DISTINCTIO XLVI.

Hic oritur quaestio *; et infra: cassari non potest *. Videtur quod voluntas Dei frustrari possit. Dicit D amascenus : " Oportet scire quod Deus antecedenter vult omnes salvari et regno eius potiri et felicitari. Non enim in puniendo plasmavit hominem, sed ad participandum eius bonitatem, ut bonus: peccantes vero vult puniri, ut iustus ". Ex quo arguitur: vult antecedenter omnes salvari: ergo vult. - Respondeo: est voluntas ex consideratione naturae, quae possit pertingere * beatitudinem, si velit voluntate plena obedientiae; et est voluntas ex consideratione meriti. Quoad primam voluntatem vult Deus omnem hominem salvari: propositum enim Dei est quod sit homo bene ordinatus ad beatitudinem de natura. Non autem vult voluntate sequenti, quae est ex consideratione meriti: quidam enim merentur damnationem.

Deinde obicitur super hoc: vult omnes salvos fieri *. Haec voluntas, de qua loquitur Ioannes Damascenus , non est voluntas signi sed beneplaciti, et ita omnes salvabuntur. - Dicendum quod beneplacitum Dei fiet sicut est beneplacitum, nam omnes homines facturam habent qua salvari possunt, et salvabuntur quantum in Deo est praestante gratiam: non tamen sequitur quod omnes salvabuntur. Hanc autem duplicem voluntatem distinguit Ioannes Damascenus : " Prima dicitur antecedens voluntas et acceptatio a Deo exsistens ; secunda autem sequens voluntas et concessio ex nostra causa. Et ipsa duplex: nam haec dispensativa et eruditiva ad salutem ; haec autem desperativa ad finalem perditionem. Haec autem in iis quae non sunt in nobis. Eorum autem quae in nobis sunt, quae quidem bona sunt, antecedenter vult et acceptat: Quae autem perniciosa et vere mala, neque antecedenter neque consequenter vult; concedit autem libero arbitrio. Quod enim secundum vim fit, neque rationale est neque virtus ".

Item, obiciatur de hac divisione : Quaedam sunt in nobis, quaedam non sunt in nobis. Quae autem non sunt in nobis, quaedam vult voluntate antecedente et quaedam consequente. Quae autem sunt in nobis, vult voluntate antecedente, si bona sunt; quaedam vero nec antecedente nec consequente, ut mala.

c. Potest ergo quaestio esse, propter quid ' eorum quae sunt in nobis' est Dei voluntas tantum antecedens, et non ponitur haec differentia 'voluntas consequens'.

b. Item, cum nihil fiat contra Dei voluntatem, immo de Dei voluntate, mala sunt in voluntate permissionis: qualiter ergo verum est quod dicitur: 'mala vult, nec tamen voluntate antecedente nec voluntate consequente'?

c. Item, dividit ipse voluntatem 'eorum quae non sunt in nobis' per duas differentias, antecedentem scilicet et consequentem, cum videatur utramque debere dici antecedens: utraque enim est respectu bonorum quorum Deus est initium.

d. Item, cum voluntas ' sequens' sit ex nostra causa, et haec non potest esse nisi sit eorum quae in nobis sunt, qualiter ergo possunt haec stare, quod sit ' eorum quae non sunt in nobis' et tamen 'ex nostra causa'?

e. Item, quae est differentia voluntatis consequentis ' ex nostra causa' et voluntatis antecedentis ' eorum quae sunt in nobis' ?

f. Item, in nobis est partim * facere aut male facere, assistente gratia aut desistente ; sed ad haec consequitur poena aut praemium ; ergo in nobis est salvari aut puniri. In quo enim est causa proxima antecedens, erit effectus proximus consequens.

