DISTINCTIO XLII.

Nunc de omnipotentia *. In hac XLII distinctione agit de omnipotentia Dei, primo ostendendo quid est esse omnipotentem. Omnipotens est, quoniam " facit quae vult et a nullo patitur " , et quoniam quaedam pertinent ad omnipotentiam Dei in se.

Super Omnia potest, sed non facit *. Ex hoc arguitur quod voluntas est opposita potentiae: similiter se habet potentia ad voluntatem, sicut illud in quod potest ad volitum: sed volitum est oppositum ei in quod potest, nam vult non facere et potest facere.

Dicendum quod non consequitur oppositio in potentia respectu voluntatis ratione eius in quod potest oppositi eius quod vult, nam potentia omnium eorum est quorum est voluntas. Sed si potentia determinata esset ad oppositum eius cuius voluntas, tunc esset oppositio potentiae et voluntatis: quod est impossibile in Deo.

Alia est quaestio super illud: nisi conveniret veritati eius et iustitiae [259,15-16]. Multa enim facit Deus per misericordiam,

quae non conveniunt iustitiae, ut infra, cap. His autem, respondemus , ubi dicitur: " Sine dubio poterat per potentiam, sed non per iustitiam ". - Dicendum quod iustitia dicitur dupliciter: vel prout respicit congruentiam meritorum, vel illud quod condecet divinam bonitatem. Secundum autem primum modum accipitur illud quod infra dicetur) secundum ultimum accipitur quod hic dicitur; unde non prout iustitia dicitur " aequissima voluntas " .

Super cuncta simul facere *. Dicitur contrarium in 18 Eccli., l: Qui vivit in aeternum. Et Augustinus, Super Genesim , dicit quod omnia simul creavit quoad materiam et speciem.

Dicendum quod, quantum ad hoc quod hic dicitur, loquitur hic de rebus prout numero multiplicantur: non autem omnia simul creata sunt in numero. Quod autem dicitur in Ecclesiastico, secundum Augustinum intelligendum est quod sunt simul creata secundum materiam et formam, secundum genus et speciem.

Alii vero dicunt quod omnia creata sunt in genere et specie in sex diebus. Sive ergo sic sive sic dicatur, non est contrarium quod hic dicitur.

Super ratio prohibuit, id est voluntas *. Licet enim idem sit in Deo ratio quod voluntas, tamen alterum connotatur per unum et per alterum. Quaeratur quid sit illud. Quoniam aut est creatum aut increatum: si increatum, ergo falsum est quod dicitur 'prohibuit', quoniam Deus sibi ipsi non obviat: si creatum, hoc non potest esse, quoniam non est aliquid creatum quod prohibere possit eius voluntatem, ut 9 Rom., 19: Voluntati eius quis resistit? - Dicendum quod haec dictio ' ratio' continet

[vel] connotat ordinem in rebus fiendis, principaliter autem ordinem praemii ad meritum et poenae ad culpam. Contra ordinem autem esset, si puniret ante culpam vel praemiaret sine merito aliquo praecedente. Adhuc, non esset completus ordo rerum, nisi quaedam essent temporalia et quaedam intemporalia; sed si sunt intemporalia, necesse est ordinem esse in tempore; ergo necesse est non omnia simul fieri.

Sed quaeritur *. a. Quaestio est quid connotetur per hanc dictionem ' potens' secundum quod communiter accipitur, ut 'Deus potest esse', 'Deus potest generare Filium"potest creare hanc creaturam'. Cum enim sint tria attributa: potentia, scientia, voluntas; in plura autem extenditur potentia quam scientia, secundum modum dicendi, et scientia in plura quam voluntas, quoniam potentia extenditur ad entia et non entia, scientia vero ad entia sive bona sive mala, voluntas ad bona tantum, quaeritur quid primo connotetur per hanc dictionem ' potest', cum dicitur: 'Deus potest facere hanc creaturam' ; quid connotatur in creatura, sicut cum dicitur: 'scit hanc creaturam vel vult hanc creaturam esse'.

b. Et dixerunt aliqui quod connotatur potentia materialis. Nam, si Deus potest facere, res potest fieri. Sed illa potentia materialis aut est potentia aptitudinis aut prima qua dicitur materia. Quod non sit potentia aptitudinis, Anselmus, in libro De conceptu virginali : " Deus potest de trunco facere vitulum, sed vitulus non potest fieri de trunco ".

