ordinem caritatis. Deo enim non est domesticus vel extraneus vel inimicus, quae attenduntur quoad nos. Conformare ergo possumus voluntatem nostram divinae voluntati dupliciter: vel in volito, idem volendo et modo eodem; vel volendo quod Deus vult nos velle, licet volitum videatur contrarium volito, ut in duabus voluntatibus Christi patet. Unde, licet iste ordo caritatis non sit apud Deum, vult tamen illum esse in nobis, scilicet ordinem naturae.

b. Item, ponamus aequalitatem bonitatis in extraneo et domestico: quaeritur an eiusdem sint conditionis in spiritualibus conferendis.

Respondeo: si alii scandalizentur in eo quod conferat consanguineo, credentes quod non sit causa sanguinis meritum, alii debet dare; alioquin consanguineo (= n. 15).

Item, numquid meliori tenetur dare quem scit esse meliorem. Item quaeritur an magis teneatur episcopus illis qui sunt de sua dioecesi quam aliena, paribus circumstantiis. Et videtur quod sic: 14 Deut., 29: Veniet levites qui non habet aliam partem aut possessionem tecum, et peregrinus et vidua et pupillus qui intra portas tuas sunt, comedent et saturabuntur. Et 2 Osee, 15: Dabo ei vinitores ex eodem loco.

Quod concedimus. Ad aliud respondetur communiter quod sufficit quod detur bono vel idoneo. Sed opponi potest contra: praelatus profitetur statum perfectionis: unde tenetur habere iudicium discretionis ut discrete det, et sic meliori (= n. 17).

Virtute *. Anselmus, in Monologion: "In illa perfecta caritate innumerabilium beatorum angelorum vel hominum, ubi nullus minus diligit alium quam se ipsum, non aliter gaudebit quisque pro singulis aliis quam pro se ipso ". Ergo tantum teneor diligere inimicum quantum amicum.

Item, caritas viae vult conformari caritati patriae in suo motu quantum possibile est: ergo in via diligendus est proximus quantum ille qui diligit.

Respondeo: secus est de ordine caritatis in patria et in via, quia ibi respicitur solum ad id quod ibi est, scilicet ad gloriam, et non ad carnalia. Unde illa dilectio quae ad gloriam eadem et eodem modo est respectu omnium diligendorum ex caritate. Aliter est in iis quae sunt ex parte nostra, ut inimico, amico, domestico etc. (= n. 18).

Quaeri solet etc. *. Ordinem caritatis quoad effectum nos docet Ambrosius, libro De officiis: "Pulcra liberalitas est in ipso pauperis dato tenere mensuram, ut abundet pluribus, non conciliandi favoris gratia ultra modum fluere. Quidquid enim ex affectu puro et sincero datur, decens est. Consideranda sunt in largiendo aetas, debilitas, nonnunquam verecundia, [quae] ingenuos prodit natales, ut senibus plus, plus largiaris, qui sibi nequeunt acquirere; si quis etiam a divitiis cecidit in egestatem, maxime sine suo vitio. Proximos seminis tui non despicias, si egere coeperint et cognoscas. Melius est enim ut ipse tuis subvenias, quibus pudor est ab aliis subsidium poscere; non ut ditiores fiant [ex] eo quod potes conferre inopibus. Neque enim te propterea Deo dicasti, ut tuos divites facias. Compatiamur etiam alienis calamitatibus, et plus aliquando quam possimus" (= n. 16).

Sciendum *. Nota. Septem sunt genera perfectionum.

Primum est sufficientiae; ad hanc tenentur omnes, 5 Matth., 48: Estote

perfecti.

Excellentiae; ad hanc tenentur ordinati, et est haec eadem cum prima, sed amplius ad eadem tenentur.

Ordinis; ad hanc tenentur qui sacros Ordines susceperunt, qui ad vitae continentiam tenentur. -

Religionis: ad hanc tenentur qui voverunt, et consistit in tribus quae tanguntur 4 Act., 32: Multitudinis credentium, scilicet communis voluntas, :

communis cohabitatio, communis possessio. De hac 19 Matth. 21: Si

vis perfectus esse, vade et vende omnia ; sed hoc est perfectissimum in illo genere.

Est etiam praelationis; [ad hanc tenentur] qui tenentur animam ponere pro fratribus, ut 10 Ioan., 11: Bonus pastor etc, et Matth. 10,28:

Nolite timere eos qui occidunt corpus.

Est etiam tranquillitatis, ut in beata

Virgine et Christo, in quo omnes motus sensualitatis pacificari fuerunt.

Unde Augustinus, Super Genesim: " Omne animal pacatum erat in arca Noe ".

Est etiam perfectio patriae, in qua videbimus Deum facit

ad faciem. De perfectione praelatorum dicit Ambrosius: "Si petat imperator agrum vel fundum vel res alias, non refrenabo eum; si vero altare, ibi inveniet Ambrosium episcopum " (= n. 19).