g. Ad primum dicendum quod, licet voluntas 'eorum quae non sunt in nobis' recipiat has duas differentias, antecedens et consequens, non tamen voluntas ' eorum quae in nobis sunt'. Causatio enim rationalis creaturae possibilis operativa est tantum in Deo, ita quod ipsa non est ex causa nostra. Similiter ordo naturalis ad beatitudinem, quae consequitur ad causationem ; et huiusmodi dicitur voluntas antecedens. Praecedit enim motum liberi arbitrii: oportet enim primo liberum arbitrium esse et deinde eius usum. Est autem voluntas Dei respectu salvationis et damnationis, scilicet bonorum et malorum, quarum ipsa sola efficiens. Et licet ipsa sola sit efficiens, tamen dispositio quaedam est ex parte recipientis, secundum bonitatem aut malitiam liberi arbitrii. Et ideo dicitur ista voluntas ' eorum quae non sunt in nobis'. Tertia 'eorum quae sunt in nobis', scilicet voluntas bene faciendi ; quod bene facere procedit ex gratia et libero arbitrio. Et ideo dicitur voluntas Dei antecedens ' ex causa nostra'. Nulla autem sequens est; in bonis enim Deus est operator et homo cooperator.

h. Quod autem obicitur de malis, sic solvendum est: mala enim, licet non fiant voluntate beneplaciti antecedente vel consequente, tamen voluntate permissionis.

Quod autem dicit Augustinus in Enchiridion , intelligitur de voluntate permissionis; et quod dicit Ioannes Damascenus , de voluntate beneplaciti.

i. Ad illud quod obicitur de voluntate consequente 'ex nostra causa' dicendum quod non dicitur propter hoc consequens, eo quod homo sit operator et Deus cooperator: non enim homo est causa efficiens suae salutis aut poenae; sed dicitur consequens, quoniam salvatio et damnatio consequuntur ad motum liberi arbitrii meritorium vel demeritorium, quae sunt ex nostra causa.

k. Ad illud quod obicitur, 'eorum quae [non] sunt in nobis', dicendum quod, cum dicitur ' eorum quae non sunt in nobis', removetur quod non sumus causa efficiens, sed non excludit quin sint de rebus ad nos pertinentibus ; et ideo dicitur 'ex causa nostra ', disponente, non faciente.

l. Ad ultimum dicendum quod non sequitur: si in nobis tamquam ex causa obediente, ergo in nobis tamquam in causa efficiente. Non enim sequitur sicut effectus ad suam causam efficientem, sed sicut finis ad suam dispositionem praecedentem. Salus enim non efficitur ex merito, sed est finis meriti.

Super Qui vult omnes * Una est voluntas qua vult salvare omnes, et altera est voluntas iustitiae qua vult non unumquemque salvum fieri. Quaeratur an teneamur conformare voluntatem nostram utrique voluntati divinae.

Augustinus, De correptione et gratia : " Ad nos, qui nescimus quis sit filius pacis et quis perditionis, pertinet nullam facere exceptionem nullumque excipere, sed [velle] omnes homines salvos fieri ".

IIII vero qui dicunt *. Hic quaeritur utrum Deus velit mala fieri. XXXVI distinctione habetur utrum sit auctor malorum, et XXXVIII distinctione, cap. In hoc verbo . - a. Super ut non auctor *. Gregorius, in Moralibus : " Quod inique agere diabolus appetit, hoc nonnisi Iuste fieri Deus permittit". - Adhuc, XI Moralium , super Illo: Abundant tabernacula : " Omnipotens Dominus, quod iuste fieri prohibet, Iustum est ut fieri sinat, ut unde nunc exspectat et non conversos diu tolerat, quandoque plus inde feriat". Ex quibus auctoritatibus colligitur quod iustum est Dominum permittere mala fieri.

b. Sed quaeri potest qua iustitia. iustitia enim aut dicitur congruentia meritorum vel ipsa Dei veritas ; sed neutro Istorum modorum videtur quod iustum sit ipsum permittere. Non enim dignus est peccator huiusmodi permissione. Praeterea, Iustitia Dei, sine merito, [exigit] ut non per momentum peccatum sit sine poena.

c. Dicendum quod iustum est ex iustitia quae est Idem quod condecentia bonitatis Dei. Decet enim Dei bonitatem ut exspectet peccatorem ad poenitentiam; sin autem ex Iustitia quae est congruentia meritorum, secundum quantitatem peccati peccator amplius punitur. Et Ideo tolerare diu non conversos dicitur hic, quod est iustitiae secundum quod est condecentia bonitatis Dei ; et ferire plus non conversos, quod est ipsius iustitiae quae est congruentia meritorum.