Quod autem non connotetur potentia prima materiae, Augustinus, in libro De symbolo : " Omnipotentem Deum credimus, quia omnia faciens, factus non est; et ideo omnipotens, quoniam de nihilo fecit quae fecit. Hoc enim est esse omnipotentem, ut non solum ipsa fabrica, sed et materia ab illo inveniatur esse, qui initium non habuit ut esset ". Ex quo patet quod potentia Dei non ponit primam potentiam materiae nec in praesenti nec in futuro.

c. Dicendum quod potentia, prout communiter dicitur ad rem temporalem et non temporalem, connotat ens non in actu, sed quod esse potest. Et in hoc distinguitur a scientia et voluntate. Nam scientia respicit verum et voluntas bonum ; unde, cum prius intelligitur potentia quam scientia, et scientia quam voluntas, et oportet illud prius intelligi quod potentia respicit ; nihil autem prius est nisi ens: oportet ergo connotari ens. Sed licet ens temporale sit nobis principium intelligendi potentiam divinam, cum dicitur 'Deus potest', non tamen dependet potentia ex hoc, sed e converso, quoniam intellectus temporalis non ascendit ad rem aeternam nisi per rem temporalem.

Super non potest mentiri *. Simile Dionysius, De divinis nominibus : " Sui ipsius negatio casus est a veritate: nam ipse est veritas exsistens: quare a veritate casus est ab exsistente casus: ab exsistente autem cadere non potest Deus ". Quare se ipsum negare non potest: sed se ipsum negaret si mentiretur: quare non potest mentiri. Unde : " Sicut si quis dicat: non posse non potest", simile est: "et non scire secundum privationem non novit ".

Anselmus videtur contra argumentare in libro Cur Deus homo : Potest enim omnes syllabas et syllabarum coniunctiones et dictionum ordinationes proferre: Quod si esset, posset mentiri.

Dicendum secundum Anselmum : " Potentia sequitur voluntatem "; sed voluntas non est respectu falsorum aut malorum: ergo nec respectu eorumdem est potentia. Unde subintelligitur: Deus potest hoc si vult

Super non potest peccare *. Simile super Numquid iniquus est Deus? 3 Rom., 5, Glossa: " Illius rei est Deus ultor, cuius non est auctor, id est iniquitatis, quam Deus potest punire et non facere ".

Sed contra: actio mala, in quantum actio, bonum est; ergo potest facere illam, et sic peccare.

Dicendum quod, licet Deus possit facere actionem quae est mala sicut prima causa, prout exit a prima causa, et facere actionem malam sit peccare prout coniunctim sumitur, ita quod ipsum facere actionem et facere malam ad idem principium retorqueantur, non tamen potest peccare, nam peccare nominat actionem et malitiam prout ad idem principium referuntur.

Super quia non esset potentiae sed infirmitatis [260, 14-15]. Duplex est infirmitas. Est enim infirmitas negative dicta, quae fuit in Adam ante peccatum; et privative dicta, prout est sequens peccatum vel sequela peccati. Secundum neutrum modum est infirmitas in Deo.

Super impotentiae imputandum *. Anselmus, in libro De libero arbitrio : " Posse peccare non est libertas vel pars libertatis ", sed est potius non posse quam posse. " Qui enim potest quod sibi non prodest et non convenit, quanto magis potest, tanto magis perversitas potest in illum et ipse tanto minus in illam ".

Super illud: Non ergo Deus minus potens *. Richardus probat omnipotentiam esse in Deo: " Deus est quo maius excogitari non potest; magis autem est omnipotentiam habere quam qualemcumque potentiam, cui desit aliquid de plenitudine potentiae "; ergo est omnipotens.