Super Illud non subest voluntati *. a. Contra, I Tim. 1,20, textus: Quem tradidit Satanae, Glossa: " Nulla creatura est, sive quae In veritate manet dans gloriam Deo, sive quae In veritate non stetit gloriam suam quaerens, quae, velit nolit, divinae providentiae non serviat. Sed volens facit cum ea quod bonum est; de ea vero quae hoc non vult, fit quod Iustum est. Libertatem vero creaturae rationali non negavit ; potestatem qua Iniustos Iuste ordinat sibi retinuit". Ex quo accipitur quod, cum malum fiat a creatura rationali, secundum quod retorquetur ad providentiam divinam, fit prout Iustum est; et Ita subest Dei voluntati ut fiat malum vel non fiat.

b. Supra habitum est, XLV distinctione, cap. Permissio quoque, ubi dicitur : " Aperte distinguit quomodo Deum velle dixit, ne eadem ratione intelligeretur velle bona et mala". Ex quo intelligitur quod mala subsunt voluntati Dei.

c. Dicendum quod malum est accipere dupliciter: vel prout ex eo elicitur bonum, vel prout ipsum exit a libero arbitrio. Si primum, tunc sic intelligitur Glossa, et non contradicit ei quod hic dicitur. Licet enim voluntas beneplaciti non sit respectu malorum, est tamen respectu bonorum quae eliciuntur ex eis et respectu ordinis eorumdem.

d. Ad aliud dicendum quod dicitur Deus velle mala voluntate signi, non voluntate beneplaciti, de qua dicitur hic 'non subest voluntati'.

Quod vero Augustinus ait *; super ut bene faceret etiam de malo *. Augustinus, XVIII De civitate Dei : "Inimici Ecclesiae, quolibet errore caecentur vel malitia depraventur, si accipiunt potestatem corporaliter affligendi, exercent eius patientiam ; si tantummodo male sentiendo adversantur, exercent [eius] sapientiam: et exercent caritatem, ut inimici diligantur ; et beneficentiam, sive suasibili doctrina cum illis agat sive terribili disciplinas.

Super Melius iudicavit Deus *. Videtur quod hoc sit falsum, quoniam melius est bonum in admixtum malo quam admixtum ; sed si nulla mala permitterentur, esset bonum in admixtum malo, et ita melius esset nulla mala permittere quam de malis bona facere.

Dicendum quod simpliciter in admixtum bonum melius est quam admixtum: sed quia maior est gloria post victoriam mali quam si daretur praemium non vincenti, ideo 'iudicavit melius'.

Super quia eis prosunt *. Notandum quod mala sunt expedientia multipliciter. Sunt enim expedientia ad cautelam ut cognoscuntur, ut 19 Gen., ipsi Loth; et 19 Prov., 25: Pestilente flagellato sapientior erit parvulus. Expediunt et ad compassionem: Quis scandalizatur ; et ad patientiae probationem, 27 Eccli., 6: Vasa figuli etc, et ad humiliationem, [Is.] 64,8: Pater noster tu es, nos lutum, et Is. 47, l: Descende, sede in pulvere, filia. - Item, cooperari in bonum dicitur tribus modis: sicut gratia vel virtus, quae per se operantur meritum ; vel quae faciunt velocitatem in motu, sicut paupertas exsistens in homine ; vel sicut oppositum recedens, quemadmodum frigus nivis recedens calefacit. Et sic dicitur hic casus peccati cooperari in bonum.

Est autem quid quod in se bonum *. ' In se' notat bonum in genere, et 'cui' notat bonum respectu termini ; ' propter' notat finem.

Super sed bona etiam singula [283, 25-26]. a. Augustinus, VII Confessionum : " Quoniam singula bona sunt, simul omnia valde bona. Et tibi nihil omnino malum, sed nec universae creaturae tuae, quoniam extra te non est aliquid quod corrumpat ordinem quem imposuisti ei. In partibus autem eius quaedam, quia quibusdam non conveniunt, mala putantur ; et eadem ipsa conveniunt aliis, et sunt bona. Et omnia haec quae sibimet non conveniunt, conveniunt inferiori parti rerum ".

b. De hoc obicitur quod dicitur : 'nihil est omnino malum universae creaturae' Cum enim ideo sit malum quia nocet, ut III De libero arbitrio habetur ; talia autem plura sunt quae nocent creaturis, et ita plura sunt mala.

Item, De natura boni habetur: " Peccatum est corruptio " etc, et ita est aliquid quod corrumpit 'ordinem quem ei imposuisti'.

c. Ad primum dicendum quod loquitur hic non de malo culpae, sed de malo poenae. Nam malum poenae secundum se est de universitate, et malum culpae secundum accidens. Licet ergo aliquod malum poenae sit nocivum alteri rei, non tamen nocet universae creaturae in quantum est universa, cum sit de complemento universi.

d. Ad alterum dicendum quod est ordo universalis et particularis. Unde malum est corruptio secundum ordinem particularem et non universalem. Licet enim homo peccans privetur ab ordine ad suum finem, non tamen privatur ab ordine iudicii divini, secundum quod condemnat peccatores.

Super malum bene ordinatum *. a. Super illud Psalmi : In te, Domine, speravi, Glossa: "Qui videt merita animarum sic ordinari a Deo, ut, dum sua cuique tribuuntur, pulcritudo universitatis nulla ex parte violetur, in omnibus Deum laudat, distinguens aliud Deum fecisse et ordinasse, ut bonum: aliud non fecisse sed ordinasse, ut malum ".

b. Item, Augustinus, XI De civitate Dei : " Mala voluntas, quoniam ordinem naturae servare noluit, non ideo iusti Dei leges omnia bene ordinantis effugit. Quoniam, sicut pictura cum colore nigro et suo loco posita, ita universitas rerum, si [quis] posset intueri, cum peccatoribus pulcra est, quamvis ipsos, per se consideratos, sua deformitas turpet".

c. Item, omne ordinatum, in quantum huiusmodi, est bonum: sed malum in quantum tale non est bonum: ergo malum non est ordinatum.

d. Adhuc, universitas rerum " pulcra est cum peccatoribus " : quaeratur utrum similiter diceretur ' pulcra est cum peccatis '.

e. Dicendum quod est esse simpliciter et secundum quid. Malum autem, licet privetur a bono simpliciter, non tamen ab esse secundum quid, ratione cuius participat ordinem ; et ita malum, eo quod est malum, non est bene ordinatum, sed eo quod ex ipso bonum elicitur.

f. Ad aliud dicendum quod 'peccator' nominat naturam et deformitatem, et sic non facit 'peccatum'. Item, Augustinus, III De libero arbitrio : " Peccatores in suppliciis ordinantur"; et ita "melius est ordinata natura ut doleat pro peccato quam ut gaudeat impunita ".

Hinc patet *; super hoc ipsum eis *. Ioannes Damascenus, 42 cap. : " Secundum concessionem bona sunt quaedam. Concedit enim multoties iustum incidere in calamitates, ut eam quae in eo latet (virtutem) aliis faciat manifestam, ut accidit de Iob. Aliquando concedit inconvenientius quid agi, ut per operationem aestimatam [inconvenientem] maximum quid et mirabile dirigatur. Secundum alium modum concedit sanctum male pati, ut non e recta conscientia cadat vel ex data virtute in superbiam non incidat, ut in Paulo, II Cor. 12, 7. Derelinquitur aliquis ad tempus in aliorum directionem, ut quod secundum ipsum intuentes alii erudiantur: naturaliter enim videntes quosdam patientes cruciamur. Derelinquitur etiam quis in alterius gloriam, ut gloria eius qui passus magnificata, impigra aliis fiat passio spe futurae gloriae. Conceditur quis in nefariam incidere operationem quandoque, in directionem alterius deterioris passionis, utpote: quis est elatus in virtutibus, concedit eum Deus in adulterium incidere, ut ex casu veniens in sensum propriae infirmitatis humilietur et Deo confiteatur ".

Si quis igitur *. Intentio est ostendere quod Deus non intendit mala fieri. - Super facile est percipere [284, 19-20].