Idem : " Cum Deus omnia novit, si aliquid de potentiae plenitudine intelligit quod habere non possit, erit aliquid maius in eius nosse quam posse ", et ita notitia eius in plus esset quam potentia. Quod quia falsum est, relinquitur Deum esse omnipotentem. Colligitur ergo quod " omnia potest quaecumque posse potentia est; nam quaedam sunt quae magis est omnino non posse quam posse, magis infirmitatis indicia quam maiestatis insignia ".

Super non potest mori *. Tanguntur hic quatuor defectus: unus ex parte corporis coniuncti animae, scilicet mori; alter ex parte animae quoad cognitivam partem, scilicet falli: tertius quantum ad motivam partem; sed haec est duplex, scilicet in operando vel patiendo: defectus quoad operationem intelligitur per vinci, quoad passionem intelligitur per miser fieri. Et omnes hi removentur a Deo.

Propter haec ergo quae potentiae Dei attribuuntur nomina in se et consimilia, accipienda haec regula: Quaecumque notant imperfectionem, ut passiva, materialia, privativa, inordinata, instrumentalia, haec posse in se, prout huiusmodi, non est posse ; et haec non attribuuntur potentiae Dei in se, licet attribuantur in alio.

Super potest haec *. Contra: Deus mortem non fecit ; ergo non operatur mortem.

Dicendum sicut Glossa: " A Deo non est quidquid contra naturam est Peccatum est contra naturam, de quo mors et omnia quae sunt mortis oriuntur ". Et ita sensus est: non fecit mortem ut causatur a peccato, sed ut est poena iusta ab eo inflicta.

Ex quibusdam auctoritatibus *; super Non ob aliud *. a. Videtur quod omnipotentia non bene determinetur per voluntatem, nam potentia prior est intellectu quam voluntas et ad plura secundum rationem se extendit.

b. Contra, 12 Sap., 18: Subest tibi posse cum volueris) et ita potentia sequitur voluntatem vel ei appropriatur. Anselmus, Cur Deus homo, II libro : "Potestas sequitur voluntatem".

c. Super Si vis, potes me mundare, 5 Luc, 12, Ambrosius : "Videtis quod dubitari non potest quoniam voluntas Dei est potestas", et ita non est in plus posse quam velle.

d. Dicendum quod potestas est in plus secundum rationem quam voluntas. Et quod dicitur per auctoritates contrarias sic est intelligendum: non quod potentia subiecta sit voluntati aut quod sequatur eam secundum se, cum idem sit in Deo potestas et voluntas, sed quia exsecutio potentiae in actum est a voluntate: ratione autem eius in potentia dicitur: sequitur voluntatem. Unde Anselmus, Cur Deus homo : "Quia cum dico 'possum ambulare vel loqui', subauditur: [si]volo". Et per hoc intelligendum est quod supra determinatum est, scilicet quod Deus, qui est summa veritas, non potest mentiri, licet potentiam habeat in omnem coniunctionem, scilicet veram et falsam. Non enim potest velle se dicere falsum aut dicere contra conscientiam, quod est mentiri. Subsunt enim haec voluntati, et si proferret compositionem quae falsa est, non tamen ut est falsa, sed prout est alicuius veritatis significativa.

e. Ad illud 5 Luc, 12, dicendum quod, licet potentia sit idem quod voluntas, tamen posse secundum rationem suam extenditur ad plus quam velle secundum suam, quoniam potentia determinatur ad illa quae nunquam erunt, sed voluntas ad ea quae erunt bona.

Sed ad haec potest diei * ; super ut mala includeret *. Et ita mala continentur sub distributione huius dictionis ' omnia'; sed hoc non est nisi quod est aliquid: ergo malum est aliquid; et hoc non vult nec potest; ergo aliquid est quod non vult Deus nec potest.-Dicendum quod ibi est commutatio praedicamenti: 'Deus non vult mala nec potest mala, ergo aliquid est quod nec vult nec potest', quoniam, cum dicitur 'mala', dicitur 'quale' large, ut extendit se ad privationem et habitum: cum autem dicitur ' omnia potest Deus', sub illa distributione continentur illa quae 'quid' sunt vel quae 'qualiter', secundum quod positionem notant. Cum autem dicit Magister : "tam ample accipit omne ", non intelligendum est de his actionibus quae sunt malae. Illas enim et vult et potest, sed ut malae sunt nec vult nec potest.

Super Nec potest a se *. Haec praepositio ' per' 262,35] respicit naturam: unde excludit neutraliter:'sine alio', ut is sit sensus: per se potest, id est non indiget alio. 'A' vero respicit auctoritatem principii.

Vel aliter: haec praepositio 'per' respicit rem quae est principium, et haec praepositio 'a' respicit rationem principii. Haec est duplex ' Pater potest omnia per Filium': potest enim esse determinatio verbalis ratione actus ad materiam vel actus ad personam. Primo modo vera est, secundo modo falsa est. Non enim Pater per Filium potest, sed potest facere per Filium.

Super Ideo vere proprie Deus Trinitas *. Quaestio est utrum esse omnipotentem soli Deo conveniat.

I. a. Videtur enim quod non soli Deo, immo Christo homini, quoniam super coram Christo, 1 Col., 22 : "Si mortalis et mortuus potest reconciliare, tam gloriosus et immortalis potest omnia facere". Sed constat gloriosum et immortalem, si attribuuntur Christo, secundum humanam naturam, quoniam secundum idem attribuuntur ' mortalis' et 'immortalis' Christo ; et ita ipse secundum humanam naturam potest omnia facere.

b. Super reconciliare omnia, 1 Col., 20, Glossa: "Omnia potest per se, ut nihil exceptum sit quod per eum possit praestari".

c. Dicendum quod istud attribuitur personae:' posse reconciliare', 'posse omnia facere', et ista attribuuntur tantum secundum divinam naturam. Unde, si dicatur Christus homo omnipotens, hoc non est secundum quod homo. Cum autem dicitur 'potest reconciliare', istud communiter convenit secundum utramque naturam, sed secundum divinam tamquam secundum primam causam, secundum humanam tamquam secundum proximam.

d. Quod autem dicitur 'gloriosus et immortalis ', hoc communiter potest attribui ratione utriusque naturae quoad statum glorificationis. Si vero attribuatur secundum humanam naturam, tunc secundum aliam naturam dicetur gloriosus et Immortalis, et secundum aliam posse omnia facere, quoniam secundum divinam.

e. Sed potest quaeri quare Christus non dicitur omnipotens secundum illam naturam sicut omnisciens. Dicendum quod omnisciens non opponitur esse creaturae, sed omnipotens, quoniam esse creaturae est esse ab aliquo, omnipotentia vero ponit non esse ab aliquo.

II. a. Quod etiam non soli Deo conveniat esse omnipotentem, 17 Matth., 19: Si habueritis fidem sicut granum sinapis et dixeritis huic monti: transfer te, nihil erit vobis Impossibile. Et 9 Marc, 22: Omnia sunt possibilia credenti. Iuxta quod quaeritur quare attribuitur possibilitas omnium credenti potius quam diligenti aut speranti ; et utrum illa possibilitas ad omnia sit aliqua potentia creata.

b. Dicendum quod loquitur in prima auctoritate de miraculosis. Et quaedam sunt miraculosa quae habent actum similem ei quod est secundum naturam, ut visus caeci miraculosi; quaedam autem sunt supra naturam quoad actum et quoad modum, ut Deum esse hominem et Virginem parere, et talia non cadunt sub distributione, cum dicitur 'nihil erit impossibile vobis '; alia vero cadunt.

c. Ad illud quod dicitur: ' omnia sunt possibilia credenti', dicendum quod hoc attribuitur fidei, quoniam fides secundum suum principalem articulum respicit omnipotentiam, ratione cuius omnia fiunt: et quia homo primo abnegat suum intellectum respectu illius articuli, ideo attribuitur credenti omnia esse possibilia illi. Non tamen large intelligatur illa distributio; quaedam enim soli Deo attribuuntur, ut creare et opera miraculosa quae omnino sunt supra naturam facere.

d. Ad illud vero quod quaeritur, utrum illa possibilitas sit creata, dicendum sicut Ambrosius : "Fides Christi in corde tuo est Christus in corde tuo". Et sic omnipotentia illa attribuitur primo Christo, et consequenter ipsi fidei.