Super illud: Venit Dominus ad Balaam, 22 Num., 20, Origenes : " Dicimus Dei sapientia omnia esse disposita, ita ut nihil sit otiosum apud Deum, bonum vel malum ; malitiam autem non fecit, quam tamen ab aliis inventam cum prohibere possit, non prohibet. Utitur autem ea ad causas necessarias. Per peccatores, in quibus ipsa est, probat eos qui ad gloriam tendunt: virtus enim si contrarium non haberet, non claresceret, nec examinatio fieret ut virtus probata esset". Ex hoc elicitur quod est principale propter quod Deus permittit mala fieri, videlicet examinatio.

Item, quaeritur utrum concedendum sit:' bonum est mala fieri vel esse'. Ait enim Augustinus in Enchiridion , ut patet in cap. Qui enim dicunt etc, proxima distinctione supra .

Utrum sit concedendum: 'bonum est facere mala'.

Dicendum quod non. Licet enim convertantur 'facere mala' et 'mala fieri', non sequitur, si unum est aliquo modo bonum, quod reliquum bonum est; quoniam cum dicitur 'mala fieri', tangitur potentia passiva, et Mala facere' dicit potentiam activam. Secundum quod malum elicitur a sua potentia activa, quae est voluntas, sic malum est; et prout iam elicitum est, ordinabile est ad aliquod ulterius bonum, quod significator cum dicitur ' mala fieri '; sic bonum est mala fieri.

Item, quaeritur utrum concedendum sit: ' bonum est malitiam fieri'.

Dicendum quod non, quoniam qui dicit 'malitiam fieri ', omnino removet ordinem, quoniam abstractive dicitur. Malitia autem de se non habet ordinem, sed privat; secundum accidens autem habet, ratione eius in quo est. Et quia malum nominat bonum quod est subiectum illius, ideo dicitur 'bonum est malum fieri ', non tamen 'malitiam fieri '.

Item, cum dicitur 'bonum est mala fieri ', nihil aliud secundum rem est mala fieri quam ipsum malum ; sed bonum non est malum ; ergo non est bonum mala fieri.

Dicendum quod, cum dicitur 'mala fieri', ex modo significandi huius verbi ' fieri' quod ratione potentiae passivae dicit possibilitatem ad aliquid ulterius, in quo intelligitur bonitas ordinis in eo quod est 'malum fieri' ; malum enim est privatio ordinis. Unde, licet sint idem secundum rem, non tamen secundum formam dicendi.

Item, cum dicitur 'bonum est mala fieri', quaestio est in quo sit illa bonitas. Aut enim in eo quod est malum, aut in quantum est malum. Non autem in malis secundum quod huiusmodi: tunc enim malum esset subiectum boni, quod e contrario accidit. Nec in eo quod est malum: tunc enim, abstracta malitia, remaneret eadem bonitas ; quod non est verum. Si enim abstraheretur malitia, non noceret bonis, et ita non purgarentur boni per tribulationem ; sed cum purgantur per tribulationem, relinquitur quod bonum illud non est in malo, abstracta malitia.

Dicendum quod illa bonitas est per se et primo in illo ad quod ordinatur malum ; verbi gratia, ut si istud ordinetur purgationi bonorum, bonitas inest illi purgationi ; ipsi vero malum inest secundum relationem ad ipsum, nec propter ipsam malitiam, nec propter subiectum, sed propter coniunctum.

Super tanta est ista culpa * Contra: culpa et virtus sunt opposita, et sapientia et ignorantia sunt opposita: si ergo nihil prohibet esse ignorantiam cum virtute, multo fortius poterit sapientia permanere cum culpa.

Item, culpa opponitur gratiae gratum facienti et sapientia est a gratia gratis data, ut habetur I Cor. 12, 8 ; relinquitur ergo quod culpa potest cadere in sapientem. - Dicendum quod sapientia dicitur multipliciter. Uno enim modo dicitur idem quod generali nomine ' theosebia' ; et alio modo principalius donum septem donorum ; et dicitur extenso nomine sapientia prout est cognitio rerum divinarum, sive fuerit cum sapore sive non. Dicitur etiam generalius prout est cognitio causarum ; adhuc generalissime, prout est vera cognitio. Si ergo accipiatur prout est in cognitione praeter saporem, potest culpa cadere in sapientem. Si vero cum sapore, adhuc dupliciter: nam sapor ille aut est gratiae gratis datae, aut gratiae gratum facientis. Si ergo fuerit sapientia cum sapore a gratia gratum faciente in ratione motiva, tunc culpa non cadit in sapientem manentem talem ; secundum enim huiusmodi sapientiam est assimilatio, prout est possibile, hominis ad Deum, qui est summa sapientia.

Deinde idem Augustinus *. Contra, super illud in fine Apoc. : Qui in sordibus, Glossa: "Quia posset obici quod malum esset prophetare malis, cum gravius essent puniendi, dictum est sibi ne ideo cesset, quoniam iustum est". Ergo, cum iustum sit ipsum fieri deteriorem, et iustum bonum est, et ipsum erit bonum.

Dicendum quod non sequitur, quoniam iustum ponit respectum quemdam peccati sequentis ut poenae ad peccatum praecedens, ratione cuius verum est: eum qui in sordibus est, sordescere iustum est, id est contrarium esse. Bonum autem absolute nominat: et ratione illius respectus dicitur iustum, non tamen bonum, quoniam iustum superaddit bonum.

Super tendit ad non esse *. Aut loquitur de esse naturae, aut de esse moris. Si primum, hoc falsum est: esse enim naturae remanet in quolibet malo. Si secundum, illud simpliciter non est: unde non tendit ad istud.

Dicendum quod loquitur de esse naturae in quantum ordinabile est ad esse virtutis. Et tale esse vocat Augustinus, De moribus , esse ordinis, dicens: "Haec quae tendunt ad esse, ad ordinem tendunt: quem quae consecuta fuerint, [ipsum esse consequuntur], quantum id consequi creatura potest. Ordo enim ad convenientiam quamdam quod ordinat redigit. Nihil aliud est esse quam unum esse", et sic fin quantum quidque] capit de unitate, [in tantum] capit esse: quare ordinem esse statuit et inordinationem " non esse, quae perversio nominatur". Unde Ioannes Damascenus, 82 cap. : "Malitia non est aliqua substantia neque substantiae idonea, sed accidens, scilicet ex eo quod secundum naturam in id quod est praeter naturam voluntaria eversio".

Sed quaeritur, cum malum tendat ad non esse, et omne tendens habet terminum aliquem ; mali autem non est terminus: qualiter ergo tendit? Adhuc, si tendat in non esse, est possibile compleri aliquando in non esse.

Dicendum sicut August i n u s, De moribus Ecclesiae : " Dei bonitas eo rem non omnino perduci sinit, ut non sit omnino ; sed omnia deficientia sic ordinat, ut ibi sint ubi congruentissime possint esse, donec ordinatis motibus ad id redeant unde defecerunt". Ordinat ergo Deus mala quae deficiunt, id est ad non esse tendunt, non ea quae ad id quo tendunt perveniunt. Nihil enim per divinam Providentiam ad id ut omnino non sit permittitur pervenire. Licet enim bonum ordinis corrumpi possit aut diminui, nunquam tamen potest ista corruptio compleri. Et huius est ratio, quod Deus summe sapiens est et summe bonus, qui voluntates nostras ab ipso voluntarie aversas, involuntarie per iustitiam redire compellit.

Ad aliud dicendum quod mali non est terminus, sed secundum maiorem recessum a termino dicitur magis tendere ad non esse.

Super non igitur Deo auctore *. Deus vult omnem poenam, cum sit iusta ; et peccatum est poena ; ergo vult peccatum. Unde Gregorius, super Iob, in libro Moralium : "Perversae menti ipsa sua culpa fit poena".

Dicendum quod non sequitur:'vult poenam, ergo vult peccatum' licet peccatum sit poena. Est enim poena habens ordinem ad iustitiam, et secundum hoc est volitum a Deo. Est iterum poena relata ad culpam, et ex illa parte principium habet a defectu ; et secundum hoc non est in voluntate Dei. Vel distinguitur poena dupliciter: active scilicet et passive. Si active, tunc non est in voluntate Dei. Si passive, poena iusta est et in voluntate Dei, ut patet XXXV distinctione II libri . 24. Iam sufficienter * ; super omne verum est a veritate prima [286, 17-18]. a. Videtur quod haec conclusio non sequatur: ' ergo quod mala fiant, sit a Deo, sed quod veritas in hoc dicto sit a Deo'. Veritas enim in esse idem est quod esse, et in negationibus idem quod negatio. Cum ergo illa privatio non sit ab eo, non erit illa veritas ab eo.

b. Dicunt quidam sic: quod tantum veritas rerum Incomplexarum est a Deo, malitia non ; sed nec omnis privatio est res per se simpliciter exsistens.

Contra, Anselmus in libro De veritate : " Veritas significationis, qua significatur esse quod est vel non esse quod non est", est a veritate prima; cum autem dicitur: ' verum est quod mala fiunt ', est veritas significationis, qua significatur quod non est non esse, et ita veritas in his est a veritate prima.

c. Alii dicunt quod est triplex veritas, scilicet causae, rei vel signi. Cum autem dicitur 'omne verum est a veritate prima', intelligitur de veritate rei vel causae, et non de veritate signi, cum ipsa sit fundata tam super exsistentes quam non exsistentes.

d. Sed contra hoc est illud dictum Anselmi , quoniam videtur ipse respondere argumentationi distinguendo duplicem veritatem, scilicet significationis et voluntatis aut actionis. Cum autem dicitur: ' verum est mala fieri cum fiunt ', hic est veritas significationis: unde, cum voluntas vel actio debeat esse ad suum finem et non sit, non habet veritatem, ut 8 Ioan., 44: Diabolus in veritate non stetit. Veritas enim in signo nihil aliud est quam " rectitudo significationis, cum significat esse quod est vel non esse quod non est" . Veritas autem voluntatis "est rectitudo eius propter se servata, quod est iustitia " . - Cum ergo dicitur 'omne verum est a veritate prima', simpliciter verum est ; sed cum assumit: 'quod mala fiunt verum est', distinguenda est. Nam hoc verum est quoad veritatem significationis et non quoad veritatem voluntatis ; et ita non sequitur quod omni modo sit haec veritas a veritate prima, sed quod veritas significationis in hac sit a veritate prima. Nec propter hoc sequitur quod malitia in hac actione sit a veritate prima: tunc enim fit permutatio a veritate significationis in veritatem voluntatis. Cuius exemplum patet: si adaequaretur virga mortuo, esset aequalitas in virga respectu mortui ; nec tamen si cadaver mortuum esset, et virga mortua esset. Hoc est dictu: licet res cui fit adaequatio non habet veritatem, potest tamen adaequatio alterius ad ipsam esse vera. Unde quoad defectum veritatis non est a veritate prima: quoad aliquid veritatis est a veritate prima ; et ista duo sunt in hoc quod est 'mala fieri cum fiunt'.

Sed quaeritur, cum dicitur: 'omne verum est a veritate prima', utrum intelligatur de veritate rei et signi.

Videtur per Anselmum, De veritate : " Omnes supradictae rectitudines ideo sunt rectitudines, quoniam illa in quibus sunt, aut sunt aut faciunt quod debent. Summa autem veritas non ideo est rectitudo quoniam alicui debet aliquid: omnia enim illi debent et ipsa nulli. Et ita rectitudo ista est causa omnium aliarum veritatum et nihil est causa illius ; ut cum veritas, quae est rerum exsistentia, sit effectus summae veritatis, causa est per consequens veritatis signi ".

Sed adhuc quaeritur utrum sit una veritas omnium. Et videtur quod non, quoniam secundum diversitates rerum sunt diversae rectitudines. Et videtur quod sic, quoniam rectitudo non est in rebus quae habent rectitudinem, nisi cum sunt aut faciunt quod debent; et unum est cui debent: ergo manifestum est unam esse rectitudinem. Unde veritas "est rectitudo sola mente perceptibilis" ; et ita una sola est veritas. - Quod concedit Anselmus, ponens exemplum de tempore : Sicut unum et idem tempus est omnium temporalium, sic una veritas omnium verorum. Sed tunc dicitur esse huius vel illius, cum haec secundum illam habent rectitudinem; sicut tempus dicitur huius motus, cum aliquid movetur in hoc tempore: qui motus si non esset, nihilominus esset illud tempus, sed non illius motus tempus esset.

Sed quoniam abusio est dicere omnia unam veritatem habere, quoniam aliquo modo sonat illam haeresim 'omnia esse unum' , distinguendum est quod veritas, in rebus quae habent rectitudinem, numeratur tum ex parte debentium, tum ex parte eius cui debent. Si secundum, tunc una est veritas ; si primum, multae sunt veritates. Unde Augustinus, in libro Soliloquiorum , dicit quod " verum est id quod est"; secundum id autem, ita quod res differunt in suo esse, sic differunt in sua veritate.

Item, quaestio est qualiter potest esse veritas in signo, ubi non subest veritas in signato, cum haec causatur ab illa 1 et est veritas signi a veritate prima mediante signato.

Dicendum quod 'res' dicitur multis modis: quoniam res aliquando dicitur compositio vel non compositio: aliquando res subiectae res dicuntur. Adhuc res subiectae multipliciter dicuntur: aut enim quoad esse intelligibile aut quoad esse simpliciter. Et esse simpliciter dupliciter dicitur: aut esse primum aut secundum, quod est ex ordine ad finem. Cum autem dicitur quod necesse est veritati signi respondere veritatem rei, qua mediante refertur ad veritatem primam, intelligitur hoc de re primo (modo), quae est compositio vel non compositio: deinde de re secundum esse intelligibile, non autem de re secundum esse simpliciter, sive fuerit esse primum sive secundum. Malum autem nominat rem quoad esse intelligibile, et non quoad esse simpliciter ; unde Augustinus : " Malum est non res ".

Super Nemo potest dicere: Domine Iesu *. a. Contra, 7 Matth., 21: Non omnis qui dicit: Domine, intrabit regnum caelorum ; sed dici in Spiritu Sancto non potest, nisi ab habente Spiritum Sanctum, et talis est dignus regno caelorum ; et ita ibi videtur falsum: Non omnis qui dicit etc.

Dicendum quod ' dicere' dicitur multipliciter: quoniam vel communiter vel proprie, scilicet corde, ore, opere: scilicet intellectu et affectu, quando quod intelligit vult, et quod asserit sermone, vult animo et mente intelligit. Secundum hunc modum nemo dicit: Domine Iesu, nisi in Spiritu Sancto ; secundum reliquum modum intelligitur 7 Matth., 21.

b. Adhuc, in eodem, Glossa: "Omne falsum est ab humano errore ".

Quod sic intelligendum est: vel quod falsum, prout est a fallendo, in effectu est ab humano errore: unde Augustinus : " Falsum quadam similitudine praetendit illud quod non est ". Vel sicut verum, a quocumque dicatur, in quantum vere dicitur, est a Spiritu Sancto, sic falsum, si dicatur falso, est 'ab humano errore', hoc est intentione fallendi: vel si dicatur dictione secundum affectum.

c. Cum autem dicitur: 'omne verum, a quocumque dicatur, est a Spiritu Sancto', si arguatur: 'quod iste fornicatur est a Spiritu Sancto, cum sit verum ', non sequitur. Non enim sequitur quod si sit a Spiritu Sancto secundum illud quod habet esse, quod sit a Spiritu Sancto simpliciter.

d. Item, cum dicitur: 'omne verum, a quocumque dicatur, est a Spiritu Sancto' intelligendum quod inspiratio veritatis ad interpretandum sit a Spiritu Sancto, licet non cum Spiritu Sancto, ut Caiphas prophetavit a Spiritu Sancto et non cum Spiritu Sancto . Unde sic prophetare idem est quod prophetiam dicere.

e. Item, quaeritur quare non omne verum esset a Filio sicut a Spiritu Sancto.

Dicendum quod, cum dicitur verum dici a quocumque, duo dicuntur, et 'verum' et 'dicatum. Quantum ad ' verum', a Filio ; et quantum ad 'dicatur', a Spiritu Sancto, quoniam est inspirationis.